Raport dotyczący najodpowiedniejszych materiałów i rozwiązań dydaktycznych opartych o TIK oraz ich proporcji w stosunku do stacjonarnych zajęć językowych przeznaczonych dla Zespołu Obsługi Zwiedzających Muzea (ZOZM). 1. Wprowadzenie W dzisiejszych czasach mamy do dyspozycji szeroki wachlarz możliwości rozwoju zawodowego. Szkolenia stacjonarne nie są już jedynym rozwiązaniem; bardzo szybko rozwijający się obszar edukacji wspomaganej TIK oferuje nam coraz to nowsze i ciekawsze narzędzia, materiały i modele dydaktyczne. Tak jak w przypadku szkoleń tradycyjnych, nie ma jednego prawidłowego podejścia do uczenia online lub uczenia w formule mieszanej. Efektywny program językowy zależy zawsze od postawionych celów, charakterystyki grupy docelowej, dostępnego przedziału czasowego, funduszy etc. Dodatkowo projektując rozwiązanie wykorzystujące w jakiś sposób TIK należy bacznie przyjrzeć się, czy grupa docelowa jest gotowa na taką formę nauki. Niektóre rozwiązania są proste dla większości odbiorców, nawet jeśli są to ich pierwsze doświadczenia z uczeniem się w sieci, natomiast wiele wymaga wysokiego poziomu umiejętności uczenia się z wykorzystaniem TIK (np. uczenie się w grupach rozproszonych, używanie bardziej zaawansowanych narzędzi) To wszystko musieliśmy wziąć pod uwagę projektując rozwiązanie dla ZOZM. 2. Charakterystyka grupy docelowej Wnikliwa diagnoza charakterystyki grupy docelowej to jeden z najistotniejszych elementów procesu projektownia kursu lub szkolenia. Ogromną zaletą realizowanego projektu było to, że mieliśmy czas na przygotowanie dwóch narzędzi diagnostycznych, które pozwoliły nam wnikliwie przebadać grupę docelową pod kątem zarówno profilu zawodowego jak i potrzeb językowych. Wyniki tych analiz można znaleźć w dokumentach: Studium profilu zawodowego ZOZM, Studium potrzeb językowych ZOZM. Analizując możliwość włączenia elementów szkoleniowych opartych o TIK wzięliśmy pod uwagę kilka kluczowych informacji wynikających z przeprowadzonych badań: tylko w 3 muzeach (na 14) managerowie zadeklarowali, że pracownicy mają doświadczenie z e- learningiem lub blended learningiem;
12 spośród 14 muzeów zadeklarowało zmienny czas pracy jako istotną przeszkodę we wprowadzeniu tradycyjnych kursów językowych dla pracowników; 9 spośród 14 muzeów zadeklarowało brak funduszy jako istotną przeszkodę w zaoferowaniu pracownikom kursów językowych; tylko 1 na 14 muzeów zadeklarowało, że w ramach szkoleń zawodowych pracownicy przeszli szkolenia dotyczące technologii komunikacyjno- informacyjnych; tylko 4 na 14 muzeów zadeklarowało, że pracownicy posiadają dobre (2 muzea) lub wysokie (2 muzea) kompetencje w zakresie TIK; większość pracowników Zespołu Obsługi Zwiedzjących Muzea potrzebuje podstawowych umiejętności językowych (poziom A1- A2), aby pomagać zwiedzającym w prostych codziennych sytuacjach; większość pracowników Zespołu Obsługi Zwiedzjących Muzea to osoby w wieku 40-55 lat. To co jest niezwykle istotne dla tej grupy to zdobycie konkretnej użytecznej wiedzy i umiejętności poprzez szkolenia/kursy, które w celu zaangażowania uczestników będą wykorzystywać prawdziwe, życiowe sytuacje. 3. Badania Równolegle z badaniem grupy docelowej sprawdziliśmy jakie rozwiazania bazujące na TIK mogły by zostać wykorzystane w szkoleniu dla ZOZM. Bardzo szybko stwierdziliśmy brak ciekawych rozwiązań dydaktycznych skierowanych do pracowników muzeów i opartych o TIK. Przeanalizowaliśmy więc kilka propozycji skierowanych do innych grup docelowych, aby poszukać inspiracji i dobrych praktyk. Poniżej wymieniamy trzy, które uznaliśmy za najcenniejsze. 3.1. Mi vida loca http://www.bbc.co.uk/languages/spanish/mividaloca/ Krótki opis: Jedna z najciekawszych inicjatyw w obszarze nauczania języków obcych. Mi vida loca to kurs online produkcji BBC w formie interaktywnego filmu. W roku 2009 otrzymał nagrodę BAFTA w kategorii Innowacyjna interakcja. Jest to propozycja realizowana całkowicie online. Zalety / inspiracje z których możemy skorzystać w naszym rozwiązaniu:
