LISTA NAJWIĘKSZYCH INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH W POLSCE W 2002 ROKU

LISTA NAJWIĘKSZYCH INWESTORÓW ZAGRANICZNYCH W POLSCE W 2002 ROKU Rok 2002 był jednym z najtrudniejszych dla inwestorów zagranicznych w ostatnich dziesięciu latach. Według wstępnych szacunków Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w porównaniu z 2001 rokiem zmalał w 2002 roku w skali globalnej o 27% do poziomu 534 mld USD. Jest to drugi rok z rzędu, w którym odnotowano tak znaczący spadek aktywności inwestycyjnej korporacji transnarodowych 1 (Rys. 1A). Przyczynami było m.in. osłabienie koniunktury gospodarczej na świecie oraz spadek liczby fuzji i przejęć, które stanowią największą część globalnych przepływów kapitałowych. Te niekorzystne trendy miały swoje konsekwencje również dla regionu Europy Środkowej i Wschodniej. Szacuje się, że po raz pierwszy od 1996 roku odnotowano niewielki spadek (o 200 mln USD) napływu BIZ do naszego regionu do poziomu 27 mld USD (Rys. 1B). Rysunek 1. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na świecie (A) i do krajów Europy Środkowej i Wschodniej (B) w latach 1990-2002 (w mld USD). 1600 1400 1200 1000 A 1088 1492 30 25 20 B 19,1 22,6 26,6 27,2 27,0 25,4 800 694 735 15 14,7 13,5 600 400 200 0 202 156 168 222 257330 386 478 534 10 5 0 1,0 2,7 4,7 7,1 6,3 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02P 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02P P- prognoza Źródło: UNCTAD 2002, 2003. 1. Stan BIZ w Polsce w 2002 roku W 2002 roku Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych S.A. (PAIZ) przeprowadziła kolejne cykliczne badanie mające na celu identyfikację wielkości i struktury napływu BIZ do Polski. 1 United Nations Conference on Trade and Development 2003; World Investment Report. Transnational Corporations and Export Competitiveness, UNCTAD, New York and Geneva 2002. 1

Podobnie jak w latach poprzednich analizy były dokonywane na podstawie weryfikowanych badań ankietowych, monitoringu prasy regionalnej, krajowej i zagranicznej, informacji uzyskiwanych bezpośrednio od inwestorów zagranicznych obsługiwanych przez PAIZ, danych ambasad, zarządów Specjalnych Stref Ekonomicznych oraz urzędów wojewódzkich. Ocenie poddane zostały duże inwestycje, o wartości przekraczającej 1 mln USD, natomiast wielkość inwestycji mniejszych została oszacowana. Definicja BIZ stosowana w metodologii badania PAIZ jest zgodna z definicją OECD 2. Według danych opracowanych przez PAIZ w 2002 roku inwestorzy zagraniczni zainwestowali w naszym kraju 6,06 mld USD i jest to wartość niższa w porównaniu z ubiegłym rokiem o 1,08 mld USD (Rys. 2). Tym samym potwierdzone zostały wcześniejsze prognozy PAIZ oraz instytucji międzynarodowych takich jak UNCTAD (wstępne szacunki napływu BIZ do Polski w 2002 roku wynoszą 6 mld USD) i Economist Intelligence Unit (5,7 mld USD). Stan BIZ o wartości powyżej 1 mln USD osiągnął na koniec 2002 roku kwotę 61,45 mld USD. Według szacunków PAIZ skumulowane inwestycje zagraniczne poniżej 1 mln USD wyniosły 3,67 mld USD. Stąd kapitał zagraniczny ogółem w latach 1990-2002 osiągnął kwotę 65,11 mld USD. Wartość ta uwzględnia korektę inwestycji zidentyfikowanych przez PAIZ w 2002 roku, lecz zrealizowanych wcześniej (1 mld 525 mln USD) oraz odpływy będące skutkiem przeprowadzonych w ubiegłym roku fuzji i przejęć lub wycofaniem się korporacji transnarodowych z Polski (521 mln USD). Rysunek 2. