GŁÓWNY INSPEKTORAT INSPEKCJI HANDLOWEJ

GŁÓWNY INSPEKTORAT INSPEKCJI HANDLOWEJ BK/ANU 034 20/07/AB BK/AŻ-034-18/07/AJ INFORMACJA o wynikach kontroli prawidłowości i rzetelności organizowania promocji WARSZAWA WRZESIEŃ 2007 R.

SPIS TREŚCI I. STRESZCZENIE... 3 II. WSTĘP... 4 III. SZCZEGÓŁOWE USTALENIA KONTROLI... 7 A. KONTROLA PRAWIDŁOWOŚCI I RZETELNOŚCI ORGANIZOWANIA PROMOCJI W ZAKRESIE ARTYKUŁÓW NIEŻYWNOŚCIOWYCH...7 1. Rzetelność przekazywanych informacji - relacje pomiędzy ceną promocyjną a ceną przed promocją... 7 2. Wyroby z gratisami... 8 3. Prawidłowość uwidaczniania cen towarów oferowanych w promocji... 10 4. Rzetelność uwidaczniania cen dla konsumentów... 10 5. Prawidłowość wyliczania cen jednostkowych... 11 6. Badania laboratoryjne... 11 B. KONTROLA PRAWIDŁOWOŚCI I RZETELNOŚCI ORGANIZOWANIA PROMOCJI W ZAKRESIE ARTYKUŁÓW ŻYWNOŚCIOWYCH... 12 1. Rzetelność informacji o wyrobach promocyjnych - relacje pomiędzy ceną promocyjną a ceną przed promocją... 12 2. Wyroby z gratisami... 13 3. Prawidłowość uwidaczniania cen towarów promocyjnych oraz sposobu oznaczania ceną takich towarów przeznaczonych do sprzedaży... 14 4. Rzetelność uwidaczniania cen dla konsumentów... 14 5. Prawidłowość wyliczania cen jednostkowych... 15 IV. WYKORZYSTANIE USTALEŃ KONTROLI... 15 V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI... 16 2

I. STRESZCZENIE W II kwartale 2007r. Inspekcja Handlowa przeprowadziła po raz kolejny ogólnokrajową kontrolę prawidłowości i rzetelności organizowania promocji. Kontrolę przeprowadzono w 112 placówkach, w tym w 100 funkcjonujących w ramach dużych sieci handlowych. Badaniem objęto 5210 partii wyrobów, w tym 3403 artykułów nieżywnościowych oraz 1807 artykułów żywnościowych. Podjęcie przedmiotowej kontroli spowodowane było skalą nieprawidłowości stwierdzonych podczas poprzednich badań, jak również brakiem podejmowania konkretnych kroków, w celu niedopuszczenia do wystąpienia dalszych uchybień w zakresie organizowania promocji, o czym świadczyły wyniki cyklicznie podejmowanych przez Inspekcję działań w tym zakresie. Nieprawidłowości stwierdzono w odniesieniu do 1812 partii 1, co stanowi 34,8 % partii zbadanych ogółem i polegały one głównie na: uwidocznieniu na 20,9 % partii towarów cen poprzednio obowiązujących (przekreślonych), które były wyższe lub niższe od faktycznie stosowanych (w 2006 r. wskaźnik ten wyniósł 28,9 %); nieprawidłowym wyliczaniu cen dla 13,2 % partii wyrobów z gratisami oraz oferowanych w zestawach promocyjnych (w 2006 13,6 %); rozbieżnościach pomiędzy cenami i informacjami podanymi przy wyrobie z cenami zakodowanymi w kasie, czytniku oraz podanymi w gazetkach reklamowych, dotyczyło to 2,6 % poddanych ocenie wyrobów (w 2006 1,6 %); niewłaściwym wyliczaniu cen jednostkowych w 14,8 % zbadanych partii towarów (w 2006 10,9 %); nieprzestrzeganiu przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. Nr 99, poz. 894 ze zm.) w odniesieniu do 27,6 % zbadanych (w 2006 32,9 %). Porównując wyniki kontroli przeprowadzonej w II kwartale 2006 i 2007 r. nie można stwierdzić znaczącej poprawy. Uzyskane wyniki wskazują, że stwierdzone nieprawidłowości utrzymują się na zbliżonym poziomie. Wśród stwierdzonych nieprawidłowości szczególną uwagę należy zwrócić na umieszczanie cen dotychczasowych, które nie były stosowane bezpośrednio przed promocją lub fikcyjnych nigdy wcześniej nie stosowanych w danej placówce. 1 Te same partie poddane były ocenie w kilku aspektach 3

