Wykład 6 Kurs walutowy Parytet siły nabywczej Model monetarystyczny Efekt Balassy-Samuelsona dr Leszek Wincenciak WNEUW
2/32 Plan wykładu: Parytet siły nabywczej Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej Parytet siły nabywczej w wersji względnej Burgereconomics Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Efekt Balassy-Samuelsona Założenia modelu Wnioski z modelu Oszacowania efektu Balassy-Samuelsona dla Polski
3/32 Parytet siły nabywczej
Parytet siły nabywczej 4/32 Parytet siły nabywczej(ppp) Parytet siły nabywczej(ppp) wywodzi się z prawa jednej ceny (LOOP) Prawo jednej ceny homogeniczny produkt na jednym rynku powinien być sprzedawany po jednakowej cenie, niezależnie od kraju pochodzenia Wersja absolutna: poziom cen we wszystkich krajach jest taki sam w przeliczeniu na wspólną walutę Wersja względna: zmiana poziomów cen mierzonych w jednej walucie we wszystkich krajach powinna być taka sama
Parytet siły nabywczej 5/32 Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej Parytet siły nabywczej w wersji absolutnej Zasada parytetu siły nabywczej w wersji absolutnej stwierdza, że kurs walutowy powinien być równy relacji cen takich samych koszyków konsumpcyjnych wyrażonych w dwóch różnych walutach. Np. jeśli pewien koszyk konsumpcyjny kosztuje w Europie 100 euro oraztensamkoszykkosztujewusa133dolary,tokurswalutowy, cena euro wyrażona w dolarach, powinien wynieść 133/100 = 1.33 USD/EUR. E = P P
Parytet siły nabywczej 6/32 Parytet siły nabywczej w wersji względnej Parytet siły nabywczej w wersji względnej Zasada parytetu siły nabywczej w wersji względnej stwierdza, że zmiana kursu walutowego powinna być równa różnicy w zmianach poziomów cen wyrażonych w dwóch różnych jednostkach pieniężnych. Np. jeśli ceny w strefie euro wzrosły przeciętnie o 3%, zaśwusao2,4%,tozgodniezzasadąpppwwersjiwzględnej euro ulegnie deprecjacji w stosunku do dolara o około 0,6%. E E = P P P P
Parytet siły nabywczej 7/32 Burgereconomics Burgereconomics Tabela 1. Ceny Big Maca wg magazynu The Economist 2009 Kraj Waluta P E P[USD] E[PPP] +/ USA USD 3.54 1 3.54 1.00 Wlk. Brytania GBP 2.29 0.69 3.32 0.65 6.25% Chiny CNY 12.5 6.84 1.83 3.53 48.38% Str. Euro EUR 3.42 0.78 4.38 0.97 23.86% Japonia JPY 290 89.8 3.23 81.92 8.77% Polska PLN 7 3.48 2.01 1.98 43.18% Rosja RUB 62 35.7 1.74 17.51 50.94% Szwajcaria CHF 5.6 1.16 4.83 1.58 36.37%
Parytet siły nabywczej 8/32 Burgereconomics PKB według PPP Tabela2.PKBwedługPPP,2006[mldUSD] # Kraj PKB PKBPPP PKBpc PKBPPPpc 1 USA 13178.350 13178.350 44063.340 44063.340 2 Japonia 4377.052 4094.499 34263.643 32051.813 3 Niemcy 2914.988 2671.448 35422.063 32462.642 4 Chiny 2657.842 6121.904 2021.972 4657.282 5 UK 2435.699 2048.992 40237.538 33849.181 6 Francja 2271.262 1970.680 37019.835 32120.569 7 Włochy 1858.336 1716.027 31801.625 29366.299 8 Kanada 1278.971 1203.740 39313.691 37001.211 9 Hiszpania 1233.427 1269.571 27989.026 28809.205 10 Brazylia 1072.357 1697.057 5741.576 9086.319 11 Rosja 988.557 1882.354 6922.665 13181.750 12 Meksyk 948.861 1402.470 9104.285 13456.647 13 Korea 888.443 1114.914 18395.336 23084.461 14 Indie 877.793 2668.832 762.137 2317.194 19 Szwecja 393.606 317.936 43190.450 34887.181 20 Szwajcaria 388.679 283.844 53340.470 38953.437 24 Polska 341.670 567.938 8958.008 14890.363
Parytet siły nabywczej 9/32 Burgereconomics UK 20 10 0 10 1991 1995 1999 2003 2007 x_uk p_uk AUS 20 10 0 10 20 1991 1995 1999 2003 2007 x_aus p_aus CHN 50 40 30 20 10 0 1991 1995 1999 2003 2007 x_chn p_chn GER 20 10 0 10 20 1991 1995 1999 2003 2007 JAP 20 10 0 10 20 1991 1995 1999 2003 2007 POL 40 30 20 10 0 10 1991 1995 1999 2003 2007 x_ger p_ger x_jap p_jap x_pol p_pol
Parytet siły nabywczej 10/32 Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Zasada parytetu siły nabywczej jest przedmiotem wielu kontrowersji. Przyczyn, dla których może nie być spełniona jest bardzo wiele. Teoria PPP wymaga, aby: rynki finansowe były doskonałe, bez ograniczeń w przepływach kapitału, podatków, kosztów transakcyjnych itd. rynki dóbr podlegały doskonałej konkurencji, bez kosztów transportu, bez barier handlowych dobra konsumpcyjne były homogeniczne i posiadały identyczne udziały w koszykach konsumentów na całym świecie Wszystkie powyższe założenia są w oczywisty sposób nierealistyczne.
