Wydajność pracy jako przesłanka restrukturyzacji zatrudnienia w rolnictwie. prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski

Transkrypt

1 Wydajność pracy jako przesłanka restrukturyzacji zatrudnienia w rolnictwie prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski XIV Międzynarodowa Konferencja Naukowa Globalne problemy rolnictwa i gospodarki żywnościowej Warszawa Rogów 8-9 czerwca 2017

2 Pytania badawcze Czy zmiany strukturalne zachodzące w rozkładzie czynnika pracy w rolnictwie, w krajach Unii Europejskiej, w latach , przyczyniały się do poprawy ogólnej wydajności pracy w sektorze? Jakie różnice występowały w tym zakresie pomiędzy państwami UE-15, o nowymi krajami członkowskimi z Europy środkowowschodniej (CEE)? Jakie niesie to konsekwencje dla polityki restrukturyzacji rolnictwa? 2

3 Metoda shift-share g i,t g i,t g i,t k = j w i,j,t y i,j,t k g i,j,t W + j y i,j,t k w i,j,t S + j y i,j,t k g i,j,t w i,j,t D g i,j,t stopa wydajności pracy w i-tym kraju, w j-tym typie gospodarstw, w okresie t; w i,j,t - udział j-tego typu gospodarstw w zatrudnieniu w i-tym kraju, w okresie t; w i,j,t zmiana udział j-tego typu gospodarstw w zatrudnieniu w i-tym kraju, w okresie t, w stosunku do okresu t-k (poprzedniego); y i,j,t k względna wydajność pracy w j-tym typie gospodarstw w i-tym kraju w stosunku do ogólnej wydajności pracy w i-tym kraju. 3

4 g i,t = W + S + D Metoda shift-share W - wartość tego komponentu informuje, ile wynosiłaby stopa wzrostu przy braku zmian w strukturze zatrudnienia, pozwala także ocenić rolę poszczególnych typów gospodarstw we wzroście wydajności pracy na poziomie zagregowanym; S mierzy efekty zmian strukturalnych w statycznym sensie jeżeli S > 0, to gospodarka odniosła korzyści z tytułu przesunięcia pracowników do początkowo bardziej wydajnych typów gospodarstw; D złożenie dwóch pierwszych efektów, które informuje o dynamicznych efektach zmian w strukturze zatrudnienia. Jeżeli D > 0, to zwiększał się udział w zatrudnieniu typów gospodarstw o względnie wysokiej stopie wzrostu wydajności pracy. Z kolei ujemna wartość D sugeruje koncentrację pracowników w mało dynamicznych typach gospodarstw. 4

5 Dane Wykorzystane dane pochodzą z Eurostat, w szczególności Badania Struktury Gospodarstw Rolnych i Rachunków Ekonomicznych Rolnictwa: wielkość siły roboczej (w AWU) pośrednio i bezpośrednio zaangażowanej do pracy w gospodarstwie, w rozbiciu na typy specjalizacji gospodarstw (kod Eurostat: ef_olfftecs); produkcja standardowa (w SO) w rozbiciu na typy produkcyjne gospodarstw (kod Eurostat: ef_kvftaa); nominalny (nie uwzględniających ogólnej zmienności cen) indeks bazowych (bez uwzględnienia subsydiów i podatków od produktów) cen produkcji, względem cen z roku 2005 (kod Eurostat: aact_eaa05) wartość produkcji artykułów rolnych w cenach bazowych, stałych z roku 2005, w mln euro (kod Eurostat: aact_eaa03) 5

6 Typy ogólne Uprawy polowe Uprawy ogrodnicze Uprawy trwałe Krowy mleczne Zwierzęta trawożerne Zwierzęta ziarnożerne Tabela 1. Typy specjalizacji gospodarstw rolnych Typy podstawowe Uprawy zbóż (łącznie z ryżem), roślin oleistych i wysokobiałkowych na nasiona (kod Eurostat: FT15_SO), Uprawa polowa różnych gatunków roślin (FT16_SO), Mieszane uprawy (FT61_SO); Uprawy ogrodnicze pod wysokimi osłonami (FT21_SO), gruntowe uprawy ogrodnicze (FT22_SO), Inne uprawy ogrodnicze (FT23_SO); Uprawa winorośli (FT35_SO), Uprawa drzew i krzewów owocowych (FT36_SO), Uprawa oliwek (FT37_SO), Uprawy trwałe inne (FT38_SO); Chów bydła mlecznego (FT45_SO); Chów bydła rzeźnego (FT46_SO), Chów bydła mlecznego i rzeźnego (FT47_SO), Chów owiec, kóz i innych zwierząt żywionych paszami objętościowymi (FT48_SO); Chów trzody chlewnej (FT51_SO), Chów drobiu (FT52_SO), Chów zwierząt żywionych paszami treściwymi (FT53_SO); Produkcja mieszana Z przewagą zwierząt żywionych paszami objętościowymi (FT73_SO), Z przewagą zwierząt żywionych paszami treściwymi (FT74_SO), Uprawy polowe i zwierzęta żywione paszami objętościowymi (FT83_SO), Różne uprawy i zwierzęta (FT84_SO). Źródło: opracowanie własne na podstawie IERIGŻ 6