Przedsiębiorcy podając często zawyżone nieprawdziwe ceny dotychczasowe czy oferując w promocji wyroby, po cenie takiej samej jak przed okresem promocyjnym bądź stosując inne podobne praktyki, wprowadzają konsumentów w błąd, sugerując im, że kupując dany produkt w promocji, zaoszczędzają. W wielu przypadkach hasło gratis ma jedynie zwrócić uwagę klienta, bo nie zawsze wyroby te są rzeczywiście okazją, aby kupić dane produkty taniej lub otrzymać dodatkowy towar nieodpłatnie. Z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości oraz uwzględniając, iż sprzedaż towarów po promocyjnej cenie, dołączanie do towarów gratisów, jest stałym, a w okresach przedświątecznych nasilającym się zabiegiem marketingowym, kontrole Inspekcji Handlowej w tym zakresie będą kontynuowane w IV kwartale br. W wyniku ustaleń kontroli, m.in. skierowano do central placówek handlowych 110 wystąpień pokontrolnych z wnioskami o wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości. Nałożono 67 mandatów karnych. Skierowano dotychczas do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 16 powiadomień o ujawnionych w toku kontroli czynach noszących znamiona nieuczciwej konkurencji. Podkreślić należy, że przedsiębiorcy już w trakcie kontroli podjęli działania naprawcze usuwając stwierdzone nieprawidłowości. II. WSTĘP Inspekcja Handlowa w II kwartale 2007r. przeprowadziła po raz kolejny ogólnokrajową kontrolę prawidłowości i rzetelności organizowania promocji. Podjęcie przedmiotowej kontroli spowodowane było skalą nieprawidłowości stwierdzonych podczas poprzednich działań, jak również brakiem podejmowania konkretnych kroków, w celu niedopuszczenia do wystąpienia dalszych uchybień w zakresie organizowania promocji, o czym świadczą wyniki powtarzanych cyklicznie działań podejmowanych przez Inspekcję Handlową w tym zakresie. Celem kontroli było sprawdzenie prawidłowości i rzetelności organizowania promocji prowadzących głównie wielkopowierzchniowe placówki handlowe oraz przestrzegania obowiązujących przepisów o cenach. W toku podejmowanych działań dokonano m.in. oceny przestrzegania przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży (Dz. U. Nr 99, poz. 894 ze zm.) zwanego dalej rozporządzeniem. Zgodnie z 7 ust. 2 rozporządzenia, w materiałach reklamowych lub na wywieszkach umieszczonych przy towarach oferowanych do sprzedaży po cenach promocyjnych lub obniżonych obok przekreślonej ceny 4

dotychczasowej uwidacznia się cenę promocyjną lub cenę obniżoną, uwzględniającą rabat. Przepis ten nie dotyczy towarów oferowanych do sprzedaży po raz pierwszy. Ponadto mając na uwadze 7 ust. 1. rozporządzenia, jeżeli sprzedawca reklamuje towar lub usługę wraz z ceną sprzedaży w czasopiśmie, gazecie, prospekcie, katalogu, na plakacie, afiszu lub ekranie telewizyjnym, a także w handlu elektronicznym albo na specjalnie zorganizowanych pokazach, prezentacjach, jak również w inny sposób, powinien także uwidocznić cenę jednostkową tego towaru lub usługi oraz datę lub termin obowiązywania podanej ceny. Natomiast zgodnie z 7 ust. 3 rozporządzenia w materiałach reklamowych oraz w placówkach handlowych przy towarach oferowanych do sprzedaży po przecenie lub na wywieszkach umieszczonych przy towarach przecenionych obok przekreślonej dotychczasowej ceny i wyrazu przecena albo wyrazów obniżka ceny lub podwyżka ceny uwidacznia się cenę obniżoną lub podwyższoną, jej okres obowiązywania, a także przyczynę lub przyczyny dokonanej przeceny - obniżki lub podwyżki ceny. Kontrolę przeprowadzono w 112 placówkach, w tym w 100 funkcjonujących w ramach dużych sieci handlowych. Badaniami objęto 5210 partii wyrobów, w tym 3403 artykułów nieżywnościowych oraz 1807 artykułów żywnościowych. Kontrolę przeprowadziły wszystkie wojewódzkie inspektoraty Inspekcji Handlowej obejmując placówki handlowe należące do ogólnokrajowych lub lokalnych sieci działających pod nazwami: TESCO, ROSSMANN, DINO, AUCHAN, REAL, AVANS, OBI, BIEDRONKA, NOMI, CARREFOUR, ELECTRO WORLD, KAUFLAND, LIDL, INTERMARCHE, LEROY MERLIN, IKEA, ALBERT, E LECLERC, Drogeria i Market EKO, CASTORAMA, NETTO, MEDIA MARKT, SATURN POLSKA, STOKROTKA, ALMA, BILLA, BOMI, PIOTR I PAWEŁ, Drogeria NATURA, POLO MARKET, CONFORAMA, PRAKTIKER, JYSK, PLUS DISCOUNT, ALDIK, PEPCO, IGA, PLUS DISCOUNT, PSS SPOŁEM, SAVIA, MARCPOL oraz mniejsze lokalne markety. W zależności od placówki, można było spotkać różnego rodzaju akcje promocyjne organizowane pod takimi hasłami jak: Promocja tylko dziś, Codziennie niskie ceny, Teraz jeszcze taniej, Super cena, Majówka na okrągło, Oferta specjalna, Przecena artykułów z żółtą chmurką, Teraz taniej, Stop promocja, Jeszcze taniej, Zbijamy ceny zawodowo 10 +1 lat, Nowość, Tanio, Jeszcze taniej, To jest dobre i tanie i To jest tanie, Wiosenne super okazje. Jak wynika z informacji uzyskanych od kontrolowanych przedsiębiorców w większości placówek wielkopowierzchniowych promocje organizowane są przez centrale firm i obejmują wszystkie placówki należące do danej spółki. To od ich decyzji zależy, które produkty zostaną objęte promocją, jakie będą ceny promocyjne, jak długo będą obowiązywały. Placówki handlowe zazwyczaj otrzymują jedynie dyspozycje. 5

