Alternatywne formy gospodarowania w rolnictwie wspierane w ramach WPR 2014-2020

Alternatywne formy gospodarowania w rolnictwie wspierane w ramach WPR 2014-2020 Grażyna Niewęgłowska Jachranka, 9-11 grudnia 2013 roku

Agenda 1 Wstęp 2 3 Wspieranie w ramach PROW Produkcja Ekologiczna Areał Producenci Przetwórcy Struktura EKO 4 5 6 Produkcja Integrowana Aspekty ekonomiczne Wnioski IP

Wstęp Jako alternatywne formy gospodarowania w rolnictwie wskazano takie, w wyniku których końcowym efektem jest nie tylko produkcja żywności bezpiecznej zdrowotnie, lecz są uzyskane efekty środowiskowe i społeczne. Bowiem aktualnie jednym z najważniejszych aspektów gospodarowania na obszarach wiejskich jest działanie zgodne z prawami przyrody, nie naruszające stanu środowiska naturalnego oraz przyczyniające się do zmniejszenia emisji CO 2.

Wstęp Wskazano dwa systemy produkcji jako alternatywne: System ekologiczny (EKO) System produkcji integrowanej (IP) Oba te systemy opierają się na albo całkowitym wyeliminowaniu agrochemikaliów z procesu produkcji albo na minimalizacji ich użycia. Powinny być one traktowane aktualnie jako preferowane systemy gospodarowania z uwagi na dostarczanie żywności wysokiej jakości na rynek oraz z uwagi na pozytywny wpływ takiego gospodarowania na jakość gleb, wód oraz na utrzymanie bioróżnorodności.

Źródła Wykorzystano literaturę fachową oraz skorzystano z danych: GUS, PROW 2007-2013, projektu PROW 2014-2020, Eurostatu oraz Polskiego FADN. Posłużono się analizą tabelaryczną danych źródłowych, wykonano rachunek symulacyjny na podstawie danych zaczerpniętych z wyników standardowych Polskiego FADN za rok 2011 oraz z RER za rok 2010.

Agenda 1 Wstęp 2 Wspieranie w ramach PROW 3 Produkcja Ekologiczna Areał Producenci Przetwórcy Struktura EKO 4 5 6 Produkcja Integrowana Aspekty ekonomiczne Wnioski IP

Wspieranie rolnictwa EKO oraz IP w ramach PROW - Działania Lata 2007 2013 Lata 2014 2020 1. Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności (132) 2. Działania informacyjne i promocyjne (133) 3. Program rolnośrodowiskowy (214) 1. Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych 2. Działanie rolnictwo ekologiczne

Wspieranie rolnictwa EKO oraz IP w ramach PROW - Wsparcie Lata 2007 2013 Lata 2014 2020 1. Do obu systemów płatność coroczna przez 5 lat na gospodarstwo; EKO 3000 zł IP 2750 zł 2. Płatność dla grup producentów 70% kosztów na realizację akcji promocyjnych, realizowanych przez okres nie dłuższy niż dwa lata 3. Pakiet rolnictwa EKO obejmuje 12 wariantów, roczna płatność przez 5 lat 1. Roczna płatność na gospodarstwo przez 5 lat. Wsparcie ograniczone do maksymalnej kwoty 3 000 euro/gospodarstwo/rok 2. Działanie rolnictwo ekologiczne obejmuje 12 wariantów, roczna płatność przez 5 lat

Agenda 1 Wstęp 2 Wspieranie w ramach PROW 3 Produkcja Ekologiczna Areał Producenci Przetwórcy Struktura EKO 4 5 6 Produkcja Integrowana Aspekty ekonomiczne Wnioski IP

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) Rolnictwo ekologiczne obejmuje zarówno aspekty technologiczne oraz biologiczne w odniesieniu do roślin uprawnych oraz zwierząt gospodarskich, jak i aspekty jakościowe. Najlepiej istotę rolnictwa ekologicznego precyzuje potrzeba myślenia całościowego.

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) - Areał Struktura geograficzna areału (37,2 mln ha) światowego rolnictwa EKO (2011 r.) 7,50% 2,50% 10% 33% 18,50% 28,50% Oceania Europa Ameryka Łac Azja Ameryka Pn Afryka

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) - Areał Polska na tle Unii Europejskiej Udział powierzchni gospodarstw EKO w powierzchni użytków rolnych (%), (rok 2004 i 2011) 6 5,4 6 Rok 2004 5 4 4 4,2 Rok 2011 4,1 3,2 3 2 1,6 1 0,5 0 EU 27 EU 15 EU 12 Polska Źródła danych: www.organic-europe.net/europe_eu/statistics.asp, www.ekoconnect.org.

