Uchwała nr 204/16 Zarządu Powiatu Krotoszyńskiego z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie przyjęcia raportu z diagnozy zapotrzebowania w zakresie wzmocnienia oraz dostosowania kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy w Technikum nr 2 wchodzącego w skład Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola Fryderyka Libelta w Krotoszynie Na podstawie art. 32 ust. l ustawy dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (j.t. Dz. U. z 2015 r. poz. 1445 z późn. zm.) oraz art. 5 ust. 7 w zw. z art. 5c pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (j.t. Dz. U. z 2015 r. poz. 2156 z późn. zm.) uchwala się, co następuje: 1 Przyjmuje się raport z diagnozy zapotrzebowania w zakresie wzmocnienia oraz dostosowania kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy w Technikum nr 2 wchodzącego w skład Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola Fryderyka Libelta w Krotoszynie stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2 Wykonanie uchwały powierza się Staroście Krotoszyńskiemu. 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Zarządu Powiatu /-/ Stanisław Szczotka 1
Załącznik do uchwały nr 204/16 Zarządu Powiatu Krotoszyńskiego z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie przyjęcia raportu z diagnozy zapotrzebowania w zakresie wzmocnienia oraz dostosowania kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy w Technikum nr 2 wchodzącego w skład Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola Fryderyka Libelta w Krotoszynie Raport z diagnozy zapotrzebowania na wsparcie z EFS w ramach osi 8 w zakresie wzmocnienia oraz dostosowania kształcenia i szkolenia zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola Fryderyka Libelta w Krotoszynie Technikum nr 2 w Krotoszynie I. Metryczka raportu: Informacje zebrane zostały przez: szkolnego koordynatora projektu WRPO 2014+ Poddziałanie 8.3.1. Kształcenie zawodowe młodzieży tryb konkursowy: Iwonę Szczuraszek, we współpracy ze Szkolnym Organizatorem Rozwoju Edukacji: Sylwią Mintą (pracownikiem Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Krotoszynie), w porozumieniu z dyrektorem szkoły Romanem Olejnikiem, nauczycielami realizującymi kształcenie zawodowe i nauczycielami odpowiedzialnymi za realizację doradztwa zawodowego w szkole. Raport został opracowany w okresie od 1 do 31 grudnia 2015 r. Do sporządzenia raportu wykorzystano dane z: kwestionariusza diagnozy potrzeb, badań ankietowych przeprowadzonych wśród uczniów (ok. 20% populacji uczniów szkoły), badaniami zostało objętych 84 uczniów: - w tym 50 kobiet, - w tym 3 niepełnosprawnych. II. Opis obszaru problemowego obejmujący: 1) Grupę docelową nr 1 stanowią uczniowie Technikum nr 2 w Krotoszynie wchodzącego w skład Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola Fryderyka Libelta w Krotoszynie dane dotyczące roku szkolnego 2015/2016 ze wskazaniem liczby osób, klas oraz kierunków kształcenia: Zawody, w których szkoła kształci informatyk ekonomista Klasa Liczba uczniów Dziewczęta Chłopcy I 30 0 30 II 28 2 26 III 37 4 33 IV 36 4 32 I 45 33 12 II 40 35 5 2
