Ocena beneficjentów ostatecznych Działania 2.6 ZPORR z rekomendacją do wdraŝania Działania 8.2 PO KL w województwie opolskim Raport końcowy Warszawa, grudzień 2008 Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budŝetu województwa opolskiego w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
Spis treści Spis treści... 2 1. Streszczenie / Summary... 10 2. Informacje o badaniu... 20 2.1 Zakres i cele badania... 20 2.2 Ramy pojęciowe i obszary badawcze... 21 2.3 Metodologia... 25 2.3.1 Triangulacja metodologiczna... 25 2.3.2 Moduł 1: Analiza danych zastanych... 25 2.3.3 Moduł 2: Eksploracyjne indywidualne wywiady pogłębione... 26 2.3.4 Moduł 3: Zogniskowany wywiad grupowy... 26 2.3.5 Moduł 4: Jakościowe oraz ilościowe badanie beneficjentów oraz BO Działania 2.6 ZPORR... 26 2.4 Ograniczenia procesu badawczego... 28 3. Działanie 2.6 ZPORR w województwie opolskim... 30 3.1 Podstawowe informacje na temat Działania 2.6 ZPORR oraz Działania 8.2 PO KL... 30 3.2 Przebieg wdraŝania Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim... 32 3.3 Struktura projektów i beneficjentów Działania 2.6 ZPORR... 35 4. Zgodność projektów Działania 2.6 ZPORR z RSI WO oraz potrzebami regionu w zakresie innowacji... 41 5. Przebieg projektów Działania 2.6 ZPORR i problemy występujące podczas ich realizacji... 49 6. Kompleksowość projektów Działania 2.6 ZPORR... 55 7. Dobór uczestników projektów Działania 2.6 ZPORR (beneficjentów ostatecznych)... 57 8. Efekty zrealizowanych projektów Działania 2.6 ZPORR... 61 8.1 Osiągnięcie wskaźników... 62 8.2 Jakość wskaźników... 69 8.3 Rezultaty projektów... 71 8.3.1 Beneficjenci... 71 8.3.2 Beneficjenci ostateczni "uczący się"... 73 8.3.3 Beneficjenci ostateczni "pracujący"... 80 8.3.4 Beneficjenci ostateczni "instytucjonalni"... 82 9. Oddziaływanie i trwałość efektów Działania 2.6 ZPORR... 85 10. UŜyteczność projektów Działania 2.6 ZPORR... 88 2
10.1 UŜyteczność projektów dla beneficjentów... 88 10.2 UŜyteczność projektów dla beneficjentów ostatecznych... 92 10.2.1 Beneficjenci ostateczni "uczący się"... 92 10.2.2 Beneficjenci ostateczni "pracujący"... 94 10.2.3 Beneficjenci ostateczni "instytucjonalni"... 95 11. Charakterystyka i ocena projektów objętych studiami przypadków... 97 11.1 Projekt Platforma Innowacji Technologicznej Regionu Opolszczyzny... 97 11.2 Projekt Opracowanie systemu transferu informacji dla potrzeb regionalnej strategii gospodarki energetycznej w zakresie odnawialnych źródeł energii... 99 11.3 Projekt Utworzenie ośrodka promocji i wdraŝania nowoczesnych metod i technik zarządzania... 102 11.4 Projekt Centrum Zarządzania i Monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji - Zarządzanie Innowacjami w ramach Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego... 104 11.5 Projekt Start zawodowy - staŝe dla absolwentów... 107 11.6 Projekt Stypendia dla doktorantów Instytutu Chemii Uniwersytetu Opolskiego.... 109 12. Działanie 8.2 PO KL wobec potrzeb województwa opolskiego w zakresie innowacji... 112 12.1 Popyt ze strony potencjalnych beneficjentów... 112 12.2 Popyt ze strony potencjalnych beneficjentów ostatecznych... 117 12.3 Kontekst regionalny... 119 13. Wnioski i rekomendacje... 121 13.1 Wartość docelowa wskaźników... 121 13.2 Obszary wymagające wsparcia w ramach Działania 8.2 w województwie opolskim... 121 13.3 Rekomendacje dotyczące wdraŝania Działania 8.2... 123 3
Spis tabel: Tabela 1 Skrócone nazwy projektów Działania 2.6 ZPORR... 8 Tabela 2 Dane dotyczące wartości projektów w ramach Działania 2.6 ZPORR (od momentu uruchomienia Programu, stan na koniec sierpnia 2008 r., w PLN).... 33 Tabela 3 Informacje o projektach Działania 2.6 ZPORR realizowanych w województwie opolskim... 34 Tabela 4 Podział środków pomiędzy typy projektów Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie...... 37 Tabela 5 Średnia wartość dofinansowania projektu w ramach Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim na tle kraju... 38 Tabela 6 Podział środków Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim pomiędzy beneficjentów realizujących projekty na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie... 40 Tabela 7 Projekty ZPORR a RSI WO... 45 Tabela 8 Problemy w realizacji projektów... 50 Tabela 9 Wskaźniki projektów... 62 Tabela 10 Osiągnięte wskaźniki produktu i rezultatu... 63 Tabela 11 Rozkład odpowiedzi na pytanie "Czy dzięki realizacji projektu Pana/Pani instytucja podjęła nowe działania istotne z punktu widzenia kierunków rozwoju województwa opolskiego określonych w Regionalnych Strategiach Innowacji?"..... 71 Tabela 12 Rozkład odpowiedzi na pytanie "Czy dzięki realizacji projektu Pana/Pani instytucja rozszerzyła skalę prowadzonych działań istotnych z punktu widzenia kierunków rozwoju województwa określonych w RSI WO?"... 71 Tabela 13 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy realizacja projektu zwiększyła zainteresowanie Pana/Pani instytucji działalnością innowacyjną?"... 72 Tabela 14 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Proszę ocenić czy doświadczenia Pana/Pani instytucji zgromadzone podczas realizacji projektu mogą być, podczas realizacji kolejnych projektów współfinansowanych przez Unię Europejską i związanych z rozwojem innowacyjności okazały się "... 