Program profilaktyczny Zespołu Szkół w Pęperzynie I. Podstawy prawne szkolnego programu profilaktyki dzieci i młodzieży Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72 Konwencja o prawach Dziecka art. 3, art. 19, art.33 Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. Ust. nr 35 poz. 230 z p.zm.) Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. Ust. z 1996 r. nr 67 poz. 329 z późniejszymi zmianami) Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. Ust. nr 24 poz. 198) Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. Ust. nr 51 poz.458) Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. Ust. nr 10 poz. 96) Rozporządzenie MENiS z dnia 19 lipca 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. Ust. nr 121 poz. 1037) Program Ochrony Zdrowia Psychicznego Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem Krajowy Program Zapobiegania Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości Wśród Dzieci i Młodzieży z dnia 13 stycznia 2004r 1
II Wstęp Wychowanie jest to proces wspomagania dziecka w rozwoju, ukierunkowanym na osiągnięcie pełnej dojrzałości w czterech obszarach: - fizycznym - psychicznym - społecznym - duchowym Profilaktyka jest to proces wspomagania człowieka, w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwoju i zdrowemu życiu, a także ograniczania i likwidowania czynników, które blokują prawidłowy rozwój i zaburzają zdrowy styl życia. Ważne w profilaktyce szkolnej są czynniki związane z zespołem pedagogicznym szkoły. Nauczyciel sprzyja profilaktyce, gdy: - utrzymuje osobowe relacje z uczniem szacunek, godność, podmiotowość, kontakt, komunikacja (bariery m.in.: ocenianie, krytykowanie, moralizowanie, dawanie dobrych rad), - wzorcowo zachowuje się, dostarcza konstruktywnych wzorów zachowania, - umie pozyskiwać uczniów i rodziców do udziału w działaniach profilaktycznych, - doskonali się osobowo i profilaktycznie, - konstruktywnie współpracuje w zespole pedagogicznym szkoły. Szkolny Program Profilaktyki obejmuje profilaktykę pierwszorzędową, która ma dwa główne cele: promocję zdrowego stylu życia i opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: POCZEKAJ DO DOROSŁOŚCI. Celem Szkolnego Programu Profilaktyki jest przede wszystkim promowanie zdrowego stylu życia, tworzenie szkoły nadziei miejsca, które pomoże młodemu człowiekowi odnaleźć odpowiedź na zasadnicze pytanie jak dobrze żyć w XXI wieku. Szkolny Program Profilaktyki skierowany jest do społeczności szkolnej Zespołu Szkół w Pęperzynie, jak również do rodziców, którzy w ogromnej mierze kształtują nawyki i świadomość swoich dzieci. Program może być realizowany na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych. 2
III. Diagnoza Podstawą do opracowania Szkolnego Programu Profilaktyki w Zespole Szkół w Pęperzynie były wnioski z zapoznania się z ogólną sytuacją wychowawczą w szkole poprzez: ankiety dotyczące zjawiska przemocy i agresji w szkole, skierowane do uczniów i rodziców; obserwacje wychowawców klas i nauczycieli uczących w szkole; obserwacje pedagoga szkolnego; rozmów z rodzicami prowadzonych podczas spotkań szkolnych i klasowych; rozmowy z uczniami; analizę wybranych dokumentów szkolnych. Z analizy sytuacji wychowawczej szkoły opartej na: - rozpoznaniu środowiska rodzinnego uczniów; - rozpoznaniu potrzeb uczniów w zakresie opiekuńczo-wychowawczym, a także psychologiczno-pedagogicznym; - pojawiających się problemach wychowawczych występujących w szkole i poza nią wynika, że najczęściej występującymi problemami w szkole są: problem przemocy fizycznej (drobne