Rozdział 10. Klasyfikacja kosztów

Rozdział 10. Klasyfikacja kosztów Definicja kosztów Koszty stanowią wyrażone w pieniądzu celowe zużycie składników majątku trwałego i obrotowego, usług obcych, nakładów pracy ludzi oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (podatki i opłaty, składki pracodawcy na ubezpieczenie społeczne), związane z prowadzeniem działalności przez jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu. Klasyfikacja kosztów umożliwia przeprowadzanie analiz, kontroli, obliczanie podatków i ułatwia podejmowanie decyzji. Koszty to uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli [Art. 3 pkt 31 UoR]. Znowelizowana ustawa precyzuje moment uznania kosztu za powstały na podstawie istnienia bezpośredniego i pośredniego związku zachodzącego pomiędzy poniesionymi kosztami a osiągnięciem określonych przychodów. Koszty niezwłocznie wpływają na wynik finansowy, jeżeli nie prowadzą one do osiągnięcia korzyści ekonomicznych bądź przyszłe korzyści ekonomiczne lub ich część, nie kwalifikują się lub przestały kwalifikować do zaliczenia ich do aktywów, np. niewykorzystanych zdolności produkcyjnych, strat produkcyjnych, ogólnego zarządu, sprzedaży. Koszty powstają niezależnie od terminu zapłaty zobowiązań. Koszty często są mylone z wydatkami - chociaż są to pojęcia bliskoznaczne, to jednak całkowicie odmienne w interpretacji ekonomicznej i księgowej. Wpływy i wydatki to kategorie związane z regulowaniem należności i zobowiązań lub zapłatą za dobra i usługi, polegające na przepływie środków pieniężnych, nie powodujące zmian w kapitale własnym. Warto zauważyć, że kosztem, ale jeszcze nie wydatkiem są np. naliczone, ale nie zapłacone odsetki od kredytów, kosztem niewydatkowym, który nigdy nie będzie wydatkiem jest amortyzacja, wydatkiem, ale jeszcze nie kosztem jest np. zakup za gotówkę materiałów, 94

przyjętych do magazynu, które nie zostały jeszcze zużyte; wydatkiem nie stanowiącym kosztu jest np. spłata raty kredytu. Tabela 30. Klasyfikacja nakładów według wpływu na wynik finansowy Nakłady nakłady () nie wpływające na wynik finansowy NKUP nabycia środków trwałych 010 kształtujące wynik finansowy działalności operacyjnej zespół 4, 550, 521, 701, 731,741 inwestycji rozpoczętych 080 nabycia materiałów, opakowań, towarów 310/330 pokrywane bezpośrednio z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych 850 pozostałe operacyjne 761 finansowe 751 straty nadzwyczajne 771 Źródło: opracowanie własne. Ponoszone przez jednostkę gospodarczą są grupowane tak, aby można je było porównać z przychodami i ustalić wyniki z poszczególnych rodzajów działalności jednostki. Koszty podstawowej działalności operacyjnej są ponoszone w celu zrealizowania podstawowej, statutowej działalności, dla której jednostka została powołana. Działalność ta może mieć charakter wytwórczy, usługowy lub handlowy. Koszty podstawowej działalności operacyjnej obejmują część kosztów rodzajowych, koszt własny wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych, wartość sprzedanych towarów i materiałów według cen ich nabycia lub zakupu. Porównanie kosztów działalności operacyjnej z przychodami ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów umożliwia ustalenie zysku lub straty na tej sprzedaży (wyniku finansowego na sprzedaży). Koszty podstawowej działalności operacyjnej mogą być klasyfikowane z punktu widzenia różnych kryteriów. Historycznie pierwszy i obecnie w zasadzie obligatoryjny jest 95

