O książce 9. Tak działa VAT 11 Podatek należny i naliczony...12. Towar czy usługa? 14 Towary... 14 Usługi...15

Spis treści O książce 9 Tak działa VAT 11 Podatek należny i naliczony...12 Towar czy usługa? 14 Towary... 14 Usługi...15 Kto płaci VAT? 16 Działalność gospodarcza...18 Działalność wykonywana osobiście...19 Dostawa towarów... 21 Świadczenie usług...24 Likwidacja działalności...25 Transakcje wewnątrzwspólnotowe 26 Wewnątrzwspólnotowa dostawa...26 Wewnątrzwspólnotowe nabycie...28 Transakcje pozawspólnotowe 32 Import...32 Eksport...33 Podstawa opodatkowania 34 Miejsce opodatkowania w dostawie towarów 40 Sprzedaż wysyłkowa...42 Miejsce świadczenia usług 46 Zasada ogólna... 47 Zasady szczegółowe...48

Definicja usług Z punktu widzenia podatku VAT wszystkie rzeczy materialne to towary. Rzeczy materialne to takie, które można dotknąć, np. nieruchomości, meble, samochody, zwierzęta itd. Poza tym do towarów zalicza się także wszelkie formy energii, np. energię elektryczną i gaz. Wszystko inne, co można komuś dostarczyć lub świadczyć, to usługi. Oznacza to na przykład, że wartości niematerialne i prawne, np. patenty czy prawa autorskie, są zaliczane do usług. Usługi elektroniczne Komputeryzacja i Internet sprawiają, że czasami trudno rozgraniczyć pomiędzy towarem a usługą. Niektóre produkty tracą bowiem swą postać materialną, kiedy są sprzedawane za pośrednictwem Internetu. Mowa tu o programach komputerowych, muzyce, filmach i grach komputerowych, które jeśli są dostarczane przez Internet zaliczają się do usług. Na końcu tego rozdziału znajdziesz podrozdział poświęcony rozgraniczeniu pomiędzy towarami a usługami w handlu internetowym. Ustęp nosi tytuł VAT w handlu internetowym. Definicja świadczenia usług Przez świadczenie usługi rozumie się zwykle wykonanie usługi. Podatek VAT nakłada się po jej wykonaniu. Niekiedy jednak usługa jest wykonywana sukcesywnie, np. w przypadku leasingu operacyjnego. W takiej sytuacji podatek VAT także nakłada się sukcesywnie, tzn. częściowo, np. co miesiąc. Polski usługodawca, polski usługobiorca W przypadku gdy zarówno sprzedający usługę, jak i jej odbiorca są podatnikami VAT zarejestrowanymi w Polsce, nie ma większych problemów w rozliczeniu podatku VAT. Prawie zawsze to sprzedający (usługodawca) dolicza podatek VAT według polskich stawek, a następnie wykazuje go w deklaracji. Są tu jednak wyjątki, o których powiemy dalej w tym rozdziale. 274

VAT czy nie? Większość usług jest opodatkowana. O usługach zwolnionych z podatku piszemy w rozdziale Zwolnione z podatku VAT. Część usług jest objęta stawką VAT 0%. Przeczytasz o nich w rozdziale Stawki VAT. Transakcje międzynarodowe W przypadku transakcji międzynarodowych trudno czasami ustalić: w którym kraju należy rozliczyć podatek od usługi kto ma rozliczyć VAT usługodawca czy usługobiorca. Usługi Dlatego też w handlu międzynarodowym najistotniejszą sprawą jest ustalenie, z jakiego typu usługą mamy do czynienia. Typ usługi określa miejsce jej opodatkowania oraz tego, kto ma obowiązek rozliczyć podatek. Jeśli nabywca ma siedzibę w innym kraju niż sprzedający, a ustawa mówi, że to sprzedający wykazuje podatek należny w swoim kraju, zagraniczny nabywca musi zwrócić się do określonego organu podatkowego w kraju sprzedającego, aby (ewentualnie) odzyskać podatek naliczony. W Polsce zwrotem podatku VAT przedsiębiorstwom zagranicznym zajmuje się Drugi Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście. Zasada ogólna nr 1: w kraju usługobiorcy Zgodnie z ogólną zasadą opodatkowania usług świadczonych na rzecz podatników VAT jest miejsce, w którym usługobiorca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania. Podatnikiem w tym przypadku jest: podmiot wykonujący samodzielnie działalność gospodarczą osoba prawna, która nie jest podatnikiem zgodnie z powyższym, ale która jest zidentyfikowana dla celów podatku VAT (w kraju lub za granicą). W przypadku gdy usługa jest świadczona dla stałego miejsca prowadzenia działalności usługobiorcy (np. Szwecja), które jest różne od miejsca jego siedziby (np. Dania), miejscem opodatkowania będzie stałe miejsce prowadzenia działalności (w tym wypadku Szwecja). Natomiast w sytuacji, gdy usługobiorca nie ma siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności, miejscem opodatkowania usługi jest miejsce, w którym zwykle prowadzi on działalność lub w którym ma miejsce zwykłego pobytu. 275