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski w latach 1993-2002 (w mln USD). 12000 10000 8000 6000 4000 2830 1491 2510 5197 5678 9574 7891 10601 7118 6064 2000 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2. Wielkość bezpośrednich inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia kapitału Inwestycje zagraniczne zrealizowane w Polsce w 2002 roku pochodziły głównie z Europy i Stanów Zjednoczonych. Natomiast firmy pochodzące z Azji (głównie z Japonii i Korei Południowej) 2 OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment (3rd edition), Paris 1996. 2

wykazały spadek wartości inwestycji netto spowodowany w pierwszej kolejności zmianą kraju pochodzenia zainwestowanego kapitału, przejęciami w Polsce lub za granicą oraz przeniesieniem części swoich aktywów do regionów o większych przewagach komparatywnych. Wartość nakładów inwestycyjnych poniesionych przez piętnastu największych inwestorów zagranicznych w 2002 roku wyniosła prawie 2,9 mld USD, co stanowiło ponad 47% wartości całkowitego kapitału, jaki napłynął do Polski w ubiegłym roku (Tabela 4). W 2002 roku w Polsce najwięcej zainwestowały korporacje z Wielkiej Brytanii (1,37 mld USD), przed Niderlandami (1,07 mld USD) i Stanami Zjednoczonymi (887 mln USD). Na czwartym miejscu uplasowały się firmy francuskie (742 mln USD), a na piątym - niemieckie (561 mln USD). Na uwagę zasługuje wzrost wartości napływu inwestycji w 2002 roku pochodzących z krajów Europy Środkowej i Wschodniej - Węgier (ok. 50 mln USD), Rosji (ok. 37 mln USD) oraz Republiki Czeskiej (4,9 mln USD). Biorąc pod uwagę wielkość zainwestowanego kapitału zagranicznego w Polsce ogółem na pierwszym miejscu znalazła się Francja (prawie 20% wartości wszystkich inwestycji zrealizowanych w naszym kraju). Drugim największym inwestorem zagranicznym w Polsce są Stany Zjednoczone (14%). Kolejne miejsca zajęły: Niemcy (13%), Niderlandy (10%, wzrost w porównaniu z 2001 rokiem o jeden punkt procentowy) oraz Wielka Brytania (7%, wzrost o prawie dwa punkty procentowe). Udział pozostałych krajów w skumulowanej kwocie bezpośrednich wartości inwestycji zagranicznych w Polsce wyniósł 36%. 3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w podziale na sektory gospodarki Struktura branżowa BIZ w 2002 roku odbiega od kierunków alokacji kapitału zagranicznego w 2001 roku. W ubiegłym roku zdecydowanie dominowały projekty realizowane w sektorach produkcyjnych, których udział stanowił 34,3% wartości zrealizowanych inwestycji (wzrost o 6,7 punktu procentowego w porównaniu z rokiem 2001). Wzrost ten nastąpił kosztem spadku udziału inwestycji lokowanych w handel i naprawy 17,4% (spadek o ponad 17 punktów procentowych) i pośrednictwo finansowe 15,7% (spadek o 11 punktów procentowych). Na uwagę zasługuje wzrost zainteresowania inwestorów zagranicznych działalnością w sektorze zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę - udział kapitału zagranicznego zainwestowanego w tych sektorach wzrósł o ponad pięć punktów procentowych do poziomu 11,4%. W pozostałych branżach zainwestowano 21,2% wartości kapitału. Wzrost udziału oraz wartości napływu (o 5,4%) inwestycji w sektorach produkcyjnych ma istotne znaczenie dla zwiększenia liczby nowo tworzonych miejsc pracy, rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów oraz całej polskiej gospodarki. 3