żywienia i usług organizacji reklamy hotelarstwa III 21 14 7 IV 29 24 5 I 28 21 7 II 12 10 2 III 24 20 4 IV 24 20 4 I 30 24 6 II 12 8 4 III 15 9 6 IV 0 0 0 I 8 7 1 II 0 0 0 III 0 0 0 IV 0 0 0 łącznie 419 235 184 2) Drugą grupą zdefiniowaną jako potrzebującą wsparcia są nauczyciele kształcenia zawodowego uczący w tej szkole liczba nauczycieli oraz jakich przedmiotów uczą. Nauczyciele realizujący kształcenie zawodowe (N-l nr 1, N-l nr 2, N-l nr 3, ) N-l 1 Kierunek kształcenia Wykształcenie kierunkowe (ukończony kierunek studiów + rok ukończenia) żywienia i usług - Chemia technologia organiczna 1985 r. N-l 2 żywienia i usług - Bibliotekoznawstwo i informacja naukowa 2005 r. N-l 3 hotelarstwa - Filologia germańska 2007 r. N-l 4 hotelarstwa - Filologia germańska 2003 r. N-l 5 organizacji reklamy - Studia licencjackie na kierunku Zarządzanie Biznesem 2004 r. - Akademia Ekonomiczna w Poznaniu Wydział Zarządzania studia magisterskie o specjalności: Przedsiębiorczość i ekonomika produkcji. Praca magisterska pt. Reklama oraz analiza jej kosztów w firmie WRIGLEY POLAND Sp. z o.o. 2006 r. - UAM Poznań Wydział Pedagogiczno- Artystyczny studia licencjackie na kierunku: Edukacja Artystyczna w zakresie Sztuk Plastycznych 2004 r. - UAM Poznań Wydział Pedagogiczno- Artystyczny studia magisterskie na kierunku: Edukacja Artystyczna w zakresie Sztuk Plastycznych. Praca magisterska pt. Komunikaty reklamowe a młodzież 2006 r. N-l 6 ekonomista - Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Kierunek: Zarządzanie i Marketing Specjalność: finanse i rachunkowość przedsiębiorstw 2010 r. 3
N-l 7 ekonomista - Akademia Ekonomiczna kierunek ekonomia 2003 r. N-l 8 ekonomista, informatyk, organizacji reklamy - Akademia Ekonomiczna Wrocław - Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Przemysłu 1984 r. N-l 9 żywienia i usług - Technologia żywności i żywienia człowieka 2005 r. N-l 10 informatyk - Polia Poznańska - informatyka - spec. sieci komputerowe 1990 r. N-l 11 informatyk - Polia Poznańska - informatyka 2010 r. GRUPĘ DOCELOWĄ NR 1 STANOWIĄ UCZNIOWIE TECHNIKUM NR 2 W KROTOSZYNIE WCHODZĄCEGO W SKŁAD ZESPOŁU SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH NR 2 IM. KAROLA FRYDERYKA LIBELTA W KROTOSZYNIE W w/w szkole na podstawie przeprowadzonej analizy uczniowie posiadają następujące problemy: 1. Niewystarczająca współpraca szkoły z podmiotami społeczno-gospodarczymi: szkoła współpracuje z następującymi instytucjami: ZDZ Kalisz, PUP, Powiatowa Rada Osiedlowa, Krotoszyński Klub Przedsiębiorczości, Urząd Skarbowy. Współpraca ta jest datowana wraz z początkami szkoły, ponieważ nie jest możliwe funkcjonowanie placówki zajmującej się kształceniem w określonym zawodzie bez współpracy w podmiotami zewnętrznymi. Jeśli chodzi o w/w podmioty jest to współpraca opierająca się na pozyskiwaniu informacji, organizowaniu szkoleń, warsztatów oraz spotkań, dodatkowo szkoła współpracuje z pracodawcami, u których uczniowie odbywają praktyki. Jest to współpraca ograniczona czasowo do okresu przygotowania praktyki, odbywania jej oraz analizy jej przebiegu. Pracodawcy biorą także udział w spotkaniach organizowanych przez szkołę dla uczniów szkół gimnazjalnych, zdaniem nauczycieli pracodawcy nie angażują się w organizację kształcenia zawodowego w szkole z uwagi na fakt, iż jest to bardzo trudne na poziomie um, gdzie praktyki zawodowe są realizowane w ograniczonym wymiarze. Dodatkowo konieczna jest realizacja podstawy programowej, która może być rozszerzona, ale nie może być zmieniona. Przy ograniczonej liczbie godzin i standardowej liczebności klas (30 osób) nie można rozszerzyć podstawy programowej nawet gdyby takie były oczekiwania pracodawców, programy nauczania realizowane w szkole zawierają treści skorelowane z potrzebami rynku pracy, a nauczyciele realizujący kształcenie zawodowe przygotowują programy autorskie w odniesieniu do następujących kierunków kształcenia: ekonomista, informatyk, żywienia i usług. 