7 Tabela 2. Przeciętne zmiany w strukturze zatrudnienia Średnia Uprawy Uprawy Uprawy Krowy Zwierzęta Zwierzęta polowe ogrodnicze trwałe mleczne trawożerne ziarnożerne Mieszane wartości bezwzględnych UE-15 2,25% -0,08% 1,10% -1,17% 0,92% -0,71% -2,32% 6,60% CEE 11,08% 0,32% 1,37% -0,23% 3,51% -2,61% -13,43% 18,03% zmiany strukturalne z dużo większą intensywnością zachodziły w krajach CEE niż w UE-15 kierunek zmian strukturalnych w okresie w krajach CEE określić można jako specjalizację, polegającą głównie na zmniejszaniu udziału zatrudnienia przy produkcji mieszanej, na rzecz gospodarstw prowadzących uprawy polowe 7

8 Tabela 3. Wyniki dekompozycji Stopa zmian wydajności pracy (euro SO/AWU) w sektorze rolnym w latach (w %) BE DK DE IE EL ES FR IT LU NL AT PT FI SE UK UE-15 W 97,1 28,6 13,4-7,6 49,3 40,1 25,5 70,1 33,9 18,0 53,5 34,2 89,5 31,1 4,0 38,7 S -5,3-4,7-0,1-3,9-0,4-3,4 1,9 4,5 2,0-1,8-2,0 0,6-2,9-4,3-3,2-1,54 D 3,6 5,2 0,5-3,3 2,8-2,4-0,2-0,2 0,4-1,5-2,8-4,4-7,0 1,3-0,2-0,55 Suma 95,5 29,2 13,8-14,8 51,6 34,2 27,2 74,5 36,2 14,6 48,7 30,5 79,6 28,1 0,6 36,6 BG CZ EE LV LT HU PL RO SI SK CEE CY MT W 86,8 73,1 91,5 87,0 21,4-15,0 53,9 12,7 44,7 177,5 63,4-9,5-11,7 S 24,7-1,9 4,7 12,9 30,0 5,9-5,3 4,9-6,4 1,9 7,2 14,0-3,9 D -10,5-5,2-3,3 9,7-9,7-2,8-25,8 1,8-11,5-47,0-10,4-3,9-1,5 Suma 101,1 66,1 93,0 109,6 41,7-11,9 22,8 19,5 26,8 132,3 60,1 0,6-17,1 wskazać można kraje takie jak Litwa, Bułgaria, Cypr i Łotwa gdzie relatywnie na znaczeniu zyskiwały typy produkcji o ponadprzeciętnej wydajności pracy; na Łotwie i w Danii rosły udziały zatrudnienia w typach gospodarstw cechujących się ponadprzeciętnym przyrostem wydajności pracy; jednakże zmiany strukturalne raczej zmniejszały pierwotnie wysoki efekt wzrostu wydajności pracy. 8

9 Wnioski Wyniki badań wskazują na potrzebę prowadzenia polityki restrukturyzacji rolnictwa, polegającej na tworzeniu zachęt do specjalizacji lub przekwalifikowania gospodarstw w kierunku typu cechującego się wysoką wydajnością pracy lub wysokim potencjałem wzrostu tej wydajności; możliwości takiego stymulowania zmian strukturalnych dają w perspektywie narzędzia WPR, głównie poprzez płatności w ramach dobrowolnego wsparcia związanego z produkcją w I filarze oraz wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych, realizowane ze środków II filaru; kluczowe jest jednak właściwe ukierunkowanie tego wsparcia, tak by rzeczywiście stymulowało zmiany strukturalne sprzyjające poprawie ogólnej wydajności pracy w rolnictwie. Odpowiednich rekomendacji dostarczają badania wpływu zmian strukturalnych na produktywność zasobów w rolnictwie, prowadzone chociażby z wykorzystaniem metody shift-share. 9