wysoki poziom zaangażowania - czujemy, że naprawdę współpracujemy z głównymi bohaterami; sytuacje treningowe z życia wzięte; wyłącznie umiejętności językowe potrzebne grupie docelowej; powtarzalność najważniejsze elementy są nam prezentowane kilkukrotnie w kilku różnych sytuacjach, najważniejsze słownictwo, formy ćwiczymy na kilka sposobów; uczenie się przy okazji część uczenia się odbywa się przy okazji w trakcie interakcji; bazuje na zadaniach/wyzwaniach są nam prezentowane prawdziwe życiowe sytuacje, w których musimy sobie poradzić. Wady / czego unikać w naszej propozycji: powtarzalny schemat części gramatycznej użytkownik jest znudzony po kilku modułach; tylko jedno dobre rozwiązanie w modułach początkowych nie ma rozgałęzień akcji, jest tylko jedno dobre rozwiązanie i pracujemy tak długo, aż je odnajdziemy; materiał video może być zbyt duży do pobrania wiele ankietownych osób pracuje poza centrami miast; Mi vida loca to interaktywny film, w którym przechodzimy przez serię interakcji, które mogą sie przydarzyć turyście, w przypadku ZOZM, pracownicy spotykaja się raczej z bardzo krótkimi powtarzalnymi interakcjami ze zwiedzajacymi muzea. 3.2. Connect with Haji Kamal http://www.worldwarfighter.com/hajikamal/activity/ Krótki opis: Connect with Haji Kamal jest interaktywnym szkoleniem online zaprojektowanym przez Cathy Moore na bazie metodyki Action Mapping. Szkolenie jest zaprojektowane dla armii amerykańskiej i stanowiło część rozwiązania mieszanego (blended learning). Szkolenie bardzo mocno skupia się na szkoleniu umiejętności komunikacyjnych. Zalety / inspiracje z których możemy skorzystać w naszym rozwiązaniu: bardzo anagażujące; bazuje na życiowych sytuacjach; uczymy się poprzez stawiane nam wyzwania (nie ma części teoretycznej); uczymy się przez oberwowanie reakcji rozmówcy; musimy wybrać, co chcemy zrobić i w zależności od wyboru inaczej toczy się nasza historia;
łatwe do pobrania przez sieć bazuje na zdjęciach/ilustracjach. Wady / czego unikać w naszej propozycji: dwaj pomocnicy, którzy dają nam dobre rady bardzo realne w przypadku armii, mało użyteczne w przypadku pracowników muzeów; nie otrzymujemy żadnej jednoznacznej informacji zwrotnej dopóki nie przejdziemy całej ścieżki. 3.3. Eurocatering http://www.eurocatering.org/ Krótki opis: Eurocatering to portal oferujący kursy jezykowe dla uczniów szkół zawodowych. Skupia się na wykształceniu umiejetności posługiwania się jezykiem specjalistycznym z zakresu hotelarstwa i gastronomii. Zalety / inspiracje z których możemy skorzystać w naszym rozwiązaniu: bardzo angażujące; prawdziwe sytuacje ze środowiska pracy; użytkownik musi zareagować, więc uczy się wykonując określone zadania; symulacje są wspomagane przez zestaw prostych zadań grmatycznych i słownikowych; użytkownik może podążać wybraną ścieżką; użytkownicy są zalogowani, a ich osiągnięcia mogą byc monitorowane; jest możliwość automatycznego wydruku certyfikatu z wyszczególnionymi indywidualnymi osiągnięciami użytkownika. Wady / czego unikać w naszej propozycji: aby móc wziąć udział w symulacji użytkownik musi poprawnie wykonać zestaw zadań gramatyczno- słownikowych; graficzna reprezentacja ścieżki dla użtykownika jest zbyt skomplikowana, zbyt obciążajaca percepcyjnie.