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) - Producenci Polska na tle Unii Europejskiej Liczba producentów EKO, Polska na tle krajów UE (rok 2004 i 2011) 300000 250000 285 611 233 044 Rok 2005 Rok 2011 200000 150000 163815 143603 100000 50000 20212 52 567 7182 23 803 0 EU 27 EU 15 EU 12 Polska Źródła danych: www.organic-europe.net/europe_eu/statistics.asp, www.ekoconnect.org.

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) - Przetwórnie Polska na tle Unii Europejskiej Liczba przetwórni produktów EKO (rok 2004 i 2011) 40000 35000 36 803 35 293 Rok 2004 Rok 2011 30000 25000 26098 25600 20000 15000 10000 5000 0 498 1 510 55 260 EU 27 EU 15 EU 12 Polska Źródła danych: www.organic-europe.net/europe_eu/statistics.asp, www.ekoconnect.org.

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) Polska na tle Unii Europejskiej Wartość sprzedaży produktów EKO (mln euro) (rok 2009) 16 386 16 182 17500 15000 12500 10000 7500 5000 2500 204 50 0 EU 27 EU 15 EU 12 Polska Źródła danych: www.organic-europe.net/europe_eu/statistics.asp, www.ekoconnect.org.

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) Polska na tle Unii Europejskiej Wartość sprzedaży produktów EKO na jednego mieszkańca (euro/osobę) (2009 rok) 96,5 100 80 60 41,2 40 20 5,2 1,3 0 EU 27 EU 15 EU 12 Polska Źródła danych: www.organic-europe.net/europe_eu/statistics.asp, www.ekoconnect.org.

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) Polska na tle Unii Europejskiej Struktura ekologicznych użytków rolnych (2010 r.) 50 40 30 Polska Kraje UE 27 42,3 45 20 19,6 15 20,6 18 13,3 13 10 0 zboża rośliny na paszę rośliny strączkowe * 0,9 2,2 0,7 1,9 rośliny przemysłowe łąki i pastwiska uprawy sadownicze ** pozostałe uprawy 2,6 4,9 Źróło: GIJHARS (Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych), www.ekoconnect.org

Rolnictwo Ekologiczne (EKO) - Rynek Udział branż w przetwórstwie ekologicznym w 2010 roku w Polsce 6 5,1 Przetwórstwo mięsa 32,1 32,4 Przetwórstwo owoców i warzyw Przetwórstwo tłuszczów roślinnych i zwierzęcych Przetwórstwo mleka i wyrób serów Przetwórstwo pasz dla zwierząt Przetwórstwo produktów przemiału zbóż Produkcja cukru 0,3 19,4 0,7 2,7 1,3 Produkcja innych artykułów rolno-spożywczych Przetwórstwo kawy i herbaty Źródło: GIJHARS, 2012

Agenda 1 Wstęp 2 Wspieranie w ramach PROW 3 Produkcja Ekologiczna Areał Producenci Przetwórcy Struktura EKO 4 5 6 Produkcja Integrowana Aspekty ekonomiczne Wnioski IP

Produkcja Integrowana (IP) Integrowana Produkcja (IP) jest systemem gospodarowania, w którym producent prowadzi produkcję roślin, z wykorzystaniem zrównoważonego postępu technicznego i biologicznego w uprawie, ochronie roślin i nawożeniu, zwracając szczególną uwagę na ochronę środowiska i zdrowie ludzi. Integrowana Produkcja Postęp Postęp w uprawie uprawie Zrównoważona Ochrona Ochrona ochrona i Techniczny Biologiczny nawożenie Środowiska Zdrowia

Produkcja Integrowana (IP) IP uwzględnia w sobie trzy elementy: Opłacalność Zdrowie ludzi Ochronę środowiska Integrowana uprawa ma utrzymać i polepszyć dobry stan środowiska. IP jest ukierunkowana na ochronę środowiska oraz podniesienie świadomości ekologicznej producentów. IP obejmuje gospodarstwa posiadające certyfikat IP wydany przez upoważnioną jednostkę certyfikującą, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie roślin

