PROGRAM WARSZTATÓW JAK PRACOWAĆ Z UCZNIEM ZDOLNYM W SZKOLE Z WYKORZYSTANIEM METODY PROJEKTU I STRATEGII PBL W KONTEKŚCIE DOŚWIADCZEN PROJEKTU DIAMENT? ZE SCENARIUSZAMI ZAJĘĆ WERSJA FINALNA KRYSTYNA DYNOWSKA-CHMIELEWSKA OTYLIA PULIT- PARSZEWSKA NOWY SĄCZ - 2013
Rodzaj formy: warsztaty Tytuł formy: JAK PRACOWAĆ Z UCZNIEM ZDOLNYM W SZKOLE Z WYKORZYSTANIEM METODY PROJEKTU I STRATEGII PBL W KONTEKŚCIE DOŚWIADCZEŃ PROJEKTU DIAMENT? Adresaci: nauczyciele różnych specjalności klas IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjum, szkół ponadgimnazjalnych (licea, technika) Liczba godzin: 25 CELE ZAJĘĆ Celem zajęć jest przygotowanie kadry nauczycielskiej różnych specjalności z trzech etapów kształcenia (klasy IV-VI szkoły podstawowej, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne licea, technika) do organizowania i realizacji pracy z uczniem zdolnym w szkole. znają psychologiczno-pedagogiczne i prawne uwarunkowania pracy z uczniami zdolnym jako uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych; wiedzą, jak można wykorzystać rozwiązania wypracowane w projekcie DiAMEnT w pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkole; potrafią planować realizację projektów edukacyjnych z elementami strategii PBL na bazie dobrych praktyk projektu DiAMEnT 2
Ramowy plan treści warsztatów L.p. 1. 2. 3. 4. Moduł/ zagadnienie ogólne Liczba W tym: godzin ogółem wykłady ćwiczenia Komunikacja interpersonalna 1 0 1 Psychologiczno-pedagogiczne i prawne uwarunkowania pracy z uczniem zdolnym 5 2 3 Wykorzystanie rozwiązań wypracowanych w projekcie DiAMEnT w pracy dydaktyczno-wychowawczej z uczniami zdolnymi w szkole 10 4 6 Praktyczne aspekty realizacji projektów edukacyjnych z elementami strategii PBL 8 0 8 5. Ewaluacja zajęć Razem 1 0 1 25 6 19 3
TREŚCI SZCZEGÓŁOWE MODUŁÓW Moduł I: KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Cele modułu potrafią dokonać autoprezentacji na forum grupy; formułują własne oczekiwania związane z udziałem w formie doskonalenia zawodowego; znają cele szkolenia i jego program. Zakres tematyczny modułu Liczba godzin Łączna L.p. Tematyka zajęć liczba wykłady ćwiczenia godzin 1 Kontrakt grupowy 0 1 1 Razem 0 1 1 Metody i formy realizacji: rundka; mówiąca ściana; burza mózgów; dyskusja. Bibliografia Cooper P., Sprawne porozumiewanie się, CODN 1994 Szabo A., Metody pracy edukatora, Program TERM - MEN M. Argyle: Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa 1994 M. Chomczynska Miliszkiewicz, D. Pankowska, Polubić szkołę, WSiP, W-wa 1995 Jak żyć z ludźmi, Program MEN, Warszawa 1988 M. Jachimka, Grupa bawi się i pracuje, UNUS, 1994 4
Moduł II: PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE I PRAWNE UWARUNKOWANIA PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM Cele modułu rozumieją pojęcia: zdolności/uzdolnienia, zdolności ogólne, uzdolnienia kierunkowe, uczeń szczególnie uzdolniony; znają najnowsze koncepcje psychologiczne i pedagogiczne z zakresu zdolności i twórczości; potrafią scharakteryzować ucznia zdolnego; wiedzą, jakie są formalno-prawne możliwości wspierania uczniów zdolnych rozumieją znaczenie wspierania rozwoju emocjonalnego i społecznego uczniów zdolnych Zakres tematyczny modułu L.p. 1 Tematyka zajęć Charakterystyka zdolności/uzdolnień w świetle najnowszych koncepcji psychologicznych i pedagogicznych (J. Renzulli, J. Moenks, J, Eby, H. Gardner Liczba godzin wykłady ćwiczenia Łączna liczba godzin 1 0 1 2 Charakterystyka ucznia zdolnego 1 1 2 3 4 Formalno-prawne możliwości wspierania ucznia zdolnego w polskim systemie oświaty Wspieranie rozwoju emocjonalnego i społecznego uczniów zdolnych 1 0 1 1 0 1 Razem 2 3 5 5