2. Zachodzi potrzeba uzupełnienia wiedzy specjalistycznej istotnej z punktu widzenia potrzeb rynku pracy i pracodawców: szkoła nie organizuje dodatkowych kursów, szkoleń i warsztatów w celu nabycia przez uczniów dodatkowych kwalifikacji, gdyż szkoła nie jest ośrodkiem mogącym potwierdzić ukończenie kursu odpowiednim certyfikatem bądź zaświadczeniem, co jest bardzo ważne dla uczniów w kontekście ich przyszłej pracy zawodowej. Na terenie szkoły odbywały się kursy organizowane przez ZDZ Kalisz. Były to: uprawnienia do 1kV, obsługa kasy fiskalnej, ECDL, kursy języka obcego zawodowego, 4
szkoła dostrzega potrzebę uzupełnienia wiedzy specjalistycznej uczniów istotnej z punktu widzenia potrzeb lokalnego rynku pracy i pracodawców w zakresie szkoleń i kursów specjalistycznych wychodzących poza zakres podstawy programowej i wskazują na różne rodzaje kursów: kurs barmański, kurs baristy, kurs carvingu, kurs cukiernictwa, uprawnienia do 1kV, certyfikowane kursy komputerowe, kurs grafiki komputerowej prostej oraz zaawansowanej, kurs projektowania kampanii reklamowej. 3. Problemy motywacyjne uczniów zdaniem nauczycieli mała liczba uczniów ok. 10-15% uczniów wykazuje zainteresowanie bądź samodzielnie poszukuje dodatkowych zajęć, praktyk, staży. Uczniowie kierunków informatyk, ekonomista, żywienia i usług oraz handlowiec po zakończeniu praktyk wracali w okresie wakacyjnym do miejsca odbywania praktyk, aby pracować tam dodatkowo. Uczniowie kierunku żywienie pracują dorywczo w weekendy, niektórzy uczniowie podjęli pracę w Mahle. Dane z ankiet przeprowadzonych wśród uczniów wskazują na deklarowanie przez nich potrzeby w zakresie zdobycia nowych kwalifikacji. Zainteresowanych zdobyciem dodatkowych kwalifikacji w ramach kształcenia zawodowego w szkole jest 76% chłopców i 86% dziewcząt spośród ankietowanych uczniów. Uczniowie informują także, iż sami poszukują dodatkowych zajęć, staży, praktyk. Dotyczy to połowy ankietowanych uczniów. Najczęściej uczniowie wskazywali na następujące kursy: obsługa kas fiskalnych, kursy barmańskie, kelnerskie, balistyczne, programy graficzne, grafika komputerowa 3D, programy księgowe. Uczniowie wykazywali zainteresowanie także innymi kursami: obsługa gości hotelowych, kurs dekoracji wnętrz + tworzenie witryn sklepowych, kurs gotowania, kursy z rachunkowości, ekonomii, kursy komputerowe, 1kV, kurs drukowania, kurs dekorowania, fotografia, reklama, kuchnie świata, i niekonwencjonalne w gotowaniu, umiejętność pracy z ludźmi, uprawnienia na wózek widłowy, kurs programowania np. C++, kurs inwentaryzacji, prawo jazdy kat. B+E, kurs elektroniki, kurs sporządzania kosztorysów i wyceny. Uczniowie, którzy podają, iż nie są zainteresowani zdobyciem dodatkowych kwalifikacji, jako przyczyny takiego stanu rzeczy podają: brak czasu i problemy z dojazdem. 5
GRUPĘ DOCELOWĄ NR 2 STANOWIĄ NAUCZYCIELE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO W w/w szkole nauczyciele kształcenia zawodowego na podstawie przeprowadzonej analizy posiadają następujące problemy: brak podziału na grupy w połączeniu z dużą liczebnością klas na zajęciach praktycznych, szczególnie w klasach ekonomista oraz żywienia i usług, braki w doposażeniu pracowni, mała ilość godzin zajęć praktycznych, problemy lokalowe, braki w wyposażeniu jak w poniższej tabeli: Kierunek kształcenia informatyk ekonomista żywienia i usług organizacji reklamy Posiadane przez szkołę wyposażenie Wyposażenie sieciowe na stanowiskach egzaminacyjnych Darmowy program Insert GT, 16 laptopów z systemem Windows