podział według rodzaju. W układzie rodzajowym wyróżnia się następujące : 401 Zużycie materiałów i energii obejmujące: zużycia (rozchód) materiałów podstawowych i nabytych surowców, półfabrykatów obcych; rozchód nabytych opakowań; paliwo; rozchód nabytego ogumienia, części zapasowych maszyn i urządzeń; zużycia energii elektrycznej, pary, wody, gazu i energii w innej postaci; niedobory materiałów w granicach norm i ubytków naturalnych towarów handlowych; zużycia materiałów biurowych, drobne zakupy druków, czasopism, środków czystości. Zaliczenie do kosztów równowartości zakupu wymienionych materiałów powinno być oparte na dowodach, zawierających informacje o ich zużyciu, podpisy osób zużywających zakupione materiały oraz podpisy osób nadzorujących to zużycie. 402 Usługi obce obejmują różne usługi wykonane przez dostawców, w tym: o obróbka obca usług i robót wykonywanych przez obce jednostki na powierzonych im elementach produkcji określonych części procesów technologicznych, np. obróbka termiczna, szlifowanie, farbowanie; o usługi transportowe usług transportowych i spedycyjnych związanych z zakupem materiałów i towarów, ze sprzedażą produktów i towarów, z przewozami obcymi wewnątrz jednostki gospodarczej; o usługi remontowe i konserwacji wykonywanych przez inne podmioty gospodarcze wszelkich remontów, napraw i konserwacji składników majątku jednostki, jeżeli nie stanowią kosztów poniesionych na ulepszenie istniejących środków trwałych; o opłat pocztowych i telekomunikacyjnych, utrzymania czystości, usług informatycznych, usług wydawniczych, usług biurowych; o usługi sprzętowe, składowania, dozór mienia, najem, dzierżawa, leasing operacyjny, obsługa bankowa. 403 Podatki i opłaty obejmuje wszelkie podatki i opłaty stanowiące zwykłej działalności operacyjnej, w tym: 96

naliczony podatek od towarów i usług VAT nie do odliczenia, stanowiący koszt jednostki, gdyż nie podlega odliczeniu od podatku należnego, np. VAT od usług gastronomicznych, konsumpcyjnych, usług noclegowych, paliwa od samochodów osobowych; podatek od nieruchomości; opłaty z tytułu wieczystego użytkowania gruntów; opłaty skarbowe, notarialne, sądowe; wpłaty na PFRON; inne podatki na rzecz miasta i gminy od czynności cywilno-prawnych. 404 Wynagrodzenia obejmują ogół wynagrodzeń pieniężnych i w naturze (deputaty branżowe) za pracę, przysługujące zarówno pracownikom jednostki gospodarczej, a wynikające z ich stosunku pracy, jak i osobom wykonującym pracę dla tej jednostki na podstawie umowy zlecenie lub umowy o dzieło, a także wynagrodzenia osób wchodzących w skład rady nadzorczej i komisji rewizyjnej nie będących pracownikami spółki lub spółdzielni oraz pracowników zatrudnionych we własnych obiektach działalności socjalnej, bez premii, nagród i wynagrodzeń wypłacanych ze środków funduszy specjalnych, z zysku po opodatkowaniu oraz z nadwyżki finansowej w spółdzielniach. 405 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (Świadczenia na rzecz pracowników) obejmują: składki z tytułu ubezpieczeń społecznych obciążające pracodawcę, tj. składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe; składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych oraz świadczenia urlopowe dokonywane w ciężar kosztów działalności jednostki; szkolenia pracowników kursów, konferencji; świadczenia rzeczowe dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. 406 Amortyzacja obejmuje zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, tj. amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, przy czym wyodrębnia się amortyzację nie stanowiącą kosztu uzyskania przychodu wg przepisów o podatku dochodowym, np. od budynków mieszkalnych, części ustalonej od wartości samochodu osobowego lub innego samochodu o dopuszczalnej ładowności nie przekraczającej 500 kg przewyższającej równowartość 20 000. 409 Pozostałe (rodzajowe) obejmują pozostałe proste takie jak: 97

podróże służbowe, obejmujące przejazdów, noclegów i diet; reprezentacji i reklamy, np. podejmowania delegacji zagranicznych i kontrahentów upominki, usługi gastronomiczne, usługi noclegowe gości; udziału w targach krajowych i zagranicznych, reklamy w prasie, radiu, telewizji (reklama publiczna); ubezpieczenia majątkowe, opłaty za parkingi, składki na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa. Konta kosztów wg rodzajów mogą wykazywać w ciągu roku obrotowego tylko salda Wn, które wyrażają wysokość kosztów poniesionych przez jednostkę. Koszty rodzajowe wraz z wartością sprzedanych towarów i materiałów stanowią działalności operacyjnej w porównawczym rachunku zysków i strat. Na koniec roku obrotowego salda te przenosi się w ciężar konta 860 Wynik finansowy. Drugim podziałem klasyfikacyjnym jest układ kalkulacyjny. Podział kosztów zwykłej działalności operacyjnej w układzie kalkulacyjnym przybiera postać: działalności podstawowej produkcja, usługi, handel, działalności pomocniczej i socjalnej usługi dla działalności podstawowej i zarządu oraz na potrzeby bytowe i socjalne pracowników, zarządu związane z organizacją, kierownictwem i obsługą działalności gospodarczej jednostki, sprzedaży ponoszone w związku ze sprzedażą produktów, towarów i materiałów. Ponadto można sklasyfikować według miejsca powstania, którym jest komórka organizacyjna i wyróżnić: produkcji podstawowej; wydziałowe; wydziałów pomocniczych; zarządu; zakupu; sprzedaży. W układzie kalkulacyjnym mają charakter kosztów bezpośrednich i pośrednich. Koszty bezpośrednie to te, których odniesienie wprost na produkty (wyroby i usługi), 98