Produkcja Integrowana (IP) - Zmiany Obecnie Integrowana Produkcja (IP) jest systemem dobrowolnym, ale z początkiem 2014 r. wejdzie w życie obligatoryjnie we wszystkich gospodarstwach Integrowana Ochrona Roślin, co automatycznie zmieni też zasady IP. ZMIANA 2014 IP Dobrowolny Obligatoryjny Nastąpi przekazanie certyfikacji w integrowanej produkcji roślin podmiotom certyfikującym. Jednostki certyfikujące będą prowadziły rejestr producentów rolnych, którzy zgłosili zamiar stosowania IP, poza tym te jednostki będą kontrolowały producentów rolnych IP. ZMIANA 2014 Certyfikuje PIORIN Jednostki certyf.

Produkcja Integrowana (IP) Integrowana produkcja w Polsce w latach 2004-2011 Lata Liczba zgłoszonych gospodarstw Liczba wydanych certyfikatów Powierzchnia upraw z certyfikatem (ha) 2004 1 609 811 6 452 2005 4 443 1 557 9 286 2006 2 812 1 891 10 924 2007 2 582 1 915 10 602 2008 1 939 1 174 7 480 2009 1 130 838 5 642 2010 1 405 1 068 7 589 2011 1 793 1 482 10 752 Źródło: Ochrona środowiska 2007, GUS; dane GIOR i N

Agenda 1 Wstęp 2 Wspieranie w ramach PROW 3 Produkcja Ekologiczna Areał Producenci Przetwórcy Struktura EKO 4 5 6 Produkcja Integrowana Aspekty ekonomiczne Wnioski IP

Aspekty ekonomiczne alternatywnych form gospodarowania w rolnictwie Wykonano dwa rachunki symulacyjne odnoszące się do systemu rolnictwa ekologicznego, oparte na: danych GUS oraz rolniczym narodowym rachunku globalnym (RER), standardowych wynikach gospodarstw rolnych Polskiego FADN z roku 2011, pogrupowanych według typu produkcyjnego. Wysokość płatności do rolnictwa ekologicznego wyliczono na podstawie płatności w ramach PROW 2007-2013 dla gospodarstw z certyfikatem oraz w ramach projektu PROW 2014-2020.

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych GUS oraz rolniczym narodowym rachunku globalnym (RER) Celem pierwszego rachunku było wskazanie: znaczenia płatności do rolnictwa ekologicznego (łącznie rolnośrodowiskowych do pakietu rolnictwo ekologiczne oraz w ramach działania uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności ) w średnim gospodarstwie rolnym o strukturze upraw wynikającej ze struktury użytkowania gruntów rolnych w roku 2010.

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych GUS oraz rolniczym narodowym rachunku globalnym (RER) W rachunku uwzględniono: hipotetyczne płatności rolnośrodowiskowe do rolnictwa ekologicznego wynikające ze struktury użytkowania gruntów oraz płatności na gospodarstwo wynikające z uczestnictwa w systemach jakości żywności, a następnie wskazano: o ile wzrosłaby wartość dodana brutto na gospodarstwo przy realizacji systemu rolnictwa ekologicznego.

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych Polskiego FADN Celem następnego rachunku (na podstawie Polskiego FADN) było wskazanie: W jakim typie produkcyjnym gospodarstw realizowanym w systemie rolnictwa ekologicznego udział płatności ekologicznych w dochodzie będzie miał największe znaczenie.

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych Polskiego FADN Wyliczono: hipotetyczną wysokość płatności rolnośrodowiskowych realizowanych w ramach hipotetycznie założonej realizacji pakietu rolnictwo ekologiczne (Działanie program rolnośrodowiskowy, kod 214, realizowane w ramach Osi drugiej środowiskowej PROW 2007-2013) odnosząc się do: płatności dla wariantu gospodarstw z certyfikatem zgodności dla rolnictwa ekologicznego według struktury użytkowania gruntów w różnych typach produkcyjnych gospodarstw rolnych (zaczerpniętych z wyników standardowych gospodarstw rolnych za rok 2011)

Aspekty ekonomiczne Do tak zestawionych hipotetycznych płatności rolnośrodowiskowych na gospodarstwo (w rach.drugim: o różnych typach produkcyjnych) dodano płatność z osi pierwszej PROW 2007-2013 realizowanej w ramach Działania (132) "Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności" w wysokości 3000 zł na gospodarstwo. Hipotetyczne płatności Rolnośrodowiskowe na gospodarstwo rolne Rachunek pierwszy Średnie gospodarstwo rolne Rachunek drugi Według typów produkcyjnych Płatność z osi pierwszej PROW 2007-2013 (132) na gospodarstwo rolne 3000 zł W ten sposób otrzymano sumę płatności na gospodarstwo ekologiczne (w rach.drugim: w różnych typach produkcyjnych).

