Maria Radziwoń-Zaleska Katedra i Klinika Psychiatryczna Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Szpital Nowowiejski w Warszawie 00-665 Warszawa ul.nowowiejska 27 (22)11 65 298 email: maria.radziwon@wum.edu.pl Warszawa, 02.02.2016 Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie PSYCHIATRII za rok 2015 I. Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na obszarze województwa, w tym: - dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej oraz ocena rozmieszczenia podmiotów leczniczych W województwie mazowieckim znajduje się 36 oddziałów zlokalizowanych w 6 szpitalach psychiatrycznych (około 1500 łóżek) i 9 oddziałów w szpitalach wielospecjalistycznych (około 350 łóżek). Z danych na dzień 31.12.2014 roku wynika, że oddziały ogólnopsychiatryczne ogólne (4700) dysponują 1858 łóżkami (bez podmiotów leczniczych podległych MSW i MS). Wykorzystanie łóżek ogólnych jest duże z danych j/w wynika, że wynosiło ono 98,09%. Średni pobyt pacjenta w oddziale psychiatrycznym ogólnym wynosi 27,99 dnia. Poza oddziałami psychiatrycznymi ogólnymi lecznictwo psychiatryczne dysponuje jeszcze: 140 łóżkami w oddziałach psychiatrycznych ogólnych dla dzieci (4701), 92 łóżkami w oddziałach rehabilitacji psychiatrycznej (4702), 112 łóżkami w oddziałach leczenia zaburzeń nerwicowych (4704), 50 łóżkami w oddziale leczenia zaburzeń nerwicowych dla dzieci (4705), 71 łóżkami w oddziałach psychiatrycznych dla chorych somatycznie (4710). Ponadto w województwie mazowieckim znajduje się 155 łóżek w oddziałach psychogeriatrycznych (4712), 40 łóżek w oddziałach psychiatrycznych dla przewlekle chorych (4716), 233 łóżka w oddziałach psychiatrii sądowej, psychiatrii sądowej o wzmocnionym i maksymalnym zabezpieczeniu w tym o maksymalnym zabezpieczeniu dla młodzieży (4730, 4732, 4734, 4735). Oddziały/ośrodki leczenia uzależnień o różnych profilach (4740, 4742, 4744, 4746, 4748, 4750, 4756) dysponują łącznie około 950 łóżkami. 1
W zakresie lecznictwa ambulatoryjnego publicznego funkcjonuje około 117 poradni zdrowia psychicznego, obsługujących około 200 tys. pacjentów oraz duża liczba poradni niepublicznych. Dostępność poradni publicznych jest bardzo ograniczona. Czas oczekiwania na przyjęcie pierwszorazowego pacjenta wynosi około 2-3 miesięcy, czas oczekiwania na wizytę w przypadkach pilnych jest co najmniej kilkutygodniowy. Na Mazowszu działa około 15 zespołów leczenia środowiskowego. Według założeń Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego (NPOZP) powinno być ich od 30 do 100. W województwie mazowieckim jest około 25 oddziałów dziennych, z których korzysta około 3 tysięcy pacjentów rocznie. Liczba oddziałów dziennych jest niewystarczająca, ich aktualna rola w systemie jest niewielka, jedynie w niewielkim zakresie uzupełniają ją lub zastępują świadczenia stacjonarne. Zasadniczą wadą funkcjonowania systemu jest brak organizacyjnej i finansowej zachęty do oferowania opieki kompleksowej, zintegrowanej, łatwo dostępnej oraz do podejmowania terytorialnie zdefiniowanej odpowiedzialności za tę opiekę to podstawowe postulaty NPOZP, którego formą instytucjonalną mają być lokalne centra zdrowia psychicznego. W województwie mazowieckim wydaje się możliwe natychmiastowe podjęcie działań przez 15-20 takich centrów, wg docelowych wskaźników NFOZP (1 centrum na 50-200 tyś mieszkańców) liczba takich centrów na Mazowszu powinna wynosić od 26 do 104. Brak prorozwojowych rozwiązań organizacyjno-finansowych prowadzi do pojawiania się epizodów kryzysowego braku miejsc w szpitalach, którego nie kompensują inne formy lecznictwa (niewydolne, deficytowe lub nieistniejące). - ocena zabezpieczenia kadr medycznych w reprezentowanej dziedzinie, w tym ocena prawidłowości rozmieszczenia specjalistów na terenie województwa Wskaźnik zatrudnienia dla Mazowsza należy planować na 1,5/10 tys. ludności, co oznacza aktywność zawodową około 800 psychiatrów. Wg