materiały czy towary w oparciu o dokumentację źródłową jest możliwe, istotne i opłacalne. Na bezpośrednie składają się: materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie wraz ze świadczeniami, inne bezpośrednie, np. obróbka obca, przygotowania nowej produkcji, narzędzia i przyrządy specjalne, delegacje służbowe związane z montażem produktów itp. Do kosztów pośrednich zalicza się te pozycje kosztowe, których odniesienie na produkty (wyroby i usługi), materiały lub towary w oparciu o dokumentację źródłową jest niemożliwe, nieistotne i nieopłacalne. Koszty pośrednie dotyczą kilku lub wszystkich produkowanych wyrobów i usług, a podział tych kosztów wymaga posługiwania się tzw. kluczami rozliczeniowymi kosztów. Koszty pośrednie wstępnie są ujmowane według miejsc ich powstawania, a następnie - zgodnie z obowiązującym prawem bilansowym lub potrzebami decyzyjnymi - rozliczanie na produkty lub wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym je poniesiono. Na pośrednie składają się: o pośrednie produktów, o zarządu, o sprzedaży. Układ kalkulacyjny kosztów pozwala na ustalenie kosztu wytworzenia produktu. Zgodnie z art. 28 ust 3 ustawy o rachunkowości koszt wytworzenia produktu zawiera: o pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem: wartość zużytych materiałów bezpośrednich; pozyskania i przetworzenia bezpośrednio związane z produkcją; inne poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny; o uzasadnioną, odpowiednią do okresu wytwarzania produktu, część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu: zmienne pośrednie produkcji; część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów. 99

Koszt wytworzenia produktu nie obejmuje kosztów: będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych; ogólnego zarządu, nie związanych z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny; magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, z wyjątkiem sytuacji, gdy poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji; kosztów sprzedaży produktów. Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione [Art. 28. ust 3 UoR]. W przypadkach uzasadnionych niezbędnym, długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do sprzedaży bądź długim okresem wytwarzania produktu, cenę nabycia lub koszt wytworzenia można zwiększyć o obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zapasu towarów lub produktów w okresie ich przygotowania do sprzedaży bądź wytworzenia i związanych z nimi różnic kursowych, pomniejszone o przychody z tego tytułu [Art. 28. ust 4 UoR]. Nie są to jednak działalności operacyjnej. Koszty ogólnego zarządu są to pośrednie ponoszone dla funkcjonowania jednostki gospodarczej jako całości. Obejmują dwie grupy kosztów: administracyjno-gospodarcze, związane z utrzymaniem administracji jednostki. ogólnogospodarcze, służące utrzymaniu obiektów zapewniających funkcjonowanie całej jednostki. Koszty zarządu są kosztami okresu sprawozdawczego, w którym je poniesiono. Koszty sprzedaży są kosztami pośrednimi, ponoszonymi w związku ze sprzedażą produktów, towarów i materiałów. Powstają one w zasadzie po wydaniu zapasów z magazynów własnych lub bezpośrednio z produkcji. Do kosztów sprzedaży zalicza się: transportu, załadunku, wyładunku, opakowania, obsługi poprodukcyjnej - napraw gwarancyjnych, zapewnienia zbytu produktów np. reklamy i udziału w targach. Koszty sprzedaży są kosztami obciążającymi wynik finansowy w okresie, w którym je poniesiono. Koszty wytworzenia sprzedanych produktów, zarządu i sprzedaży tworzą koszt własny sprzedaży, współmierny z przychodami ze sprzedaży produktów. Można to zapisać w postaci następującego wzoru: 100

