NAJNOWSZA HISTORIA POLITYCZNA Tematyka ćwiczeń dla studentów INP UW (I rok) dr Bartłomiej Zdaniuk; dyŝur: czwartek 08:00-09:30, ul. Nowy Świat 67, sala 207 I. Zajęcia organizacyjne Pojęcie historii politycznej. Granice chronologiczne i periodyzacja. II. Pierwsza Wojna Światowa i jej następstwa a) Społeczne skutki konfliktu. Zagadnienia: Przebieg działań wojennych. Zmiany w układach sił. Upadek państw centralnych. Rozejm. Charakter działań wojennych. Front a zaplecze. Psychologiczne konsekwencje rzezi wojennej. Ład wersalsko-waszyngtoński. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny od staroŝytności do współczesności, Warszawa 2004 J. Pajewski, Historia powszechna 1871-1918, Warszawa 1996, tegoŝ: Pierwsza Wojna Światowa 1914-1918, Warszawa 2004 H. Batowski, Rozpad Austro-Węgier 1914-1918, Warszawa 1982, tegoŝ: Między dwiema wojnami 1919-1939, Kraków 2001. M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1901-1945, Kraków 2004 P. Kennedy, Mocarstwa świata. Narodziny. Rozkwit. Upadek, Warszawa 1994 E. M. Remarque, Na zachodzie bez zmian, Warszawa 1996 B. Tuchman, Sierpniowe salwy, Warszawa 1995 R. Price, Historia Francji, Poznań 1993 H. Kissinger, Dyplomacja, 1996 M. Tanty, Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa 2003 W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowoŝytnych 1815-1945, Warszawa 1996 M. Nadolski (red.), Historia powszechna 1879-1990: dzieje polityczne i gospodarcze, historia dyplomatyczna, prawo i stosunki międzynarodowe, Warszawa 1991 H. Kinder, W. Hilgemann, Atlas historii świata, tom II, Warszawa 2000 J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, 2004 M. Kitchen, Historia Europy 1919-1939, Warszawa 1992 Traktat wersalski z perspektywy 70 lat, Warszawa 1989 A. Bartnicki, Traktat Wersalski: narodziny systemu wersalsko-waszyngtońskiego, W-wa 1967 III. Rewolucje 1917 r. w Rosji. Powstanie ZSRR a) Komunizm wojenny, NEP a stalinizacja gospodarki. Zagadnienia: Rosja u progu roku 1917. Rewolucja Lutowa. Dwuwładza (Rząd Tymczasowy a rady). Partie i ruchy polityczne. Bolszewicy, Lenin i tezy kwietniowe. Pucz Korniłowa. Rewolucja Październikowa. Pierwsze dekrety. Ugruntowanie władzy. Pokój z Niemcami. Wojna domowa i komunizm wojenny. CzeKa. Powstanie ZSRR A. Czubiński, Rewolucja Październikowa w Rosji i ruchy rewolucyjne w Europie lat 1917-1921, Poznań 1988 J. Pajewski, Historia powszechna... L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji, Ossolineum 2005 R. Pipes, Rewolucja rosyjska, Warszawa 1994, tegoŝ: Rosja bolszewików, Warszawa 2005 M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1901-1945... 1
IV. Kryzys demokracji w okresie międzywojennym: faszyzm włoski, nazizm niemiecki, państwa autorytarne a) Etapy kształtowania państwa totalnego we Włoszech (od marszu na Rzym) i w Niemczech (od powstania rządu Hitlera). b) Totalitaryzmy i autorytaryzmy podobieństwa i róŝnice. Zagadnienia: Włochy po zakończeniu Wojny Światowej: niestabilna sytuacja społecznopolityczna. Mussolini. Pierwsza i druga organizacja faszystowska. Metoda działania. Przejęcie i ugruntowanie władzy. Państwo totalitarne. Polityka zagraniczna. Chaos społeczno-polityczny w Niemczech po rozejmie z listopada 1918. Kryzys roku 1923. Plan Dawesa i plan Younga. OdpręŜenie: era Brianda-Stresemana. Skutki gospodarczospołeczne kryzysu roku 1929. Niestabilność polityczna. Hitler i partia nazistowska. Hitler a klasa polityczna. Przejęcie władzy przez NSDAP. Likwidacja opozycji