bez dostępu do Internetu Podstawowy sprzęt stanowiskowy, program Wikt Oprogramowanie Corel hotelarstwa - Czego szkoła potrzebuje w kwestii wyposażenia Sprzęt sieciowy, maszyny na serwery, nowe zestawy komputerowe, oprogramowanie np. Office oraz pakiet Adobe, drukarka wielkoformatowa Router, oprogramowanie biurowe Office 3 kuchenki gazowe, 3 lady, drobny sprzęt kuchenny Oprogramowanie Office, pakiet Adobe, ploter lub drukarka wielkoformatowa Odpowiednie pomieszczenie do prowadzenia zajęć praktycznych Doradztwo edukacyjnozawodowe Posiadane przez szkołę wyposażenie Materiały dostępne w Internecie, testy Czego szkoła potrzebuje w kwestii wyposażenia Gry edukacyjne 1. Wymagające uzupełnienia luki kompetencyjne nauczycieli kształcenia zawodowego i doradców szkolnych Poniższe zestawienie dotyczy posiadanego przez nauczycieli wykształcenia: Nauczyciele realizujący kształcenie zawodowe (N-l nr 1, N- l nr 2, N-l nr 3, ) N-l 1 N-l 2 Kierunek kształcenia żywienia i usług żywienia i usług Wykształcenie kierunkowe (ukończony kierunek studiów + rok ukończenia) - Chemia technologia organiczna 1985 r. - Bibliotekoznawstwo i informacja naukowa Ukończone kursy (jakie?) + rok ukończenia Ukończone szkolenie, warsztaty (jakie?) + rok ukończenia Ukończone studia podyplomowe (jakie?) + rok ukończenia - Technologia żywności i żywienia człowieka 2015 r. - Filologia polska 2007 r. - Informatyka i technologia 6
N-l 3 N-l 4 N-l 5 N-l 6 2005 r. informacyjna dla nauczycieli 2013 r. - Technologia żywności i żywienia człowieka 2015 r. hotelarstwa hotelarstwa organizacji reklamy ekonomista - Filologia germańska 2007 r. - Filologia germańska 2003 r. - Studia licencjackie na kierunku Zarządzanie Biznesem 2004 r. - Akademia Ekonomiczna w Poznaniu Wydział Zarządzania studia magisterskie o specjalności: Przedsiębiorczość i ekonomika produkcji, praca magisterska pt. Reklama oraz analiza jej kosztów w firmie WRIGLEY POLAND Sp. z o.o. 2006 r. - UAM Poznań Wydział Pedagogiczno- Artystyczny studia licencjackie na kierunku: Edukacja Artystyczna w zakresie Sztuk Plastycznych 2004 r. - UAM Poznań Wydział Pedagogiczno- Artystyczny studia magisterskie na kierunku: Edukacja Artystyczna w zakresie Sztuk Plastycznych. Praca magisterska pt. Komunikaty reklamowe a młodzież 2006 r. - Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Kierunek: Zarządzanie i Marketing Specjalność: finanse i rachunkowość przedsiębiorstw 2010 r. - Kurs pedagogiczny 2015 r. - Szkolenia z Programu Płatnik 10.01.2014 r. nr 9.01.001 - Egzaminator OKE Nr egzaminatora: 6-02709 w zawodzie: Technik ekonomista (A.35, A.36) Technik rachunkowości - Projekt współpraca w sieci Promocja i budowa wizerunku placówki 2014 r. - Szkolenie zorganizowane dla nauczycieli z powiatu krotoszyńskiego w ramach projektu: +45 2014 r. - Zarządzanie hotelarstwem i turystyką planowane ukończenie 2016 r. - Zarządzanie hotelarstwem i turystyką planowane ukończenie 2016 r. - Reklama cyfrowa z elementami multimedialnych i fotopoligraficznych planowane ukończenie 2016 r. - Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu Wydział Ekonomiczny w Opolu Reklama cyfrowa z elementami multimedialnych i fotopoligraficznych planowane ukończenie październik 2016 r. 7