87 Tabela 15 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy w związku z realizacją projektu Pana/Pani instytucja oczekiwała..."... 89 Tabela 16 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Biorąc pod uwagę projekt jako całość, proszę powiedzieć, w jakiej mierze realizacja tego projektu spełniła oczekiwania Pana/Pani instytucji?"... 90 Tabela 17 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Które oczekiwania Pana/Pani instytucji związane z realizacją projektu nie zostały spełnione?"... 90 Tabela 18 Krótka charakterystyka Projektu pn. Platforma Innowacji Technologicznej Regionu Opolszczyzny... 97 Tabela 19 Krótka charakterystyka Projektu pn. Opracowanie systemu transferu informacji dla potrzeb regionalnej strategii gospodarki energetycznej w zakresie odnawialnych źródeł energii... 99 4
Tabela 20 Krótka charakterystyka Projektu pn. Utworzenie ośrodka promocji i wdraŝania nowoczesnych metod i technik zarządzania... 102 Tabela 21 Krótka charakterystyka Projektu pn. Centrum Zarządzania i Monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji - Zarządzanie Innowacjami w ramach Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego... 104 Tabela 22 Krótka charakterystyka Projektu pn. Start zawodowy - staŝe dla absolwentów... 107 Tabela 23 Krótka charakterystyka Projektu pn. Stypendia dla doktorantów Instytutu Chemii Uniwersytetu Opolskiego... 109 Tabela 24 Rozkład odpowiedzi na pytanie "Czy Pana/Pani instytucja posiada moŝliwości realizacji następujących projektów w ramach Działania 8.2 PO KL w 2009 roku?... 113 Tabela 25: Rozkład odpowiedzi na pytanie "Czy Pana/Pani instytucja chciałaby się podjąć realizacji takich projektów w ramach Działania 8.2 PO KL w 2009 roku?... 114 Tabela 26 Rozkład odpowiedzi na pytanie "Na ile potrzebne, z perspektywy Pana/Pani instytucji, byłoby prowadzenie w 2009 roku przez Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki następujących działań..."... 115 Tabela 27 Rozkład odpowiedzi na pytanie "Jakie, wg Pana/Pani oceny, jest zainteresowanie takim projektem ze strony jego potencjalnych adresatów?". 118 Tabela 28: Hierarchizacja obszarów wsparcia... 122 Tabela 29 Rekomendacje... 124 5
Spis wykresów: Wykres 1 Typy projektów realizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim i na terenie całego kraju na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie... 36 Wykres 2 Wielkość projektów (PLN) Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim i na terenie cegło kraju na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie... 38 Wykres 3 Podział środków Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim pomiędzy poszczególne typy projektów na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie... 39 Wykres 4 Podział środków Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim pomiędzy beneficjentów realizujących projekty na podstawie podpisanych umów o dofinansowanie... 39 Wykres 5 Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy w tym czasie, gdy dowiedział(a) się Pan/Pani o projekcie [nazwa projektu], Pana/Pani praca zawodowa lub naukowa polegała na opracowywaniu lub wdraŝaniu innowacji?"..... 58 Wykres 6 Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie "Czy w tym czasie, gdy dowiedział(a) się Pan/Pani o projekcie [nazwa projektu], miał(a) Pan/Pani zamiar zajmować się w przyszłości opracowywaniem lub wdraŝaniem innowacji?"... 58 Wykres 7 Procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie "Czy w tym czasie, gdy dowiedział(a) się Pan/Pani o projekcie [nazwa projektu], instytucja, w której Pan/Pani wówczas był(a) zatrudniony(a), opracowywała lub wdraŝała innowacje?"... 59 Wykres 8 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy w okresie otrzymywania stypendium opublikował(a) Pan/Pani artykuł lub rozprawę naukową?"... 73 Wykres 9 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Jaki charakter miał opublikowany przez Pana/Panią artykuł lub rozprawa naukowa?"... 74 Wykres 10 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Jaki charakter miał wygłoszony przez Pana/Panią referat lub prezentacja?"... 75 Wykres 11 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy w okresie otrzymywania stypendium udzielał(a) Pan/Pani konsultacji lub przekazywał(a) opracowania własnego autorstwa przedsiębiorstwu zainteresowanemu wdroŝeniem innowacji w dziedzinie zgodnej z Pana/Pani wykształceniem?"... 75 Wykres 12 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Proszę porównać Pana/Pani obecną sytuację z Pana/Pani sytuacją przed udziałem w projekcie. Czy Pana/Pani wiedza naukowa, moŝliwa do zastosowania w gospodarce...:... 76 Wykres 13 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy przedsięwzięcia, w których Pan/Pani uczestniczył(a) w ramach projektu, miały pozytywny wpływ na wzrost Pana/Pani wiedzy naukowej, moŝliwej do zastosowania w gospodarce?"... 76 Wykres 14 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy Pana/Pani związek z instytucją lub instytucjami naukowymi lub badawczo-rozwojowymi..."... 77 Wykres 15 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy przedsięwzięcia, w których Pan/Pani uczestniczył(a) w ramach projektu, miały pozytywny wpływ na wzmocnienie Pana/Pani związku z instytucją lub instytucjami naukowymi lub badawczorozwojowymi?"... 78 6