W centralach firm opracowuje się gazetki promocyjne i inne materiały reklamowe, które następnie rozprowadzane są do obiektów handlowych danej sieci. Dodatkowo w sieciach o zasięgu ogólnokrajowym obowiązują promocyjne ceny regionalne, które nie są uwzględniane w materiałach reklamowych. Ponadto kierownicy obiektów mają uprawnienia do dokonywania obniżek cen towarów, które u konkurencji sprzedawane są taniej. Źródłem przekazywania informacji o sprzedaży promocyjnej we wszystkich placówkach były przede wszystkim: biuletyny, gazetki informacyjne, plakaty na halach sprzedażowych o treści promocja, oferta dnia czy obniżka cen, informacje podawane przez lokalne radiowęzły. W toku przeprowadzonych kontroli ocenie poddano wyroby oferowane w różnych formach promocyjnych, a mianowicie: wyroby, do których dołączano inne, bądź te same, wyroby stanowiące tzw. gratis oraz oferowane w zestawach promocyjnych, oferowane wg schematu: przekreślona cena wyższa, sprzed okresu promocyjnego i podana promocyjna niższa, oferowane w gazetkach promocyjnych, objęte promocją niepublikowaną, poprzez umieszczenie przy wyrobie informacji Promocja, obniżenie cen wyrobów o określony procent. W zakresie prawidłowości organizowania promocji przez placówki należące do sieci handlowych 2 : dokonano porównania cen 2240 partii towarów znajdujących się w aktualnej ofercie promocyjnej z cenami sprzedaży tych towarów, obowiązującymi przed promocją, wnosząc zastrzeżenia do 469 partii wyrobów (20,9 %); sprawdzono prawidłowość wyliczania cen 748 partii wyrobów z gratisami oraz oferowanych w zestawach promocyjnych, wnosząc zastrzeżenia do 99 partii wyrobów poddanych ocenie w tym zakresie (13,2 %); dokonano porównania cen i informacji podanych przy 3868 partiach wyrobów z cenami zakodowanymi w kasie, czytniku oraz zamieszczonymi w gazetkach reklamowych, stwierdzając rozbieżności w przypadku 102 partii wyrobów (2,6 %); sprawdzono prawidłowość wyliczania cen jednostkowych 2939 partii wyrobów, wnosząc zastrzeżenia do 434 partii (14,8 %); sprawdzono 3812 partii wyrobów w zakresie przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów rozporządzenia, wnosząc zastrzeżenia do 1051 partii wyrobów, co stanowi 27,6 % zbadanych. 2 Te same partie poddane były ocenie w kilku aspektach 6

Ogółem nieprawidłowości w zakresie oferowania wyrobów w promocji, zarówno w odniesieniu do artykułów żywnościowych, jak i nieżywnościowych, stwierdzono w przypadku 1812 partii, co stanowi 34,8 % partii zbadanych wyrobów. Szczegółowe wyniki kontroli zostały przedstawione poniżej z uwzględnieniem podziału na kontrole w zakresie artykułów nieżywnościowych oraz artykułów żywnościowych. III. SZCZEGÓŁOWE USTALENIA KONTROLI A. Kontrola prawidłowości i rzetelności organizowania promocji w zakresie artykułów nieżywnościowych W toku przeprowadzanej kontroli w zakresie prawidłowości i rzetelności organizowania promocji przez placówki należące do dużych sieci handlowych, poddano ocenie wyroby z 3403 partii. Nieprawidłowości w zakresie organizowania promocji stwierdzono w przypadku 1091 partii czyli 32 % partii zbadanych wyrobów. 1. Rzetelność przekazywanych informacji - relacje pomiędzy ceną promocyjną a ceną przed promocją Inspektorzy dokonali porównania cen 1257 partii towarów znajdujących się w aktualnej ofercie promocyjnej z cenami sprzedaży tych towarów, obowiązującymi przed promocją 3 w kontrolowanych placówkach. Analizę przeprowadzono na podstawie udostępnionych dokumentów, np. historii ruchów towarów, wydruków komputerowych czy paragonów kasowych. W wyniku przeprowadzonej analizy stwierdzono rozbieżności pomiędzy informacją podawaną w ulotkach reklamowych lub na wywieszkach dotyczącą ceny dotychczasowej, a rzeczywiście obowiązującą przed okresem promocyjnym. Nieprawidłowości przedstawiają się następująco: w przypadku 117 partii wyrobów (9,3 % zbadanych) ceny podawane jako dotychczasowe nigdy nie obowiązywały w danej placówce, bądź obowiązywały ale nie bezpośrednio przed akcją promocyjną; 45 partii wyrobów (3,6 % zbadanych) posiadało ceny promocyjne identyczne jak obowiązujące przed promocją, a jako cenę starą podawano cenę obowiązującą znacznie wcześniej lub nigdy nieobowiązującą; dla 43 partii wyrobów (3,4 % zbadanych), które pojawiły się w obrocie w placówkach po raz pierwszy, określono cenę dotychczasową; 3 cena sprzedaży towarów obowiązująca bezpośrednio przed promocją - cena dotychczasowa 7