Parytet siły nabywczej 11/32 Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Teoria PPP sugeruje, że przyczyną występowania zmian kursowych są wyłącznie zmiany cen. Jednak, przynajmniej w krótkim okresie, istnieją odstępstwa od prawa jednej ceny na rynku dóbr(arbitraż przy istotnych kosztach transakcyjnych nie zrównuje cen natychmiast, bariery informacji itd.). Gdy LOOP nie jest spełniony, wówczas PPP również nie będzie. Ponadto czynniki inne niż monetarne, np. popytowe, mogą wpływać na kształtowanie się popytu na waluty, co wpływa również na zmiany kursu walutowego.
Parytet siły nabywczej 12/32 Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Bariery handlowe Koszty transakcyjne Niedoskonała konkurencja Dyskryminacja cenowa Pricing to market Problemy z porównywalnością koszyków konsumpcyjnych (różne udziały poszczególnych dóbr) Dobra niehandlowe efekt Balassy-Samuelsona
Parytet siły nabywczej 13/32 Przyczyny zawodności parytetu siły nabywczej Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 14/32 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Trzy zasadnicze założenia modelu: Bilans płatniczy jest zjawiskiem czysto pieniężnym i dlatego powinien być analizowany przez pryzmat dostosowań zasobów pieniądza Rynek międzynarodowy jest efektywny, działa parytet siły nabywczej,tzn. P = EP Produkcja jest na poziomie pełnego zatrudnienia
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 15/32 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego W warunkach płynnego kursu walutowego zmienną, która odpowiada za równoważenie bilansu płatniczego jest kurs walutowy. Model monetarystyczny można zatem wykorzystać do sformułowania czynników wpływających na kształtowanie się kursu walutowego równowagi w długim okresie. Równowaga rynków pieniądza: M P = Y α e βi Parytet siły nabywczej: M P = Y α e βi P = EP.
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 16/32 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Przedstawmy równania opisujące równowagę na rynku pieniądza w logarytmach i wyznaczmy z nich poziomy cen(zmienne pisane małymi literami oznaczają logarytmy): p = m αy + βi p = m αy + βi PonieważzPPPwynika,że e = p p,to: e = (m m ) α(y y ) + β(i i )
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 17/32 Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego Fundamentalne równanie: e = (m m ) α(y y ) + β(i i ) lub w kategoriach tempa wzrostu: ê = ( ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ ) + β(i i )
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 18/32 Wnioski ê = ( ˆm ˆm ) α(ŷ ŷ ) + β(i i ) Waluta krajowa deprecjonuje się, gdy: podaż pieniądza w kraju rośnie szybciej niż zagranicą dochód krajowy rośnie wolniej niż zagraniczny nominalna stopa procentowa w kraju rośnie
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 19/32 Wnioski Wniosek, że wzrost nominalnej stopy procentowej w kraju powoduje deprecjację waluty krajowej jest sprzeczny z wnioskiem wyprowadzonym z modelu opartego na parytecie stóp procentowych Co powoduje tę sprzeczność? Krótkivs.długiokres Stałość vs. elastyczność cen Międzynarodowy efekt Fishera
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 20/32 Międzynarodowy efekt Fishera Załóżmy, że spełniony jest niezabezpieczony warunek parytetu stóp procentowych: i = i + ê e Dodatkowo, w długim okresie spełniony jest PPP: ê e = π e π e Z powyższych warunków wynika, że: i i = π e π e i π e = i π e
Model monetarystyczny płynnego kursu walutowego 21/32 Efekt Balassy-Samuelsona
