SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2011-2014 dla ZSS nr 1 w Zielonej Górze
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Motto: Wszystkich rozwinąć, każdemu pomóc, nikogo nie zgubić... Głównym zadaniem szkoły obok nauczania jest wychowanie rozumiane jako proces wspomagania wychowanka w jego wszechstronnym rozwoju. Jednakże otaczająca rzeczywistość oraz naturalne zmiany rozwojowe niosą ze sobą liczne zagrożenia dla harmonijnego rozwoju młodego człowieka. Przeciwdziałanie tym zagrożeniom lub ich osłabianie jest bardzo ważne dla wychowania i należy do zadań profilaktyki. Profilaktyka jest więc procesem wspomagającym jednostkę w radzeniu sobie z trudnościami, które zagrażają jej prawidłowemu rozwojowi oraz zdrowemu życiu. Tak rozumiana profilaktyka jest ściśle powiązana z wychowaniem oraz nauczaniem a program profilaktyki wydaje się być niezbędnym dokumentem obok programu wychowania i nauczania. Szkoła jest drugim, po rodzinie środowiskiem wychowującym i kształtującym osobowość ucznia. Świadomość tego stanu rzeczy nakłada na nas obowiązek dbania o jego wszechstronny rozwój, a także zapobiegania mogącym wystąpić przejawom zachowań patologicznych, w tym w szczególności narkomanii, spożywaniu alkoholu, nikotynizmowi, wszelkim objawom agresji a także absencji na zajęciach jako czynnikowi sprzyjającemu występowaniu powyższych zachowań. Niniejszy program ma za zadanie dostarczenie uczniom wiedzy i umiejętności pozwalających w sposób skuteczny działać na rzecz swojego zdrowia, poprawy relacji społecznych, wyboru takiego stylu życia, który sprzyja wszechstronnemu rozwojowi ucznia. 2
Podstawa prawna do wprowadzenia działań profilaktycznych: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art.79 Konwencja o Prawach Dziecka art.3,art.19, art.33 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4, poz. 17) Rozporządzenie MENiS z dnia 31.01.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 10, poz. 96) Rozporządzenie MENiS z dnia 19.07.2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 121, poz. 1037). Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity) (Dz.U z 1982 Nr35, poz.230 z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (tekst jednolity) (Dz. U. Nr 10, poz. 55) Ustawa z dnia z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 1996 Nr 179, poz. 1485). Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228, poz. 1487) Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jednolity) (Dz.U. Nr 35, poz. 228, z późniejszymi zmianami) Dokumentacja wewnątrzszkolna stanowiąca podstawę opracowania SPP: - Statut ZSS nr 1 w Zielonej Górze - Szkolny Zestaw Programów Nauczania - Program Wychowawczy - Wewnątrzszkolny System Oceniania 3
Diagnoza oraz identyfikacja problemów: Diagnozę środowiska oraz występujących problemów niezbędnych do opracowania Szkolnego Programu Profilaktyki na lata 2011-2014 przeprowadzono w oparciu o: ewaluację SPP realizowanego w latach 2008-2011, analizę zadań i treści zawartych w Szkolnym Programie Wychowawczym, analizę wniosków i spostrzeżeń wynikających z obserwacji nauczycieli, wychowawców, pedagoga i psychologa oraz pielęgniarki szkolnej dotyczących występujących w szkole problemów i nieprawidłowości Tak opracowana diagnoza stanu środowiska i jego potrzeb została wzbogacona analizą zasobów szkoły, tj. środków i działań już podejmowanych oraz możliwych do podjęcia, a także stanu przygotowania nauczycieli i wychowawców do realizowania zadań wynikających z treści Szkolnego Programu Profilaktyki. W wyniku analizy występujących zagrożeń sformułowano główne cele, które będą realizowane w ramach Szkolnego Programu Profilaktyki w latach 2011-2014. Są one następujące: 1. Zapobieganie zachowaniom agresywnym (głównie agresji werbalnej). Uwrażliwienie uczniów na problem zagrożenia wykorzystywaniem seksualnym. 2. Zdobycie przez uczniów wiedzy dotyczącej sytuacji zagrażających ich bezpieczeństwu i zdrowiu, ze szczególnym uwzględnieniem problemów związanych ze spożywaniem alkoholu, paleniem papierosów, używaniem środków odurzających oraz wiedzy jak prawidłowo reagować na te zagrożenia i gdzie szukać pomocy w sytuacjach trudnych. 3. Nabycie nawyków i umiejętności w zakresie prowadzenia zdrowego trybu życia. 4. Włączenie rodziców do aktywnego uczestnictwa w realizację działań profilaktycznych. Sformułowane cele uszczegółowiono i przedstawiono w Szkolnym Programie Profilaktyki w postaci zadań. 4