N-l 7 N-l 8 N-l 9 N-l 10 ekonomista ekonomista, informatyk, organizacji reklamy żywienia i usług informatyk - Akademia Ekonomiczna, kierunek ekonomia 2003 r. - Akademia Ekonomiczna Wrocław Wydział Inżynieryjno- Ekonomiczny Przemysłu 1984 r. - Technologia żywności i żywienia człowieka 2005 r. - Polia Poznańska - informatyka - spec. sieci komputerowe 1990 r. (A.36) Technik organizacji reklamy (A.26, A.27) IDE OKE 3329 - Obsługa kasy fiskalnej 2011 r. - Obsługa programów komputerowych Symfonia, Insert GT 2010 r. - Jak przygotować kurs on-line na platformie Moodle 2015 r. - Szkolenie uzupełniające dla egzaminatorów egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie 2013 r. - Egzaminator (nr egzaminatora 6-01592) w zawodzie: ekonomista 331403 i 341[02] handlowiec 522305 i 341[03] rachunkowości 431103 i 412[02] - Kurs egzaminatorów egzaminatorr nr 6-03427 - CISCO IT Essentials kurs dla trenerów - Podstawy programowania w C# z wykorzystaniem środowiska Visual Studio - Kurs egzaminatora: informatyk (odmowa podania - Skuteczne sposoby zapamiętywania i uczenia się 2010 r. - Podatek dochodowy od osób fizycznych 2010 oraz zmiany na rok 2011 2010 r. - Edukacyjna wartość dodana w szkole ponadgimnazjalnej 2011 r. - Savoir vivre w naszym życiu 2011 r. - Planowanie pracy nauczyciela. Reforma szkolnictwa zawodowego 2011 r. - Program Płatnik 9.01.001 2014 r. - Nowa podstawa programowa oraz ramowe plany nauczania w szkołach zawodowych 2012 r. - Pierwsza pomoc przedmedyczna 2011 r. - Rachunkowość Akademia Ekonomiczna Poznań 2004 r. - Informatyka UAM Poznań 2005 r. - Bibliotekoznawstwo z Organizacją i Zarządzaniem 2005 r. 8
N-l 11 informatyk - Polia Poznańska - informatyka 2010 r. numeru ze względu na ochronę danych osobowych) Kurs egzaminatorów 2014 r. nr egzaminatora 6-02775 Nauczyciele wskazują na swoje luki kompetencyjne jak w poniższej tabeli: Nauczyciele poszczególnych kierunków kształcenia informatyk ekonomista żywienia i usług organizacji reklamy szkolny doradca zawodowy Potrzeby nauczycieli w zakresie uzupełnienia ich kompetencji Cykliczne uzupełnianie wiedzy w zakresie nowinek technologicznych, kosztorysowanie Bilansowanie, podatki, kosztorysowanie Cykliczne uzupełnianie wiedzy w zakresie nowości żywieniowych Cykliczne uzupełnianie wiedzy w zakresie nowości branżowych, projektowanie kampanii reklamowej Szkolenie dotyczące przeprowadzania testów odnośnie preferencji zawodowych, mediacje szkoła posiada Szkolny Program Pomocy Młodzieży w Planowaniu Kariery, organizuje Targi Edukacyjne, spotkania z uczelniami wyższymi, pracownikami PUP-u. Problem stanowi brak etatu dla doradcy zawodowego. Zajęcia obejmujące doradztwo zawodowe realizowane jest przez nauczycieli, którzy wprawdzie posiadają pełne kwalifikacje, ale muszą realizować te zadania w sposób niesystematyczny i doraźny lub też w formie zajęć karcianych, w szkole prowadzone jest doradztwo edukacyjno-zawodowe, prowadzą je: pedagog, wychowawcy oraz inni nauczyciele, doradztwo edukacyjno-zawodowe jest realizowane w formie: porad indywidualnych, zajęć grupowych/warsztatowych, lekcji zawodoznawczych, wycieczek zawodoznawczych, problemem jest brak stałego etatu dla doradcy zawodowego, przez co podejmowane działania mają charakter niesystematyczny i niecykliczny. Dane z ankiet przeprowadzonych wśród uczniów wskazują na to, iż mniej niż połowa ankietowanych uczniów korzystała z pomocy szkolnego doradcy zawodowego. Formy, z których najczęściej korzystali to: zajęcia grupowe/warsztatowe oraz porady indywidualne. Ponad połowa ankietowanych uczniów deklaruje chęć korzystania z pomocy doradcy zawodowego. Oczekiwania uczniów dotyczą: przekazywania aktualnych wiadomości o zawodach, pomocy w określeniu zainteresowań, uzdolnień, przekazania informacji o rynku pracy, pomocy w przygotowaniu do wejścia na rynek pracy (autoprezentacja, dokumenty CV i list motywacyjny), inne np.: pomoc w znalezieniu stażu wakacyjnego. 9