Zasada ogólna nr 2: w kraju usługodawcy W przypadku usług świadczonych na rzecz niepodatników, czyli z reguły osób prywatnych, zasada ogólna mówi, że usługa jest opodatkowana tam, gdzie siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania ma usługodawca. W sytuacji, gdy usługodawca świadczy usługę ze stałego miejsca prowadzenia działalności, które znajduje się w innym miejscu niż jego stała siedziba lub stałe miejsce zamieszkania, wtedy miejscem świadczenia usługi jest miejsce stałego prowadzenia działalności. Natomiast w sytuacji, gdy usługodawca nie ma siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności, miejscem opodatkowania usługi jest miejsce, w którym zwykle prowadzi on działalność lub w którym ma miejsce zwykłego pobytu. Zasada ogólna dotycząca niepodatników ma zastosowania również w sytuacji, gdy usługa jest świadczona na cele osobiste podatnika (lub jego pracowników). Wyjątki od zasady ogólnej Od powyższej zasady ogólnej, zarówno w odniesieniu do podatników, jak i niepodatników, jest jednak sporo wyjątków. Wspominaliśmy już o nich częściowo w rozdziale Miejsce świadczenia usług. W rzeczywistości zasada jest tu tylko pewną regułą zbiorczą: jeśli jakaś usługa nie jest traktowana na zasadzie wyjątku, należy zastosować zasadę ogólną. O innych wyjątkach powiemy w kolejnym ustępie. Świadczenie na cele osobiste Ogólnym wyjątkiem od zasady ogólnej jest świadczenie usług na cele osobiste podatnika, jego pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych lub członków stowarzyszenia. W tym przypadku usługa zawsze jest opodatkowana w miejscu, w którym siedzibę ma usługodawca niezależnie od tego, czy usługobiorca jest podatnikiem, czy niepodatnikiem. Różne rodzaje usług Z perspektywy miejsca świadczenia usługi można podzielić na następujące grupy: usługi restauracyjne i kateringowe usługi turystyczne usługi podlegające zasadzie ogólnej usługi pośrednictwa usługi związane z nieruchomościami usługi kulturalne, oświatowe, rozrywkowe itp. 276

usługi na ruchomym majątku rzeczowym usługi transportowe i pomocnicze w transporcie wynajem środków transportu usługi niematerialne. Usługi restauracyjne i kateringowe Usługi restauracyjne i usługi kateringu są opodatkowane w miejscu, w którym są faktycznie wykonywane. Wyjątkiem od tej zasady są tego typu usługi świadczone na pokładach statków, pociągów i samolotów podczas części transportu pasażerów na terytorium Wspólnoty. W takiej sytuacji usługi te są opodatkowane tam, gdzie rozpoczyna się transport pasażerski. Część transportu pasażerów na terytorium Wspólnoty to część transportu realizowana bez zatrzymywania na terytorium państwa trzeciego, od miejsca rozpoczęcia przewozu pasażerów do miejsca zakończenia tego przewozu. Miejscem rozpoczęcia transportu pasażerów jest zatem pierwsze miejsce przyjęcia pasażerów na pokład w państwie unijnym. Miejscem zakończenia transportu jest zaś ostatnie miejsce zejścia pasażerów (którzy weszli na pokład na terytorium Wspólnoty) z pokładu na terytorium Wspólnoty. Usługi turystyczne Usługi turystyczne opodatkowane na zasadzie marży są opodatkowane w państwie, w którym usługodawca ma siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej niezależnie od tego, kim jest usługobiorca. Usługi wyceny majątku Usługi wyceny rzeczowego majątku ruchomego oraz usługi wykonywane na tym majątku są opodatkowane tam, gdzie usługa została faktycznie wykonana o ile nabywcą tych usług jest niepodatnik. Natomiast w sytuacji, gdy usługobiorca jest podatnikiem, usługa jest opodatkowana w miejscu, w którym znajduje się siedziba usługobiorcy. Inne usługi O wszystkich pozostałych usługach powiemy bardziej szczegółowo w kolejnych ustępach. Najpierw jednak zajmiemy się specyfiką zasad podatkowych obowiązujących dla przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce. 277

Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce Zwrot podatku przedsiębiorstwom zagranicznym Firmy zagraniczne muszą płacić podatek VAT za zakupione w Polsce towary i usługi. Jeżeli firmy te prowadzą w Polsce działalność, mogą się zarejestrować dla potrzeb podatku VAT (w niektórych przypadkach jest to konieczne, np. jeśli firma ma w Polsce stałą siedzibę lub jeżeli świadczy tzw. usługi fizyczne) i wtedy rozliczają się podobnie jak polskie firmy. W innym wypadku przedsiębiorstwa zagraniczne mogą zwrócić się do polskiego organu podatkowego o zwrot zapłaconego w Polsce podatku VAT. Zwrot taki otrzymają pod warunkiem, że zakup jest przeznaczony na potrzeby działalności opodatkowanej prowadzonej za granicą. Poza tym musi to być taka działalność, która byłaby opodatkowana, gdyby była prowadzona w Polsce. Przeniesienie obowiązku podatkowego Przedsiębiorstwa zagraniczne to takie, które nie mają stałej siedziby, stałego miejsca zamieszkania lub stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce. Takie firmy mogą w niektórych wypadkach skorzystać z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego na kupującego będącego zarejestrowanym podatnikiem VAT w Polsce. W takim wypadku sprzedający zaznacza na fakturze, że korzysta z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego. Oznacza to, że obowiązek rozliczenia podatku VAT przechodzi na kupującego. Firma zagraniczna nie rozlicza się w zakresie tej transakcji z podatku. Dotyczy to także firm, które są zarejestrowane w Polsce i w zakresie innych transakcji rozliczają się według zasad ogólnych. Natomiast w przypadku gdy firma zagraniczna sprzedaje usługi nabywcom niebędącym płatnikami podatku VAT (np. osobom prywatnym), musi się ona zarejestrować w Polsce i rozliczać podatek, tak jak inne firmy. Dobrowolna rejestracja Przedsiębiorstwa zagraniczne mogą zarejestrować się na potrzeby podatku VAT także dla transakcji, w przypadku których mogłyby skorzystać z prawa przeniesienia obowiązku podatkowego. Jeśli dokonają takiej rejestracji, będą musiały same rozliczać się z podatku VAT w zakresie całego obrotu. 278