danych z Rocznego sprawozdania o zatrudnieniu specjalistów w podmiotach wykonujących działalność leczniczą MZ-89 za 2014 r (stan w dniu 31.12.2014) zatrudnienie lekarzy specjalistów, wykazywanych wg podstawowego miejsca pracy wynosiło: 32 lekarzy psychiatrów ze specjalizacją I stopnia, 238 lekarzy psychiatrów ze specjalizacją II stopnia i 222 lekarzy specjalistów psychiatrów, ze specjalizacją uzyskaną nowym trybem. Stanowi to łącznie liczbę 492 psychiatrów, co świadczy o niedoborach kadrowych na Mazowszu. Wydaje się konieczne podejmowanie działań na rzecz bardziej równomiernego ich rozmieszczenia zatrudnienia poza Warszawą. 2
Liczbę innych specjalistów można oszacować jedynie w przybliżeniu. Znaczny jest zwłaszcza niedobór zatrudnienia psychologów i psychoterapeutów, co w praktyce ogranicza dostępność poradnictwa w placówkach publicznych. - ocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej Liczba pielęgniarek, wyspecjalizowanych w dziedzinie psychiatrii jest niewielka. Praktycznie brak pielęgniarek dobrze przygotowanych do pracy w środowisku pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Obserwuje się deficyt w zakresie zatrudnienia kadry pielęgniarskiej, zwłaszcza w placówkach lecznictwa stacjonarnego. - jednostki, które należy restruktyzować (podać przyczyny) Restrukturyzacji wymaga cały system leczenia psychiatrycznego na Mazowszu. Zmiany powinny polegać na stopniowym i systemowym wdrażaniu modelu środowiskowego według założeń Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. - ocena kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej W sprawozdawanym okresie nie nastąpiły istotne zmiany w sposobie kontraktowania świadczeń psychiatrycznych, kontraktowanie uważam za niewystarczające. II. Nadzór nad szkoleniem kadr medycznych 1. Ocena potrzeb szkoleniowych na najbliższą przyszłość Liczba miejsc specjalizacyjnych w dziedzinie psychiatrii w województwie mazowieckim wynosi ogółem 456 (w tym 9 miejsc Ministra Obrony Narodowej). Według stanu na dzień 12.01.2016r jest 290 wolnych miejsc szkoleniowych. W celu zapobieżenia niedoborowi specjalistów koniecznym jest, aby rocznie rozpoczynało specjalizację 30 60 osób. 2. Przeprowadzanie kontroli podmiotów leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych dotyczącej realizacji kształcenia i doskonalenia zawodowego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne lub inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia, w zakresie wynikającym z programów kształcenia: - Instytut Psychiatrii i Neurologii, 02-597 Warszawa, ul. Sobieskiego 9 Wnioski z kontroli: Od grudnia 2014 r nie istnieje IV Klinika Psychiatryczna figurująca wśród klinik Instytutu uprawnionych do prowadzenia specjalizacji z psychiatrii, a stosowna informacja o zmianach strukturalnych jednostki szkolącej nie została przekazana. Łączna liczba specjalistów w dziedzinie psychiatrii (potencjalnych 3
kierowników specjalizacji) zatrudnionych w trzech klinikach IPiN prowadzących szkolenie w tej dziedzinie to 37 osób, podczas gdy jednostka ma przyznanych aż 150 miejsc szkoleniowych. W IPiN nie ma powołanej komisji ani wyznaczonej osoby odpowiedzialnej za pełnienie nadzoru nad jakością szkolenia specjalizacyjnego, a działanie takiej komisji oraz zapewnienie monitorowania dokumentacji szkolenia danego lekarza należą do standardów akredytacyjnych podmiotów szkolących. Zespół kontrolny stwierdził, że kursy specjalizacyjne są realizowane w mniejszym stopniu niż wskazywałby czas szkolenia wielu osób. Zalecenia pokontrolne.: Proszę o powołanie Komisji oraz proszę uaktualnić dane dotyczące akredytowanej jednostki szkolącej oraz zweryfikować i dostosować liczbę miejsc szkoleniowych do obecnych możliwości kadrowych Instytutu i warunków prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychiatrii. Proszę zweryfikować listę lekarzy specjalizujących się obecnie w dziedzinie psychiatrii w instytucie i przekazać dane do Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Proszę rozważyć możliwość organizacji kursów specjalizacyjnych obowiązkowych dla psychiatrii przez IPiN. Proszę zapewnić systematyczne uzupełnianie dokumentacji prowadzonego szkolenia oraz dołożyć starań, aby dokumentacja odzwierciedlała stan faktyczny. 