ZASTOSOWANIA EKONOMETRII Hedoniczny model cen dr Dorota Ciołek Katedra Ekonometrii Wydział Zarządzania UG http://wzr.pl/~dciolek dorota.ciolek@ug.edu.pl
Prekursorami modelowania cen byli F. Waugha oraz A. Court. F. Waugh na przełomie 1928-1929 roku badał wpływ wielkości, kształtu, koloru i dojrzałości warzyw na ich ceny. A. Court natomiast w 1939 r. opublikował pracę na temat zależności cen samochodów od cech takich jak: waga samochodu, jego silnik, czy też powierzchni okien. Model ten jest powszechnie stosowany do szacowania dostosowań zmian jakości nowych i niedostępnych w pewnych okresach dóbr w konstrukcji wskaźników cen. Modele hedoniczne wykorzystywane są często do budowy tzw. indeksów hedonicznych.
W przypadku obiektów heterogenicznych istotną rolę odgrywają ich niepowtarzalne atrybuty, których pełen zestaw wraz z pewnymi charakterystykami zewnętrznymi kształtują ceny na rynku. Dla konsumenta każdej z tych cech przypisana jest pewna użyteczność, a cena produktu jest sumą cząstkowych użyteczności poszczególnych cech. Chodzi o rynki dóbr heterogenicznych (np. nieruchomości czy dzieł sztuki) lub dóbr o często zmieniających się charakterystykach jakościowych (np. komputery).
Hedoniczny model cen Model ekonometryczny, w którym zmienną objaśnianą jest cena, a zmiennymi objaśniającymi cechy produktu, o których uważa się, że mają znaczący wpływ na cenę tego produktu. Ogólny model regresji hedonistycznej można zapisać w następujący sposób: P i 0 gdzie: i numer obiektu należącego do badanej próby i=1,,n j numer cechy uwzględnianej w badaniu j=1,,k P i - cena i-tego obiektu, z ij wartość cechy j dla i-tego obiektu j - mówi o sile i kierunku oddziaływania j -tej cechy na cenę - składnik losowy modelu. k j1 j z ij i
Współczynniki j interpretowane są jako przeciętna wycena poszczególnych cech badanego dobra. Przyjmuje się, że te ceny odzwierciedlają nieobserwowalne wyceny rynkowe poszczególnych cech dobra. Te nieobserwowalne ceny cech danego dobra określa się mianem cen implikowanych lub domniemanych.
Podstawowymi zagadnieniami ekonometrycznymi, które związane są z estymacją hedonicznego modelu regresji: dobór zbioru zmiennych objaśniających ocena współliniowości zmiennych objaśniających dobór postaci funkcyjnej wybór metody estymacji analiza składnika losowego Najczęściej jako modele hedoniczne wykorzystuje się modele jednorównaniowe, nieliniowe względem cech dobra - modele log-liniowe: ln P i 0 k j1 z j ij i
Hedoniczny model cen na rynku nieruchomości Stosuje się w celu oszacowania tego, jaki wpływ na wycenę nieruchomości mają jej cechy oraz poszczególne zjawiska o charakterze ekonomiczno- społecznym. Tworzone są głównie na użytek polityki planowania przestrzennego oraz polityki inwestycyjnej, polityki społecznej, jak również w projektach masowej wyceny nieruchomości. Oszacowania parametrów regresji hedonistycznych, zwłaszcza na zróżnicowanym i skomplikowanym rynku nieruchomości pozwalają nie tylko wnioskować, jaką wartość konsumenci przypisują poszczególnym cechom mieszkań, ale stanowią również główny składnik hedonicznych indeksów cen mieszkań.
Hedoniczny model cen mieszkań w Trójmieście Model oszacowany na podstawie 100 mieszkań wystawionych na sprzedaż (rynek wtórny, ceny ofertowe) Cechy uwzględnione w modelowaniu: - metraż - liczba pokoi - piętro - rok budowy - a) miasto: Gdańsk, Sopot, Gdynia - b) dzielnice w poszczególnych miastach
Hedoniczny model cen mieszkań w Trójmieście Model dla wszystkich miast: ln(cena/m2) = 73,23 + 0,006 metraż - 0,12 l.pokoi + + 0,02 piętro 0,03 r.budowy + + 0,54 Sopot 0,034 Gdynia Model dla Sopotu: ln(cena/m2) = 74,84 + 0,006 metraż - 0,13 l.pokoi - 0,03 r.budowy + 0,57 Dolny_Sopot + + 0,5 Górny Sopot + 0,52 Kamienny_Potok + + 0,6 Wyścigi_Karlikowo
Hedoniczny model cen mieszkań w Trójmieście Model dla Gdańska: (nieistotne: Zaspa, Siedlce, Przymorze) ln(cena/m2) = 130,83-0,19 l.pokoi - 0,06 r.budowy + + 0,02 piętro + 0,004 metraż + + 0,41 Brzeźno - 0,53 Chełm + + 0,52 Jelitkowo - 0,4 Morena 0,34 Osowa + + 0,15 Śródmieście 0,34 Ujeścisko Model dla Gdyni: (nieistotne: Śródmieście, Mały Kack, Witomino) ln(cena/m2) = 9,21 + 0,04 piętro + 0,006 metraż - 0,5 Chwarzno - 0,42 Oksywie
Hedoniczny model cen na rynku dzieł sztuki Wśród istotnych cech opisujących dzieła sztuki (w większości będących cechami jakościowymi) należy wymienić: autora pracy sposób (technikę) wykonania tematykę dzieła stan zachowania dzieła i jego historię certyfikat autentyczności itp. Uwzględnienie otoczenia odnosi się do: mody generującej wzajemne relacje popytu i podaży wystawcy dzieła, który może być np. gwarantem autentyczności lub zapewnia bezpieczeństwo transakcji czy przechowywania obrazu wydarzeń wpływających na zwiększenie lub zmniejszenie zainteresowania rynkiem sztuki, np. wzrost zamożności, utrata zaufania do tradycyjnych instrumentów finansowych itp.
Hedoniczny model cen na rynku dzieł sztuki Podstawową kwestią w przypadku badania zmian cen na rynku sztuki jest dobór próby, na podstawie której będą wyznaczane indeksy cen. W dotychczasowych analizach dokonywano wyboru dzieł do próby na podstawie różnych kryteriów dotyczących m.in.: nośników (np. malarstwo, rzeźba, grafika, fotografia, numizmaty itp.), zasięgu terytorialnego okresu powstania dzieła lub okresu jego pojawienia się na aukcji.
Indeksy hedoniczne W praktyce hedoniczne modele cen wykorzystywane są do konstrukcji indeksów cenowych tzw. Indeksów hedonicznych - szeroko wykorzystywanych jako wskaźniki cen na rynkach dóbr heterogenicznych W indeksach hedonicznych wykorzystuje się informacje z modeli hedonicznych na dwa sposoby: metody pośrednie oszacowanie modelu wykorzystuje się tylko do wskazania cech, które w istotny sposób wpływają na cenę dzieła metody bezpośrednie - indeks wyliczany jest bezpośrednio w modelu regresji hedonicznej lub też informacje pochodzące z tego modelu mogą służyć do wyznaczenia cen odbitych (wartości teoretycznych wszystkich przedstawicieli dóbr, aby następnie posłużyć do międzyokresowych porównań cen)