Nie wszystkie usługi Prawo do przeniesienia obowiązku podatkowego na kupującego nie dotyczy wszystkich rodzajów usług. Nie są nim objęte m.in. te usługi, które zgodnie z zasadą ogólną są opodatkowane w kraju usługodawcy (świadczone na rzecz niepodatników). Poza tym nie można przenieść obowiązku podatkowego w zakresie usług niematerialnych, jak również usług, przy których z zasady obowiązek podatkowy leży po stronie kupującego. Więcej na ten temat przeczytasz w dalszej części tego rozdziału. Usługi podlegające zasadzie ogólnej Może trochę dziwić, że zasada ogólna jest nazywana ogólną, kiedy tak wiele usług jest spod niej wyłączonych. Można by nawet stwierdzić, że to zasada ogólna jest jednym z wyjątków. Wiele usług bowiem zalicza się do usług eksportowych (świadczonych za granicą), mimo że usługodawca ma stałą siedzibę w Polsce. Poza tym, jeśli nie jest wyraźnie powiedziane, że daną usługę uważa się za świadczoną w kraju, to traktuje się ją jako świadczoną za granicą. Pamiętajmy, że jeżeli usługa jest uważana za świadczoną za granicą, tam też jest opodatkowana i nie dolicza się do niej podatku. Na rzecz podatnika i niepodatnika Zgodnie z ogólną zasadą opodatkowania usług świadczonych na rzecz podatników podatku VAT jest miejsce, w którym usługobiorca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania. Natomiast w przypadku usług świadczonych na rzecz niepodatników, czyli z reguły osób prywatnych, zasada ogólna mówi, że usługa jest opodatkowana tam, gdzie siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania ma usługodawca. Obowiązuje, gdy nie można zastosować innej zasady Zasada ogólna obowiązuje pod warunkiem, że dla danej usługi nie można zastosować innej zasady. 279

Usługi związane z nieruchomościami Tam, gdzie nieruchomość Miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami jest kraj, w którym znajduje się nieruchomość. W przypadku gdy usługodawca jest z zagranicy, a nieruchomość leży w Polsce, musi on zarejestrować się w naszym kraju i rozliczyć z podatku VAT od wykonanej usługi, chyba że skorzysta z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego na kupującego (patrz podrozdział o przedsiębiorstwach zagranicznych w Polsce, wcześniej w tym rozdziale). Jeżeli usługodawcą jest firma polska, a nieruchomość znajduje się za granicą, firma musi zarejestrować się za granicą i w tym kraju rozliczyć podatek. Może także skorzystać z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego na nabywcę. Dotyczy to także sytuacji, w której nabywca jest Polakiem. Firma polska zleciła zagranicznej firmie budowlanej koordynowanie prac budowlanych dotyczących nieruchomości położonej w Polsce. Miejscem świadczenia usługi będzie zatem Polska, ponieważ tu znajduje się nieruchomość. Oznacza to, że firma zagraniczna musi rozliczyć podatek w Polsce. Firma budowlana musi zarejestrować się w Polsce dla potrzeb podatku VAT jeżeli ma tu siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności. Jeżeli firma budowlana nie ma w Polsce siedziby, może ona przenieść obowiązek podatkowy na kupującego, co oznacza, że to on rozliczy podatek należny. Firma polska zleciła szwedzkiej firmie budowlanej nadzór budowlany nad nieruchomością położoną w Polsce. Firma polska jest zarejestrowanym płatnikiem VAT. Szwedzka firma nie ma stałej siedziby w Polsce. Na fakturze wystawionej przez firmę szwedzką podano, że podatek VAT rozliczy kupujący. Do ceny usługi nie doliczono podatku. Na fakturze podano także numer NIP-UE firmy polskiej (kupującego) i numer identyfikacji podatkowej VAT firmy budowlanej zarejestrowanej w Szwecji. Właściciel nieruchomości (osoba prywatna) zlecił wykonanie projektu rozbudowy swojego domu położonego w Polsce. Usługodawca jest przedsiębiorcą zagranicznym, niezarejestrowanym w Polsce dla potrzeb podatku VAT. Usługa jest zatem opodatkowana w Polsce tutaj znajduje się nieruchomość. Usługodawca musi zarejestrować się w Polsce. Nie może on przenieść obowiązku podatkowego na usługobiorcę, ponieważ ten jest osobą prywatną, a nie zarejestrowanym podatnikiem VAT. 280