W opinii nauczycieli zachodzi potrzeba uzupełnienia wiedzy specjalistycznej nauczycieli istotnej z punktu widzenia potrzeb lokalnego rynku pracy i pracodawców. Wymogi egzaminacyjne są przygotowywane na podstawie już powszechnie używanych technologii, co ogranicza w znacznym stopniu możliwość wprowadzenia do programu nauczania nowinek branżowych oraz technologicznych a takiego właśnie podejścia tj. znajomości wszelkiego typu nowości branżowych oczekują pracodawcy oraz rynek pracy. Oczekiwania dyrektora i nauczycieli w zakresie organizacji kształcenia zawodowego dotyczą: zwiększenia funduszy na doposażenie pracowni, poprawy warunków lokalowych placówki, zwiększenia liczby godzin przeznaczonych na zajęcia praktyczne, umożliwienia uczniom realizacji dodatkowych zajęć praktycznych oraz staży, organizowania kursów umożliwiających uczniom uzyskanie dodatkowych umiejętności potwierdzonych certyfikatem lub świadectwem, wprowadzenia podziału na grupy na zajęciach zawodowych. Analiza ankiet uczniowskich pozwala stwierdzić, iż dla nich w nauce wybranego zawodu najważniejsze jest: duża liczba godzin przeznaczonych na praktyki zawodowe oraz kontakt z lokalnie funkcjonującymi zakładami pracy, stwarzającymi szansę na zatrudnienie po ukończeniu nauki. Innym ważnym czynnikiem według uczniów jest dobrze przygotowana kadra nauczycielska. Uczniowie swoją wiedzę o lokalnym rynku pracy określają jako dobrą i dostateczną. Większość z nich uważa, iż dodatkowo zdobyte kwalifikacje pozwolą im znaleźć zatrudnienie na lokalnym rynku pracy. III. IV. Wnioski i rekomendacje rozwojowe dotyczą: a) zwiększenia udziału podmiotów z otoczenia społeczno-gospodarczego szkół lub placówek systemu oświaty w przygotowywaniu programów nauczania oraz organizacji kształceniapraktycznego w miejscu pracy dla uczniów i słuchaczy szkół lub placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie zawodowe, b) wyposażenia szkół lub placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie zawodowe w nowe technologie, materiały, narzędzia itp., c) zapewnienia nauczycielom kształcenia zawodowego oraz instruktorom praktycznej nauki zawodu możliwości aktualizowania swojej wiedzy, w tym poprzez bezpośredni kontakt z rzeczywistym środowiskiem pracy, d) modernizacji oferty kształcenia zawodowego i dostosowania jej do potrzeb lokalnego lub regionalnego rynku pracy, e) zwiększenia dostępu uczniów, słuchaczy i nauczycieli do nowoczesnych i technologii, f) inne formy służące podnoszeniu kwalifikacji zawodowych uczniów: szkolenia i kursy specjalistyczne wychodzące poza zakres podstawy programowej a będące istotnymi z punktu widzenia potrzeb rynku pracy i pracodawców Podsumowując, należy podjąć działania ukierunkowane na: a) staże/praktyki zawodowe organizowane u pracodawców lub przedsiębiorców, b) inne formy służące podnoszeniu kwalifikacji zawodowych uczniów szkolenia i kursy specjalistyczne, c) wyposażenie/doposażenie pracowni lub warsztatów szkolnych w nowoczesny sprzęt i materiały dydaktyczne umożliwiające realizację podstawy programowej kształcenia w zawodach w warunkach zbliżonych do rzeczywistego środowiska pracy zawodowej, d) doskonalenie kompetencji nauczycieli kształcenia zawodowego, instruktorów praktycznej nauki zawodu, 10
e) doradztwo edukacyjno-zawodowego dla młodzieży, w tym doposażenie w niezbędny sprzęt umożliwiający prowadzenie doradztwa, podnoszenie kompetencji osób prowadzących doradztwo w przedmiotowym zakresie. 11