Wykres 16 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy Pana/Pani związek z przedsiębiorstwem lub przedsiębiorstwami zainteresowanymi wprowadzaniem innowacji w dziedzinie zgodnej z Pana/Pani wykształceniem..."... 78 Wykres 17 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy prawdopodobieństwo, Ŝe w ciągu najbliŝszych pięciu lat Pana/Pani praca będzie bezpośrednio związana z rozwojem innowacyjności w województwie opolskim..."... 79 Wykres 18 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy Pana/Pani obecna praca zawodowa lub naukowa polega na opracowywaniu lub wdraŝaniu innowacji?"... 79 Wykres 19 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy instytucja, w której Pan/Pani pracuje lub studiuje, mieści się w województwie opolskim?"... 80 Wykres 20 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy instytucja, w której Pan/Pani pracuje lub studiuje, zajmuje się między innymi współpracą z przedsiębiorstwami lub instytucjami z województwa opolskiego?"... 80 Wykres 21 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Jakie były dla Pana/Pani osobiście ostateczne efekty uczestnictwa w wymienionych przedsięwzięciach?"... 81 Wykres 22 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Jakie były dla Pana/Pani instytucji ostateczne efekty uczestnictwa w wymienionych przedsięwzięciach?"... 83 Wykres 23 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czy oczekiwania [które miał(a) Pan/Pani w związku z udziałem w projekcie] ostatecznie udało się Panu/Pani spełnić?".. 92 Wykres 24 Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Jak z własnej perspektywy ocenia Pan/Pani uŝyteczność przedsięwzięć, w których Pan/Pani uczestniczył(a) w ramach projektu?"... 93 Wykres 25 W jaki sposób moŝna byłoby zwiększyć uŝyteczność poszczególnych przedsięwzięć, w których Pan/Pani uczestniczył(a) w ramach projektu?... 94 Wykres 26 Rozkład odpowiedzi beneficjentów ostatecznych pracujących na pytanie: "Jak z własnej perspektywy ocenia Pan/Pani uŝyteczność przedsięwzięć, w których Pan/Pani uczestniczył(a) w ramach projektu?"... 95 Wykres 27 Rozkład odpowiedzi beneficjentów ostatecznych instytucjonalnych na pytanie: "Jak z własnej perspektywy ocenia Pan/Pani uŝyteczność przedsięwzięć, w których Pan/Pani uczestniczył(a) w ramach projektu?"... 96 7
Skrócone nazwy projektów zrealizowanych w województwie opolskim w ramach Działania 2.6 ZPORR: Tabela 1 Skrócone nazwy projektów Działania 2.6 ZPORR Lp. Beneficjent Tytuł projektu Nazwa skrócona 1 Instytut CięŜkiej Syntezy Organicznej Blachownia Platforma Innowacji Technologicznej Regionu Opolszczyzny Platforma Innowacji Technologicznej 1 (ICSO) 2 Instytut CięŜkiej Syntezy Organicznej Blachownia Platforma Innowacji Technologicznej Regionu Opolszczyzny Platforma Innowacji Technologicznej 2 (ICSO) 3 Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych Opolskie Centrum Transferu Innowacji Opolskie Centrum Transferu Innowacji (IMMB) 4 Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych Opracowanie systemu transferu informacji dla potrzeb regionalnej strategii gospodarki energetycznej w zakresie odnawialnych źródeł energii System Transferu Informacji (IMMB) 5 Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych Opolskie Centrum Transferu Innowacji w zakresie materiałów budowlanych i odnawialnych źródeł energii Centrum Transferu Innowacji (IMMB) 6 Politechnika Opolska 7 Politechnika Opolska 8 Politechnika Opolska 9 Politechnika Opolska 10 Politechnika Opolska 11 Politechnika Opolska 12 Politechnika Opolska 13 Politechnika Opolska 14 Uniwersytet Opolski Stypendia dla słuchaczy studiów doktoranckich "Budowa i Eksploatacja Maszyn" Centrum Zarządzania i Monitoringu Regionalnej Strategii Innowacji - Zarządzanie Innowacjami w ramach Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego Stypendia dla słuchaczy technicznych studiów doktoranckich, prowadzonych w Politechnice Opolskiej Transfer wiedzy i innowacyjnościorganizacja platform tematycznych Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości przy Politechnice Opolskiej Regionalne Biuro Promocji Klastrów etap I Przygotowanie koncepcji funkcjonowania Opolskiego Parku Naukowo-Technologicznego Start zawodowy - staŝe dla absolwentów Stypendia dla słuchaczy studiów doktoranckich Wydziału Mechanicznego Politechniki Opolskiej Stypendia dla doktorantów Instytutu Chemii Uniwersytetu Opolskiego Stypendia dla doktorantów - budowa maszyn (PO) Centrum Zarządzania i Monitoringu RSI (PO) Stypendia dla doktorantów - studia techniczne (PO) Transfer wiedzy i innowacyjności (PO) Klastry (PO) Park Naukowo-Technologiczny (PO) StaŜe Start Zawodowy (PO) Stypendia dla doktorantów - Wydział Mechaniczny (PO) Stypendia dla doktorantów - Instytut Chemii (UO) 15 WyŜsza Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu Utworzenie ośrodka promocji i wdraŝania nowoczesnych metod i technik zarządzania Ośrodek Promocji (WSZiA) Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy wniosków i sprawozdań 8