Metody i formy realizacji: Wykład interaktywny Prezentacje multimedialne Praca w grupach. Bibliografia Eby J., J.F. Smutny, Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1998 Dynowska-Chmielewska K., Głuc K.,Pulit-Parszewska O., Koncepcja wspierania uczniów zdolnych w województwie małopolskim Góralski M., Zasadnicze przesłanki skuteczności wychowania zdolnych: szkice do pedagogiki zdolności, Warszawa, Wydaw. IPBP 1991 Lewis G., Jak wychowywać utalentowane dziecko, Rebis, Poznań 1998 Ministerstwo Edukacji Narodowej o uczniu zdolnym. Biblioteczka Reformy MEN, Warszawa 1999. Modele opieki nad dzieckiem zdolnym : materiały z I i II Forum Wymiany Doświadczeń osób pracujących z dziećmi zdolnymi, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, Warszawa 2000 Nakoneczna D., W poszukiwaniu koncepcji kształcenia zdolnych, TSzT, Warszawa 1998 Painter F., Kim są wybitni? : charakterystyka, identyfikacja, kształcenie, WSiP Warszawa 1993. Popek S. (red.), Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin 1996. Puślecki W., Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Impuls, Kraków 1999 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zmianami); Zarządzenie MEN z 11 marca 1991 r. w sprawie zasad i warunków uczestniczenia wybitnie uzdolnionych uczniów w zajęciach przewidzianych tokiem studiów na kierunkach zgodnych z uzdolnieniami oraz zasad zaliczania tych zajęć (MP, 1991 Nr 10, poz. 72); 6
Rozporządzenie MENiS z dnia 19 grudnia 2001 r. w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Dz. U. z 2002 r.nr 3, poz. 28); Rozporządzenie MENiS z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56, poz. 506); Rozporządzenie MENiS z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad (Dz. U. nr 13, poz. 125); Rozporządzenie MENiS z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. Nr 26, poz. 232); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2005 r. w sprawie stypendiów Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (Dz. U. Nr 106, poz. 890); Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114); Rozporządzenie MEN z dnia 1 lutego 2013r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych ( Dz. U. z 2013 r. Nr 0, Poz. 199). Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562); 7
Moduł III: WYKORZYSTANIE ROZWIĄZAŃ WYPRACOWANYCH W PROJEKCIE DiAMEnT W PRACY DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEJ SZKOŁY Cele modułu znają założenia systemu pracy z uczniami zdolnymi wypracowanego projekcie DiAMEnT; znają elementy systemu pracy z uczniami zdolnymi wypracowanego w projekcie DiAMEnT i możliwość ich wykorzystania w szkole; rozumieją rolę nauczyciela w realizacji poszczególnych rozwiązań; rozumieją znaczenie adekwatnie dobranych metod i form pracy w rozwijaniu uzdolnień uczniów; znają zasady pracy metodą projektu z elementami strategii PBL; dostrzegają możliwości wykorzystania programów zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych do realizacji zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych oraz godzin wychowawczych. Zakres tematyczny modułu L.p. 1 2 3 4 Tematyka zajęć Założenia systemu pracy z uczniami zdolnymi wypracowanego w projekcie DiAMEnT Elementy systemu pracy uczniami zdolnymi wypracowanego w projekcie DiAMEnT i możliwość ich wykorzystania w szkole Rola nauczyciela w realizacji wybranych rozwiązań Zasady pracy metodą projektu z wykorzystaniem strategii PBL Liczba godzin wykłady ćwiczenia Łączna liczba godzin 1 0 1 1 1 2 0 1 1 1 2 3 8