ceny promocyjne 10 partii wyrobów (0,8 % zbadanych) były wyższe od obowiązujących przed promocją. W praktyce przedstawiało się to następująco, np.: przy partii proszku do prania tkanin kolorowych REX Color Effect 3 kg w materiale reklamowym uwidoczniono cenę dotychczasową (przekreśloną) 17,55 zł, a jak wynikało z danych systemu komputerowego była to cena 16,99 zł,; przy partii szamponu SORAYA Family Fresh codzienna pielęgnacja o pojemności 500 ml + krem pielęgnacyjny 24 h o pojemności 50 ml gratis, w materiale reklamowym uwidoczniono cenę dotychczasową (przekreśloną) 11,85 zł, a jak ustalono była to cena 6,39 zł; przy partii podpasek Always Ultra Duo Plus (różne rodzaje) a 16 szt. w materiale reklamowym uwidoczniono cenę dotychczasową (przekreśloną) 8,59 zł, a jak ustalono była to cena 7,79 zł; cena szamponów Family Fresh podawana jako promocyjna była faktycznie wyższa (10,35 zł) od ceny obowiązującej przed promocją (6,39 zł). W jednej z kontrolowanych placówek uwidoczniono jako ceny dotychczasowe ceny fikcyjne, nigdy wcześniej nie stosowane w placówce, przekraczające nawet do 4000 zł cenę dotychczasową, rzeczywiście stosowaną, np.: telewizor LCD Samsung 40 C LE40R51B - w cenie promocyjnej 6 849 zł i podanej przekreślonej cenie dotychczasowej 10 999 zł jak wynika z dokumentacji cena rzeczywiście stosowana przed promocją to 6 999 zł; telewizor LCD Sharp 37c LC37XDIE w cenie promocyjnej 6 799 zł i podanej przekreślonej cenie dotychczasowej 8 999 zł jak wynika z dokumentacji cena rzeczywiście stosowana przed promocją to 6 999 zł; telewizor LCD LG 20C LC1R - w cenie promocyjnej 1 399 zł i podanej przekreślonej cenie dotychczasowej 1 749 zł jak wynika z dokumentacji cena rzeczywiście stosowana przed promocją to 1 499zł. 2. Wyroby z gratisami Jednym z ważniejszych zagadnień objętych kontrolą, ze względu na duże zainteresowanie konsumentów oraz wcześniej stwierdzone nieprawidłowości, było sprawdzenie stosowanych cen wyrobów oferowanych w zestawach promocyjnych. W większości placówek oferowano konsumentom wyroby, do których dołączano inne towary, stanowiące jak wynikało z oznaczenia gratis. W innych przypadkach gratisem były produkty tego samego rodzaju, czy też produkty pakowane po kilka sztuk oznaczone informacją, iż cena takiego zestawu jest niższa. 8

Podkreślić należy, że w wielu kontrolowanych placówkach nie było w ofercie handlowej odpowiedników produktów promocyjnych, oferowanych pojedynczo, a tym samym możliwości odniesienia, co uniemożliwiało szersze zbadanie powyższego zagadnienia. W powyższym zakresie sprawdzono ceny 440 partii wyrobów oferowanych w ww. formie promocyjnej. Przeprowadzona analiza cen, polegająca na porównaniu cen oferowanego wyrobu z gratisem lub w opakowaniu promocyjnym z cenami wyrobów tożsamych nieobjętych promocją wykazała, że w przypadku 76 partii wyrobów z dołączonymi gratisami (co stanowi 17,3 % wszystkich zbadanych wyrobów w tym zakresie) ich ceny były wyższe niż tych samych wyrobów bez gratisów. Różnice w cenach kształtowały się od kilku groszy nawet do 9 zł. Na przykład: mydło Palmolive a 100 g w zestawie (3+1 gratis) w cenie 4,69 zł, natomiast za pojedyncze mydło Palmolive a 100 g konsument zapłaciłby 1,46 zł za sztukę (3 x 1,46 zł = 4,38 zł), a więc klient ponosił koszt gratisu ; zestaw Calgonit 5w1 630g + płyn Cilit gratis oferowany w cenie 29,95 zł, podczas gdy pojedyncze opakowanie tego wyrobu bez gratisu kosztowało 26,95 zł, a więc klient ponosił koszt gratisu w wysokości 3 zł; odplamiacz "Vanish" 2 l + 50% gratis w cenie sprzedaży 21,95 zł, która była wyższa od ceny takiego samego towaru bez gratisu, a klient ponosił koszt gratisu w wysokości 1,56 zł; zestaw w cenie 9,99 zł składający się z szamponu Pantene Pro-V 200ml + odżywka Pantene Pro-V 150ml w specjalnej cenie 0,99 zł, faktycznie za odżywkę klient płacił 1,20 zł, gdyż sam szampon oferowano w cenie 8,79 zł; zestaw w cenie 13,79 zł składająy się z dezodorantu Nivea- Dry Comfort + 50 % taniej dezodorant Nivea Roll-On, klient faktycznie za dezodorant płacił taniej o 44%, gdyż te same produkty oferowano pojedynczo w cenach po 8,79 zł; za płyn do płukania tkanin SILAN 1L/op. oferowany w zestawie promocyjnym 2 + 1 gratis nabywca płacił 19,99 zł, a za produkt tożsamy nie objęty promocją 8,99 zł - wobec czego za opakowanie tego płynu oferowanego gratis trzeba było jednak zapłacić 2,01 zł; oferowano szampon SORAYA Family Fresh codzienna pielęgnacja o pojemności 500 ml + krem pielęgnacyjny 24 h o pojemności 50 ml gratis w cenie 10,35 zł, przy czym ten sam szampon bez gratisu kosztował 6,39 zł; proszek do prania REX Soda Bicarbonate Effect 3 kg + 1,5 kg gratis oferowano w cenie 19,99 zł podczas, gdy w tym samym miejscu można było kupić ten sam proszek, ale bez gratisu o 6 zł taniej. 9