4. Proponowane rozwiązanie Lifelong Learning Programme Leonardo da Vinci Partnerships Bazując na danych zebranych na temat ZOZM oraz danych dotyczących ciekawych rozwiązań wspartych TIK proponujemy rozwiązanie mieszane (sesje tradycyjne z lektorem + aktywności online) jako najbardziej odpowiednie dla grupy docelowej. Sesje z lektorem pozwolą uczestnikom nabyć podstawowe umiejętności i wiedzę potrzebną do komunikowania się w języku obcym, a także niezwykle istotną dla tej grupy docelowej pewność siebie w kontaktach z obcokrajowcami. Rozwiązanie bazujące na TIK będzie mieć rolę wspomagającą, wzmacniającą efekt kursów tradycyjnych, umożliwiającą wielokrotne powtarzanie najistotniejszych materiałów nawet po zakończeniu kursu stacjonarnego. Sugerujemy, że dobrze byłoby aby ZOZM miał do dyspozycji dedykowany portal zawierający dwa główne elementy: symulacje oraz ćwiczenia gramatyczno- słownikowe. Oferowany portal musiałby być prosty w obsłudze, dobrze zaprojektowany zgodnie z najwyższymi standardami UX. Łatwość obsługi jest jednym z kluczowych elementów gwarantujących sukces portalu, dobrze zaprojektowane środowisko ułatwi korzystanie z materiałów, a posługiwanie się rozwiązaniem sieciowym wpłynie pozytywnie na satysfakcję użtykowników. 4.1. Najodpowiedniejsze materiały Sugerowane materiału oprtae o TIK mają dwie formy: - symulacje rozmów ze zwiedzajacymi, - ćwiczenia gramatyczno- słownikowe. Symulacje muszą: bazować na kontekście muzealnym (słownictwo dotyczące środowiska pracy); być angażujące; być łatwe w obsłudze; przypominać prawdziwe sytuacje, które mogą wydarzyć się w muzeum; być krótkie. Ćwiczenia gramatyczno- słownikowe muszą:
być połączone tematycznie z symylacjami (użytkownik nie może być zmuszany do wykonania obowiązakowego zadania ani przed symulacją, ani po jej wykonaiu, ćwiczenia powinny być materiałem wykonywanym dobrowolnie) być oferowane w połączeniu z symulacją, ale również jako samodzielne mateirały; być rożnorodne; skupiać uwagę użytkowniak na słownictwie i gramatyce z obszaru obsługi zwiedzających muzea. 4.2. Realistyczna ilość materiałów opartych o TIK. Sugerujemy w naszym rozwiazaniu 2 do 3 symulacji w ramach tematu oraz 5-10 ćwiczeń gramatyczno- słownikowych. 4.3. Przykłady. Aby zweryfikować nasze pomysły przygotowaliśmy 2 prototypy symulacji. Budowanie całego portalu oraz materiałów, które miałyby służyć uczeniu się jest bardzo drogie i czasochłonne, więc zdecydowaliśmy, że zaeksperymentujemy z czymś niewielkim aby ocenić możliwe szanse powdzenia przedsięwzięcia i sprawdzić jak przedstawiciele grupy docelowej zareagują na taką formę kształcenia. Prototypy CAPTIONS / informacje o obrazach http://www.workofart- project.eu/?p=723
CLOAKROOM / szatnia http://www.workofart- project.eu/?p=723 Lifelong Learning Programme Leonardo da Vinci Partnerships Przygotowane prototypy bazują na najlepszych praktykach projektowania szkoleń e- learningowych i są dopasowane do grupy docelowej. Oba zostały stworzone przy pomocy programu Adobe Captivate 8. Materiały bazują na zdjeciach zrobionych w muzeach i mają formę krótkich symulacji rozmów ze zwiedzajacymi. Wszystkie zawierają bardzo rozbudowany feedback. Informacja zwrotna pojawia się w 4 formach: - ustna informacja od rozmówcy (reakacja na wypowiedź użytkownika); - niewerbalna (mimika, mowa ciała) informacja od rozmówcy (reakacja na wypowiedź użytkownika); - dodatkowa możemy przeczytać i usłyszać, co nasza rozmówca pomyślał; - podsumowanie od experta. 4.4. Sesje testowe. 14 maja 2014 przeprowadziliśmy dwie sesje testowe na 14 pracownikach Muzeum Narodowego w Krakowie. Poprosiliśmy obie grupy o uruchomienie symulacji i zrealizownaie ich oraz wyrażenie opinii na temat takiej formy uczenia się.