bójki, zaczepki, częste konflikty między uczniami); problem przemocy psychicznej (używanie wulgaryzmów, wyzwisk, ośmieszanie, dręczenie, szantażowanie, izolowanie); dewastowanie mienia szkolnego; Ponadto pojawiają się w szkole: brak motywacji i zainteresowania nauką; ucieczki z lekcji; Aby chronić ucznia przed zagrożeniami i zapobiegać jego negatywnym zachowaniom, należy poznać przede wszystkim motywy tych zachowań. Różne nasze obserwacje wskazują, że przyczyną niepokojących zachowań dzieci są najczęściej: problemy w rodzinie negatywne wzorce przekazywane mediach chęć zwrócenia na siebie uwagi otoczenia, znalezienia miejsca w zespole klasowym brak umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, uległość wobec presji grupy, rówieśników odreagowanie negatywnych emocji bezkarność brak reakcji ze strony dorosłych 3
nuda. Czynniki ryzyka, zagrożenia Należy zwrócić uwagę na: 1. problem agresji wśród uczniów i szukanie metod wyciszania jej 2. zmniejszenie skali używania wulgaryzmów słownych 3. zminimalizowanie dewastacji mienia szkolnego po przez wyciąganie konsekwencji 4. przestrzeganie Kodeksu etycznego ucznia Czynniki ryzyka: - słaba więź z szkołą, rodziną, kościołem - niepowodzenia szkolne - przynależność do grup problemowych - spostrzeganie aprobaty rówieśników dorosłych dla zachowań problemowych Czynniki chroniące: - czynne uczestnictwo w życiu szkoły, rodziny, kościoła - właściwe monitorowanie przez rodziców - brak akceptacji dla zachowań odbiegających od norm społecznych Wzmacnianie czynników chroniących: - budowanie pozytywnych więzi ze szkołą i innymi instytucjami społecznymi - włączanie rodziców do aktywnego udziału w programach profilaktycznych - wzmacnianie wartości i norm przeciwnych zachowaniom problemowych Zagrożenia dla dzieci i ich rodzin: - bezrobocie, bieda - alkoholizm w rodzinach - zaniedbania wychowawcze wobec dzieci - problemy emocjonalne dzieci - niska samoocena dzieci i rodziców - zaburzenia analizy i syntezy (problemy logopedyczne, dysleksja, zaburzenia słuchu, wzroku) - kontakty sporadyczne z alkoholem i papierosami. 4
IV Cele programu stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania szkoły, zminimalizowanie zagrożeń, zapobieganie takim uzależnieniom jak: alkoholizm, narkomania, nikotynizm, promocja zdrowego stylu życia, kształtowanie właściwego zachowania uczniów, utrwalenie postaw i zachowań społecznych warunkujących prawidłowy rozwój. Kierunki działań profilaktycznych i interwencyjnych doskonalenie umiejętności i pogłębianie wiedzy nauczycieli i wychowawców klas oraz pedagoga szkolnego w zakresie prowadzenia działań profilaktycznych; opracowanie procedur postępowania wychowawców i nauczycieli w konkretnych sytuacjach; opracowanie jasnego systemu zachowania ucznia Kodeksu etycznego ucznia współpraca z samorządem uczniowskim i włączenie go w realizację programu wychowawczego; organizowanie zajęć profilaktycznych przez wychowawców klas, pedagoga szkolnego; organizowanie spektakli o tematyce profilaktycznej; współpraca z rodzicami - przekazywanie wiedzy na temat zagrożeń, włączanie ich w życie szkoły; współpraca z policją - zajęcia prewencyjne dla młodzieży, współpraca z instytucjami wspierającymi szkołę w procesie opieki i wychowania, zapewnienie uczniom ciekawych możliwości spędzenia wolnego czasu (oferta zajęć pozalekcyjnych w szkole); kształtowanie systemu wartości we współpracy z rodzicami; 5