Należy zaznaczyć, iż w toku kontroli stwierdzono kilka przypadków wyrobów, gdzie cena została ustalona na korzyść konsumenta. 3. Prawidłowość uwidaczniania cen towarów oferowanych w promocji Rozporządzenie zawiera szereg wymagań dotyczących informacji, które należy umieścić na wywieszkach cenowych oraz w materiałach reklamowych dotyczących produktów oferowanych w promocjach. Mając powyższe na uwadze inspektorzy poddali ocenie prawidłowość stosowania przepisów zawartych w rozporządzeniu. W toku przeprowadzonych kontroli sprawdzono prawidłowość uwidaczniania cen 2398 partii wyrobów oferowanych w promocjach. Sposób oznakowania ceną zakwestionowano w przypadku 664 partii badanych wyrobów (co stanowi 27,7 % wszystkich zbadanych w tym zakresie). Najczęściej dokonując oceny w powyższym zakresie stwierdzano brak w gazetce promocyjnej lub na wywieszkach przy towarze przekreślonej ceny dotychczasowej i dotyczyło to 373 partii (co stanowi 15,6 % badanych wyrobów w tym zakresie). Pozostałe stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości w powyższym zakresie to: brak ceny sprzedaży; nieuwidocznianie ceny jednostkowej wyrobów na wywieszkach cenowych bądź w materiałach reklamowych; niepodawanie jednostek miar, do których odnoszą się uwidocznione ceny jednostkowe na wywieszkach cenowych przy towarze promocyjnym; brak określonego czasu trwania promocji, obniżki lub przeceny lub określonego w sposób mało precyzyjny; niepodawanie przyczyny obniżki cen lub przeceny przy towarach oferowanych po obniżonej cenie; brak przy wyrobach informacji, że dany towar jest przeceniony lub jego cena jest obniżona ( przecena, obniżka ). Powyższe świadczy o nieprzestrzeganiu przez kontrolowanych przedsiębiorców przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży. 4. Rzetelność uwidaczniania cen dla konsumentów Inspektorzy dokonali również porównania, w przypadku 2441 partii towarów promocyjnych, cen uwidocznionych przy danym wyrobie, na wywieszce z cenami zakodowanymi w kasie, czytniku oraz informacjami podanymi w gazetkach reklamowych. 10

Kontrola wykazała rozbieżności w przypadku 54 partii (2,2 %) wyrobów oferowanych w promocji, stwierdzając różnice pomiędzy: podaną ceną starą na wywieszce przy półce a w publikowanym katalogu, cenami promocyjnymi uwidocznionymi na wywieszkach cenowych a zakodowanymi w kasach czy podanymi w gazetkach reklamowych, podanymi cenami jednostkowymi na wywieszkach cenowych i w wydanych katalogach. Dotyczyło to, np: rękawic bramkarskich Nike na wywieszce uwidoczniono cenę 29,99 zł, natomiast cena zakodowana w czytniku i kasie wynosiła 34,99 zł, co dawało różnicę 5 zł; szamponu do włosów PANTENE przy towarze uwidoczniono cenę 9,49 zł, natomiast cena zakodowana w czytniku i kasie wynosiła 12,94 zł, co dawało różnicę 3,45 zł; noży plastikowych białych - uwidoczniono cenę 1,29 zł, natomiast cena zakodowana w kasie i czytniku wynosiła 1,49zł, co dawało różnicę 0,20 zł; chusteczek Velvet 10 szt. + 10% gratis uwidoczniono cenę 3,19 zł, natomiast cena zakodowana w czytniku i kasie wynosiła 3,99 zł, co dawało różnicę 0,80 zł. 5. Prawidłowość wyliczania cen jednostkowych Sprawdzono również prawidłowość wyliczania cen jednostkowych tj. ceny za jednostkę miary (za litr, kg, metr, szt., itp.). Nieprawidłowości stwierdzono w przypadku 257 partii, co stanowi 15,6 % wszystkich zbadanych partii w tym zakresie. Polegały one głównie na niewłaściwym wyliczeniu cen jednostkowych. I tak, np.: cena jednostkowa lakieru do włosów CONCERTINO à 250 ml uwidoczniono na wywieszce cenowej 13,92 zł/l, natomiast po przeliczeniu faktycznie powinno być 14,76 zł/l; przy partii płynu do płukania SILAN w cenie 19,99 zł oferowanym w zestawie promocyjnym 2 + 1 gratis (1L/1op.) - na wywieszce podano cenę jednostkową 6,66 zł/l (wyliczono z uwzględnieniem gratisu); przy partii szamponu SORAYA Family Fresh codzienna pielęgnacja o pojemności 500 ml + krem pielęgnacyjny 24 h o pojemności 50 ml gratis, w cenie 10,35 zł na wywieszce podano cenę jednostkową 18,82 zł/l (wyliczono z uwzględnieniem gratisu); przy partii płynu do płukania tkanin (różne rodzaje) K 1L + szampon do włosów 250 ml Trzy Zioła gratis w cenie 7,09 zł na wywieszce podano cenę jednostkową 5,67/l (wyliczono z uwzględnieniem gratisu). 6. Badania laboratoryjne 11