Pozostałe skróty zastosowane w raporcie: BO B+R CATI CAWI FGI ICSO IDI IMMB IP IW JST KOP OCRG PEFS PO PO KL PO IG beneficjent ostateczny (instytucje) badawczo-rozwojowe kwestionariuszowy wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (ang. Computer Assisted Telephone Interview) ankieta internetowa nadzorowana przez system komputerowy (ang. Computer-Assisted Web Interviewing) zogniskowany wywiad grupowy (ang. Focused Group Interwiew) Instytut CięŜkiej Syntezy Organicznej Blachownia indywidualny wywiad pogłębiony (ang. Individual In-depth Interview) Instytut Mineralnych Materiałów Budowlanych Instytucja Pośrednicząca Instytucja WdraŜająca jednostka samorządu terytorialnego Komisja Oceny Projektów Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki Podsystem (informatyczny) Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego Politechnika Opolska Program Operacyjny Kapitał Ludzki (komponent regionalny) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka RSI WO Regionalna Strategia Innowacji Województwa Opolskiego na lata 2004-2013 SMART UO UMWO WSZiA ZPORR akronim oznaczający wymogi, które powinny być spełniane przez wskaźniki: konkretne, mierzalne, osiągalne, odpowiednie, określone w czasie (ang. Specific, Measurable, Achievable, Results-oriented, Time-bound) Uniwersytet Opolski Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego WyŜsza Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 9
1. Streszczenie Zakres badania i zastosowana metodologia Przeprowadzone badanie słuŝyło ocenie efektów wdraŝania Działania 2.6 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) w województwie opolskim oraz zidentyfikowaniu czynników, które warunkowały osiągnięcie tych efektów. Celem ewaluacji było równieŝ sformułowanie rekomendacji, które pozwolą na optymalizację procesu wdraŝania na Opolszczyźnie Działania 8.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). Działanie 2.6 ZPORR, realizowane w okresie programowania 2004-2006, miało na celu podniesienie potencjału regionów w zakresie innowacji, poprzez wzmocnienie współpracy między sektorem badawczo-rozwojowym a podmiotami gospodarczymi. W nowej perspektywie finansowej w latach 2007-2013 realizowanie analogicznych przedsięwzięć jest moŝliwe w ramach Działania 8.2 PO KL. Ewaluację zrealizowano przy zastosowaniu szeregu komplementarnych metod badawczych: przeprowadzono analizę danych zastanych, indywidualne wywiady pogłębione oraz wywiady kwestionariuszowe. Analiza danych zastanych obejmowała w szczególności dokumenty strategiczne i programowe oraz wnioski i sprawozdania z projektów zrealizowanych w województwie opolskim w ramach Działania 2.6 ZPORR, a takŝe raporty z dotychczas przeprowadzonych badań dotyczących rozwoju innowacji. Badaniem objęto respondentów odgrywających w procesie wdraŝania innowacji w województwie opolskim róŝne role. Z beneficjentami (czyli z instytucjami, które realizowały projekty) przeprowadzono 6 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) oraz 9 ankiet internetowych (CAWI). Badaniem objęto równieŝ beneficjentów ostatecznych (czyli osoby lub instytucje, które uzyskały wsparcie w ramach projektów), przeprowadzając z nimi 7 IDI oraz 300 kwestionariuszowych wywiadów telefonicznych wspomaganych komputerowo. Wywiady te przeprowadzono z trzema typami beneficjentów ostatecznych: "uczącymi się", "pracującymi" oraz "instytucjonalnymi". Perspektywę przedstawicieli instytucji zaangaŝowanych we wdraŝanie Działania 2.6 ZPORR, Działania 8.2 PO KL oraz Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Opolskiego na lata 2004-2013 (RSI WO) poznano podczas zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI). Dodatkowo przeprowadzono dwa IDI z pracownikiem Instytucji Zarządzającej ZPORR oraz ekspertem w zakresie wspierania rozwoju innowacyjności. 10
Trafność Działania 2.6 ZPORR wobec potrzeb województwa opolskiego w zakresie rozwoju innowacji Cel Działania 2.6 ZPORR oraz szeroko określony katalog przedsięwzięć, które mogły uzyskać dofinansowanie w jego ramach, pozwalał na wykorzystanie go jako narzędzia realizacji RSI WO. Trafność Działania 2.6 wynikała równieŝ z faktu, Ŝe Działanie to umoŝliwiało realizację projektów "miękkich" (tj. nieinwestycyjnych). Tym samym było szczególnie trafne wobec potrzeb województwa opolskiego, w którym proces rozwoju innowacji był mało zaawansowany i które potrzebowało przede wszystkim przedsięwzięć tworzących klimat sprzyjający innowacyjności oraz słuŝących rozwojowi współpracy pomiędzy potencjalnymi twórcami i odbiorcami innowacji, a takŝe poszerzeniu wiedzy na temat innowacyjnych rozwiązań. W województwie opolskim nie zastosowano rozwiązań zmierzających do dostosowania przebiegu Działania 2.6 ZPORR do specyfiki województwa (takich jak na przykład rezygnacja z ogłaszania naborów niektórych rodzajów projektów). Wpłynęło na to kilka okoliczności. Po pierwsze, moŝliwości wprowadzania takich adaptacji były stosunkowo niewielkie. Po drugie, cele RSI WO były sformułowane na tyle szeroko (a ponadto nie zostały zhierarchizowane), Ŝe trudno byłoby zastosować je jako kryteria zawęŝenia rodzajów projektów dopuszczonych do realizacji w ramach Działania 2.6 ZPORR. Po trzecie, niewielkie doświadczenia w realizowaniu działań proinnowacyjnych sprawiało, Ŝe brakowało przesłanek, które