Aspekty ekonomiczne Kwotę tę odniesiono do dwóch kategorii ekonomicznych uzyskiwanych w gospodarstwach, a mianowicie do dochodu rolniczego brutto oraz do dochodu. Przy czym dochód gospodarstwa pomniejszono o kwoty płatności rolnośrodowiskowych, aby uniknąć podwójnego rachunku. Wartość dodana brutto suma płatności na gospodarstwo ekologiczne Rachunek pierwszy Średnie gospodarstwo rolne Rachunek drugi Według typów produkcyjnych Dochód rolniczy brutto Dochód

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych GUS oraz rolniczym narodowym rachunku globalnym (RER) wskazał, że: Uczestnictwo gospodarstw w systemie produkcji ekologicznej w przypadku średniego gospodarstwa rolnego według struktury upraw oraz wielkości z 2010 roku skutkowałby zwiększeniem wartości dodanej brutto na gospodarstwo o niespełna 48% (PROW 2007-2013). W przypadku planowanej WPR (PROW 2014-2020), przy założeniu poziomu płatności działania z Osi I PROW na poziomie dotychczasowym oraz płatności do działania rolnictwo ekologiczne na poziomie wyliczonym w ekspertyzie IERiGŻ PIB uczestnictwo w systemie produkcji EKO spowodowałoby wzrost wartości dodanej brutto o 57%.

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych Polskiego FADN Wynik: Udział płatności EKO na gospodarstwo według typu produkcyjnego w ramach PROW 2007-2013 60 W dochodzie rolniczym brutto W dochodzie rolniczym pomniejszonym o dopłaty rolnośrodowiskowe 50 40 30 20 10 0 1 2 4 5 6 7 8 Typ produkcyjny

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych Polskiego FADN Wynik: Udział płatności EKO na gospodarstwo według typu produkcyjnego w ramach projektu PROW 2014-2020 70 60 W dochodzie rolniczym brutto W dochodzie rolniczym pomniej-szonym o dopłaty rolnośrodowiskowe 50 40 30 20 10 0 1 2 4 5 6 7 8 Typ produkcyjny

Aspekty ekonomiczne Rachunek oparty na danych Polskiego FADN Przedstawiona hipotetyczna analiza wskazała trzy typy produkcyjne gospodarstw, w których znaczący wpływ na zwiększenie dochodu rolniczego miała realizacja działania rolnictwo ekologiczne, są to następujące: typ 6 zwierzęta trawożerne, typ 1 uprawy polowe oraz typ 8 gospodarstwa mieszane. Tak, więc gospodarstwa o wymienionych typach produkcyjnych w znaczący sposób poprawią wynik ekonomiczny, gdy przejdą z systemu konwencjonalnego gospodarowania na typ ekologiczne.

Agenda 1 Wstęp 2 Wspieranie w ramach PROW 3 Produkcja Ekologiczna Areał Producenci Przetwórcy Struktura EKO 4 5 6 Produkcja Integrowana Aspekty ekonomiczne Wnioski IP

Wnioski Znaczny wzrost rolnictwa EKO został spowodowany przez: Wzrost popytu na żywność EKO Istotne dopłaty do rolnictwa EKO w krajach UE Rolę dopłat w rolnictwie EKO udokumentował hipotetycznie przedstawiony rachunek, w którym: wysokość ogółu dopłat na gospodarstwo w dochodzie rolniczym osiągała 50% jego wysokości (2007-13) oraz 60% wg projektu PROW (w 3 typach produkcyjnych) Tematem do dyskusji jest: Czy jest sens dalsze tak duże wspieranie do systemu EKO, gdzie w strukturze upraw dominują trwałe użytki zielone, czy nie lepiej byłoby promować dopłaty do konkretnych produktów?

Dziękuję za uwagę