Usługi związane z nieruchomościami biorą górę W przypadku, gdy np. konsultanci, inżynierowie czy adwokacji świadczą usługi związane z konkretną nieruchomością, stosuje się zasadę opodatkowania jak dla usług związanych z nieruchomościami. Ma ona pierwszeństwo przed zasadą opodatkowania usług doradczych. Architekt prowadzący działalność gospodarczą w Polsce sporządza dla osoby prywatnej niezidentyfikowanej dla potrzeb podatku VAT projekt przebudowy domu znajdującego się we Włoszech. Usługa liczy się jako wykonana za granicą, gdyż dotyczy nieruchomości położonej za granicą. Architekt wykazuje sprzedaż w pozycji 21 deklaracji VAT-7. Polska firma bierze udział w wyrębie lasu na terenie posiadłości prywatnej położonej w Niemczech. Usługa jest opodatkowana w Niemczech, ponieważ tam leży posiadłość. W deklaracji podatkowej VAT-7 firma wykazuje ten obrót w pozycji 21. Przykłady usług związanych z nieruchomościami Przykładem usług związanych z nieruchomościami są: usługi budowlane i remontowe usługi architektów usługi koordynacji i nadzoru budowlanego badania gruntu, dna (np. badania sejsmologiczne) wyrąb lasu zbiory plonów (żniwa) sprzątanie lokali, mycie okien, czyszczenie fasad budynków usługi rzeczoznawstwa w zakresie nieruchomości pośrednictwo w obrocie nieruchomościami usługi zakwaterowania w hotelach lub podobnych obiektach (np. ośrodki wczasowe, kempingi itp.), Usługi muszą mieć związek z konkretną nieruchomością. Jeśli architekt wykonuje usługę związaną z określoną nieruchomością (np. projekt rozbudowy domu), mają zastosowanie zasady opodatkowania usług dotyczących nieruchomości. Jeśli zaś wykona on plan miasta położonego zagranicą, usługa opodatkowana jest na zasadach ogólnych lub w przypadku, gdy odbiorca jest spoza Wspólnoty na zasadach obowiązujących dla usług niematerialnych. Z kolei doradztwo ogólne lub ogólne udzielanie informacji odnośnie do różnych nieruchomości nie jest opodatkowane według zasady obowiązującej w usługach związanych z nieruchomościami, ponieważ nie dotyczy konkretnej nieruchomości. 281

Usługi instalatorskie i montażowe W niektórych przypadkach także usługi instalatorskie i montażowe są zaliczane do usług związanych z nieruchomościami. Dzieje się tak np. w sytuacji, gdy montuje się albo instaluje elementy w ramach usługi budowlanej albo gdy budynek jest wykonywany z gotowych elementów budowlanych. Transakcję należy rozpatrywać w całości albo jako sprzedaż towaru, albo jako wykonanie usługi. Nie można jej dzielić na części. Jeżeli dostarczasz jakieś urządzenie, a zlecenie obejmuje także jego instalację, stanowiąca dużą część transakcji, całość można zakwalifikować jako usługę. Podobnie jest w usługach budowlanych. Jeżeli np. producent okien montuje wyprodukowane przez siebie okna w domu zleceniodawcy, wystawia fakturę całościową na montaż okien, czyli na usługę. Definicja nieruchomości Nieruchomością jest grunt i należące do niego budowle oraz inne urządzenia trwale z nim związane. Może to zatem być budynek, działka, a także należące do niej ogrodzenie. Jeśli jesteś właścicielem domu, ale nie gruntu, na którym się on znajduje, sam dom także jest nieruchomością. Nie są nią natomiast np. drzewa, które rosną na działce, ponieważ nieruchomością jest tylko to, co jest z nią trwale związane i bez czego nieruchomość nie mogłaby funkcjonować. Z tego punktu widzenia częścią nieruchomości jest np. winda czy system wentylacyjny w biurowcu. Jest nią także instalacja elektryczna, system grzewczy itp. Usługi transportowe Usługi transportu towarów Usługi transportu towarów obejmują: transport towarów załadunek, rozładunek, przeładunek i inne podobne czynności związane z transportem (nawet usługi magazynowania, jeżeli są związane z transportem do krajów unijnych). Te usługi są nazywane usługami pomocniczymi w transporcie. pośrednictwo w powyższych czynnościach (spedycja) na rzecz i w imieniu innej firmy. 282