Efekt Balassy-Samuelsona 22/32 Założenia modelu Dobrahandlowe(T)iniehandlowe(N) Pełne zatrudnienie PPP w sektorze dóbr handlowych Doskonała mobilność pracy wyrównywanie się płac
Efekt Balassy-Samuelsona 23/32 Założenia modelu Model Balassy-Samuelsona Indeks cenowy: Realny kurs walutowy: P = PT α P 1 α N, (1) P = PT α P 1 α N, (1a) Q = EP P. (2) q = e + α p T + (1 α )p N αp T (1 α)p N (3)
Efekt Balassy-Samuelsona 24/32 Założenia modelu Model Balassy-Samuelsona ˆq =(ê + ˆp T ˆp T) + (1 α )[ˆp N ˆp T ] (1 α)[ˆp N ˆp T ] (3a) Parytet siły nabywczej dla sektora dóbr handlowych: ˆp T = ê + ˆp T, (4) ˆq = (1 α )[ˆp N ˆp T] (1 α)[ˆp N ˆp T ] (5)
Efekt Balassy-Samuelsona 25/32 Założenia modelu Model Balassy-Samuelsona Wyrównywanie się płac: Warunek równowagi rynku pracy: W N = W T (6) Niech ˆ MPL = â. P N MPL N = P T MPL T (7) ˆp N ˆp T = â T â N (8)
Efekt Balassy-Samuelsona 26/32 Założenia modelu Model Balassy-Samuelsona Zatem równanie(5) można zapisać: ˆq = (1 α )[â T â N ] (1 α)[â T â N ] (9) Wniosek I: â T â N > 0 ˆq < 0
Efekt Balassy-Samuelsona 27/32 Założenia modelu Model Balassy-Samuelsona Wniosek II: ˆp ˆp = ê + (1 α)[â T â N ] (1 α )[â T â N ] (10) # różnica produktywności zmiana kursu nominalnego różnica inflacji 1. 0 0 0 2. + 0 3. + 0 +
Efekt Balassy-Samuelsona 28/32 Wnioski z modelu szybszy wzrost produktywności w sektorze handlowym powoduje wzrost płac w tym sektorze, a przy założeniu mobilności i homogeniczności pracy także w sektorze dóbr niehandlowych brak wzrostu produktywności w sektorze niehandlowym powoduje, że wyższe płace mogą być wypłacone tylko wtedy, gdy cena dóbr niehandlowych wzrośnie rosnąca relatywna cena dóbr niehandlowych powoduje ogólny wzrost poziomu cen i realną aprecjację waluty krajowej występuje niespójność celów: ustabilizowania inflacji na niskim poziomie oraz utrzymania stałego kursu walutowego w sytuacji szybszego niż za granicą wzrostu produktywności
Efekt Balassy-Samuelsona 29/32 Oszacowania efektu Balassy-Samuelsona dla Polski Fakty stylizowane: zmiany produktywności pracy 200 180 160 140 120 100 1995q3 1998q3 2001q3 2004q3 2007q3 LP T/NT PL LP T/NT EUR Rysunek 1. Relatywne produktywności pracy w Polsce i strefie euro, 1995 2007 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Eurostat on-line, 2008.
Efekt Balassy-Samuelsona 30/32 Oszacowania efektu Balassy-Samuelsona dla Polski Fakty stylizowane: zmiany względnych cen i inflacji 130.2.15 120.1 110.05 100 1996m1 1998m1 2000m1 2002m1 2004m1 2006m1 2008m1 0 1996m1 1998m1 2000m1 2002m1 2004m1 2006m1 2008m1 p NT/T PL p NT/T EUR Inflacja EUR Inflacja PL Rysunek2.Relatywneceny P NT P T Źródło: Obliczenia własne na podstawie Eurostat on-line, 2008. orazinflacjawpolsceistrefieeuro,1996 2007
Efekt Balassy-Samuelsona 31/32 Oszacowania efektu Balassy-Samuelsona dla Polski Fakty stylizowane: zmiany realnego kursu walutowego 100 90 80 70 60 1995q3 1998q3 2001q3 2004q3 2007q3 RER trend HP l(1600) Rysunek 3. Realny kurs złotego wobec ecu/euro(spadek oznacza aprecjację złotego) Źródło: Obliczenia własne na podstawie Eurostat on-line, 2008.
Efekt Balassy-Samuelsona 32/32 Oszacowania efektu Balassy-Samuelsona dla Polski Fakty stylizowane Tabela 3. Średnioroczne tempa wzrostu wybranych zmiennych w sektorze dóbr handlowych(t) i niehandlowych(nt) w Polsce i w strefie euro 1997 2007 Polska Eurozone 1996-2004 2005-2007 1996-2007 1996-2004 2005-2007 1996-2007 Empl(T) 3.48 2.19 2.06 0.21 0.02 0.16 Empl(NT) 0.92 4.07 1.71 2.02 1.96 2.01 LP(T) 8.40 4.08 7.32 2.37 2.72 2.45 LP(NT) 2.59 0.64 2.10 0.36 0.44 0.38 π(t) 5.82 1.78 4.72 1.56 2.06 1.70 π(nt) 9.22 2.56 7.40 2.26 2.25 2.26 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Eurostat on-line, 2008.