Realizacja zadań z zakresu profilaktyki Opracowany Szkolny Program Profilaktyki w realizacji ma charakter cykliczny. Poszczególne zadania i zawarte w nich treści są dostosowane do etapu rozwojowego dziecka, jego potrzeb, a także do okresu jego pobytu w szkole. Uwzględnia również możliwości środowiska wychowawczego i lokalnego. Program przewidziany jest do realizacji w ciągu trzech kolejnych lat. Po każdym roku jego realizacji nastąpi ewaluacja efektów. Oddziaływanie SPP ma być dwojakie. Z jednej strony ma chronić ograniczając lub eliminując czynniki ryzyka, z drugiej natomiast zapobiegać wzmacniając czynniki chroniące (podejmowanie różnych aktywności z dziedziny sportu turystyki, kształtowanie pozytywnego stosunku do szkoły, zakorzenienie w ogólnie przyjętych wartościach i tradycjach, brak akceptacji dla zachowań łamiących ogólnie przyjęte normy społeczne). Zakres treści SPP realizowany będzie poprzez: zajęcia profilakytyczno-edukacyjne dla uczniów, zajęcia profilakytyczno-edukacyjne dla rodziców, zajęcia profilakytyczno-edukacyjne dla nauczycieli, działania ogólnoszkolne skierowane przeciw zjawiskom przemocy i uzależnień, zapoznanie uczniów i rodziców z kodeksem norm szkolnych. Dodatkowo program został wyposażony w: ankietę do badania stopnia i zasięgu negatywnych zjawisk dla uczniów klas 4-6 szkoły podstawowej, 1-3 gimnazjum i szkoły zawodowej szkolny kodeks zachowania, podstawowe zasady interwencji wobec uczniów nagminnie opuszczających zajęcia szkolne, materiały szkoleniowe dla nauczycieli (złożone w bibliotece szkolnej) propozycje scenariuszy zajęć, ankiety dla rodziców, ankiety dla nauczycieli. 5
Ewaluacja Szkolnego Programu Profilaktyki Celem ewaluacji Szkolnego Programu Profilaktyki jest wykluczenie dostrzeżonych braków i zmiana prowadząca do osiągnięcia przez wszystkich uczestników takich cech i umiejętności, które umożliwiłyby prawidłowe funkcjonowanie uczniów zarówno na terenie szkoły jak i poza nią. Użyteczność stosowania ewaluacji to ocena efektów i odniesienie ich do wyznaczonych wcześniej celów, znalezienie najbardziej efektywnych sposobów realizacji zadań SPP oraz zapewnienie wysokiej jakości działań wszystkich partycypujących. Ważnym elementem ewaluacji jest wskazanie nowych i doskonalenie dotychczasowych technik badawczych umożliwiających dotarcie do zjawisk wcześniej niezauważonych lub takich, których znaczenie w przeszłości minimalizowano. Ocena efektów realizacji SPP będzie realizowana w dwóch wymiarach. Pierwszy to bieżący monitoring umożliwiający korektę programu tam, gdzie jest to konieczne. Pozwoli to na usuwanie przeszkód i poszukiwanie efektywnych rozwiązań działalności szkoły w zakresie planowanych zadań. Realizacja SPP umożliwi również szkole lepsze poznanie uwarunkowań występujących problemów oraz możliwości własnych oddziaływań w zakresie zapobiegania niekorzystnym dla rozwoju uczniów czynnikom a także wypracowanie wizji oraz planu rozwoju działań profilaktycznych w przyszłości. Drugi wymiar to samoocena przeprowadzana przez uczestników programu. Będą nimi uczniowie, nauczyciele, rodzice oraz władze szkoły. Po każdym roku funkcjonowania SPP zostanie on sprawdzony i oceniony pod kątem funkcjonalności i przydatności w Zespole Szkół Specjalnych nr 1 w Zielonej Górze. Wnioski zostaną opracowane w postaci raportu i przekazane Radzie Pedagogicznej oraz Radzie Rodziców. 6