uzasadniałyby takie decyzje. Wreszcie - wprowadzanie dodatkowych ograniczeń wydawało się ryzykowne ze względu na niewielką liczbę instytucji zainteresowanych realizowaniem projektów, a zarazem dysponujących dostatecznym potencjałem, Ŝeby temu podołać. Rozwiązaniem, które mogło poprawić tę sytuację i doprowadzić do uzyskania większej liczby odpowiedniej jakości wniosków o dofinansowanie, ale nie zostało zastosowane, było podjęcie próby zainteresowania aplikowaniem silnych instytucji naukowych i badawczo-rozwojowych spoza regionu. Przebieg wdraŝania Działania 2.6 w województwie opolskim W ramach Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim przeprowadzono 15 projektów, które zostały zrealizowane przez 5 beneficjentów. Ich niewielka liczba wskazuje na ograniczony potencjał regionu pod względem instytucji prowadzących działalność polegającą na opracowaniu lub upowszechnianiu innowacji. Największą rolę jako beneficjent odegrała Politechnika Opolska, która zrealizowała 8 projektów, wykorzystując ponad połowę środków przeznaczonych w regionie na to Działanie. Struktura projektów zrealizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim, pod względem ich typu, odpowiadała strukturze projektów zrealizowanych w ramach tego Działania rozpatrywanej na poziomie kraju. Zarówno w województwie 11
opolskim, jak i w całym kraju, najczęściej realizowanym typem projektów były przedsięwzięcia związane z promowaniem współpracy i/lub wymiany informacji pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym, przedsiębiorstwami oraz innymi podmiotami. RównieŜ pod względem wielkości budŝetu rozkłady projektów w województwie opolskim oraz w całej Polsce były zbliŝone. Najbardziej powszechne były projekty średniej wielkości, tj. takie, których budŝet zawierał się w przedziale od 250 tys. złotych do 1 mln złotych. WdraŜanie Działania 2.6 w województwie opolskim przebiegało bez powaŝnych problemów. Realizacja projektów, które uzyskały dofinansowanie nie była zagroŝona, nie rozwiązano takŝe ani jednej umowy o dofinansowanie. Trudności powodujące opóźnienia w realizowaniu początkowych etapów niektórych projektów wynikały przede wszystkim z problemów w pozyskaniu beneficjentów ostatecznych oraz z przedłuŝania się procesu rozpatrywania składanych przez beneficjentów wniosków o płatność. Ocena pod względem efektywności W przypadku części projektów wystąpiły wątpliwości dotyczące ich ekonomiczności (efektywności): stosowania prawa zamówień publicznych lub zasadności określonych wydatków w poszczególnych etapach projektu (na przykład zakupu materiałów biurowych pod koniec jego realizacji). Ze względu na występowanie takich przypadków, gdy poniesienie określonego kosztu nie wydawało się konieczne z perspektywy celów projektu, efektywność Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim została oceniona jako średnia. Ocena pod względem skuteczności Skuteczność projektów zrealizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR, oceniana na podstawie stopnia, w jakim osiągnięto zakładaną wartość wskaźników, wydaje się wysoka. Jedynie w trzech spośród piętnastu projektów zrealizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim nie wszystkie wskaźniki osiągnęły planowaną wartość, przy czym najniŝsza osiągnięta wartość wskaźnika wyniosła 88% zakładanej. Z drugiej strony, wydaje się, Ŝe wartość wskaźników, do osiągnięcia której zobowiązywali się beneficjenci, była przez większość z nich ustalana w sposób bardzo ostroŝny. Ponadto, beneficjenci stosowali głównie wskaźniki produktu, a więc takie, których osiągnięcie jest najłatwiejsze. NaleŜy równieŝ zwrócić uwagę, Ŝe jakość stosowanych wskaźników często pozostawiała wiele do Ŝyczenia. Wskaźniki stosowane przez część beneficjentów nie odpowiadały kryteriom SMART: nie były konkretne, mierzalne, osiągalne, odpowiednie lub określone w czasie. Skuteczność projektów pod względem stopnia, w jakim przyczyniły się do poszerzenia wiedzy beneficjentów ostatecznych na temat innowacji, została oceniona jako wysoka: wystąpienie takiego 12
rezultatu potwierdziło przeszło 70% beneficjentów ostatecznych "pracujących" oraz "instytucjonalnych" oraz 90% beneficjentów ostatecznych "uczących się" (tj. doktorantów uczestniczących w projektach stypendialnych). Ocena pod względem oddziaływania i trwałości Oceniając oddziaływanie projektów zrealizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR naleŝy uwzględnić fakt, Ŝe "miękki" charakter prowadzonych działań sprawia, Ŝe ich oddziaływanie, a takŝe trwałość osiągniętych efektów, będą zaleŝały w duŝym stopniu od innych czynników, w tym zwłaszcza od potencjału oraz zasobów poszczególnych aktorów regionalnego systemu innowacji. Obecnie oddziaływanie projektów jest juŝ widoczne część kontaktów nawiązanych pomiędzy placówkami naukowymi a przedsiębiorcami w ramach Działania 2.6 ZPORR owocuje podjęciem współpracy pomiędzy tymi instytucjami ale zachodzi na stosunkowo niewielką skalę. Z perspektywy zapewnienia długotrwałego oddziaływania Działania 2.6 ZPORR szczególne istotne było ustabilizowanie zaplecza regionalnego sytemu innowacji, poprzez powołanie Opolskiego Centrum Rozwoju Gospodarki. W okresie programowania 2007-2013 OCRG przejęło od Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości, działającego przy Politechnice Opolskiej, zadanie zarządzania RSI WO i monitorowania przebiegu wdraŝania strategii. W okresie programowania 2004-2006 działania na rzecz stworzenia systemu wdraŝania i monitorowania RSI WO ograniczała niepewność, czy prowadząca je instytucja będzie odpowiadała za to zadanie równieŝ w przyszłości. Prace zrealizowane w tym obszarze w okresie programowania 2004-2006 miały głównie charakter przygotowawczy (stanowiły równieŝ relatywnie niewielką część działań podejmowanych w województwie opolskim w ramach projektu Centrum Zarządzania i Monitoringu RSI). Ocena pod względem uŝyteczności Przeprowadzone badanie wykazało równieŝ, Ŝe przedsięwzięcia zrealizowane w ramach Działania 2.6 ZPORR charakteryzują się bardzo wysoką uŝytecznością dla beneficjentów oraz beneficjentów ostatecznych "uczących się", a takŝe stosunkowo wysoką uŝytecznością dla beneficjentów ostatecznych "pracujących" oraz "instytucjonalnych". Generalne rekomendacje Kluczowe zalecenia, sformułowane na podstawie oceny efektów wdraŝania Działania 2.6 ZPORR w województwie opolskim oraz diagnozy uwarunkowań, które wpływały na osiągnięcie tych efektów, dotyczą w szczególności: zwiększenia kompleksowości projektów, poprzez objęcie poszczególnych beneficjentów ostatecznych bardziej intensywnym wsparciem, w tym w szczególności wprowadzenie w ramach projektów stypendialnych działań 13
wspierających nawiązywanie przez doktorantów współpracy z przedsiębiorstwami zainteresowanymi wdroŝeniem innowacji, zawęŝenia grupy beneficjentów ostatecznych poprzez ukierunkowanie projektów na wspieranie osób oraz instytucji, które podjęły juŝ działania związane z wdraŝaniem innowacji albo mają konkretne plany w tym zakresie, preferowania projektów partnerskich (szczególnie słuŝących promowaniu współpracy lub wymianie informacji), w przypadku których integracja działań prowadzonych przez róŝne instytucje stwarza szanse na zwiększenie skuteczności projektu oraz uzyskanie bardziej trwałych rezultatów, włączania w przedsięwzięcia realizowane w województwie opolskim instytucji spoza regionu, dysponujących odpowiednim potencjałem - próba rozwijania innowacji w sposób samowystarczalny byłaby szczególnie niewłaściwa w przypadku regionu opolskiego, którego potencjał pod względem instytucji naukowych oraz badawczo-rozwojowych, a takŝe instytucji otoczenia biznesu, jest ograniczony. 14
Summary The scope of the research and the methodology The overall objective of the research was to assess the effects of the implementation of the Action 2.6 within the Integrated Regional Operational Programme (IROP) in the Opolskie Voivodeship and then to identify those factors that have determined these effects. The other aim of the evaluation was also a formulation of recommendations that would help to optimize the process of implementation the Action 8.2 within the Operational Programme Human Capital (OP HC) in the Opolskie Voivodeship. The aim of the Action 2.6, realized in 2004-2006, was to build up the potential of the region within the innovation by reinforcing the collaboration between the research-development sector (R&D) and business entities. In the new financial framework 2007-2013 these kind of action are possible to realize only within the Action 8.2 of the OP HC. The evaluation was effectuated using many complementary research s techniques: desk research, individual in-depth interviews and questionnaire interviews. The desk research included particularly Strategic and Programme documents, conclusions and reports from projects that were realized in the Opolskie Voivodeship within the Action 2.6 of the IROP and what s more reports from all research that were carried out until now on the development of innovations. The research has involved different groups of respondents who played different roles in the process of implementation of innovations in the Opolskie Voivodeship. During the research there were 6 in-depth interviews and 9 Computer Assisted Web Interviews (CAWI) carried out with the beneficiaries (institutions that have realized the projects). The research has involved also the final beneficiaries (person or institutions who have received any support within project) 7 in-depth interviews and 300 Computer Assisted Telephone Interviews. These interviews were carried out with the 3 types of the final beneficiaries: studying, working and institutional. The perspective of representatives of institutions engaged in the implementation of the Action 8.2 of the OP HC and the Regional Innovation Strategy of the Opolskie Voivodeship for 2004-2006 (RIS OV) was revealed during the focus group interview. There also 2 in-depth interviews carried out additionally with an employee of the Managing Authority of the IROP and an expert who has supported the development of innovations in the region. 15