Koszty wytworzenia sprzedanych produktów + zarządu + sprzedaży = koszt własny sprzedanych produktów gotowych W skład kosztów podstawowej działalności operacyjnej wchodzą jeszcze poniesione na nabycie materiałów i towarów tzn. zakupu. Pozostałe operacyjne, które nie dotyczą bezpośrednio podstawowej działalności jednostki, lecz są związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki [Art. 3 ust 32 UoR], tzn.: a) z działalnością socjalną i służących rehabilitacji osób niepełnosprawnych, b) ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, a także z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych, zaliczanych do inwestycji, c) z odpisaniem należności przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z wyjątkiem zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nieobciążających kosztów, d) z utworzeniem rezerw, z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi, e) z odpisami aktualizującymi wartość aktywów, z wyjątkiem odpisów obciążających wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych towarów, sprzedaży lub finansowe, f) z odszkodowaniami, karami i grzywnami, g) z przekazaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych [Art. 3 ust 32 UoR], ale również z: odpisem amortyzacyjnym od wartości firmy, zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju działalności, w tym produkcji i remontów, ujemnymi skutkami postępowania upadłościowego, układowego, naprawczego lub ugody bankowej (na wniosek dłużnika jednostki), likwidacją i nieplanowymi odpisami amortyzacyjnymi (umorzeniowymi) środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, odpisanych inwestycji, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego. 101

Porównanie pozostałych kosztów operacyjnych z pozostałymi przychodami operacyjnymi razem z wynikiem ze sprzedaży umożliwia ustalenie zysku lub straty na działalności operacyjnej (wyniku finansowego na działalności operacyjnej). Koszty finansowe to poniesione operacji finansowych, w tym: zbycia inwestycji, odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek, jeżeli nie dotyczą środków trwałych w budowie lub zakupu środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, opłaty odsetkowe z tytułu leasingu finansowego, odsetki lub dyskonto od wyemitowanych przez jednostkę obligacji, odpisy aktualizujące wartości inwestycji, w tym papierów wartościowych i udziałów, odsetki z tytułu zwłoki w zapłacie zobowiązań, dyskonto przy sprzedaży obcych czeków, weksli i papierów wartościowych, rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty z tytułu operacji finansowych będących w toku, nadwyżkę kosztów emisji akcji ponad różnicę między wartością emisyjną akcji a ich wartością nominalną, ujemne różnice kursowe powstałe przy wycenie w walutach obcych. Porównanie kosztów finansowych z przychodami finansowymi razem z wynikiem na działalności operacyjnej umożliwia ustalenie zysku lub straty na działalności gospodarczej (wyniku finansowego na działalności gospodarczej). Straty nadzwyczajne to powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia [Art. 3 ust 33 UoR], jako ujemne skutki tych zdarzeń. Do strat nadzwyczajnych zaliczamy wartość utraconych składników aktywów na skutek zdarzeń losowych. Porównanie zysków nadzwyczajnych ze stratami nadzwyczajnymi razem z wynikiem na działalności gospodarczej umożliwia ustalenie zysku lub straty brutto (wyniku finansowego brutto). Dla uzupełnienia należy przedstawić jeszcze następujące podziały klasyfikacyjne kosztów: 102

Podział kosztów wg ich struktury wewnętrznej: proste składające się z jednego rodzaju kosztów; złożone obejmujące kilka rodzajów kosztów np. własnych usług transportowych, w skład których wchodzi amortyzacja taboru samochodowego, zużycie paliwa, płace kierowców, składki pracodawcy do ZUS. Klasyfikacja kosztów według stopnia zależności od wielkości produkcji: stałe kształtują się na tym samym poziomie niezależnie od wielkości produkcji, np. amortyzacja budynków, oświetlenia, ogrzewania np. hali produkcyjnej; zmienne kształtują się w określonej proporcji do wielkości wytworzonej produkcji, np. zużycie surowców, opakowań bezpośrednio związanych z produktem, paliwa technologicznego. Klasyfikacja kosztów wg związku z osiąganymi przychodami wg przepisów o podatku dochodowym: uzyskania przychodów KUP ponoszone przez jednostkę na działalność w celu uzyskania przychodów, np. odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, czyli odpisy amortyzacyjne w granicach określonych przepisami, zużycie materiałów do produkcji wyrobów; wydatki i nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów obejmują m. in. wydatki na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli środki te podlegają odpisom amortyzacyjnym z tytułu zużycia, wydatki na wykup obligacji, kary i grzywny wraz z odsetkami, reprezentacji i reklamy niepublicznej. Warianty prowadzenia rachunku kosztów Przedmiotem rachunku kosztów jest grupa kosztów zwykłej działalności operacyjnej. Rachunek kosztów stanowi istotną część rachunkowości finansowej i obejmuje pomiar i dokumentację kosztów, ich ewidencję, rozliczanie na miejsca ich powstania, rodzaje produktów, sporządzanie kalkulacji oraz opracowywanie sprawozdań z dziedziny kosztów. W rachunkowości finansowej zwykłej działalności operacyjnej mogą być ujmowane wg jednego z trzech wariantów: 103