CELE I ZADANIA SPP AKTYWIZOWANIE I WDRAŻANIE KADRY PEDAGOGICZNEJ DO REALIZOWANIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Podejmowanie działań usprawniających pracę wychowawczą i opiekuńczą nauczycieli: Uświadomienie znaczenia wzmożonej kontroli nad dziećmi na terenie szkoły. Wdrażanie do realizacji SPP, konsekwencji w działaniu, odnoszenia się do Regulaminu Szkolnego. Realizacja Programu postępowania w przypadku wagarów. 2. Interwencja psychologiczno-pedagogiczna w sytuacjach kryzysowych. Objęcie pomocą długofalową dziecka z problemem (ze szczególnym uwzględnieniem ofiar przemocy). Objęcie pomocą psychologiczną sprawców przemocy. Kierowanie uczniów z nasilonymi tendencjami patologicznymi (agresja, nikotynizm, narkomania, lekomania itp.) na konsultacje do lekarzy specjalistów. PROGRAM PROFILAKTYKI DLA KLAS SP I-III i I-VI ZET Cel główny: Uczeń wie, jak sobie radzić w sytuacjach trudnych, prowadzi zdrowy styl życia. 1.Uczeń wie, że istnieją substancje szkodliwe dla zdrowia. Wyposażenie dzieci w wiedzę o tym, że istnieją substancje szkodliwe dla zdrowia ludzi (papierosy, alkohol, narkotyki, trucizny, leki zażywane poza kontrolą dorosłych) i jakie są objawy zażycia ich. Uświadomienie dzieciom, że nie wolno przyjmować różnych środków od osób nieznanych. 2. Uczeń wie, gdzie szukać pomocy. Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat tego, gdzie szukać pomocy, gdy pojawi się problem (rodzice, wychowawca, psycholog, pedagog, pielęgniarka). 3. Uczeń wie, co to znaczy prowadzić zdrowy tryb życia. Wdrażanie dzieci do zdrowego i konstruktywnego spędzania czasu wolnego. Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat zasad bezpieczeństwa podczas zabaw oraz w drodze do i ze szkoły 4. Uczeń potrafi prawidłowo współdziałać w grupie. Zna swoje prawa i obowiązki Zapoznanie uczniów z regulaminem szkoły i wdrażanie do jego przestrzegania. Zapoznanie uczniów z prawami wynikającymi z Konwencji o Prawach Dziecka i Konwencji Praw Człowieka Zapoznanie uczniów z systemem oceniania zachowań. Wprowadzenie samooceny. 7
5. Uczeń jest tolerancyjny oraz dostrzega swoje możliwości i braki na tle grupy. Wzmacnianie samooceny ucznia i jego obrazu siebie poprzez dostrzeganie jego sukcesów z podkreśleniem umiejętności funkcjonowania w grupie. Rozwijanie zdolności i predyspozycji uczniów do konstruktywnego spędzania czasu wolnego (imprezy klasowe, szkolne, obozy itp.). Kształtowanie postawy tolerancyjności wobec indywidualności innych ludzi oraz zwrócenie uwagi na wartość każdej jednostki. 6. Uczeń potrafi w sposób nieagresywny rozwiązywać sytuacje trudne i konfliktowe Ukazywanie konstruktywnych, nieagresywnych sposobów reagowania na sytuację trudną. Uświadomienie dzieciom, że istnieją różne formy agresji. Uświadomienie problemu intymności i seksualności człowieka oraz wyczulenie na sytuacje grożące wykorzystaniem seksualnym Kształtowanie umiejętności rozpoznawania własnych uczuć, rozwijanie empatii. Uwagi: Klasy gimnazjum dla uczniów z głębszym upośledzeniem umysłowym oraz klasy PZ będą realizowały powyższe zagadnienia wg Programu Bezpieczny Świat koordynowanego przez A. Jędruch oraz A. Paszkowską. PROGRAM PROFILAKTYKI DLA KLAS IV VI i I III GIMNAZJUM Cel główny: Uczeń nie jest agresywny oraz radzi sobie z zachowaniami przemocowymi 1. Uczeń potrafi prawidłowo współdziałać w grupie. Zapoznanie uczniów z regulaminem szkoły i wdrażanie do jego przestrzegania. Zapoznanie uczniów z prawami wynikającymi z Konwencji o Prawach Dziecka i Konwencji Praw Człowieka Zapoznanie uczniów z systemem oceniania zachowań. Wprowadzenie samooceny. 2. Uczeń jest tolerancyjny oraz dostrzega swoje możliwości i braki na tle grupy. Wzmacnianie samooceny ucznia i jego obrazu siebie poprzez dostrzeganie jego sukcesów z podkreśleniem umiejętności funkcjonowania w grupie. Rozwijanie zdolności i predyspozycji uczniów do konstruktywnego spędzania czasu wolnego. Kształtowanie postawy tolerancyjności wobec indywidualności innych ludzi oraz zwrócenie uwagi na wartość każdej jednostki. 3. Uczeń jest świadomy zagrożeń, jakie niesie przemoc fizyczna i psychiczna. Zapoznanie uczniów z formami agresji oraz jej źródłami. Ukazywanie konstruktywnych, nieagresywnych sposobów reagowania na sytuację trudną. Zapoznanie uczniów z prawnymi skutkami agresji. 8
