Informacja z kontroli jakości i prawidłowości oznakowania mleka i przetworów mlecznych W II kw. 2009 r. przeprowadzono w powyższym zakresie 15 kontroli tj w: 5 hurtowniach: w Katowicach, Bielsku - Białej, Częstochowie 3 sklepach sieci handlowych w Chorzowie, Katowicach, Bielsku - Białej 2 magazynach centralnych sieci handlowych w Rudzie Śląskiej i Gliwicach 5 pozostałych sklepach w Katowicach, Bielsku - Białej, Częstochowie Nieprawidłowości stwierdzone w toku kontroli polegały na: oferowaniu do sprzedaży towarów o niewłaściwej jakości lub nieprawidłowo oznakowanych, niewłaściwych warunkach przechowywania towarów, oferowaniu do sprzedaży towarów przeterminowanych, braku zaświadczeń do celów sanitarno-epidemiologicznych pracowników lub ich nieważności, nieprzestrzeganiu przepisów dotyczących oznaczania towarów cenami, naruszaniu przepisów dot. towarów paczkowanych. Ogółem kontrolą objęto 185 partii a zakwestionowano 38 partii co stanowi 21% ilości skontrolowanych. Sprawdzeniem objęto towary z niżej podanych grup towarowych tj.: mleka - 25 partii kwestionując 5 co stanowi 20 % ilości skontrolowanych partii, śmietanki i śmietany - 25 partii kwestionując 7 partii tj. 28 %, masła - 20 partii wartości zł 34 421,-, kwestionując 5 partii tj. 25 %, serów dojrzewających - 27 partii kwestionując 6 partii tj. 22 %, serów topionych - 13 partii - nie kwestionując żadnej partii, serów twarogowych - 30 partii kwestionując 3 partie tj. 10 %, wyrobów seropodobnych - 8 partii kwestionując 3 partie tj. 38 %, napojów mlecznych fermentowanych - 31 partii kwestionując 7 partii tj. 23 %, innych przetworów mlecznych (desery o smaku czekoladowym z bitą śmietanką, chłodnik, deserek truskawkowy, deser mleczny z ryżem i wsadem jabłkowym) - 6 partii kwestionując 2 partie tj. 33 %. Jakość Badając jakość znajdujących się w obrocie wyrobów - z ocenianych ogółem 185 partii pobrano do badań laboratoryjnych próby z 45 partii wartości, z których zakwestionowano 8 partii tj. 18% ilości skontrolowanych: 450 op. a' 200 g masła ekstra 82% z uwagi na obecność tłuszczu obcego; skład trójglicerydów w badanych próbkach wskazywał na obecność około 47,72% tłuszczu obcego; w ocenie organoleptycznej wyczuwalny był posmak tłuszczów roślinnych, 2394 op. a' 200g masła ekstra 82% z uwagi na wyższą zawartość tłuszczu; średnia arytmetyczna zawartości tłuszczu z pięciu badanych próbek wynosiła 84% i różniła się od zadeklarowanej zawartości (82%) o więcej niż jeden punkt procentowy, 150 op. a' 200g masła ekstra 82% z uwagi na wyższą zawartość wody (było 16,8; 16,8%; 17%; 16,9%; 16,7% zamiast nie więcej niż 16%) w stosunku do wymagań normy PN-A-86155:195 Mleko i przetwory mleczne" zadeklarowanej przez producenta, 49 op. a'200 g masła ekstra roztropickiego z uwagi na wyższą zawartość tłuszczu; średnia arytmetyczna zawartości tłuszczu z pięciu badanych próbek wynosiła 84% i różniła się od zadeklarowanej zawartości (82%) więcej niż o jeden punkt procentowy, 1
200 op. a'200 g masła ekstra z uwagi na wyższą zawartość tłuszczu; średnia arytmetyczna zawartości tłuszczu z pięciu badanych próbek wynosiła 84% i różniła się od zadeklarowanej zawartości (82%) więcej niż o jeden punkt procentowy, 45 op. a' 300g sera półtłustego Mini Rolada Ustrzycka" z uwagi na zawyżoną zawartość soli było 4,3 i 4,5% zamiast nie więcej 2,5% oraz bardzo słony smak, 188 op. a' 200g śmietany wiejskiej ukwaszonej homogenizowanej gęstej z uwagi na niejednolitą konsystencję, z wyraźnie widocznymi w całej masie grudkami ściętego sernika, 4 op. a' 400g jogurtu brzoskwiniowego z uwagi na zaniżoną zawartość brzoskwiń w stosunku do deklaracji podanej na opakowaniu tj. było 0,7-0,8% zamiast 2,5%. Zakwestionowane partie masła ekstra roztropickiego a' 200 g oraz masła ekstra a' 200 g wycofane zostały z obrotu i zwrócone do producentów. Pozostałe kwestionowane partie zostały