3. Opiniowanie wniosków jednostek ubiegających się o wpisanie ich na prowadzoną przez ministra właściwego do spraw zdrowia listę jednostek organizacyjnych uprawnionych do prowadzenia specjalizacji: - Mazowieckie Centrum Psychiatrii Drewnica 10 wniosków, - Zespół Opieki Zdrowotnej Szpitala Powiatowego w Sochaczewie 3 wnioski - Wniosek o wpisanie na listę jednostek organizacyjnych prowadzących staż kierunkowy Mazowiecki Szpital Bródnowski sp. z o. o., Bródnowskie Centrum Kliniczne, Kliniczne Centrum Zdrowia Psychicznego, Warszawa, ul. Kondratowicza 8 4. Wydawanie na podstawie kontroli opinii o spełnianiu przez jednostkę uprawnioną warunków do prowadzenia stażu podyplomowego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne, a także opinii dotyczącej sposobu realizacji stażu lub specjalizacji oraz poziomu udzielanych świadczeń zdrowotnych przez osoby wykonujące zawód medyczny zatrudnione w tym podmiocie leczniczym: 4
Wniosek o wpisanie na listę staży w zakresie zaburzeń nerwicowych i psychoterapii Pododdziału Leczenia Zaburzeń Nerwicowych oddziału Dziennego Psychiatrycznego Mazowieckiego szpitala bródnowskiego zlokalizowanego w warszawie przy ul. Suwalskiej 11. Wnioski o przedłużenia czasu rezydentury - 3, O zmianę miejsca odbywania specjalizacji - 4 III. Kontrola podmiotów wykonujących działalność leczniczą 1. Przeprowadzanie kontroli i wizytacji: Ocena kontrolowanych/wizytowanych podmiotów (z podkreśleniem jednostek, w których wystąpiły poważne uchybienia), w tym ocena: dostępności do świadczeń zabezpieczenia w sprzęt medyczny i diagnostycznych poziomu udzielanych świadczeń kwalifikacji personelu medycznego. liczba placówek: 3 nazwa i adres kontrolowanych podmiotów - Kontrola na mocy upoważnienia Departamentu Nadzoru, Kontroli i Skarg Ministerstwa Zdrowia (279/2015 w Mazowieckim Specjalistycznym Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza w Pruszkowie z dnia 16.06.2015r Okres objęty kontrolą: maj czerwiec 2015, czynności kontrolne w jednostce przeprowadzono w dniu 11 czerwca 2015 r. Wnioski: Nie stwierdzono uchybień dotyczących prawidłowości sprawowania opieki medycznej oraz pacjentami, których zachowanie spowodowało kontrolę. Analiza dokumentacji medycznej, postępowania personelu oraz analiza obowiązujących i zastosowanych procedur w trakcie zdarzenia nie ujawnia nieprawidłowości. Wszystkie podjęte działania przebiegały zgodnie z obowiązującymi procedurami. Należy stwierdzić, iż nie stwierdzono naruszeń praw pacjenta mających bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo. - Kontrola na mocy zlecenia wydanego przez Wydział Zdrowia Mazowieckiego Urzędu wojewódzkiego w Warszawie w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej NZOZ Medica ul. T. Gerbera 14, 05-500 Piaseczno Oddziale/Ośrodku leczenia Uzależnień, ul. Świętojańska 4 w Piasecznie. 5
W Ośrodku Leczenia Uzależnień dokumentacja medyczna prowadzona jest bardzo starannie, pacjenci leczeni są zgodnie z obowiązującymi standardami. W Oddziale Detoksykacyjnym praktykowane jest stosowanie równoczesne wielu leków psychotropowych (np. po kilka naraz z tej samej grupy), co w mojej ocenie jest niezgodne z obowiązującymi standardami w leczeniu. Zalecam nadzór prowadzonego leczenia w Oddziale Detoksykacyjnym przez lekarza specjalistę psychiatrę - bezzwłocznie. - Przeprowadzanie wizytacji w Oddziale Psychiatrycznym Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Siedlcach Wizytowany oddział jest częścią szpitala miejskiego w Siedlcach, zajmuje parter i piętro budynku, sąsiaduje z Poradnią Zdrowia