5 Możliwości wykorzystania programów zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych do realizacji zajęć lekcyjnych, 1 2 3 pozalekcyjnych i godzin wychowawczych. Razem 4 6 10 Metody i formy realizacji: wykład mini wykład interaktywny dyskusja praca w grupach puzzle praca z tekstem. Bibliografia Borzym I., Kruszewski K., Praca z uczniem zdolnym - indywidualizacja kształcenia (w:) Sztuka nauczania : czynności nauczyciela. T1 red. Krzysztofa Kruszewskiego, Warszawa, PWN 1995 Dynowska K., Pulit O.: Koncepcja wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim, MCDN 2013, maszynopis Dyrda B., Syndrom nieadekwatnych osiągnięć jako niepowodzenie szkolne uczniów zdolnych - diagnoza i terapia, Impuls, Kraków 2000 Eby, J.,F. Smutny :Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa, 1998. Guilford J. P., Natura inteligencji człowieka, Warszawa 1978 Hornowski B., Rozwój inteligencji i uzdolnień specjalnych, WSiP, Warszawa 1986 Hornowski B., Psychologia różnic indywidualnych, Warszawa, WSiP, 1985 Ledzińska M., Przetwarzanie informacji przez uczniów o zróżnicowanym poziomie zdolności a ich postępy szkolne, Wydz. Psychologii UW, Warszawa 1996 Lewis G., Jak wychowywać utalentowane dziecko, Rebis, Poznań 1998 9
Lewowicki T., Psychologiczne różnice indywidualne a osiągnięcia uczniów, Warszawa, WSiP, 1977 Nakoneczna D., W poszukiwaniu koncepcji kształcenia zdolnych, Warszawa, TST 1998 Nakoneczna D., Uczniowie zdolni i ich nauczyciele, Warszawa, TST 1998 Nęcka E., TROP- twórcze rozwiązywanie problemów, Impuls, Kraków 1994 Nęcka E., Inteligencja i procesy poznawcze, Impuls, Kraków 1994 Nęcka E., Trening twórczości: Podręcznik metodyczny, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Olsztyn 1992 Painter F., Kim są wybitni?: charakterystyka, identyfikacja, kształcenie, WSiP Warszawa 1993. Partyka M., Zdolni, utalentowani, twórczy: poradnik dla psychologów, pedagogów, nauczycieli i rodziców, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej, Warszawa 1999 Piotrowski E., Pedagogika dzieci zdolnych i uzdolnionych (w:) Pedagogika specjalna: praca zbiorowa pod red. DykcikaW., Poznań, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 1998 Popek S. (red.), Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin 1996. Rimm S., Dlaczego zdolne dzieci nie radzą sobie w szkole, Moderski i S-ka, Poznań 2000 Sękowski A., Osiągnięcia uczniów zdolnych, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2000 Tyszkowa M., Zdolności, osobowość i działalność uczniów, PWN, Warszawa 1990 Wróblewska W., Sposoby wykrywania zdolności i pracy z uczniem zdolnym w młodszym wieku szkolnym (w:) Pedagogika alternatywna dylematy pedagogiki, red. Baranowicz K., Łódź, Impuls, 1995 10
Moduł IV: PRAKTYCZNE ASPEKTY REALIZACJI PROJEKTÓW EDUKACYJNYCH Z ELEMENTAMI STRATEGII PBL Cele modułu potrafią analizować przykładowe rozwiązania metodyczne wypracowane w projekcie DiAMEnT w kontekście zastosowania metody projektu ze strategią PBL; potrafią zaplanować realizację projektu edukacyjnego z wykorzystaniem programów i materiałów pomocniczych projektu DiAMEnT. Zakres tematyczny modułu L.p. 1 2 Liczba godzin Łączna Tematyka zajęć liczba wykłady ćwiczenia godzin Przykładowe rozwiązania metodyczne wypracowane w projekcie DiAMEnT (analiza 1 3 4 dobrych praktyk) Planowanie realizacji projektów edukacyjnych z elementami 1 3 4 strategii PBL Razem 2 6 8 Metody i formy realizacji: wykład mini wykład interaktywny dyskusja praca w grupach studium przypadku Bibliografia Programy zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych wypracowanych w projekcie DiAMEnT wraz z materiałami pomocniczymi. 11
Moduł V: EWALUACJA ZAJĘĆ Cele modułu potrafią dokonać samooceny własnego udziału w zajęciach potrafią przekazać osobie prowadzącej i pozostałym uczestnikom informację zwrotną na temat zajęć potrafią nazwać umiejętności nabyte w czasie zajęć, które będą przydatne w pracy zawodowej Zakres tematyczny modułu L.p. Tematyka zajęć Liczba godzin wykłady ćwiczenia Łączna liczba godzin 1 Ewaluacja ustna i pisemna 0 1 1 Razem 0 1 1 Metody i formy realizacji: Dyskusja grupowa Plakaty grupowe Ankieta ewaluacyjna Bibliografia Korporowicz L., Ewaluacja w edukacji, Warszawa 1997 Randor. H., Ewaluacja, Warszawa 1995 Szabo A., Metody pracy edukatora, Program TERM-MEN 12