sprzedane. Próby kontrolne tych wyrobów po rezygnacji z ich badań zostały przez właścicieli wycofane ze sprzedaży z przeznaczeniem na potrzeby własne. W zakresie stanu opakowań jednostkowych badanych partii mleka i przetworów mlecznych nieprawidłowości nie stwierdzono. W związku z powyższym skierowano stosowne pisma do producentów ww. wyrobów oraz właściwych terenowo Wojewódzkich Inspektoratów Jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych. W zakresie przestrzegania przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych ustalono, że przedmiotowe substancje deklarowano w 80 partiach przetworów mlecznych. Substancje te zostały zastosowane do tych produktów zgodnie z postanowieniami tego rozporządzenia. Oznakowanie Badając prawidłowość oznakowania znajdujących się w obrocie wyrobów, kontrolą objęto 178 partii z czego zakwestionowano 19 partii co stanowi 11 % ilości skontrolowanych z tego: w grupie mleka - na 24 partie zakwestionowano 4 partie (17 %) w grupie śmietanki i śmietany - na 22 partie zakwestionowano 2 partie (9%) w grupie masła - na 20 partii zakwestionowano 1 partię (5%) grupie serów dojrzewających - na 27 partii zakwestionowano 5 partii (19%) w grupie serów topionych -zbadano 13 partii nie kwestionując żadnej z nich, w grupie serów twarogowych - na 29 partii zakwestionowano 1 partię (3%) grupie wyrobów seropodobnych - na 8 partii zakwestionowano 3 partie (38%) w grupie napojów mlecznych fermentowanych - na 30 partii zakwestionowano 2 partie (7%) w grupie innych - na 5 partii zakwestionowano 1 partię (20%). Nieprawidłowości polegały na: -nieuwidocznieniu w oznaczeniu producenta formy prawnej, a w przypadku osoby fizycznej imienia i nazwiska osoby wykonującej działalność, -niewłaściwym oznakowaniu towarów datą ważności, -nieuwidocznieniu w jednym polu widzenia nazwy środka spożywczego, zawartości netto oraz terminu przydatności do 2
spożycia, -niepodaniu procentowej zawartości tłuszczu, suchej masy beztłuszczowej mleka obok nazwy środka spożywczego, -uwidocznieniu informacji o ilościowej zawartości tłuszczu bez użycia zwrotu zawartość tłuszczu... %" z dokładnością do jednego miejsca po przecinku, -braku daty wazności, -niepodaniu, w którym miejscu opakowania środka spożywczego znajduje się data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia, -uwidocznieniu nazwy wyrobu masło ekstra 82%" podczas gdy w wykazie jego składników na op. wyszczególniono oprócz tłuszczu mlecznego również tłuszcze roślinne i serwatkę jogurtową, -podaniu nazwy mleko podczas gdy w wykazie składników na op. wyszczególniono karagen - roślinny stabilizator - braku funkcji technologicznych substancji dodatkowych, -uwidocznieniu informacji o zawartości tłuszczu bez określenia ilości produktu, w której znajduje się podana zawartość - zawartość tłuszczu 26 g" przy wadze sera 900 g. -odwoływaniu się do właściwości leczniczych - sugerowaniu, że dany środek spożywczy posiada szczególne właściwości, podczas gdy wszystkie podobne środki spożywcze posiadają identyczne właściwości - to produkt o niepowtarzalnym smaku idealnie sprawdzający się podczas letnich upałów. Doskonały jako napój dający orzeźwienie jak i dodatek do młodych ziemniaków. Ponadto wpływa korzystnie na pracę przewodu pokarmowego i przemianę materii". Nie stwierdzono produktów mlecznych objętych rejestrem chronionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych, typu bryndza podhalańska" i oscypek". W znakowaniu i reklamie objętych sprawdzeniem przetworów wyprodukowanych metodami konwencjonalnymi, nie stwierdzono stosowania terminów typu bio" i eko" mogących wprowadzać w błąd konsumenta poprzez sugerowanie, że dany produkt lub jego składniki spełniają kryteria produkcji ekologicznej. W związku z powyższym skierowano: - wystąpienia do producentów i właściwych terenowo Wojewódzkich Inspektoratów Jakości Handlowej