Transport pasażerski a transport towarowy Przy przewozie osób obowiązują inne zasady niż przy transporcie towarów. O transporcie pasażerskim piszemy dalej w tym rozdziale. Przewóz promem pasażerskim autobusu wraz z pasażerami podróżującymi tym autobusem nie jest zaliczany do transportu towarów. Przewóz podróżnych wraz ze środkami transportu, którymi podróżują (motocykl, rower, samochód osobowy itp.), to transport pasażerski. Natomiast przewóz promem ciężarówek lub autobusów bez pasażerów zaliczany jest do transportu towarowego. Przewóz przedmiotów należących do podróżujących pasażerów również jest transportem pasażerskim. Opodatkowanie transportu pasażerskiego Usługa transportu pasażerów jest opodatkowana w miejscu, gdzie transport się odbywa, z uwzględnieniem pokonanych odległości. Nie ma tu znaczenia, czy pasażerem jest podatnik, czy niepodatnik. Opodatkowanie transportu towarów Usługi transportu towarów świadczone na rzecz podatnika podatku VAT są opodatkowane zgodnie z zasadą ogólną, czyli w miejscu, w którym siedzibę ma usługobiorca. Usługi transportu towarów świadczone na rzecz niepodatnika są opodatkowane w miejscu, w którym odbywa się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości. Nie dotyczy to tzw. transportu wewnątrzwspólnotowego, o którym powiemy na następnej stronie. Usługi pomocnicze w transporcie Usługi pomocnicze do usług transportowych, czyli załadunek, rozładunek, przeładunek itp. są opodatkowane tam, gdzie usługa została faktycznie wykonana o ile nabywcą tych usług będzie niepodatnik. Natomiast w sytuacji, gdy usługobiorca jest podatnikiem, usługa jest opodatkowana w miejscu, w którym znajduje się siedziba usługobiorcy. Transport międzynarodowy Wyróżnienie usług transportu międzynarodowego spośród innych usług transportowych jest ważne, ponieważ transport międzynarodowy jest opodatkowany stawką VAT 0%. W przypadku transportu towarów transportem międzynarodowym jest transport: z Polski do państwa trzeciego z państwa trzeciego do Polski 283

z państwa trzeciego do państwa trzeciego jeżeli trasa przebiega w części przez Polskę z państwa unijnego innego niż Polska do państwa trzeciego lub z państwa trzeciego do państwa unijnego innego niż Polska jeśli trasa przebiega na pewnym odcinku przez Polskę. Natomiast w przypadku transportu osób do transportu międzynarodowego zalicza się przewóz lub inny sposób przemieszczania osób środkami transportu morskiego, lotniczego i kolejowego: z miejsca wyjazdu znajdującego się w Polsce do miejsca przyjazdu znajdującego się za granicą z miejsca wyjazdu znajdującego się za granicą do miejsca przyjazdu znajdującego się w Polsce z miejsca wyjazdu znajdującego się za granicą do miejsca przyjazdu znajdującego się za granicą, jeśli trasa na pewnym odcinku przebiega przez terytorium Polski (tranzyt). Także pośrednictwo i spedycja Do transportu międzynarodowego zalicza się również usługi pośrednictwa i spedycji międzynarodowej związane z międzynarodowym transportem towarów i osób. To nie jest transport międzynarodowy Transportem międzynarodowym nie jest natomiast transport, w przypadku którego miejsce wyjazdu i miejsce przyjazdu znajduje się poza granicami Polski, a przejazd przez Polskę ma wyłącznie charakter tranzytu. Wewnątrzwspólnotowy transport towarów Transport wewnątrzwspólnotowy, czyli taki, który rozpoczyna się w jednym państwie należącym do UE, a kończy się w drugim, i jest świadczony na rzecz podatnika VAT, jest opodatkowany tam, gdzie siedzibę ma usługobiorca. Natomiast w sytuacji, gdy usługobiorca wewnątrzwspólnotowej usługi transportu towarów nie jest podatnikiem VAT, usługa transportu jest opodatkowana w miejscu, w którym transport się rozpoczyna. Za miejsce rozpoczęcia transportu towarów uważa się miejsce, w którym transport rzeczywiście się rozpoczyna, niezależnie od pokonanych odległości do miejsca, gdzie znajdują się towary. Natomiast miejscem zakończenia transportu towarów jest miejsce, gdzie transport towarów faktycznie się kończy, czyli gdzie rozładowano towar. 284