SCENARIUSZE ZAJĘĆ DO WARSZTATÓW JAK PRACOWAĆ Z UCZNIEM ZDOLNYM W SZKOLE Z WYKORZYSTANIEM METODY PROJEKTU I STRATEGII PBL W KONTEKŚCIE DOŚWIADCZEŃ PROJEKTU DIAMENT? 13
MODUŁ I: KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA Temat: Kontrakt grupowy Cele zajęć: potrafią dokonać autoprezentacji na forum grupy znają cele szkolenia i jego program formułują własne oczekiwania związane z udziałem w formie doskonalenia zawodowego. Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna Metody i formy realizacji: mini wykład interaktywny rundka dyskusja mówiąca ściana. Planowany przebieg zajęć: 1. Przywitanie uczestników, prezentacja prowadzącego i uczestników - rundka. 15` 2. Omówienie celów i programu zajęć z wykorzystaniem prezentacji. Rozdanie harmonogramu zajęć. 10` 3. Zebranie oczekiwań uczestników 10` Instrukcja: Dokończcie zadanie Chciałbym się nauczyć/dowiedzieć., swoje uzupełnienia (może ich być kilka) zapiszcie na pojedynczych kartkach. 5` Uczestnicy przyklejają swoje karteczki na plakacie. 4. Ustalenie zasad pracy w grupie 10` Na podstawie propozycji uczestników prowadzący sporządza plakat Zasady pracy w grupie. 14
MODUŁ II: PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE I PRAWNE UWARUNKOWANIA PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM Temat: Charakterystyka zdolności / uzdolnień w świetle najnowszych koncepcji psychologicznych i pedagogicznych. Cele zajęć: - rozumieją pojęcia: zdolności / uzdolnienia, zdolności ogólne, uzdolnienia kierunkowe, uczeń szczególnie uzdolniony; - znają najnowsze koncepcje psychologiczne i pedagogiczne z zakresu zdolności i twórczości; - rozumieją znaczenie wiedzy psychologicznej i pedagogicznej w rozpoznawaniu uzdolnień uczniów. Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczne Metody i formy realizacji: wykład interaktywny dyskusja asocjogram. Planowany przebieg zajęć: 1. Wyjaśnienie pojęć 15 minut Ćwiczenie praca w grupach, asocjogram 10 Instrukcja Wypiszcie na kartkach skojarzenia związane z pojęciami: zdolności, uzdolnienia, zdolności ogólne, zdolności kierunkowe, talent, a następnie zapiszcie definicje tych pojęć. Omówienie prac grup, zebranie informacji. 5 minut 15
2. Psychologiczne i pedagogiczne koncepcje zdolności 25 minut Wykład interaktywny z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej. 40` Omówienie koncepcji: J. Ranzulliego, J. Monksa, J. Eby, H. Gardnera. 3. Jakie znaczenie dla nauczyciela ma znajomość zaprezentowanych koncepcji psychologicznych i pedagogicznych? dyskusja. 5` Temat: Charakterystyka ucznia zdolnego. Cele zajęć: potrafią scharakteryzować ucznia zdolnego; potrafią scharakteryzować ucznia uzdolnionego kierunkowo; rozumieją znaczenie koncepcji psychologicznych w rozpoznawaniu i charakteryzowaniu uczniów zdolnych. Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne Metody i formy realizacji: praca w grupach, praca indywidualna lub w parach technika ruchomych kartek. Planowany przebieg zajęć: 1. Charakterystyka ucznia uzdolnionego ogólnie 20 minut Ćwiczenie praca w grupach, technika ruchomych kartek. 20` Instrukcja: Wypiszcie cechy ucznia zdolnego ( o uzdolnieniach ogólnych). Weźcie pod uwagę sferę poznawczą i emocjonalno-społeczną. Każdą cechę zapiszcie na oddzielnym pasku papieru. 10 Omówienie prac grup, zredagowanie wspólnego plakatu Cechy ucznia zdolnego zakres poznawczy, emocjonalno-społeczny. 5 Podsumowanie prowadzącego z wykorzystaniem prezentacji.5 16