W obszarze działalności produkcyjnej w 2002 roku najwięcej inwestycji odnotowano w branży produkcji sprzętu transportowego (35% kapitału zainwestowanego w sektorach produkcyjnych w 2002 roku, wzrost udziału o 23 punkty procentowe w porównaniu z rokiem poprzednim). Na drugim miejscu znalazła się produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych (29%, wzrost udziału o prawie 12 punktów procentowych). Kolejne miejsce zajmują inwestycje w podsekcjach tzw. pozostałych surowców niemetalicznych (ponad 14%) oraz maszyn i urządzeń (ok. 12%). Udział pozostałych podsekcji działalności produkcyjnej wyniósł łącznie ok. 10%. Spadek udziału inwestycji zagranicznych w sektorze handlu detalicznego i napraw wynika głównie z zakończenia projektów zrealizowanych w poprzednich okresach oraz pojawiających się symptomów koncentracji sektora, czego przykładem było przejęcie niemieckiej sieci hipermarketów HIT przez brytyjską TESCO. Udział sektora pośrednictwa finansowego w napływie BIZ do Polski charakteryzuje się dużymi fluktuacjami. W 1999 roku stanowił on 39% inwestycji zagranicznych ogółem, w 2000 roku - 24%, w 2001 roku - 27%, a w roku 2002 spadł do poziomu 16%. 4. Inwestorzy zagraniczni w Polsce Na dzień 31 grudnia 2002 roku na Liście Największych Inwestorów Zagranicznych w Polsce prowadzonej przez PAIZ (przedsiębiorstwa, które zainwestowały w naszym kraju co najmniej 1 mln USD) znalazło się 979 firm z 35 krajów. W ciągu ostatnich kilku lat liczba podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego monitorowanych przez Agencję wzrastała bardzo dynamicznie. W 1993 roku na pierwszej liście opublikowanej przez PAIZ znalazły się 193 firmy, w 1995 362, w 1997 585, natomiast na dzień 31 grudnia 2001 roku było to już 906 firm. Największa grupa inwestorów, bo aż 231, pochodzi z Niemiec, na drugim miejscu znajdują się inwestorzy ze Stanów Zjednoczonych 128, na trzeciej pozycji Francja 93, Niderlandy - 91 firm oraz Włochy 62. Warto zauważyć, że coraz chętniej inwestują w Polsce firmy z innych państw regionu Europy Środkowej i Wschodniej Republiki Czeskiej oraz Węgier (na liście odnotowano odpowiednio 4 i 3 firmy z tych krajów). Tabela 1. Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w Polsce według krajów pochodzenia kapitału (stan na 31 grudnia 2002 roku). Lp. Kraj Kapitał Plany inwestycyjne Liczba firm na Liście Największych Inwestorów PAIZ 1 Francja 12172,1 2261,2 93 2 Stany Zjednoczone 8736,1 2522,5 128 3 Niemcy 7841 1672,26 231 4 Niderlandy 5846,15 728,3 91 5 Wielka Brytania 4051,8 515,8 45 6 Włochy 3696,2 1085,5 62 4

7 Szwecja 2788,8 334,65 57 8 Międzynarodowe 2424,7 697 17 9 Dania 1839,2 303 43 10 Belgia 1645,35 205,8 23 11 Korea Południowa 1465,3 1,2 4 12 Rosja 1323,2 300 3 13 Irlandia 1059,7 31,2 2 14 Cypr 998,9 185,0 3 15 Szwajcaria 925 334,9 24 16 Austria 795,3 81,1 39 17 Hiszpania 592,2 38,5 13 18 Portugalia 560,2 66,6 4 19 Grecja 558 4 4 20 Finlandia 405,6 102,8 16 21 Japonia 351,8 365,5 11 22 Kanada 314 284,4 14 23 Norwegia 304,3 73,9 13 24 Chorwacja 173 16 2 25 Luksemburg 143,3 23,3 10 26 Turcja 100,1 58 4 27 Izrael 70,4 131 4 28 Republika Czeska 60,7 0,0 4 29 Węgry 59,4 100 3 30 Chiny 45 45 2 31 Australia 28,5 1 2 32 Słowenia 27 40 2 33 Republika Południowej Afryki 25 40 1 34 Lichtenstein 14,4 17 4 35 Tajwan 5,7 200 1 Inwestycje powyżej 1 mln USD 61 447,4 12 866,4 979 Oszacowana wartość inwestycji poniżej 1 mln USD 3667,2 RAZEM 65114,6 Tabela 2. Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w Polsce według sektorów według Europejskiej Klasyfikacji Działalności EKD) - stan na 31 grudnia 2002 roku. EKD Kapitał Plany inwestycyjne (mln USD) 1. I Działalność produkcyjna 24 753,7 5 475,3 2. Produkcja sprzętu transportowego 6 219,4 927,3 3. Produkcja artykułów spożywczych, napojów i tytoniu 5 984,0 417,5 4. Produkcja pozostałych surowców niemetalicznych 3 383,4 950,2 5. Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 1 925,0 796,4 6. Produkcja masy celulozowej i papieru, działalność publikacyjna i poligraficzna 1 728,1 287,4 7. Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych 1 678,1 279,9 8. Produkcja drewna i wyrobów z drewna 1 339,6 203,2 9. Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 647,9 408,8 10. Produkcja metali i przetworzonych wyrobów z metali 548,1 787,1 11. Produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowanych 524,4 86,4 12. Produkcja gdzie indziej nie sklasyfikowana 452,3 284,5 13. Produkcja tkanin i wyrobów włókienniczych 308,8 46,1 14. Produkcja skór i wyrobów ze skóry 14,6 0,5 15. II Pośrednictwo finansowe 13 393,2 197,4 16. III Handel i naprawy 7 586,3 908,5 17. IV Transport, gospodarka magazynowa i łączność 6 251,4 625,9 5

18. V Budownictwo 3 274,8 1 225,7 19. VI Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę 2 272,2 1 306,1 20. VII Pozostała działalność usługowa, komunalna i socjalna 1 825,7 535,9 21. VIII Obsługa nieruchomości, działalność związana z prowadzeniem interesów 1 174,2 2 261,2 22. IX Hotele i restauracje 652,6 301,2 23. X Górnictwo i kopalnictwo 218,5 13,0 24. XI Rolnictwo 44,8 16,3 Inwestycje powyżej 1 mln USD 61 447,4 12 866,4 Oszacowana wartość inwestycji poniżej 1 mln USD 3667,2 RAZEM 65114,6 Tabela 3. Napływ inwestycji zagranicznych do Polski według sektorów Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD) w 2002 roku*. Kapitał EKD Plany inwestycyjne Działalność produkcyjna 2080,00 291,0 Produkcja sprzętu transportowego 725,20 99,6 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 600,40 89,3 Produkcja pozostałych surowców niemetalicznych 296,00 88,7 Produkcja. maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikowanych 245,70 2,2 Produkcja masy celulozowej i papieru, dział. publikacyjna i poligraficzna 148,30 2,0 Produkcja metali i przetworzonych wyrobów z metali 100,40 95,4 Produkcja drewna i wyrobów z drewna 48,90 10,0 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 26,10 175,6 Produkcja tkanin i wyrobów włókienniczych 9,90-1,0 Produkcja skóry i wyrobów ze skóry -1,70 0,0 Produkcja gdzie indziej nie sklasyfikowana -9,20-1,0 Produkcja artykułów spożywczych, napojów i tytoniu -10,00-201,7 Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych -100,00-68,1 Handel i naprawy 1052,00-111,3 Pośrednictwo finansowe 749,70 53,9 Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę 691,00-440,4 Budownictwo 474,20 163,0 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 508,80 147,0 Pozostała działalność usługowa, komunalna i socjalna 214,30-50,1 Obsługa nieruchomości, dział. związana z prowadzeniem interesów 159,40 425,1 Górnictwo i kopalnictwo 131,50 6,0 Rolnictwo 4,40 0,0 Hotele i restauracje -1,20 59,0 Ogółem 6064,10 543,2 * Liczby ze znakiem - w Tabeli 3 wynikają z pomniejszenia napływu BIZ w 2002 roku o wartość kapitału zagranicznego, który odpłynął z Polski w tym okresie w wyniku zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej w naszym kraju przez korporacje transnarodowe, spłatę zobowiązań związanych z zadłużeniem pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo lub zbyciem przez nie części udziałów. 6