wewnątrz- i pozapartyjnej. Mechanizmy władzy państwa totalitarnego. Ustroje autorytarne Półwyspu Iberyjskiego. Wojna domowa w Hiszpanii. Franizm. Salazaryzm i ideologia nowego państwa. Cechy szczególne ustrojów autorytarnych w Europie Środkowej i Wschodniej. J. W. Borejsza, Mussolini był pierwszy..., Warszawa 1989 S. Sierpowski, Faszyzm we Włoszech 1919-1926, Ossolineum, 1973 T. Kotłowski, Historia Republiki Weimarskiej 1919-1933, Poznań 2004 M. Kitchen, Historia Europy 1919-1939, Wrocław 1997 M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1901-1945... F. Ryszka, Państwo stanu wyjątkowego: rzecz o systemie państwa i prawa III Rzeszy, Warszawa 1985, tegoŝ: Noc i mgła, Warszawa-Wrocław-Kraków 1966 J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001 J. Gierowski, Historia Włoch, Wrocław 2003 J. Krasuski, Historia Niemiec... R. Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1994 M. Włodarczyk, Frankizm i salazaryzm autorytaryzmy Półwyspu Iberyjskiego, Społeczeństwo i Polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(19)/2009 M. Tanty, Bałkany w XX wieku... B. Zdaniuk, Kształtowanie się reŝimów autorytarnych w Europie Środkowej i Wschodniej okresu międzywojennego analiza porównawcza, Społeczeństwo i Polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(19)/2009 V. Polityka zagraniczna III Rzeszy a) Stosunki włosko-niemiecko-japońskie (1933-1945). b) Okoliczności zawarcia układu Ribbentrop-Mołotow. Zagadnienia: Naruszanie przez Niemcy postanowień Traktatu Wersalskiego. Tworzenie osi Berlin-Rzym-Tokio (pakt antykominternowski, pakt stalowy). Zajęcie Austrii. Konferencja monachijska. Rozbiór Czechosłowacji. Układ Ribbentrop-Mołotow i jego zmiana. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny... W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych... H. Batowski, Między dwiema wojnami..., tegoŝ: Zdrada monachijska, Poznań 1973, Europa zmierza ku przepaści, Poznań 1989. H. Kissinger, Dyplomacja... G. Gafencu, Ostatnie dni Europy, Warszawa 1984 2
VI. Druga Wojna Światowa a) Kształtowanie się koalicji antyhitlerowskiej. Zagadnienia: Napaść Niemiec na Polskę. Agresje radzieckie lat 1939-1940. Podbój Danii, Norwegii, Holandii, Belgii i Francji przez Niemcy. Bitwa powietrzna o Anglię. Zajęcie Jugosławii i Grecji. Wojna w Afryce. Napaść Niemiec na ZSRR. Kontrofensywa radziecka z grudnia 1941 r. Atak Japonii na Pearl Harbor. Działania wojenne na Pacyfiku. Bitwa stalingradzka. Łuk kurski. Wyzwolenie Afryki. Otwarcie frontu zachodniego w Europie. Klęska Niemiec. Kapitulacja Japonii. Karta Atlantycka. Konferencje Wielkiej Trójki. Postanowienia. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny... A. Czubiński, W. Olszewski, Historia powszechna 1939-1997, Poznań 2002 M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1901-1945... W. Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych... H. Kissinger, Dyplomacja... W. Materski, Teheran, Jałta, San Francisco, Poczdam, Warszawa 1987 M. Gilbert, Druga wojna światowa, Poznań 2000 Cz. Madajczyk, Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, Poznań 1984 VII. Zimna wojna: pojęcie i periodyzacja. a) Wyścig zbrojeń a porozumienia o ich ograniczeniu i redukcji. Zagadnienia: Pojęcie zimnej wojny. Periodyzacja lat 1945-1989. Rozpad koalicji antyhitlerowskiej. Doktryna Trumana. Rywalizacja ideologiczna, technologiczna, kulturowa, sportowa. Wyścig zbrojeń. Walka o podbój kosmosu. J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych, róŝne wyd. W. Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Warszawa 2002 M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1945-2000, Kraków 2004 J.L. Gaddis, Zimna wojna. Historia podzielonego świata, Kraków 2007 A. Patek, J. Rydel, J.J. Węca (red.), Najnowsza historia świata, t. 1-4, Kraków 2000, 2003 W. Malendowski, Zimna wojna: sprzeczności, konflikty i punkty kulminacyjne w radzieckoamerykańskiej rywalizacji, Poznań 1994. S. Parzymies, Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2004, Warszawa 2004 VIII. Konflikty zimnowojenne a) Kwestia niemiecka na przestrzeni zimnej wojny. Sytuacja w Berlinie. b) Walka supermocarstw o wpływy w wybranych krajach trzeciego świata. Zagadnienia: Sprawa Niemiec: od Bizonii do dwóch państw niemieckich. Doktryna Hallsteina. Mur berliński. Ostpolitik Willy ego Brandta. Nowa zimna wojna za rządów Helmuta Kohla. Wojny i kryzysy międzyblokowe: Korea, Kuba, Wietnam, Afganistan. Walka o władzę w krajach trzeciego świata w kontekście dekolonizacji. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny... J. Kukułka, Historia współczesna... W. Roszkowski, Półwiecze... M. Bankowicz (red.), Historia polityczna świata XX wieku: 1945-2000, Kraków 2004 3
W. Malendowski, Zimna wojna... S. Parzymies, Stosunki międzynarodowe w Europie... J. Krasuski, Historia Niemiec... E. Husson, Inne Niemcy, Warszawa 2008 A. Wahl, Druga historia nazizmu w federalnych Niemczech po 1945 roku, Warszawa 2009 A. Bartnicki (red.), Zarys dziejów Afryki i Azji. Historia konfliktów 1869-2000, Warszawa 2000 Konflikty współczesnego świata, seria: Wielkie tematy, Warszawa 2008 IX. Blok wschodni: stalinizacja a) Budowa bloku wschodniego poprzez tzw. taktykę salami. Zagadnienia: Powstanie bloku wschodniego. Istota stalinizmu. Przejmowanie władzy przez komunistów w Europie Wschodniej. Stosunki ZSRR z krajami satelickimi. Kominform. RWPG. Socrealizm jako nowy wzorzec kultury. Stalinizm a społeczeństwo. Z. Brzeziński, Jedność czy konflikt, Londyn 1964 J. Ciepielewski (red.), Dzieje państw socjalistycznych. Gospodarka. Społeczeństwo. Polityka, Warszawa 1986 A. Skrzypek, Stalinowskie zamysły kreowania monopolitycznej strefy gospodarczej w Europie Środkowo-Wschodniej (1948-1952) [w:] A. Czubiński (red.), II wojna światowa i jej następstwa, Poznań 1996 X. Blok wschodni: meandry destalinizacji a) Porównanie przyczyn i przebiegu wydarzeń na Węgrzech (1956 r.) i w Czechosłowacji (1968 r.). b) Ewolucja sytuacji wewnętrznej Chin po 1949 r. Zagadnienia: Sytuacja wewnętrzna ZSRR po śmierci Stalina. Układ Warszawski. XX zjazd KPZR. Rewolucja węgierska (1956) a gulaszowy komunizm. Praska wiosna (1968) a doktryna BreŜniewa. Narodowy komunizm w Rumunii Nicolae Ceauşescu. Podobieństwa i róŝnice pomiędzy poszczególnymi krajami komunistycznymi. Chiny, jako odrębny model komunizmu. Rządy Mao Tse-Tunga. Wielki skok naprzód. Rewolucja kulturalna. Epoka Deng Xiaopinga: chiński kapitalizm? Z. Brzeziński, Jedność czy konflikt, Londyn 1964 J. Ciepielewski (red.), Dzieje państw socjalistycznych... G. Litván (red.), Rewolucja węgierska 1956 roku: reformy, bunt i represje 1953-1963, Warszawa 1996 J. M. Rainer, Imre Nagy. Biografia polityczna, Warszawa 2003 J. R. Nowak, Węgry. Burzliwe lata 1953-1956, Warszawa 1988 R. Kwapis, Praska wiosna, Toruń 2004 A. Krawczyk, Praska wiosna 1968, Warszawa 1998 Ł. Kamiński (red.), Wokół praskiej wiosny. Polska i Czechosłowacja w 1968 r., Warszawa 2004 P. Câmpeanu, Ceauşescu. Lata odliczane wstecz, Warszawa 2004 M. Willaume, Rumunia, Warszawa 2004 4