V Realizacja celów-plan pracy KSZTAŁTOWANIE PRAWIDŁOWYCH POSTAW SPOŁECZNYCH Zadania Formy realizacji Odpowiedzialny Integrowanie społeczności szkolnej, budowanie więzi, kształtowanie umiejętności pozytywnego myślenia o sobie i innych, radzenia sobie ze stresem Pogadanki Zajęcia warsztatowe Propagowanie odpowiedniej literatury Psychozabawy i psychotesty Pedagog szkolny, wychowawcy Przeprowadzanie zajęć integracyjnych mających na celu: Ułatwienie poznania siebie i kolegów Uczenie dobrej komunikacji Integrację zespołu klasowego Poznanie swoich atutów Ułatwienie i stworzenie okazji do nawiązania wzajemnych kontaktów Propagowanie i zachęcanie do korzystania z doradztwa psychologiczno pedagogicznego na terenie szkoły i poza nią (współpraca z Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną ). Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym Zwracanie uwagi na indywidualne potrzeby uczniów wynikające z ograniczeń funkcjonalnych w zakresie narządów zmysłów, sprawności fizycznej i intelektualnej. Zajęcia warsztatowe Pogadanki z uczniami Pomoc uczniom mającym trudności w nauce Wzbudzanie motywacji do nauki Zorganizowanie pomocy koleżeńskiej Współpraca z rodzicami i Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną Systemowe wspomaganie rozwoju dziecka Zajęcia rewalidacyjne, terapeutyczne, korekcyjnokompensacyjne, wyrównawcze, Nauczanie indywidualne Pedagog szkolny, wychowawcy, nauczyciele, wszyscy nauczyciele Pedagog szkolny, wychowawcy, nauczyciele 6
Rozwijanie współodpowiedzialności uczniów za porządek w klasach i na korytarzach; udział uczniów w tworzeniu otoczenia szkolnego. Częste rozmowy z uczniami na lekcjach wychowawczych Przydzielanie odpowiednich funkcji uczniom Wszyscy nauczyciele Kształtowanie odpowiedzialnej postawy oraz wdrażanie uczniów do kulturalnego zachowania się w relacji z innymi ludźmi. Doskonalenie umiejętności współżycia w zespole i przestrzeganie obowiązujących w nim zasad. Dawanie przykładu osobistego przez nauczycieli Zajęcia wychowawcze Uczestnictwo uczniów w wydarzeniach kulturalnych szkoły i środowiska, wszyscy nauczyciele PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ I PROMOCJA ZDROWIA Propagowanie zdrowego stylu życia kształtowanie postawy prozdrowotnej. Preferowanie i ukazywanie uczniom ciekawych form spędzania czasu wolnego, zajęcia sportowe, wycieczki, imprezy kulturalne. Uczenie umiejętności odmawiania kształcenie postawy asertywnej Integracja ze środowiskiem. Współpraca nauczycieli z różnymi instytucjami np. Poradnią PP, Policją. Pogadanki z uczniami Zawody sportowe Wycieczki i imprezy organizowane na terenie szkoły np. 31 maja Dzień bez papierosa - gazetka szkolna, klasowa Nie uzależniam się - utworzenie w bibliotece biblioteczki dotyczącej rodzajów uzależnień - godziny wychowawcze - Pułapki, przyczyny, skutki uzależnień - Rajd Radości rajd rowerowy pod hasłem Nie biorę - konkursy plastyczne Zajęcia i pogadanki z uczniami Festyny Imprezy sportowe Konkursy i turnieje środowiskowe Pedagog szkolny, wychowawcy klas, higienistka szkolna, nauczyciele, zaproszeni pracownicy PP-P Dyrekcja szkoły, zespół wychowawczy, wychowawcy klas, wszyscy nauczyciele 7
Wdrażanie programów profilaktycznych : - Program Szkoła bez przemocy, - Wewnątrzszkolny System Przeciwdziałania Przemocy i Agresji w Szkole, - Program Trzymaj formę, - Program Jak żyć z ludźmi, - Program Bajkowe spotkania z tolerancją, Zajęcia w klasach ZAPOBIEGANIE PRZEMOCY I AGRESJI Zadania Formy realizacji Odpowiedzialny Wdrażanie programów wychowawczych w celu eliminacji przemocy fizycznej i werbalnej w szkole, wdrażanie Wewnątrzszkolnego Systemu Przeciwdzialania Przemocy i Agresji w Szkole Doskonalenie relacji koleżeńskich, tak aby wszyscy uczniowie czuli się w