Tabela 4. Największe inwestycje zagraniczne w Polsce w 2002 roku. Lp. Inwestor Kapitał Kraj pochodzenia inwestora Sektor 1. KBC Bank N.V. 442,0 Belgia 2. zaopatrywanie w energię RWE Plus AG 388 Niemcy elektryczną, gaz i wodę 3. Tesco Plc 320 Wielka Brytania handel detaliczny 4. Rodamco N.V. 240 Niderlandy budownictwo i nieruchomości 5. European Bank for Reconstruction and 239,6 Międzynarodowe inwestycje kapitałowe Development (EBRD) 6. ITI Group NV 150 Niderlandy media i rozrywka 7. Energis Plc 150 Wielka Brytania telekomunikacja 8. Crédit Agricole S.A. 146,8 Francja 9. Glaxo SmithKline 139,5 Wielka Brytania farmacja 10. Volkswagen AG 126,7 Niemcy motoryzacja 11. GATX Rail Overseas Holding Corporation 114,8 Stany Zjednoczone transport 12. Nordea Bank Sweden AB (Nordea Group) 114,8 Szwecja 13. Delphi Automotive Systems 105 Stany Zjednoczone motoryzacja 14. Metro AG 100 Niemcy handel detaliczny 15. Apollo-Rida Poland Llc. 100 Stany Zjednoczone budownictwo i nieruchomości Tabela 5. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w Polsce stan na dzień 31 grudnia 2002 roku. Lp. Inwestor Kapitał Kraj Sektor pochodzenia inwestora 1. France Telecom 3 199,4 Francja telekomunikacja 2. Fiat SpA 1 749,3 Włochy motoryzacja 3. Daewoo 1 452,3 Korea Południowa motoryzacja, produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych, budownictwo, ubezpieczenia 4. HVB Group 1 336,0 Niemcy 5. Citigroup 1 300,0 USA pośrednictwo finansowe budownictwo, 6. OAO Gazprom 1 283,8 Rosja telekomunikacja 7. Vivendi Universal 1 243,4 Francja telekomunikacja 8. United Pan-Europe Communications 1 200,0 Niderlandy media i rozrywka 9. UniCredito Italiano SpA 1 200,0 Włochy bankowość 10. European Bank for Reconstruction bankowość, inwestycje and Development (EBRD) 1 194,6 Międzynarodowe kapitałowe 11. KBC Bank N.V. 1 146,0 Belgia 12. Metro AG 1 125,0 Niemcy handel i naprawy 13. Kronospan Holdings Ltd. 954,6 Cypr 14. 15. produkcja drewna i wyrobów z drewna Casino 923,0 Francja handel i naprawy Tesco Plc 850,0 Wlk. Brytania handel i naprawy 7

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Carrefour 814,7 Francja handel i naprawy General Motors Corporation 800,0 USA motoryzacja Allied Irish Bank Plc 746,7 Irlandia Crédit Agricole S.A. 740,0 Francja ING Group NV 677,0 Niderlandy Enterprise Investors 665,3 USA inwestycje kapitałowe Auchan 658,5 Francja handel i naprawy Saint-Gobain 610,0 Francja Vattenfall AB 533,0 Szwecja Electricite de France Internationale (EDF) CC HBC (Coca-Cola Hellenic Bottling Company) 523,0 Francja 513,0 Grecja Eureko B.V 503,0 Międzynarodowe Philip Morris 500,0 USA Imperial Tobacco Plc 500,0 Wlk. Brytania CBR Baltic BV 496,5 Niderlandy produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę produkcja artykułów spożywczych produkcja wyrobów tytoniowych produkcja wyrobów tytoniowych produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych W celu uzyskania dodatkowych informacji dotyczących badania prosimy o kontakt z Departamentem Badań PAIZ: Dr Joanna Cygler Dyrektor Departamentu, tel. (48 22) 334-98-71, e-mail: jcygler@paiz.gov.pl Aleksandra Prachowska, tel. (48 22) 334-98-72, e-mail: aprachowska@paiz.gov.pl 8