The relevance of the Action 2.6 of the IROP against needs of the Opolskie Voivodeship concerning the development of innovations The objective of the Action 2.6 of the IROP and the fact that the range of undertakings possible to be cofinanced within it was specified very broadly allowed using it as a tool of the RIS OV implementation. The relevance of the Action 2.6 resulted also from a fact that this Action has enabled the implementation of soft projects (non concerning investments). It was thereby very relevant against needs of the Opolskie Voivodeship in which process of innovations was little advanced and which needed above all the undertakings creating good climate for innovativeness and fostering the development between potential creators and licensees of innovations and expanding knowledge on innovative solutions. During the implementation of the Action 2.6 of the IROP in the Opolskie Voivodeship there were no other solution applied that could adjust the run of the Action to the specificity of this Voivodeship (e.g. relinquishment of putting some kind of project out to tender). It was caused by several circumstances. Firstly, the possibility of introducing such adaptations was relatively small. Secondly, objectives of the RIS OV were formulated so broadly (and what s more were not organized in hierarchical way) that it would be difficult to implement it as criteria of narrowing kinds of projects admitted to be realized within the Action 2.6 of the IROP. Thirdly, small experience in realization of pro-innovative actions caused that there was no prerequisite that would make such decision justified. Finally, introducing additional limitations seemed risky in respect of a fact that there were few institutions interested in realization of projects and in the same time having sufficient potential to carry its weight. The solution that could help in this situation and thereby increase the number of proposals of good quality but it wasn t applied was to make an effort to arise the interest of strong scientific and research-development institutions out of the region. The run of implementation of the Action 2.6 in the Opolskie Voivodeship Within the Action 2.6 of the IROP in the Opolskie Voivodeship there were 15 projects that were realized by 5 beneficiaries. This small number indicates the limited potential of this region in terms of institutions that create and popularize broadly defined innovations. The beneficiary that has played the biggest role was the Opole University of Technology that has realized 8 projects using for it over a half of available funds that were purposed for this Action in that region. 16
The structure of projects realized within the Action 2.6 of the IROP in the Opolskie Voivodeship in terms of their type and size was compatible with the structure of projects realized within that Action on the national level. Both in the Opolskie Voivodeship and in the whole country, the mostly realized type of project were undertakings related with promoting of the collaboration and/or exchange of information between R&D sectors, traders and other units. The project distribution in the Opolskie Voivodeship and in the whole Poland was comparable in respect of the budget size it is their overall budget was between 250 thousand and 1 million polish zloty. The implementation of the Action 2.6 in the Opolskie Voivodeship was running without serious problems. Any project (that received cofunding) was at risk concerning its realization, any contract was broken. Problems causing delays in the realization of primary stages of some projects resulted mainly from difficulties in gaining the final beneficiaries and prolonged processing of submitted proposals for payments. Efficiency assessment In case of several projects some doubts have emerged about their effectiveness: the usage of public procurement act or validity of particular expenses (e.g. a purchase of office supplies at the end of project realization). Because of this kind of situations when some expense was not necessary taking into account the overall perspective of the project, the effectiveness of the Action 2.6 within the IROP was assessed as average. Effectiveness assessment The effectiveness of projects realized within the Action 2.6 of the IROP, assessed on the basis of the extent of realization of assumed indicators value, seems to be high. Only in three form fifteen projects realized within the Action 2.6 of the IROP in the Opolskie Voivodeship not all indicators were achieved in their assumed value but the lowest achieved value of an indicator was 88% of that assumed. From the other side, it seems that the value of indicators that beneficiaries were required to pinpoint was assessed by them in a very cautious manner. What s more, beneficiaries used mainly the product indicators so those that are relatively the easiest to achieved. It s important to pay attention on a fact that the quality indicators used left often a great deal to be desired. The indicators used by the part of the beneficiaries were not compatible with SMART goals: Specific, Measurable, Achievable, Results-oriented and Time-bound. 17