szkole dobrze i bezpiecznie. Pogadanki Dyskusje na lekcjach wychowawczych Podejmowanie działań na poziomie klasy ukierunkowanych przeciwko agresji i przemocy szkolnej. Terapia indywidualna ze sprawcami i ofiarami przemocy i agresji. Zwiększenie zaangażowania rodziców w walkę ze zjawiskami przemocy na terenie szkoły i poza nią. Współpraca z kuratorami sądowymi i policją Zapobieganie aktom niszczycielstwa i wandalizmu w szkole, wdrażanie uczniów do poszanowania cudzej pracy na rzecz szkoły. Dyskusje na lekcjach wychowawczych Zebrania z rodzicami Spotkania z pedagogiem szkolnym, psychologiem Rozmowy dotyczące indywidualnych przypadków Dyscyplina w pełnieniu dyżurów nauczycielskich, konsekwencja w egzekwowaniu ponoszenia kosztów związanych z naprawą uszkodzonego mienia 8 wychowawcy klas Dyrekcja szkoły, zespół wychowawczy, wychowawcy klas, pracownicy PP-P Dyrekcja szkoły, zespół wychowawczy, wychowawcy klas, pracownicy PP-P Dyrekcja szkoły, zespół wychowawczy, wychowawcy klas, Wszyscy pracownicy szkoły
Kształcenie podstawowych wartości społecznych: -Szacunek do drugiego człowieka -Szacunek do życia i zdrowia -Rodzina, ojczyzna -Przyjaźń, koleżeństwo -Odpowiedzialność za drugiego człowieka -Dbałość o dobre imię klasy, szkoły Uświadamianie uczniowi jego praw do nietykalności osobistej i nienaruszania jego godności Zapobieganie przemocy i agresji w rodzinie uczniów naszej szkoły Dyskusje na lekcjach wychowawczych Dyskusje na lekcjach wychowawczych Obserwacja uczniów, poznawanie ich sytuacji rodzinnej, rozmowy z rodzicami Skierowanie do odpowiedniej instytucji, organizowanie pomocy, nauczyciele ROZWIJANIE ZAINTERESOWAŃ I ZDOLNOŚCI Zadania Formy realizacji Odpowiedzialni Dbam o mój rozwój fizyczny, kondycje i postawę ucznia Rozwijanie zainteresowań i zdolności - organizowanie imprez szkolnych Dzień sportu, Dzień Dziecka - aktywny udział uczniów w zawodach sportowych na szczeblu szkoły, gminy - organizowanie wycieczek pieszych, rowerowych, lekcji w terenie - organizowanie zajęć pozalekcyjnych sportowych SKS - organizowanie zajęć pozalekcyjnych kół zainteresowań - udział w konkursach przedmiotowych, plastycznych - moje hobby wystawka klasowa - poznaję zainteresowania moich kolegów, rodziców - prezentacja zainteresowań 9 - n-l wychowania fizycznego - n-l wychowania fizycznego - wychowawcy - n-l wychowania fizycznego, wychowawcy - dyrektor, opiekunowie kół - n-le - wychowawcy - wychowawcy - wychowawcy
VI Ewaluacja Ewaluacja to systematyczne monitorowanie przebiegu realizacji zaplanowanych zadań. Informacje do ewaluacji uzyskiwane będą w następujący sposób: - obserwacja uczniów prowadzenie dokumentacji na ten temat przez wychowawców klas - analiza dokumentów istniejących w szkole (notatki, protokoły, rejestr działań, plany pracy) - informacje od rodziców - ankiety przeprowadzane wśród uczniów i rodziców. Ewaluacja działań profilaktycznych będzie się odbywać na radzie pedagogicznej. Ewaluacja zakończy się sporządzeniem raportu, który będzie zawierał: - wyniki (fakty wynikające z ewaluacji) - wnioski (interpretacja wyników, słabe i mocne strony, możliwości i zagrożenia na przyszłość) - zalecenia (propozycje do kierunków zmian). W celu określenia wyników należy odpowiedzieć na pytania: - Czy zamierzone działania rzeczywiście miały miejsce? - Czy planowane zadania zakończono? Jeśli nie, to dlaczego? - Co sądzą o zadaniach uczestnicy? - Czy użyto wystarczających środków? Wyniki ewaluacji zostaną przekazane nauczycielom i rodzicom. Rada Pedagogiczna zaplanuje dalsze kierunki zmian w zakresie otrzymanych wyników. 10