Polska firma transportowa przewozi towar z Gdańska do Szwecji. Nabywcą usługi jest szwedzka firma, która jest podatnikiem VAT. Usługa jest zatem opodatkowana w Szwecji, ponieważ tam znajduje się siedziba usługobiorcy. Usługodawca, czyli polska firma, nie dolicza podatku VAT na fakturze wystawionej nabywcy. W deklaracji podatkowej VAT-7 sprzedaż tę należy wykazać w pozycji 22. Polska firma transportowa przewozi meble dla klienta ze Szwecji. Transport rozpoczyna się w Gdańsku, a kończy w szwedzkiej miejscowości Malmö. Klient ze Szwecji jest osobą prywatną i nie jest zarejestrowany dla potrzeb podatku VAT. Jako że transport rozpoczął się i zakończył na terytorium Wspólnoty, obowiązują reguły dla transportu wewnątrzwspólnotowego. Transport był wykonywany przez podatnika VAT na rzecz niepodatnika i dlatego jest on opodatkowany w Polsce tutaj się rozpoczął. Usługodawca, czyli polska firma, wystawia nabywcy fakturę z podatkiem VAT, a w deklaracji podatkowej VAT-7 wykazuje wartość faktury w pozycji 29 Dostawa towarów oraz świadczenie usług na terytorium kraju opodatkowane stawką podstawową. W pozycji 30 należy wykazać wartość podatku VAT należnego. Duński spedytor przewozi towar z Kopenhagi do Warszawy dla polskiej firmy. Nabywcą usługi jest firma polska, która podaje swój polski numer NIP-UE. Usługa jest opodatkowana w Polsce, czyli tam, gdzie znajduje się siedziba usługobiorcy. Oznacza to, że duński spedytor wystawia fakturę bez podatku VAT. Polska firma rozlicza podatek VAT w Polsce. W tym celu wystawia fakturę wewnętrzną i dokonuje samonaliczenia podatku VAT. W deklaracji VAT-7 wykazuje podatek VAT należny według polskich stawek (23%) w pozycji 39 Import usług. Poza tym w tej samej deklaracji rozlicza nabycie usługi transportu. Wartość usługi netto powinna znaleźć się w pozycji 51 deklaracji VAT-7, a wartość podatku VAT naliczonego w pozycji 52. Usługi pomocnicze w transporcie wewnątrzwspólnotowym Miejsce opodatkowania usług pomocniczych do usług transportu wewnątrzwspólnotowego zależy od tego, kim jest usługobiorca. W przypadku gdy nabywcą usługi jest niepodatnik, usługi te będą opodatkowane tam, gdzie zostały faktycznie wykonane. Jeśli zaś nabywca jest podatnikiem, usługi pomocnicze są opodatkowane w miejscu, gdzie usługobiorca ma siedzibę lub jeśli usługobiorca ma stałe miejsce prowadzenia działalności inne od miejsca siedziby gdzie znajduje się to miejsce stałego prowadzenia działalności. 285

Pośrednictwo w transporcie Usługi pośredników i spedytorów, którzy wykonują czynności związane z wewnątrzwspólnotowym transportem towarów, są opodatkowane w miejscu, w którym: jest wykonywana transakcja podstawowa jeśli usługobiorca nie jest podatnikiem VAT siedzibę ma usługobiorca jeśli usługobiorca jest podatnikiem. Transport pasażerski Dla biur podróży i organizatorów wycieczek obowiązują szczególne zasady polegające na tym, że w przypadku usług świadczonych przez biura bezpośrednio na rzecz klienta opodatkowaniu podlega marża. Pisaliśmy o tym w rozdziale Szczególne systemy opodatkowania. Przeniesienie obowiązku podatkowego W usługach transportu pasażerskiego nie można skorzystać z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego na kupującego. Bardziej szczegółowo o tym prawie mówimy wcześniej w tym rozdziale (ustęp Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce). Podróże na terenie kraju Usługi transportowe realizowane i świadczone na terenie Polski są zawsze opodatkowane w Polsce. Transport międzynarodowy Transport pasażerski międzynarodowy jest opodatkowany w miejscu, w którym transport się odbywa, z uwzględnieniem pokonanych odległości. 286

Usługi kulturalno-oświatowe Cechą wspólną usług w zakresie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki, a także usług w zakresie targów i wystaw oraz usług pomocniczych do tych usług jest fakt, że są one zwykle świadczone poza siedzibą firmy. Opodatkowanie usług związanych z kulturą, rozrywką, oświatą itp. jest różne w zależności od tego, czy usługi te są świadczone na rzecz podatników, czy na rzecz niepodatników. Usługobiorca jest podatnikiem W przypadku gdy usługobiorca jest podatnikiem, mamy do czynienia z dwojakim opodatkowaniem usług kulturalno-oświatowych, w zależności od tego, czy usługa jest usługą wstępu na imprezy czy usługą organizacji imprez. Miejsce świadczenia tych usług przedstawia się następująco: usługi wstępu na imprezy sportowe, kulturalne, artystyczne, naukowe, edukacyjne, targi, wystawy itp. oraz usługi pomocnicze do usług wstępu na imprezy są opodatkowane tam, gdzie są faktycznie świadczone (tam gdzie impreza się odbywa) usługi organizacji imprez itp. miejscem opodatkowania tych usług jest siedziba lub stałe miejsce zamieszkania usługobiorcy. Usługobiorca jest niepodatnikiem Takiego rozróżnienia nie ma w przypadku usług świadczonych na rzecz niepodatników. Zarówno usługi organizacji imprez, jak i wstępu na nie są opodatkowane w miejscu, w którym działalność ta rzeczywiście jest wykonywana (w którym impreza się odbywa). Dotyczy to również usług pomocniczych do tych usług. Przeniesienie obowiązku podatkowego Świadcząc usługi kulturalno-oświatowe, nie można skorzystać z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego na kupującego. O prawie tym pisaliśmy wcześniej w tym rozdziale, w ustępie dotyczącym przedsiębiorstw zagranicznych w Polsce. Istota usługi Jeżeli usługa składa się zarówno z usługi niematerialnej (doradztwo), jak i z kulturalno-oświatowej, należy ustalić, co jest istotą usługi, czyli która jej część jest nadrzędna. Zwykle w takich sytuacjach stosuje się opodatkowanie jak dla usług niematerialnych. 287