L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji... A. Applebaum, Gułag, Warszawa 2005 Û. Afanas ev (red.), Sovetskoe obŝestvo: vozniknovenie, razvitie, istoričeskij final, Moskva 1997, t. 1 i 2. P. Załęski, Specyfika państwa realnego socjalizmu, Społeczeństwo i Polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(19)/2009 J. Polit, Chiny, Warszawa 2004 J. Chang, J. Halliday, Mao, Warszawa 2007 A. Bolesta, Chiny w okresie transformacji, Warszawa 2006 K. Seitz, Chiny. Powrót olbrzyma, Warszawa 2008 XI. Blok zachodni: między dobrobytem a kontestacją a) Porównanie wydarzeń roku 1968 w USA, Francji, Niemczech i Wlk. Brytanii. Zagadnienia: Odbudowa Europy Zachodniej. Plan Mashalla. Utworzenie NATO. Początki integracji europejskiej. Ewolucja sytuacji wewnętrznej USA. Francja generała de Gaulle a. Strajki studenckie 1968 r. Kryzysy naftowe i ich społeczne skutki. Wielka Brytania za Margaret Thatcher. J. Krasuski, Historia polityczna Europy Zachodniej 1945-2002, Poznań 2003 J. Baszkiewicz, Francja nowoŝytna. Szkice z historii wieków XVII-XX, Poznań 2002, tegoŝ: Historia Francji, Ossolineum, 1999 J. Janicki, Bunt czy przystosowanie. Współczesna młodzieŝ zachodu, Warszawa 1981, tegoŝ: Niepokoje młodzieŝy zachodu, Warszawa 1972, Oblicza studenckiego buntu. Francja 1968, Warszawa 1970 W. Laqueur, Historia Europy 1945-1992, Londyn 1993 M. Bankowicz, Demokraci i dyktatorzy. Przywódcy polityczni współczesnego świata, Kraków 1993 XII. Demokratyczne transformacje w Europie końca XX w. a) Ewolucja Hiszpanii po śmierci gen. Franco. b) Od reformy do rewolucji. Modele przemian ustrojowych w bloku wschodnim. Zagadnienia: Demokratyzacja państw śródziemnomorskich w latach siedemdziesiątych (Hiszpania, Portugalia, Grecja). Erozja bloku wschodniego. Rządy M. Gorbaczowa i pieriestrojka. Przemiany polityczne roku 1989. Rozmowy trójkątnego stołu na Węgrzech. Wokół 40-ej rocznicy powstania NRD. Upadek muru berlińskiego. Aksamitna rewolucja w Czechosłowacji. Rewolucja rumuńska. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego. Rozpad ZSRR. R. Samsel, W. Źrałek, Hiszpania bez dyktatora, Warszawa 1978 M. Schad, Wielkie dynastie mit i historia hiszpański dom panujący, Warszawa 2003 T. Miłkowski, P. Machcewicz, Historia Hiszpanii, Ossolineum, 1998 S. Eaton, The Forces of Freedom in Spain 1974-1979. A Personal Account, Stanford 1981 L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, Historia Rosji... A. Skrzypek, Druga smuta. Zarys dziejów Rosji 1985-2004, Warszawa 2004 5
E. Centkowska, Jesień Ludów 89. Kalendarium wydarzeń, Warszawa 1992 A. Essen, A. Kostor, M. Mikołajczyk (red.), Europa Środkowa w ostatniej dekadzie XX wieku, Kraków 2001 E. Mizerski, Geneza i rozpad ustroju federalnego byłych socjalistycznych państw europejskich, Toruń 1996 P. Wandycz, Cena wolności: historia Europy Środkowo-Wschodniej od średniowiecza do współczesności, Kraków 1995 A. Nagorski, Narodziny wolności, Warszawa 1994 XIII. Bliski Wschód po 1948 roku a) Pojęcie i historia syjonizmu. b) Społeczno-polityczna specyfika Libanu. Wojny z Izraelem. Zagadnienia: Geograficzno-gospodarcze uwarunkowania konfliktu bliskowschodniego. Powstanie państwa Izrael. Wojny izraelsko-arabskie (1948, 1956, 1967, 1973). Terytoria okupowane i osadnictwo. Normalizacja stosunków Izraela z Egiptem. Wojna domowa w Libanie. Wojna iracko-irańska. Pierwsza wojna w zatoce. Normalizacja stosunków Izraela z Jordanią. Problem palestyński: meandry procesu pokojowego. Stosunki z Syrią. Rola Iraku i Iranu. Stosunki między krajami arabskimi. Polityka Stanów Zjednoczonych na Bliskim Wschodzie. Nowy konflikt z Libanem. Wycofanie ze Strefy Gazy a spór wewnątrzpalestyński. mapy: J. Tazbir, Atlas historyczny od staroŝytności do współczesności, Warszawa 2004 J. Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, Warszawa 2007 A. Syliwoniuk, Autorytaryzm w państwach arabskich, Społeczeństwo i Polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(19)/2009 J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych... K. Gebert, Wojna czterdziestoletnia, Warszawa 2004 D. Cohn-Sherbok, D. El-Alami, Konflikt palestyńsko-izraelski, Warszawa 2002 J. Świeca, Bliskowschodni proces pokojowy. Idee inicjatywy dyplomacja, Katowice 1996 A. Hourani, Historia Arabów. Narody i cywilizacje, Gdańsk 2002 G. Corm, Bliski Wschód w ogniu: oblicza konfliktu 1956-2003, Warszawa 2003 B. Lewis, Bliski Wschód, Warszawa 1998 Konflikty współczesnego świata... XIV. Świat przełomu wieków: konflikty zbrojne i zamroŝone a) Polityka narodowościowa Jugosławii do końca lat osiemdziesiątych. b) Konflikt naddniestrzański geneza i przebieg. Zagadnienia: Tito a jedność społeczeństwa Jugosławii. Konflikt serbsko-chorwacki. Kwestia bośniacka. Przebieg działań zbrojnych. Ludobójstwo. Kosowo. Postawa mocarstw. Mołdawia radziecka a Naddniestrze. Sytuacja po obu brzegach Dniestru w chwili upadku ZSRR. Konflikt zbrojny i jego etapy. Próby zaprowadzenia pokoju. Rywalizacje na Zakaukaziu: rosyjsko-gruzińska, azersko-ormiańska. Wojna roku 2008. Prezydentura George a W. Busha a rządy jastrzębi. 11 września 2001. Druga wojna w zatoce. Okupacja Iraku i Afganistanu. Perspektywy stosunków z Iranem po wyborze Baracka Obamy. Nowi liderzy Ruchu Państw NiezaangaŜowanych (Białoruś, Wenezuela, Iran, Boliwia) skąd niechęć do USA? Niepodległość Kosowa, niepodległość Abchazji i Południowej Osetii, mocarstwowe ambicje Rosji i USA: zwiastuny nowej Realpolitik? 6
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych... Konflikty współczesnego świata... M. Waldenberg, Rozbicie Jugosławii. Jugosławiańskie lustro międzynarodowej polityki, Warszawa 2005 M. Tanty, Bałkany w XX wieku... W. Walkiewicz, Jugosławia. Byt i wspólny rozpad, Warszawa 2000 M. J. Zacharias, Komunizm. Federacja. Nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943-1991. Powstanie. Przekształcenia. Rozkład, Warszawa 2004 S. Wojciechowski, Integracja i dezintegracja Jugosławii na przełomie XX i XXI wieku, Poznań 2002 E. Mizerski, Geneza i rozpad ustroju federalnego... D. Pavličević, Historia Chorwacji, Poznań 2004 G. Civikov, Proces Miloszewicia. Relacja obserwatora, Warszawa 2009 M. Izydorczyk, Kosowo na drodze do niepodległości, Społeczeństwo i polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(19)/2009 J. Solak, Mołdawia. Republika na trzy pęknięta. Historyczno-społeczny, militarny i geopolityczny wymiar zamroŝonego konfliktu o Naddniestrze, Toruń 2009 B. Zdaniuk, Na rozdroŝu Wschodu i Zachodu. Mołdawska transformacja polityczna lat 1988-2005, Społeczeństwo i polityka. Pismo edukacyjne, nr 2(7)/2006, tegoŝ: Skansen zimnej wojny. Uwarunkowania konfliktu naddniestrzańskiego i perspektywy jego rozwiązania, Społeczeństwo i polityka. Pismo edukacyjne, nr 3(8)/2006 A. Furier, Droga Gruzji do niepodległości, Poznań 2000, tegoŝ (red.): Kaukaz w dobie globalizacji, Poznań 2005. XV. Kolokwium zaliczeniowe 7