Poruszanie tematyki dotyczącej Dobrego i złego dotyku ze szczególnym uwzględnieniem problemu intymności oraz seksualności. 4. Uczeń wie, gdzie szukać pomocy w sytuacji trudnej. Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat tego, gdzie szukać pomocy w sytuacji zagrożenia oraz konfliktu: wychowawca, rodzic, psycholog, pedagog inni pracownicy szkoły, policja. 5. Uczeń potrafi w sposób nieagresywny rozwiązywać sytuacje trudne i konfliktowe. Rozwijanie umiejętności konstruktywnego radzenia sobie ze złością oraz problemem. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania własnych uczuć oraz rozwijanie empatii. Cel główny: Uczeń nie pali papierosów 1. Uczeń wie, że palenie papierosów jest szkodliwe dla zdrowia człowieka. Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat szkodliwości palenia papierosów oraz bycia tzw. biernym palaczem. Dostarczenie informacji na temat tego, jak można rzucić palenie - zerwać z nałogiem. Wyposażenie ucznia w umiejętność odmawiania i podejmowania samodzielnych decyzji. 2. Uczeń wie, gdzie szukać pomocy. Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat tego, gdzie szukać pomocy: - kl. IV-VI pomoc na terenie szkoły (pedagog, psycholog, wychowawca, pielęgniarka), rodzice - kl. I-III gim. j.w. oraz Ośrodki Profilaktyki i Terapii Uzależnień, lekarz rodzinny. Cel główny: Uczeń nie pije alkoholu 1.Uczeń wie, że picie alkoholu jest szkodliwe dla zdrowia i rozwoju młodego człowieka. Dostarczenie uczniom informacji o szkodliwych skutkach zażywania alkoholu. Wyposażenie ucznia w umiejętność odmawiania i podejmowania samodzielnych decyzji. Ukazanie młodzieży pozytywnych aspektów życia, skierowanie ich uwagi na to co zdrowe i przyjemne. 2. Uczeń wie, gdzie szukać pomocy. Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat tego, gdzie szukać pomocy: - kl. IV-VI pomoc na terenie szkoły (pedagog, psycholog, wychowawca, pielęgniarka), rodzice - kl. I-III gim. j.w. oraz ośrodki profilaktyki i terapii uzależnień, lekarz rodzinny. Cel główny: Uczeń nie używa środków odurzających 1. Uczeń wie, jakie zagrożenia dla psychiki i organizmu człowieka mają narkotyki. 2. Uczeń wie, gdzie szukać pomocy. 9
Wyposażenie uczniów w wiedzę na temat tego, gdzie szukać pomocy na terenie szkoły i poza nią. Cel główny: Uczeń nie wagaruje 1. Uczeń wie, jakie sankcje grożą za wagarowanie. Zapoznanie z sankcjami i zasadami postępowania w przypadku wagarów. PROGRAM PROFILAKTYKI DLA UCZNIÓW SZKOŁY ZAWODOWEJ Cel główny: Uczeń jest odpowiedzialny za własne życie 1. Uczeń potrafi prawidłowo współdziałać w grupie. Zapoznanie uczniów z zasadami funkcjonowania w szkole Przyswajanie prawidłowych norm zachowań społecznych Kształtowanie postawy tolerancyjności wobec indywidualności innych ludzi oraz zwrócenie uwagi na wartość każdej jednostki 2. Uczeń świadomie unika zachowań patologicznych (agresja, środki psychoaktywne) Zwiększanie poziomu odpowiedzialności za swoje czyny wraz ze wzrostem swobody i odpowiedzialności Rozwijanie umiejętności społecznych i samodzielności Rozwijanie pozytywnych aspektów własnego dojrzewania. Cel główny: Uczeń nie wagaruje 1. Uczeń wie, jakie sankcje grożą za wagarowanie. Zapoznanie z sankcjami i zasadami postępowania w przypadku wagarów. WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI W ZAKRESIE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Cel główny: Rodzice aktywnie współpracują w realizowaniu zadań profilaktycznych 1. Współpraca z rodzicami w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom. Dostarczenie rodzicom informacji o fakcie palenia papierosów, picia alkoholu, bądź narkotyzowania się przez ich dziecko. Dostarczenie rodzicom wiedzy na temat wpływu alkoholu, nikotyny, środków odurzających na organizm młodego człowieka. 10
2. Współpraca z rodzicami w zakresie przeciwdziałania agresji. Dostarczenie informacji na temat: źródeł agresji uwarunkowań zachowań agresywnych w rodzinie i szkole oraz grupie rówieśniczej, efektywności systemu kar i nagród. Wspólne z rodzicami analizowanie problemów związanych z agresywnością dziecka, jej uwarunkowaniami oraz poszukiwanie sposobów zapobiegania jej w przyszłości. 3. Współpraca z rodzicami w zakresie przeciwdziałania wagarowaniu uczniów. Zapoznanie rodziców z Programem postępowania w przypadku wagarów. Dostarczenie rodzicom informacji o fakcie wagarowania przez ich dziecko. Wspólne podejmowanie działań zaradczych. 11