2. Charakterystyka ucznia uzdolnionego kierunkowo. 25 minut Ćwiczenie - praca parach przedmiotowych lub indywidualna, technika ruchomych kartek Instrukcja: Wpiszcie, jakie cechy przejawiane przez ucznia pozwalają Wam uznać go za uzdolnionego w Waszej specjalności? (uwzględnijcie możliwości ucznia na danym etapie kształcenia). Każdą cechę zapiszcie na oddzielnym pasku papieru.10 Omówienie prac grup, zredagowanie wspólnego plakatu Cechy ucznia uzdolnionego kierunkowo.10 Podsumowanie prowadzącego, zwrócenie uwagi na kryteria wykorzystane w charakteryzowaniu ucznia uzdolnionego kierunkowo, odwołanie się do wykładu.5 3. Charakterystyka psychologiczna ucznia zdolnego 45 minut Wykład: Uczeń zdolny jako uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych wynikających z predyspozycji intelektualnych i charakterystyk psychologicznych.45 Temat: Formalno-prawne możliwości wspierania ucznia zdolnego w polskim systemie edukacji. Cele zajęć: - znają pełny zakres aktów prawnych regulujących kwestie wspierania uczniów zdolnych w polskim systemie edukacji; - wiedzą, jakie możliwości wspierania uczniów zdolnych wynikają z poznanych regulacji; - znają wyniki badań nt stopnia wykorzystania możliwości stwarzanych przez prawo oświatowe w praktyce szkolnej. Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna 17
Metody i formy realizacji: mini wykład interaktywny praca w grupach ruchome kartki dyskusja. Planowany przebieg zajęć: 1. Akty prawne określające możliwości wsparcia uczniów zdolnych. 20 minut Mini wykład wprowadzający: - prezentacja wykazu aktów prawnych związanych z pracą z uczniem zdolnym - omówienie zakresu regulacji poszczególnych aktów prawnych 2. Możliwości wsparcia uczniów zdolnych wynikające z regulacji prawnych. 25 minut Ćwiczenie- praca w grupach, ruchome kartki Instrukcja: Na podstawie informacji uzyskanych w trakcie wykładu wypiszcie, jakimi formalnymi możliwościami wspierania uczniów zdolnych dysponuje szkoła? Każdą możliwość zapiszcie na oddzielnym pasku papieru. 10 Prezentacja prac poszczególnych grup, zredagowanie wspólnego plakatu.5 Dyskusja: w jakim stopniu możliwości stwarzane przez prawo oświatowe są wykorzystywane w praktyce szkolnej? krótka wymiana doświadczeń. W podsumowaniu prezentacja danych z kontroli NIK, Raportu KO, badań PISA.10 Temat: Wspieranie rozwoju emocjonalnego i społecznego uczniów zdolnych Cele zajęć: - potrafią wskazać kierunki pracy dydaktyczno-wychowawczej służące wspieraniu sfery emocjonalnej i społecznej uczniów zdolnych. Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna 18
Metody i formy realizacji: - praca w grupach - dyskusja - mini wykład. Planowany przebieg zajęć: 1. Określenie potrzeb uczniów zdolnych w sferze emocjonalnej i społecznej. 20 minut Praca w grupach: Instrukcja: Jakie są potrzeby uczniów zdolnych w sferze emocjonalnej ( gr. 1,2) i społecznej ( gr. 3,4) 10 Prezentacja pracy grup, podsumowanie. Mini wykład prowadzącego piramida potrzeb Maslowa. 10 2. Rola nauczyciela we wspieraniu rozwoju emocjonalnego i społecznego uczniów zdolnych -25 minut Praca grupach, ruchome kartki. Instrukcja: napiszcie, w jaki sposób nauczyciel może wspierać rozwój społeczny (gr. 1,2) i emocjonalny (gr. 3,4) ucznia zdolnego. 15 Podsumowanie, sporządzenie wspólnego plakatu10 19
Moduł III: WYKORZYSTANIE ROZWIĄZAŃ WYPRACOWANYCH W PROJEKCIE DiAMEnT W PRACY DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEJ SZKOŁY Temat: Założenia i elementy systemu pracy z uczniami zdolnymi wypracowanego w projekcie DiAMEnT i możliwość ich zastosowania w szkole. Rola nauczycieli w realizacji wybranych rozwiązań. Cele zajęć: - rozumieją koncepcję wspierania uzdolnień uczniów w województwie małopolskim wypracowaną w projekcie DiAMEnT; - wiedzą, jakie elementy systemu pracy z uczniem zdolnym mogą i powinny być realizowane w szkole; - potrafią określić zadania szkoły i nauczyciela w ramach systemu. Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne Metody i formy realizacji: wykład interaktywny dyskusja. Planowany przebieg zajęć: 1. Założenia merytoryczne i organizacyjne systemu pracy z uczniami zdolnymi w województwie małopolskim. 50 Wykład interaktywny: założenia merytoryczne systemu; cele ogólne i szczegółowe systemu pracy z uczniem zdolnym w województwie małopolskim; elementy składowe systemu w aspekcie merytorycznym i organizacyjnym; zasady organizacji systemu ze szczególnym uwzględnieniem roli szkół w systemie 40 Dyskusja: Jakie możliwości dla ucznia, szkoły, nauczyciela tworzy zaprezentowany system?; jak oceniacie te możliwości w świetle swoich doświadczeń? 10 20