Usługi pomocnicze Jeżeli usługa główna jest opodatkowana w danym kraju, również usługi pomocnicze powiązane z tą usługą główną muszą być opodatkowane w tym samym kraju. Usługi pomocnicze mogą polegać np. na przygotowaniu sceny, na której wystąpi artysta, wykonaniu makijażu artyście przez charakteryzatorkę lub dopilnowaniu spraw technicznych związanych z dźwiękiem podczas koncertu. Sport Jeżeli chodzi o sport, opodatkowane są nie tylko należności za wykonane usługi, ale także przychody z ewentualnych nagród pieniężnych zdobytych w zawodach sportowych. Edukacja Do usług edukacyjnych zalicza się zarówno usługi świadczone przez instytucje publiczne (szkoła podstawowa, gimnazjum, liceum itp.), jak i edukację niepubliczną (np. usługi szkoleniowe, organizowanie kursów itp.). Różnica w opodatkowaniu tych usług jest taka, że usługi edukacyjne świadczone przez podmioty objęte przepisami o systemie oświaty oraz uczelnie, jednostki naukowe PAN i jednostki badawczo-rozwojowe są zwolnione z podatku VAT. Zwolnienie dotyczy także dostawy towarów i świadczenia usług ściśle związanych z tymi usługami, np. dostawę podręczników i materiałów niezbędnych do właściwego wykonania usługi edukacyjnej. Pozostałe usługi edukacyjne i szkoleniowe, np. w zakresie nauki języków obcych, nauki prawa jazdy, szkoleń zawodowych świadczonych przez firmy prywatne itp., są opodatkowane stawką VAT 23%. Poza tym zwolnione z podatku VAT są: usługi prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, gimnazjalnym, ponadgimnazjalnym i wyższym świadczone przez nauczycieli (korepetycje) nauczanie języków obcych oraz dostawa towarów i świadczenie usług ściśle związanych z tymi usługami (np. podręczniki dla słuchaczy) usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, które: są prowadzone na zasadach określonych w odrębnych przepisach, są prowadzone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, są w całości finansowane ze środków publicznych. Zwolnienie to dotyczy także dostawy towarów i świadczenia usług ściśle związanych z usługami zwolnionymi. 288

Pośrednictwo Pośrednictwo w świadczeniu usług kulturalno-oświatowych na rzecz podatników jest opodatkowane zgodnie z zasadą ogólną. Natomiast w przypadku świadczenia usług na rzecz niepodatników przez pośredników, którzy działają w imieniu i na rzecz osób trzecich, usługa pośrednictwa opodatkowana jest tam, gdzie opodatkowana jest transakcja podstawowa. O pośrednictwie w świadczeniu usług piszemy w osobnym ustępie na końcu tego rozdziału. Podstawą opodatkowania jest prowizja lub inna forma wynagrodzenia otrzymana przez pośrednika. Usługi pośrednictwa są opodatkowane, nawet jeżeli towar lub usługa, w której sprzedaży się pośredniczy, są zwolnione z podatku. Zwolnione z podatku jest jedynie pośrednictwo finansowe (z wieloma wyjątkami, o których przeczytasz w rozdziale Zwolnione z podatku VAT). Usługi na ruchomym majątku rzeczowym Usługi na ruchomym majątku rzeczowym obejmują przetworzenie, uszlachetnianie, przerób, serwis, ulepszenie, usługi montażowe i instalacyjne towarów z materiałów powierzonych. Sposób opodatkowania tych usług oraz usług wyceny rzeczowego majątku ruchomego jest różny w zależności o tego, kim jest usługobiorca. W przypadku, gdy usługobiorca jest podatnikiem podatku VAT, usługi te są opodatkowane zgodnie z ogólną zasadą opodatkowania usług świadczonych na rzecz podatników: miejscem opodatkowania jest siedziba (stałe miejsce zamieszkania, stałe miejsce prowadzenia działalności) usługobiorcy. Natomiast w sytuacji, gdy odbiorcą jest podmiot niebędący podatnikiem, usługi te są opodatkowane tam, gdzie zostały faktycznie wykonane. W tym wypadku to sprzedający rozlicza podatek. Zatem usługa wykonana w Polsce jest opodatkowana w Polsce. Jeżeli usługę wykonuje firma zagraniczna, musi ona się tutaj zarejestrować. Przykłady usług Usługi wykonane na ruchomym majątku rzeczowym to np.: naprawa, serwis itp. (np. samochodów, aparatów fotograficznych czy innych urządzeń) przerób usługi drukarskie odrestaurowanie, oczyszczanie, malowanie itp. wycena i rzeczoznawstwo (np. złota, srebra czy dzieł sztuki) 289