Do badań laboratoryjnych pobrano 63 próbki wyrobów chemii gospodarczej i kosmetyków oferowanych w promocji, polegającej na zwiększeniu masy lub objętości wyrobu za tą samą cenę. Celem badań było sprawdzenie masy netto produktu i sprawdzenie czy rzeczywista masa netto wyrobów jest zgodna z deklarowaną. Na podstawie wyników badań laboratoryjnych wniesiono zastrzeżenia do oznakowania 3 partii wyrobów poddanych ocenie, a mianowicie: płynu do szyb Ajax 750 ml + 250 ml gratis zawartość (3 próbek) butelek określona w wyniku badań to 750 ml, 750 ml, 750 ml na deklarowane: 750 ml + 250 ml gratis ; płyn do mycia drewna Pronto a 1 l 250 ml Gratis zawartość (3 próbek) butelek określona w wyniku badań to: 1 l, 1 l, 1 l na deklarowane: 1 l 250 ml gratis ; preparat do pielęgnacji podłóg tak à 750 ml + 50 % gratis: zawartość (3 próbek) butelek określona w wyniku badań to: 770 ml, 770 ml, 780 ml na deklarowane 750 ml + 50 % gratis ; Na podstawie sprawozdań z badań laboratoryjnych stwierdzono, że oznakowanie badanych wyrobów wprowadzało w błąd konsumenta tj. w powyższych przypadkach oznakowanie sugerowało, że konsument otrzyma deklarowaną ilość produktu tzn. dodatkowo 250 ml lub 50 % gratis. B. Kontrola prawidłowości i rzetelności organizowania promocji w zakresie artykułów żywnościowych W toku kontroli sprawdzono ogółem 1807 partii towarów kwestionując z powodu różnych nieprawidłowości 721 partii (39,7%). 1. Rzetelność informacji o wyrobach promocyjnych - relacje pomiędzy ceną promocyjną a ceną przed promocją Inspektorzy dokonali porównania cen 983 partii towarów znajdujących się w aktualnej ofercie promocyjnej z cenami sprzedaży tych towarów, obowiązującymi przed promocją w kontrolowanych placówkach, stwierdzając że: ceny 189 partii towarów (19,2%) podawane jako przekreślone ceny dotychczasowe, nigdy nie obowiązywały bądź obowiązywały nie bezpośrednio przed promocją, ceny promocyjne 41 partii (4,2%) towarów były identyczne jak przed promocją czyli w rzeczywistości nie były cenami promocyjnymi, ceny 16 partii (1,6%), które pojawiły się w obrocie po raz pierwszy były oznaczone fikcyjnymi nigdy nie obowiązującymi starymi cenami, 12

ceny 8 partii (0,8%) podawane jako promocyjne były faktycznie wyższe od cen obowiązujących przed promocją. Na przykład: w jednym z hipermarketów sprawdzono czy dotychczas obowiązujące ceny towarów, które były oferowane w promocjach rzeczywiście wcześniej obowiązywały; na 16 zbadanych w tym zakresie partii towarów w przypadku 4 produktów stwierdzono, że ceny te (uwidocznione w materiałach reklamowych) były wyższe od dotychczas stosowanych, a w przypadku 1 wyrobu cena była niższa od faktycznie obowiązującej przed promocją; natomiast w odniesieniu do 5 partii towarów posiadało detaliczne ceny promocyjne identyczne jak przed promocją, co znaczy, że promocji faktycznie nie było; w sklepie należącym do innej sieci oferowano żurawinę czerwoną mrożoną w cenie promocyjnej 7,69 zł, a cena poprzednia (skreślona) 8,49 zł nigdy nie obowiązywała; jak ustalono przed promocją sprzedawano żurawinę w cenie obecnie obowiązującej tj. 7,69 zł, a najwyższa cena tego produktu od 2002 r. wynosiła 7,99 zł; w innym obiekcie handlowym sprzedawano chipsy, które w promocji posiadały cenę 3,99 zł, a przed promocją 3,69 zł; uwidoczniona w gazetce reklamowej cena poprzednia (przekreślona) 4,49 zł nigdy nie obowiązywała; w supermarkecie fasola w sosie pomidorowym była oferowana w cenie promocyjnej 4,39 zł; po sprawdzeniu okazało się, że poprzednia cena po jakiej sprzedawano fasolkę również wynosiła 4,39 zł, a uwidoczniona w gazetce reklamowej cena przekreślona 4,49 zł nigdy nie obowiązywała; sprzedawano także kawę rozpuszczalną w zestawie 2x200 g w cenie promocyjnej 11,99 zł, a jako cenę poprzednią podano 13,99 zł; tymczasem cena poprzednia to 13,19 zł; w jednym ze sklepów oferowano deser z informacją Promocja i wywieszkami, na których była cena promocyjna 2,89 zł, cena poprzednia 3,85 zł oraz informacja, że można oszczędzić 24%; po sprawdzeniu okazało się, że cena zakodowana w kasie była identyczna jak cena obowiązująca przed promocją tj. 3,85 zł. Różnice cen pomiędzy cenami rzeczywiście poprzednio obowiązującymi, a zamieszczonymi jako przekreślone w materiałach reklamowych wynosiły od kilku groszy do nawet 2,50 zł. 2. Wyroby z gratisami W toku kontroli ocenie poddano ceny 308 partii wyrobów oferowanych z tak zwanym gratisem, stwierdzając, że w przypadku 23 partii - 7,5% 13