2. Zadania szkoły związane z realizacją elementów systemu pracy z uczniem zdolnym. 95 minut Praca w grupach Ustalcie i zapiszcie na plakacie, jakie zadania powinna realizować szkoła w ramach systemu pracy z uczniem zdolnym wypracowanym w projekcie DiAMEnT w odniesieniu do poszczególnych elementów: gr.1 Realizacja programu Twórczo odkrywam świat gr.2 Diagnoza uzdolnień gr.3 Realizacja wybranych elementów programów zajęć pozaszkolnych w pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej Wykorzystajcie załączone opisy szczegółowe poszczególnych elementów systemu. 45 Prezentacja pracy grup: Każda grupa charakteryzuje szczegółowo omawiany element i prezentuje zadania szkoły w analizowanym przez siebie obszarze. 30 Podsumowanie prowadzącego z wykorzystaniem prezentacji na temat zadań szkół w realizacji systemu pracy z uczniem zdolnym. 10 3. Zadania nauczyciela związane z realizacją wybranych rozwiązań 35 minut Wędrujące plakaty: Jakie zadania dla nauczyciela wynikają z ustalonych przez nas zadań szkoły w systemie pracy z uczniem zdolnym? Dopiszcie je na opracowanych wcześniej plakatach dotyczących zadań szkoły. Każda grupa pracuje najpierw nad uzupełnieniem swojego plakatu ( 10 ), a następnie dwóch kolejnych plakatów (po 5 ) Prezentacja pracy grup, dyskusja: jakich umiejętności wymaga od nauczyciela realizacja ww. zadań? 15 21
Temat: Zasady pracy metodą projektu z wykorzystaniem strategii PBL Cele zajęć: - znają założenia metody projektu realizowanej z wykorzystaniem PBL; - potrafią odnieść te założenia do projektów realizowanych w ramach swoich specjalności zawodowych; - wiedzą, jak planować realizację projektów według zasad przyjętych w projekcie DiAMEnT. Czas trwania zajęć: 3 godziny dydaktyczne Metody i formy realizacji: wykład dyskusja praca w grupach puzzle studium przypadku. Planowany przebieg zajęć: 1. Założenia metody projektu realizowanej z wykorzystaniem strategii PBL. 60 minut Praca w grupach- puzzle (praca z tekstem fragmentu Koncepcji wspierania uzdolnień uczniów ) Instrukcja : Przeczytajcie załączony tekst i na jego podstawie odpowiedzcie na pytania: Gr. 1 Na czym polega metoda projektu? Gr. 2 Na czym polegają różnice między tradycyjnym zastosowaniem metody projektu, a zastosowaniem tej metody z wykorzystaniem strategii PBL? Gr. 3 Jakie są zadania nauczyciela na kolejnych etapach realizacji projektu? 22
Gr. 4 Jakie korzyści daje uczniom zdolnym praca metodą projektu z wykorzystaniem PBL 30 Prezentacja pracy grup, dyskusja, podsumowanie z wykorzystaniem prezentacji. omówienie zasad pracy metodą projektu z zastosowaniem strategii PBL. Zwrócenie uwagi na znaczenie formułowania pytań napędzających (driving questions) w pracy nad projektem 30 2. Zastosowanie metody projektu i strategii PBL w programach zajęć pozaszkolnych projektu DiAMEnT. 30 minut Praca w grupach- studium przypadku (praca z tekstem fragmentów programów pracy z uczniami zdolnymi w CWUZ) Instrukcja: Przeanalizujcie otrzymany fragment programu pracy z uczniami zdolnymi opartego na metodzie projektu z wykorzystaniem strategii PBL. Wykorzystując ten materiał jako przykład określcie dla swojej specjalności przykładowy moduł projektowy, a następnie sformułujcie 2-3 tematy projektów w obrębie tego modułu ( driving questions). 