Psychicznego i Poradnią Odwykową. Oddział składa się z pododdziału ogólnopsychiatrycznego, dysponującego 51 łóżkami dla mężczyzn i kobiet, pododdziału detoksykacyjnego z 10 łóżkami oraz pododdziału dziennego z 12 miejscami. Warunki bytowe w oddziale są bardzo dobre. Personel lekarski składa się z 7 lekarzy specjalistów psychiatrów, w tym jeden również ze specjalizacją z seksuologii i jeden ze specjalizacją z chorób wewnętrznych. Do zespołu terapeutycznego należy również 6 psychologów, pielęgniarki, ratownicy medyczni, terapeutki zajęciowe, pracownik socjalny i sekretarka medyczna. Szpital posiada akredytację ministerialną i wdrożony system jakości ISO. Oddział dysponuje możliwością korzystania z konsultacji lekarzy z pozostałych oddziałów szpitala. Wizytowana jednostka spełnia wymogi do prowadzenia specjalizacji w dziedzinie psychiatrii. IV. Udzielone opinie i konsultacje 1. Wydawanie opinii dotyczących: likwidacji lub powstania nowego oddziału szpitalnego, przychodni specjalistycznej, pracowni diagnostycznej, apteki - Opinia dotycząca czasowego zaprzestania działalności Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego w Warszawie Sp. z o. o.: 080 Oddziału Psychiatrii, 081 - oddziału Detoksykacji Alkoholowej, 082 - Izby Przyjęć Psychiatrycznej. - Opinia dotycząca czasowego zaprzestania działalności Oddziału III Ogólnopsychiatrycznego w Mazowieckim Specjalistycznym Centrum Zdrowia im. prof. J. Mazurkiewicza w Pruszkowie - Opinia na prośbę Rzecznika Praw Pacjenta w sprawie przyjęcia pacjentki do szpitala psychiatrycznego 13.08.2015r., 22.07, stosowania przymusu bezpośredniego z dnia 17. 06. 2015, 6
- Opinia na prośbę Rzecznika Praw Pacjenta z 9.04.2015 czy doszło do naruszenia praw pacjentki do świadczeń zdrowotnych oraz do informacji. - Opinia dla Dyrektora Narodowego Funduszu zdrowia ocena merytoryczna załączonego dokumentu Procedura leczenia alkoholowego zespołu odstawiennego. - Rozpatrzenie i powołanie biegłego do rozpatrzenia odwołania medycyna orzecznicza: posiadanie broni i materiały wybuchowe (2). - Opinia ekspercka w sprawie zaopiniowania projektu programu: Program zapobiegania depresji w Polsce na lata 2015-2019 przekazany przez Ministra Zdrowia na prośbę Agencji Ochrony Technologii Medycznych i Taryfikacji 2. Opiniowanie zapotrzebowań na sprowadzenie z zagranicy produktu leczniczego niezbędnego dla ratowania życia lub zdrowia pacjenta dopuszczonego do obrotu bez konieczności uzyskania pozwolenia 46. 3. Konsultacje przypadków problemowych - Opinia na prośbę Dyrektora Mazowieckiego Specjalistycznego Centrum Zdrowia im. prof. J. Mazurkiewicza czy czynnościowe obrazowanie mózgu (fmri) można uznać za badanie należące do standardowej diagnostyki zaburzeń psychicznych, czy należałoby go zaliczyć do nowych, bądź tylko częściowo wypróbowanych metod diagnostycznych. - Opinie i rekomendacje lekarzy do pełnienia funkcji biegłego w przedmiocie uzależnienia od alkoholu 10. - Opinia w sprawie nieprawidłowości leczenia pacjentki w Domu Pomocy Społecznej na prośbę Dyrektora Wydziału Zdrowia Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. V. Prognozowanie potrzeb zdrowotnych populacji. Podsumowanie ogólnej sytuacji w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na terenie województwa (uwagi, problemy, wnioski). Próbując podsumować roczny okres pełnienia przeze mnie funkcji konsultanta wojewódzkiego zwróciłabym uwagę na następujące fakty: - niewystarczająca dostępność kursów obowiązujących do specjalizacji ich rozmieszczenie, niewystarczająca ilość; - słabość systemu psychiatrycznej opieki ambulatoryjnej długi czas oczekiwania na wizytę, zbyt mała dostępność oddziałów dziennych, rehabilitacyjnych i ambulatoryjnej psychoterapii; - bardzo trudne warunki lokalowe szpitali zwłaszcza w Warszawie; 7
- długi pobyt w szpitalu pacjentów oczekujących na miejsce w Domach Pomocy Społecznej. (pieczątka i podpis) 8