wariant I (uproszczony) ewidencjonuje się wyłącznie na kontach zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie, przy czym rodzajowe nie podlegają dalszemu rozliczeniu i są bezpośrednio przenoszone na konto 860 Wynik finansowy. Rachunek kosztów oparty na kosztach rodzajowych jest stosowany w małych podmiotach gospodarczych, które zazwyczaj prowadzą działalność jednorodną i nie mają potrzeby ustalania jednostkowych kosztów produkcji wyrobów. Sporządzenie rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym: Konta zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie 860 Wynik finansowy przeniesienie kosztów na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym Zmiana stanu produktów (korekta kosztów, wynikająca z różnicy między kosztami rodzajowymi Kr a kosztami własnymi sprzedaży KWS) ujemna dodatnia Kr < KWS Kr > KWS wariant II (rozwinięty) są wstępnie księgowane na kontach zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie, a następnie za pośrednictwem konta 490 Rozliczenie kosztów (rodzajowych) są odnoszone na konta zespołu 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie ; Sporządzenie rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym: Konta zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie 860 Wynik finansowy przeniesienie kosztów na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych przeniesienie ujemnej zmiany stanu produktów na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym Kr < KWS przeniesienie dodatniej zmiany stanu produktów na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym Kr > KWS Konta zespołu 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych przeniesienie kosztów rodzajowych na według typów działalności lub miejsca powstawania (w układzie funkcjonalnym) 104

lub sporządzenie rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym: 523 Koszty sprzedaży 860 Wynik finansowy przeniesienie kosztów sprzedaży na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym 550 zarządu przeniesienie kosztów zarządu na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym 701 Koszt własny sprzedanych wyrobów gotowych techniczny koszt wytworzenia wyrobów gotowych ustalony na poziomie kosztów bezpośrednich (konto 500 Koszty działalności podstawowej) i kosztów pośrednich (konto 521 Koszty wydziałowe, 522 Koszty zakupu) przeniesienie kosztów wytworzenia wyrobów gotowych na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym wariant III (uproszczony) pomijając konta zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie ewidencjonuje się bezpośrednio na odpowiednich kontach zespołu 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie. Rachunek kosztów oparty na kosztach według typów działalności jest stosowany w jednostkach wykonujących różnorodną działalność w większym zakresie; wówczas głównym zadaniem rachunkowości jest ujęcie kosztów wg typów działalności, miejsc powstawania kosztów i obliczenie kosztów jednostkowych, co stwarza znacznie większe możliwości kontroli i analizy kosztów oraz ułatwia podejmowanie decyzji. Sporządzenie rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym: 523 Koszty sprzedaży 860 Wynik finansowy przeniesienie kosztów sprzedaży na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym 550 zarządu przeniesienie kosztów zarządu na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym 701 Koszt własny sprzedanych wyrobów gotowych techniczny koszt wytworzenia wyrobów gotowych ustalony na poziomie kosztów bezpośrednich (konto 500 Koszty działalności podstawowej) i kosztów pośrednich (konto 521 Koszty wydziałowe, 522 Koszty zakupu) przeniesienie kosztów wytworzenia wyrobów gotowych na wynik finansowy przy sporządzaniu rachunku zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym 105