przetapianie i dokonywanie odlewów tresura i krycie zwierząt. Do usług na ruchomym majątku rzeczowym nie zalicza się wypożyczania czy wynajmu ruchomego majątku rzeczowego. Piszemy o tym w dalszej części tego rozdziału. Firma polska otrzymuje od firmy włoskiej tkaniny do produkcji garniturów. Po wyprodukowaniu garnitury są wysyłane z powrotem do firmy włoskiej. Polska firma świadczy usługi przerobu (w tym wypadku przeszycia), które zaliczają się do usług na ruchomym majątku rzeczowym. Każda z firm jest zarejestrowana jako podatnik VAT w swoim kraju. Usługa jest świadczona na terytorium Polski, ale na rzecz klienta, który jest podatnikiem VAT. Usługa jest zatem opodatkowana we Włoszech. W deklaracji podatkowej VAT-7 polska firma wykazuje obrót z firmą włoską w pozycji 22. Wystawiając fakturę, nie dolicza podatku VAT do ceny usługi. Przeniesienie obowiązku podatkowego W przypadku tego typu usług można skorzystać z prawa do przeniesienia obowiązku podatkowego na kupującego. Badania i analizy Usługi badań i analiz technicznych nie są zaliczane do usług na ruchomym majątku rzeczowym. Są one opodatkowane zgodnie z zasadą ogólną obowiązującą dla usług, chyba że są świadczone na rzecz niepodatników z państw pozostających poza Unią Europejską. Wtedy są one opodatkowane tam, gdzie znajduje się siedziba lub miejsce zamieszkania/pobytu usługobiorcy. Usługi weterynaryjne Usługi świadczone przez weterynarzy nie zaliczają się do usług na ruchomym majątku rzeczowym i są opodatkowane według zasady ogólnej, o której pisaliśmy na początku tego rozdziału. Usługi drukarskie Drukarnia może sprzedawać zarówno towary, jak i usługi. Sprzedaż towarów występuje wtedy, kiedy drukarnia posiada prawa autorskie np. do działa literackiego i wykorzystuje to prawo poprzez drukowanie dzieła w postaci książek. Taka sprzedaż uważana jest za obrót towarowy, jednak nie zdarza się on zbyt często. Natomiast usługi drukarnia świadczy wtedy, kiedy drukuje książki na zlecenie innych posiadaczy praw autorskich. Usługi drukarskie są objęte stawką VAT 23%. 290

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy? 52 Transakcje krajowe...52 Transakcje wewnątrzwspólnotowe...59 Eksport towarów...62 Import towarów...63 Import usług...63 Mały podatnik 65 VAT w rolnictwie 68 Szczególne systemy opodatkowania 72 Usługi turystyczne...72 Dzieła sztuki, towary używane...73 Taksówkarze... 74 Zwolnione z podatku VAT 75 Zwolnienia podmiotowe...76 Zwolnienia przedmiotowe...80 Wewnątrzwspólnotowe nabycie...89 Import...90 Stawki VAT 99 Stawka podstawowa 23%... 101 Stawka 0%... 102 Stawka 5%...109 Stawka 8%... 110 Stawki ryczałtowe VAT... 117 Odliczyć VAT 118 Podatek naliczony... 119 Prawo do odliczenia podatku...121 Wyjątki od prawa do odliczenia podatku...125 Wydatki na potrzeby prywatne...127 Działalność mieszana...129 Kiedy odliczyć?...134 Obniżenie podatku należnego faktury korygujące... 141 VAT do zwrotu... 142

Zwrot podatku VAT zapłaconego za granicą...146 Zwrot podatku VAT podmiotom zagranicznym... 147 Ulga na złe długi...150 Rejestracja 152 Zgłoszenie rejestracyjne VAT-R...156 Przedstawiciel podatkowy...165 Obowiązki zarejestrowanego podatnik VAT...166 Procedury fakturowania 167 Kiedy faktura?... 167 Faktura VAT... 172 Na równi z fakturą...180 Faktura korygująca i nota korygująca... 181 Nieważne faktury...182 Ewidencja podatku VAT 185 Ewidencja zakupów VAT... 187 Wypełnianie ewidencji zakupów VAT... 191 Ewidencja sprzedaży VAT...192 Kasa fiskalna...195 Deklaracje VAT 202 Deklaracja VAT-7...207 Deklaracja VAT-8... 217 Deklaracja VAT-9M...222 Deklaracja VAT-10...224 Deklaracja VAT-11...226 Deklaracja VAT-12...228 Pozostałe formularze...230 Informacje podsumowujące VAT-UE...231 e-deklaracje...236 Deklaracje Intrastat i Extrastat...237 Handel towarami 239 Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce...240 Eksport towarów...241 Import towarów...243

Transakcje wewnątrzwspólnotowe...246 Transakcje trójstronne...256 Informacje podsumowujące deklaracja VAT-UE...261 Przykłady rozliczania różnych transakcji...265 Przykłady księgowania transakcji...272 Usługi 274 Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce... 278 Usługi podlegające zasadzie ogólnej...279 Usługi związane z nieruchomościami...280 Usługi transportowe...282 Transport pasażerski...286 Usługi kulturalno-oświatowe...287 Usługi na ruchomym majątku rzeczowym...289 Wynajem środków transportu...292 Usługi niematerialne...293 Podsumowanie usług niematerialnych...300 Pośrednictwo w sprzedaży towarów i usług... 301 VAT w handlu internetowym...302 Kultura 306 Stawka 5% VAT...308 Stawka 8% VAT...309 Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki... 311 Prawa do dzieł sztuki i literatury... 315 Wzornictwo przemysłowe (design)... 317 Sztuka ludowa i rękodzieło... 318 Samochód 319 Samochody w handlu z UE...322 Samochód użytkowany...323 Samochód służbowy...324 Handel samochodami...325 Załączniki do ustawy VAT 331 Skorowidz 361