20 Prezentacja pracy grup, podsumowanie 10 3. Planowanie realizacji projektów z wykorzystaniem strategii PBL. 45 minut Praca w grupach- studium przypadku (praca z przykładowym opisem projektu zrealizowanego w CWUZ) Instrukcja: Przeanalizujcie otrzymany opis projektu, zrealizowanego z uczniami zdolnymi w CWUZ. Zwróćcie uwagę: 1. Jak sformułowano temat projektu? 2. Jakie cele operacyjne ustalono dla projektu? 3. Jak są redagowane pytania napędzające? 4. Jak zostały zapisane zadania projektowe? 5. Jak są opracowane instrukcje do zadań? 6. Jakie są spodziewane efekty projektu? 7. Jakie zaproponowano formy oceny pracy uczniów? Przygotujcie się do przekazania uwag, wykorzystując załączony formularz. 30 23
L.p. Kryterium 1 Temat projektu jest poprawnie sformułowany jako pytanie problemowe. 2 Cele operacyjne projektu są poprawnie sformułowane pod względem merytorycznym i metodycznym: a) cele są poprawnie zoperacjonalizowane (użycie odpowiednich czasowników operacyjnych) b) cele operacyjne są adekwatne do tematu c) cele operacyjne uwzględniają wiedzę i umiejętności 3 Problemy szczegółowe do tematu projektu są poprawnie sformułowane: a) wszystkie problemy szczegółowe są sformułowane w formie poprawnego pytania problemowego b) wszystkie sformułowane problemy szczegółowe stanowią spójne elementy składowe tematu projektu c) sformułowane problemy szczegółowe pozwalają uczniom na realizację procesu badawczego 4 Opis realizacji zadań szczegółowych jest poprawny a) zadania szczegółowe są poprawnie sformułowane b) zadania szczegółowe są spójne z problemami szczegółowymi c) instrukcje dla uczniów są poprawnie sformułowane (przejrzystość, jasność, jednoznaczność) d) zrealizowanie zadań szczegółowych pozwoli uczniom na zdobycie wiedzy przedmiotowej e) zrealizowanie zadań szczegółowych pozwoli uczniom na zdobycie wiedzy międzyprzedmiotowej f) zrealizowanie zadań szczegółowych pozwoli uczniom na zdobycie umiejętności przedmiotowych g) zrealizowanie zadań szczegółowych pozwoli uczniom na zdobycie umiejętności ponadprzedmiotowych h) uczniowie wykorzystali różne formy prezentacji opracowanych materiałów 5 Efekty projektu są poprawnie opisane a) efekty projektu są spójne z celami projektu b) efekty projektu uwzględniają założenia metody projektu i strategii PBL 6 W projekcie zostały wykorzystane różne formy oceny pracy uczniów Prezentacja pracy grup, dyskusja. Zwrócenie uwagi na najczęściej popełniane błędy w planowaniu i realizacji projektów, w kontekście doświadczeń projektu DiAMEnT. 15 24
Temat: Możliwości wykorzystania programów zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych do realizacji zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych i godzin wychowawczych. Cele zajęć: dostrzegają możliwości wykorzystania programów zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych do realizacji zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych oraz godzin wychowawczych. Czas trwania zajęć: 3 godziny dydaktyczne Metody i formy realizacji: dyskusja praca w grupach mini wykład analiza dokumentów. Planowany przebieg zajęć: 1. Formy organizowania pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej z uczniami zdolnymi 10 minut Dyskusja: Jakie formy organizowania pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej z uczniami zdolnymi stosujecie w swojej praktyce? Jak oceniacie skuteczność tych form? 10 2. Warunki skutecznej pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej z uczniem zdolnym 35 minut Praca w grupach: Instrukcja Gr. 1 Jakie są zadania nauczyciela prowadzącego zajęcia lekcyjne w zakresie pracy uczniami zdolnymi? Jakie są warunki skutecznego wsparcia uczniów zdolnych w ramach zajęć lekcyjnych? 25