Ustalenie technicznego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych: 521 Koszty wydziałowe 500 Koszty działalności podstawowej 580 Rozliczenie kosztów działalności przeniesienie kosztów wydziałowych przy ustalaniu technicznego kosztu wytworzenia produktów 522 Koszty zakupu przeniesienie kosztów produkcji przy ustalaniu rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia produktów przeniesienie kosztów zakupu przy ustalaniu technicznego kosztu wytworzenia produktów Jednostka gospodarcza jest zobowiązana ustalić rodzajowe za rok obrotowy i podać ich kwoty w sprawozdaniu z działalności do urzędu statystycznego F-01. Jeżeli nie prowadzi się kont zespołu 4, to prawidłowe ustalenie kosztów rodzajowych na dzień bilansowy może być trudne. W razie zastosowania wariantu II (rozwiniętego), stanowiącego podstawę sporządzania kalkulacyjnego rachunku zysków i strat, rachunek kosztów jednostki wytwarzającej produkty składa się z następujących elementów: ewidencja kosztów według rodzaju na kontach zespołu 4; rozliczenie kosztów według rodzajów na układ funkcjonalny, tj. na miejsca powstawania kosztów (zakłady, wydziały działalności podstawowej, zarząd, tj. produkcji podstawowej, wydziałowe, produkcji pomocniczej, zarządu za pośrednictwem konta 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych ) z uwzględnieniem kont 640 Rozliczeń międzyokresowych kosztów, 522 Kosztów zakupu i 523 Kosztów sprzedaży; przeniesienie z rozliczeń międzyokresowych kosztów części kosztów (kosztów zakupu rozliczanych w czasie, niektórych podatków) przypadających na bieżący okres; rozliczanie kosztów wydziałowych na nośniki kosztów (produkty), ustalanie całkowitych kosztów produkcji gotowej i nie zakończonej na poziomie technicznego kosztu wytworzenia, będącego sumą kosztów bezpośrednich (konto 500 Koszty działalności podstawowej) i kosztów pośrednich (konta 521 Koszty wydziałowe i 522 Koszty zakupu) oraz kosztów zarządu; porównanie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia z planowym technicznym kosztem wytworzenia lub ceną ewidencyjną produktów gotowych i ustalenie odchyleń za pośrednictwem konta 580 Rozliczenie kosztów działalności; 106

obliczanie kosztów jednostkowych wytworzenia wyrobów gotowych poprzez podzielenie całkowitych kosztów wytworzenia wyrobów gotowych przez ilość wytworzonych produktów gotowych; sprawozdawczość z dziedziny kosztów. Zadanie 1. Zakupiono i zużyto materiały do produkcji na podstawie faktury VAT na kwotę netto 3000 zł, VAT 660 zł, brutto 3 660 zł. Koszty transportu dostawy materiałów wyniosły netto 500 zł, VAT 110 zł, brutto 610 zł. Wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych wyniosły 4000 zł, a składki ZUS pracodawcy od tych wynagrodzeń wyniosły 800 zł. Amortyzacja maszyn produkcyjnych wyniosła 3000 zł. Podatek od nieruchomości od hali produkcyjnej wyniósł 1500 zł. Wydatki poniesione w danym okresie opłacono z rachunku bankowego. Zaksięgować powyższe operacje gospodarcze w trzech wariantach rachunku kosztów. Zadanie 2. Zakupiono i zużyto materiały do produkcji na podstawie faktury VAT na kwotę netto 2000 zł, VAT 440 zł, brutto 2 440 zł. Wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych wyniosły 6000 zł, a składki ZUS pracodawcy od tych wynagrodzeń wyniosły 1 200 zł. Amortyzacja maszyn produkcyjnych wyniosła 3000 zł. Czynsz za wynajem biura opłacony z rachunku bankowego wyniósł netto 4000 zł, VAT 880 zł, brutto 4880 zł. Wynagrodzenia handlowców wyniosły 8000 zł, a składki ZUS pracodawcy od tych wynagrodzeń wyniosły 1600 zł. Wynagrodzenia kadry zarządzającej wyniosły 10 000 zł, a składki ZUS pracodawcy od tych wynagrodzeń wyniosły 2 000 zł. W danym okresie wytworzone wyroby gotowe przyjęto do magazynu, produkcja nie zakończona (w toku) nie wystąpiła. Sprzedano wyroby gotowe o wartości według rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia 10 000 zł, wystawiając fakturę sprzedaży na kwotę netto 30 000 zł, VAT 6 600 zł, brutto 36 600 zł. Zapłatę za sprzedane wyroby gotowe otrzymano przelewem na rachunek bankowy. Zaksięgować powyższe operacje gospodarcze w trzech wariantach rachunku kosztów. Ustalić wynik finansowy metodą porównawczą i kalkulacyjną. 107