Art. Rolno -Spożywczych, - doniesienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, w związku z usunięciem informacji dot. terminu ważności serka twarogowego. Ponadto stwierdzono, że na opakowaniach badanych wyrobów zamieszczono szereg informacji marketingowych przykładowo: mleko UHT charakteryzuje się wysoką czystością mikrobiologiczną", nasze mleko produkowane jest z surowca najwyższej jakości pozyskiwanego z terenów o tradycyjnie wysokiej kulturze rolnej, gdzie od setek lat słuchamy natury", dzięki zastosowaniu nowoczesnej produkcji i pakowania stworzyliśmy mleko o wyjątkowych walorach smakowych", mleko polecane jest do spożycia zarówno dla dzieci i dorosłych, gdyż nie ma innego napoju, który by dorównywał mu jakością i ilością zawartych w nich składników odżywczych", Tradycja Wielkopolska", Na 1280 op. a' 125g jogurtu truskawkowego umieszczono znak "%" bez podania, czego on dotyczy. W odpowiedzi na pismo tut. Inspektoratu producent wyjaśnił, iż jest to uśmiechnięta buźka" i stanowi element szaty graficznej. O powyższym również poinformowano właściwe terenowo Wojewódzkie Inspektoraty Jakości Handlowej Art. Rolno - Spożywczych oraz skierowano pisma do producentów dot. podania zasadności umieszczania na tych wyrobach ww. 3
napisów. Na etykietach topionych produktów mleczno-tłuszczowych z dodatkiem oleju roślinnego -z grzybami, z warzywami i czosnkowo-szczypiorkowego nie podano nazwy wyrobu, co sprzeczne jest z 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych, -z papryką użyto nazwy ser", co narusza postanowienia punktu II.2 załącznika XII rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych ( rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku"). W toku kontroli ww. wyroby prawidłowo oznakowano. Kontrolą w zakresie aktualności terminów przydatności do spożycia i dat minimalnej trwałości oferowanych do sprzedaży towarów objęto 184 partie kwestionując 7: 11 op. a' 175g deseru czekoladowego z bitą śmietaną po przekroczonym terminie o 12 dni 3 op. a' 190g jogurtu do picia o smaku waniliowym po przekroczonym terminie o 14 dni 1 op. a' 0,5l mleka spożywczego 2% tł. przeterminowanego 14 dni, 3 op. a' 0,5l śmietanki 12% przeterminowanej 20 dni, 7 op. a' 0,25l śmietanki 12% przeterminowanej 19 dni, 1 op. a' 100g serka do chleba z ziołami przeterminowanego 7 dni. 3 op. a' 100g śmietanki do kawy 10%, przeterminowaną 2 dni. Towary te wycofano ze sprzedaży. W zakresie warunków i sposobu przechowywania art. mleczarskich zbadano 185 partii towarów. Nieprawidłowości stwierdzono w 1 hurtowni, gdzie 5 partii towarów: 12 op. a' 200g, śmietany18%, 2,61 kg sera pełnotłustego luz, 9 op. a' 150g serka naturalnego, 10 op. a' 400g kefiru 2%, 20 op. a' 200g jogurtu naturalnego przechowywanych było poza urządzeniem chłodniczym w temp.powyżej +10 C, podczas gdy producent na opakowaniach jednostkowych określił temp.przechowywania do +8ºC. W toku kontroli kwestionowane produkty przełożone zostały do sprawnego urządzenia chłodniczego. O powyższym powiadomiono właściwy organ sanitarny. Ponadto w sklepie w Bielsku - Białej stwierdzono w ladzie chłodniczej 0,335 kg sera salami Królewski"oraz 0,30 kg sera salami Złocisty" o niewłaściwej jakości zdrowotnej (kawałki serów porcjowanych i pakowanych w sklepie w przezroczystą folię, noszące ślady pleśni). W toku kontroli powiadomiono przedstawicieli sanepidu w Bielsku-Białej, którzy wycofali z obrotu kwestionowane sery. We wszystkich próbkach pobranych do badań laboratoryjnych sprawdzono ilość rzeczywistą produktu w stosunku do deklaracji producenta zamieszczonej na etykiecie opakowania jednostkowego. Ogółem sprawdzono 128 op. jednostkowych, kwestionując 3 op. tj.: 2 op. a'400 g kefiru z uwagi na zaniżenie masy netto w obu badanych próbkach, które przekraczało dwukrotną wartość błędu T 1 (deklarowano masę 400g, a faktyczna wynosiła 351,8g i 358,3g) 4