ZADANE PYTANIA: PYTANIE OGÓLNE ROZPOCZYNAJĄCE: Co Państwo sadzą o takich materiałach dydaktycznych, jako uzupełnieniu kursu stacjonarnego? PYTANIA SZCZEGÓŁOWE: Czy sądzą Państwo, że tego typu materiały będą pomocne w nauce? Jakie zalety tego typu materiałów Państwo dostrzegają? Jakie wady tego typu materiałów Państwo dostrzegają? Czy korzystaliby Państwo z takich materiałów raczej w pracy, czy raczej w domu? Co jeszcze moglbyśmy przygotować dla Państwa aby ułatwić Państwu naukę języków obcych? WNIOSKI: OGÓLNE (co powiedziała grupa) podoba nam się taki materiał; podoba nam się, że ten materiał jest dostosowany stricte do naszje pracy, że bazuje na sytuacjach z muzeów i na słownictwie używanym w muzeach; materiały są fajne ; łatwo się korzyste z tego materiału, nie mamy problemu w jego obsłudze; czujemy, że potrzebujemy umiejętności posługiwania się jżeykiem obcym w pracy; podoba nam się to, że możemy skorzystać z materiału w dowolnym miejscu i czasie i że możemy do niego wracać wielokrotnie; z drugiej strony korzystanie z tego typu materiałów może być utrudnione, w domu mamy inne obowiązki, w pracy musimy być cały czas uważni i pilnować ekspozycji; bez jakiejś formy przymuszenia raczej porzucimy ten materiał (kwestia samodyscypliny); jedna osoba uznała, że przydałyby się instrukcje również w języku polskim; dobrze byłoby otrzymać wydrukowane, niewielkie ściągi z najważniejszymi zwrotami i słownictwem; większość z nas mieszka poza Krakowem i nie mamy zbyt silnego łącza, dobrze byłoby, aby te materiały było łatwo pobrać i załadować.
OGÓLNE (moje obserwacje) zanim pracownicy muzeów rozpoczną pracę z materiałem, nauczyciel powinine wskazać im jak z niego korzystać; zaprezentowane symulacje były dla obu grup dość trudne; KWESTIE TECHNICZNE (co powiedziała grupa) odpowiedzi w symulacjach są zbyt długie; KWESTIE TECHNICZNE (moje obserwacje) podwójny slajd kończący jest mylący dla uczestników - > syulacja powinna zawierać jeden slajd kończący; niektóre osoby klikały ikonę reprezentująca nagranie dźwiękowe zamiast właściwego przycisku (przycisk i ikona dźwięku powinny zostać oddzielone). 5. Szansa na powodzenie materiałów opartych o TIK. Sesja testowa pokazała nam, że dobrze wdrożone środowisko uczenia się oparte o TIK ma ogormne szanse powodzenia, a samo posługiwanie się nowoczesnymi narzędziami może być dla tej grupy bardzo satysfakcjonujące. Poprzez dobrze wdrożone środowisko uczenia się rozumiemy: - dobrze zaprojektowany portal (dobrze zaprojektowany UX, przemyślana architektura informacji, łatwość użytkownia); - odpowiednie wsparcie grupy docelowej; - specjalnie zorganizowane zajęcia na których nauczyciel/trener zapoznałby grupę wstępnie z portalem. Najważniejszą trudnością we wdrożeniu rozwiązania opartego na TIK nie są same technologie lecz harmonogram pracy poszczególnych grup pracowników oraz brak czasu na dodatkowe szkolenia.
6. Podsumowanie Ten projekt udowodnił ogromną potrzebę dostarczenia rozwiąznia, które pozwoliłoby pracownikom muzeów na dogodną formę nauki języków obcych. Powinniśmy rozpocząć pracę nad odpowiednim rozwiązaniem mając jednak ciagle na uwadze fakt, że potrzeby tej grupy będą się z biegiem czasu zmieniać. Stąd też proponowane rozwiazanie powinno stanowić ramę, którą możemy wypełnić róznorodnymi materiałami. Powinniśmy zacząć od symulacji rozmów i ćwiczeń gramatyczno- słownikowych i z upływem czasu dodawać nowe elementy jak np. aplikacje na urządzenia mobilne. Beata Tworzewska Centrum e- Learningu AGH 2014 Wszelkie materiały dotyczące projektu można znaleźć na stronie: http://www.workofart- project.eu/