konsument decydujący się na kupno towaru z gratisem nie tylko nie odniósłby żadnej korzyści, ale nawet mógł stracić. Na przykład: zestaw obiadków dla dzieci warzywa z indykiem i kluseczkami (2+1 gratis) oferowano w cenie 13,79 zł, podczas gdy pojedyncze opakowanie wyrobu kosztowało 4,18 zł, zatem koszt gratis wyniósł 5,43 zł; opakowanie 200 g kawy+50% gratis sprzedawano po 30,09 zł; ta sama kawa bez gratisu kosztowała 26,94 zł, a sam gratis 3,15 zł; oferowano delicje + druga paczka 50% gratis w cenie 4,29 zł. Cena opakowania delicji bez gratis wynosiła 2,43 zł; z wyliczenia wynika, że cena zestawu powinna wynosić 3,65 zł, tak więc gratis kosztował 0,64 zł; zestaw ser pleśniowy+ser pleśniowy (o innym smaku)+deska do krojenia gratis kosztował 7,99 zł; natomiast oddzielnie sery te kosztowały 3,77 zł i 3,73 zł. Tak więc za deskę trzeba było zapłacić 0,49 zł; zestawy kukurydzy konserwowej i groszku konserwowego oznaczone przez producenta napisem Razem taniej oferowano w cenie 4,99 zł; pojedyncze puszki tych produktów kosztowały łącznie mniej o 0,41 zł. 3. Prawidłowość uwidaczniania cen towarów promocyjnych oraz sposobu oznaczania ceną takich towarów przeznaczonych do sprzedaży Sprawdzono 1414 partii towarów. Sposób oznakowania niezgodny z wymaganiami rozporządzenia stwierdzono w przypadku 387 partii (27,3%), przy czym 217 partii (17,7%) zakwestionowano z uwagi na brak ceny dotychczasowej, tj. stosowanej przed promocją. Inne stwierdzone uchybienia to: brak ceny jednostkowej towarów na wywieszkach cenowych bądź w materiałach reklamowych, niepodawanie jednostek miar, do których odnoszą się uwidocznione ceny jednostkowe, niepodawanie przyczyny obniżki cen przy towarach przecenionych, brak określenia w materiałach reklamowych czasu trwania promocji, niepodawanie okresu trwania obniżki lub przeceny. 4. Rzetelność uwidaczniania cen dla konsumentów Zbadano 1427 partii towarów w zakresie zgodności ceny promocyjnej umieszczonej na wywieszce cenowej, w ulotce reklamowej z ceną zakodowaną w czytniku lub kasie kwestionując 48 partii (3,3%). Różnice cen były zarówno na niekorzyść jak i korzyść konsumentów. Na przykład: przyprawa do warzyw na wywieszce miała cenę 4,04 zł, a w kasie 4,49 zł; piwo 4x0,5 l na wywieszce cena 7,69 zł natomiast w kasie 14

7,78 zł; karkówka cena za 1 kg 15,49 zł w kasie 16,99 zł; kawa w cenie 4,13 zł za opakowanie w kasie 3,99 zł; sos pieczeniowy cena na wywieszce 4,99 zł, w kasie 3,89 zł; sok jabłkowy w cenie 2,75 zł za 1 l, a w gazetce i kasie 2,29 zł. 5. Prawidłowość wyliczania cen jednostkowych Zbadano 1294 partie wyrobów pod względem prawidłowości wyliczania cen jednostkowych i podawania jednostek miar kwestionując, w tym zakresie 177 partii (13,7%). Nieprawidłowe wyliczenie cen jednostkowych spowodowane było uwzględnianiem masy produktu wraz z zalewą (przed odsączeniem), wyliczaniem masy lub pojemności razem z gratisem, niewłaściwym zaokrąglaniem. Na przykład: na kukurydzy konserwowej uwidoczniono cenę jednostkową 7,40 zł za 1 kg zamiast (uwzględniając wielkość masy po odsączeniu) 11,92 zł za 1 kg; nektar pomarańczowy o poj. 2 l, w tym litr gratis kosztował 3,39 zł, a uwidoczniona cena jednostkowa wynosiła za 1 l 1,70 zł zamiast 3,39 zł; piwo 0,5 l w cenie 2,07 zł posiadało właściwie wyliczoną cenę jednostkową 4,14 zł za 1 l, natomiast to samo piwo sprzedawane w promocji Weź 6 zapłacisz za 5 posiadało cenę jednostkową wyliczoną po uwzględnieniu gratisu 3,36 zł z 1 l. IV. WYKORZYSTANIE USTALEŃ KONTROLI Ustalenia kontroli stanowiły podstawę do: nałożenia 67 mandatów karnych o łącznej wysokości 15,1 tys. zł za ujawnione w czasie kontroli wykroczenia z art. 137 1 KW i art. 136 2 KW, skierowania 110 wystąpień pokontrolnych do jednostek nadrzędnych i 5 do producentów wyrobów, informujących o wynikach kontroli, wnoszących o wyjaśnienie przyczyn stwierdzonych nieprawidłowości oraz podjęcie działań zmierzających do ich usunięcia, eliminując w ten sposób praktyki godzące w interesy konsumentów związane z organizowaniem promocji, przekazania do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 16 powiadomień o ujawnionych w toku kontroli działaniach noszących znamiona czynów nieuczciwej konkurencji; wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości porządkowoorganizacyjnych w wyniku postawienia 8 żądań, 15