1 op. a' 200g masła ekstra 82% z uwagi na zaniżoną masę netto (deklarowano masę 200g, a było 180,1g). W związku z powyższym skierowano stosowne informacje do Urzędów Miar. Badając przestrzeganie art. 59 ust.4 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia stwierdzono, że: - w sklepie spożywczym w Katowicach właścicielka posiadała nieaktualne orzeczenie dla celów sanitarno - epidemiologicznych. W toku kontroli zostało ono uaktualnione. - w sklepie spożywczym w Częstochowie sprzedawca posiadał również nieaktualne orzeczenie. O powyższym powiadomiono właściwy organ sanitarny. Prawidłowość uwidaczniania cen mleka i przetworów mlecznych sprawdzono w 2 sklepach w związku z zaistnieniem okoliczności określonych w art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej tj.: 1. w sklepie spożywczym w Katowicach, w którym brak było cen na wszystkich oferowanych do sprzedaży przetworach mlecznych i mleku (23 partiach), 2. w sklepie ogólno-spożywczym w Częstochowie, w którym brak było oznaczeń cenowych na 6 partiach mleka i przetworów mlecznych. W toku kontroli kierownicy lub właściciele sklepów dokonali oznakowania tych partii produktów cenami w sposób prawidłowy, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, a osoby odpowiedzialne za nieuwidocznienie cen ukarano mandatami. W wyniku kontroli skierowano: - 25 wystąpień do Wojewódzkich Inspektoratów Jakości Handlowej Artykułów Rolno - Spożywczych, - 2 wystąpienia do Urzędów Miar, - 4 wystąpienia do Inspekcji Sanitarnej, - 1 zawiadomienie do organu ścigania oraz 6 osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości ukarano mandatami na łączną kwotę 1100 zł. Analizując wyniki z przeprowadzonych kontroli należy stwierdzić, że jakość oferowanych do sprzedaży przetworów mlecznych i mleka nadal budzi wiele zastrzeżeń. Wskaźnik ich wadliwości z 19 % w 2008 r. wzrósł do 21 % w roku bieżącym. Wskaźniki wadliwości w poszczególnych grupach towarowych uległy obniżeniu tylko w przypadku masła - z 32% do 25%, serów twarogowych - z 18% do 10% oraz serów topionych - nie zakwestionowano żadnej partii a w roku ubiegłym 7%. W pozostałych grupach towarowych wskaźnik ten zwiększył się nawet dwukrotnie np. w grupie napojów fermentowanych z 11% do 23%, a serów dojrzewających z 9% do 22%. Największy wskaźnik wadliwości stwierdzono w grupie wyrobów seropodobnych - aż 38%. Decydujący wpływ na wysokość w/wym. wskaźników miały wyniki badań jakości produktów. W br. zakwestionowano 18% pobranych do badań przetworów mleczarskich, podczas gdy w 2008 r. 15 %. Jakość niezgodną z wymaganiami obowiązujących przepisów posiadało aż 5 z 6 partii masła, w tym 3 partie z uwagi na zawyżoną zawartość tłuszczu. W jednym przypadku stwierdzono użycie nazwy masło" podczas gdy w wykazie jego składników wyszczególniono oprócz tłuszczu mlecznego również tłuszcze roślinne. W badaniach laboratoryjnych ww. masła stwierdzono zawartość około 47,72% tłuszczu obcego. Jakość tego masła kwestionowano również w latach poprzednich, z uwagi na użycie niewłaściwej nazwy. W zakresie znakowania mleka i przetworów mlecznych nastąpiła nieznaczna poprawa. W br. roku zakwestionowano 11% a w ubr. 12%. Należy zauważyć, iż nagminnym zjawiskiem jest umieszczanie na opakowaniach mleka i przetworów mlecznych informacji zachęcających konsumentów do zakupu produktu np. tradycyjny smak, unikalna receptura, produkt z najczystszych terenów Polski" itp. Producenci nie potrafią jednak udowodnić zasadności zamieszczania takich treści. 5
W większości przypadków stanowią one formę reklamy, która narusza art. 16 rozp. Parlamentu europejskiego i Rady178/2002, z którego jednoznacznie wynika, że reklama nie może wprowadzać konsumenta w błąd. Biorąc pod uwagę rodzaj oraz rozmiar stwierdzonych nieprawidłowości, tut. Inspektorat uważa za uzasadnione kontynuowanie kontroli w ww. zakresie. 6