The effectiveness of the projects in terms of how it contributed to the extension of knowledge by the beneficiaries concerning innovations was appraised as high: this result was confirmed by over 70% of the final beneficiaries: those working and institutional and by 90% of the final beneficiaries form studying group (Ph.D. students participating in scholarships projects) Impact and Sustainability Assessment Assessing the impact of the projects realized within the Action 2.6 of the IROP it is important to take into account a fact that a soft character of realized actions make that its impact and therefore the sustainability of achieved effects will depend mainly on others factors, therein on the potential and resources of particular actors within the regional system of innovation. The direct impact of the realized projects can be already noticed some contacts between scientific institutions and traders started within the Action 2.6 of the IROP in part has been realized in the concrete collaboration between these institutions but as the research has revealed it is realized on the small scale. It would be particularly relevant taking into account necessity to provide a sustainable impact of the Action 2.6 of the IROP to stabilize a backup for the regional system of innovations by creating the Opole Economic Development Centre (OEDC). The OEDC in the Programming Period 2007-2013 filled in for the Academic Enterprise Incubator existing at the Opole University of Technology the task of RIS OV management and monitoring the run of implementing the Strategy. In the previous Programming Period 2004-2006 actions taken to create the system of implementation and monitoring of RIS OV have been constrained by uncertainty whether institution responsible for this task will continue these actions also in the future. Tasks realized in this area in the previous Programming Period 2004-2006 had mainly a preparatory character (they had constituted relatively small part of all actions taken in the Opolskie Voivodeship within the project of the Management and Monitoring Centre of RIS) Utility Assessment The research has revealed that undertakings realized within the Action 2.6 of the IROP are characterize by high utility for the beneficiaries and for the final beneficiaries studying and relatively high utility also for the final beneficiaries working and institutional. 18
General reccomendations The key recommendations, formulated on the basis of the effects assessment of the implementation of the Action 2.6 in the Opolskie Voivodeship and on the basis of a diagnosis of conditions that have determined its achievement concerns particularly such issues as: Increasing the versatility of projects by more intensive support given to the final beneficiaries, particularly introducing within scholarships projects some actions that would help Ph.D. students enter into communication with those traders that are interested in the implementation of innovations. Narrowing the group of the final beneficiaries by directing projects on supporting people or institutions that have taken action related with the implementation of innovations or have concrete plans to do it. Favoring projects realized in partnership (particularly those aimed at the promotion of collaboration and exchange of information) in case of which integration of actions taken by different institutions create chances of increasing the project effectiveness and gaining more sustainable results. Including in undertakings realized in the Opolskie Voivodeship institutions (with adequate potential) from other regions - an attempt to be self-sufficient in the area of innovations would be particularly unreasonable in case of the Opolskie Voivodeship whose potential in terms of scientific and research-development institutions and other institutions interested in collaboration with industry is limited. 19
2. Informacje o badaniu 2.1 Zakres i cele badania Zasadniczym celem badania było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat efektów Działania 2.6 ZPORR z punktu widzenia beneficjentów ostatecznych, po upływie określonego czasu od zakończenia wsparcia oraz lepsze zrozumienie mechanizmów przyczyniających się do osiągania tych efektów, pod kątem poprawy wdraŝania Działania 8.2 PO KL w województwie opolskim w zakresie zwiększenia transferu wiedzy i wzmocnienia powiązań sfery B+R z przedsiębiorstwami słuŝące rozwojowi gospodarczemu regionu. Cel główny badania został zrealizowany poprzez następujące cele szczegółowe: 1. ilościową i jakościową ocenę zrealizowanych projektów w ramach Działania 2.6 ZPORR oraz długookresowej trwałości ich efektów, 2. ocenę efektywności, uŝyteczności i wartości dodanej otrzymanego wsparcia (na skutek udziału w projektach realizowanych w ramach Działania 2.6 ZPORR) przez beneficjentów ostatecznych, 3. ocenę docelowych wartości wskaźników zaplanowanych do uzyskania w Działaniu 8.2 PO KL na podstawie rzeczywistych wartości wskaźników osiągniętych przez projekty w ramach Działania 2.6 ZPORR, 4. identyfikację potrzeb oraz wskazanie obszarów wymagających wsparcia w ramach Działania 8.2 PO KL w latach 2007-2013 w województwie opolskim, 5. jakościową ocenę stopnia zbieŝności pomiędzy popytem ze strony projektodawców a strategicznymi celami dotyczącymi rozwoju innowacji oraz rodzajami przedsięwzięć przewidzianych do dofinansowania w ramach Działania 2.6 ZPORR oraz Działania 8.2 PO KL. Rezultatem badania jest zestaw rekomendacji do wdraŝania Działania 8.2 PO KL w latach 2007-2013 w regionie. 20