zastosowania 6 pouczeń z art. 41 KW o obowiązku zwracania szczególnej uwagi na prawidłowe oznaczanie ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży, skierowania 3 wniosków do sądu za popełnienie wykroczeń z art. 136 2 KW oraz at. 137 1 KW, informowania o obowiązujących przepisach. Kontrolowani przedsiębiorcy podejmowali również w toku kontroli dobrowolne działania zmierzające do usunięcia nieprawidłowości w zakresie m. in. oznakowania wyrobów, uwidaczniania cen, prawidłowości wyliczania cen jednostkowych i podawania jednostek miar. V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Przedstawione powyżej wyniki kontroli wskazują, że w przypadku 34,8 % skontrolowanych partii artykułów żywnościowych i nieżywnościowych oferowanych w różnych formach promocyjnych ujawniono różnego rodzaju nieprawidłowości: w przypadku 20,9 % wyrobów stwierdzono rozbieżności pomiędzy uwidocznioną i przekreśloną ceną dotychczasową z cenami sprzedaży tych towarów, rzeczywiście obowiązującymi przed promocją, 27,6 % wyrobów, było oznakowanych niezgodnie z rozporządzeniem, w tym 15,5 % wyrobów nieposiadało uwidocznionej przekreślonej ceny dotychczasowej, 14,8 % wyrobów miało niewłaściwie wyliczoną cenę jednostkową, konsument w przypadku 13,2 % poddanych ocenie wyrobów oferowanych z gratisami lub zestawach promocyjnych (wyrób + drugi wyrób gratis lub za mniejszą cenę) odniósł tylko częściową lub nie odniósł żadnej korzyści, a w skrajnych przypadkach poniósł dodatkowe koszty, cena na wywieszce, zakodowana w kasie czy czytniku oraz w gazetkach reklamowych różniła się w przypadku 2,6 % poddanych ocenie w tym zakresie. Wśród stwierdzonych nieprawidłowości szczególną uwagę należy zwrócić na umieszczanie cen dotychczasowych, które nie były stosowane bezpośrednio przed promocją lub fikcyjnych nigdy wcześniej nie stosowanych w danej placówce. Przedsiębiorcy podając często zawyżone nieprawdziwe ceny dotychczasowe czy oferując w promocji wyroby, po cenie takiej samej jak przed okresem promocyjnym, bądź stosując inne podobne praktyki, wprowadzali konsumentów w błąd, sugerując im, że kupując dany produkt w promocji, zaoszczędzają. Kontrolowani bardzo często tłumaczyli się, iż nie mają wpływu na określanie cen starych i promocyjnych, jak również zasad promocji i zawartości materiałów reklamowych, gdyż tym zajmują się centrale firm. Materiały reklamowe opracowywane są przed rozpoczęciem promocji z różnym wyprzedzeniem czasowym, stąd też mogą wynikać rozbieżności 16

w przekazywanych informacjach dotyczących cen obowiązujących przed promocją. Jednym z ważniejszych zagadnień sprawdzanych podczas kontroli, ze względu na duże zainteresowanie przez konsumentów tą formą promocji, jak również szereg nieprawidłowości stwierdzonych we wcześniejszych kontrolach, było sprawdzenie stosowanych cen wyrobów oferowanych w zestawach promocyjnych. W większości placówek oferowano konsumentom wyroby, do których dołączano inne towary oznaczane jako gratis. W innych przypadkach gratisem były produkty tego samego rodzaju, czy też produkty pakowane po kilka sztuk oznaczone informacją, iż cena takiego zestawu jest niższa. Przeprowadzona analiza cen, polegająca na porównaniu cen oferowanego wyrobu z gratisem lub w opakowaniu promocyjnym z cenami wyrobów tożsamych nieobjętych promocją wykazała, że w przypadku 99 partii wyrobów z dołączonymi gratisami (co stanowi 13,2 % wszystkich zbadanych wyrobów w tym zakresie) ich ceny były wyższe niż tych samych wyrobów bez gratisów. Powyższe świadczy o tym, iż w wielu przypadkach hasło gratis ma jedynie zwrócić uwagę klienta, bo nie zawsze wyroby te są rzeczywiście okazją, aby kupić dane produkty taniej lub otrzymać dodatkowy towar nieodpłatnie. Analizując ustalenia kontroli, a także kontroli wcześniejszych prowadzonych w placówkach wielkopowierzchniowych przez Inspekcję Handlową, stwierdzić należy, że ujawnione nieprawidłowości potwierdzają utrzymywanie się zjawisk negatywnych. Wykres: Porównanie stwierdzonych nieprawidłowości w latach 2006-2007 40% 35% 30% 28,9% 32,9% 27,6% 25% 20% 15% 10% 20,9% 13,6% 13,2% 12,0% 15,5% 14,8% 10,9% 5% 0% rzetelność uwidocznionych cen dotychczasowych wyroby z gratisami prawidłowość uwidaczniania cen towarów oferowanych w promocjach brak ceny dotychczasowej wyliczanie cen jednostkowych II kwartał 2006 II kwartał 2007 1,6% 2,6% porównanie cen umieszczonych na wywieszkach, ulotkach i zakodowanych w kasach Można stwierdzić, iż przedsiębiorcy w dalszym ciągu nie dokładają starań mających na celu eliminację stwierdzonych nieprawidłowości. Poprawa nastąpiła jedynie w przypadku rzetelności i prawidłowości uwidaczniania cen. 17

Istotnym dla sprawy jest fakt, że akcje promocyjne organizowane są z dużą częstotliwością (w niektórych placówkach nawet nieustannie), a ich reklama ma szeroki zasięg i tym samym oddziaływuje na coraz większą liczbę nabywców. W aktualnej sytuacji finansowej wielu konsumentów, dla których cena jest jedynym kryterium zakupu, organizowane promocje nabierają szczególnego wymiaru, stanowiąc okazję do nabycia wybranego towaru po niższej cenie. Zwabiony reklamą klient nieświadomy jest, iż kupuje produkt niewiele tańszy bądź w cenie przed promocją, a nabywając zestaw z tzw. gratisem, czasami za niego płaci. Z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości oraz uwzględniając, iż sprzedaż towarów po promocyjnej cenie, dołączanie do towarów gratisów, jest stałym a w okresach przedświątecznych nasilającym się zabiegiem marketingowym, kontrole IH w tym zakresie będą kontynuowane w IV kwartale br. W kontekście utrzymującego się, wysokiego poziomu nieprawidłowości godzących w interes konsumentów, zasadne są dalsze, bardziej represyjne działania stwarzające szansę marginalizacji tego typu nieprawidłowości. Opracowano: Starszy Specjalista Agnieszka Bajkowska Wydział Kontroli Artykułów Nieżywnościowych i Usług Główny Specjalista Andrzej Jóźwiak Wydział Kontroli Artykułów Żywnościowych Zatwierdził: Akceptował: 18