Gr. 2 Jakie są zadania nauczyciela prowadzącego zajęcia pozalekcyjne? Jakie są warunki skutecznego wsparcia uczniów zdolnych w ramach zajęć pozalekcyjnych? 15 Prezentacja pracy grup, podsumowanie. W podsumowaniu zwracamy uwagę na różnicę między zajęciami pozalekcyjnymi, funkcjonującymi w szkołach a zajęciami pozaszkolnymi, realizowanymi w ramach projektu DiAMEnT; wskazujemy różnicę między formami pracy służącymi wspieraniu wiedzy i umiejętności ucznia (przygotowanie do konkursu i olimpiady), służącymi rozwijaniu zainteresowań (zajęcia pozalekcyjne) a zajęciami służącymi wszechstronnemu wspieraniu rozwoju ucznia (zajęcia pozaszkolne w projekcie DiAMEnT oparte na metodzie projektu i strategii PBL); podkreślamy komplementarność tych form i możliwość wykorzystania elementów programów zajęć pozaszkolnych 20 3. W jaki sposób można wykorzystać metodę projektu ze strategią PBL oraz programy i materiały wypracowane w projekcie DiAMEnT, oparte na tej strategii w pracy dydaktyczno-wychowawczej w szkole? 90 minut Wykład z wykorzystaniem prezentacji na temat: koncepcja programu zajęć pozaszkolnych dla uczniów zdolnych założenia merytoryczne i metodyczne programu; treści programowe; struktura programu; koncepcja obudowy metodycznej do programu. Wskazanie tych cech programu, które pozwalają na wykorzystanie jego elementów także w realizacji zajęć z innych dziedzin. W trakcie wykładu uczestnicy korzystają z programów zajęć. 35 Praca w grupach: Instrukcja Przeanalizujcie otrzymane programy zajęć pozaszkolnych, stanowiące egzemplifikację omówionych podczas wykładu założeń. Jak można wykorzystać te programy: gr. 1 W pracy lekcyjnej? gr. 2 W pracy pozalekcyjnej? gr. 3 W pracy na lekcjach wychowawczych? 35 Prezentacja pracy grup, podsumowanie prowadzącego 20 26
MODUŁ IV: PRAKTYCZNE ASPEKTY REALIZACJI PROJEKTÓW EDUAKCYJNYCH Z ELEMANTAMI STRATEGII PBL Temat: Przykładowe rozwiązania metodyczne wypracowane w projekcie DIAMEnT Cele zajęć: - potrafią analizować przykładowe rozwiązania metodyczne wypracowane w projekcie DiAMEnT w kontekście zastosowania metody projektu ze strategią PBL. Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne Metody i formy realizacji: dyskusja praca w grupach mini wykład analiza dokumentów. Planowany przebieg zajęć: 1. Zastosowanie zasad strategii PBL w przykładowych projektach edukacyjnych zrealizowanych w POWUZ. 150 minut Mini wykład: Przypomnienie zasad strategii PBL oraz pracy metodą projektu z wykorzystaniem tej strategii 30 Praca w grupach Instrukcja: Przeanalizujcie otrzymany opis realizacji projektu oraz materiały przygotowane przez uczniów w ramach tego projektu (Uwaga: każda grupa analizuje inny projekt). Na czym polega zastosowanie strategii PBL w analizowanym projekcie? 60 27
Prezentacja pracy grup: Każda grupa omawia analizowany projekt i wskazuje elementy strategii PBL na różnych etapach realizacji projektu. 60 2. Możliwość zastosowania strategii PBL w realizacji projektów z innych przedmiotów niż objęte zajęciami w CWUZ. 30 minut Praca indywidualna/praca w parach Instrukcja: Jakie umiejętności przedmiotowe i ponadprzedmiotowe pozwala rozwijać metoda projektu ze strategią PBL na lekcjach waszych przedmiotów? 15 Prezentacja wyników prac. Zwrócenie uwagi na specyfikę rozwijanych umiejętności przedmiotowych, możliwości integracji miedzy przedmiotowej oraz wspólne dla różnych przedmiotów umiejętności ponadprzedmiotowe. 15 Temat: Planowanie realizacji projektów edukacyjnych z elementami strategii PBL Cele zajęć: potrafią zaplanować realizację projektu edukacyjnego z wykorzystaniem programów i materiałów pomocniczych projektu DiAMEnT. Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne Metody i formy realizacji: dyskusja praca w grupach mini wykład studium przypadku. Planowany przebieg zajęć: 1. Przypomnienie etapów planowania realizacji projektu. 15 minut Mini wykład z przypomnieniem omawianych wcześniej zagadnień 28
2. Planowanie realizacji projektu edukacyjnego 165 minut Praca indywidualna, praca w parach lub praca w grupach według specjalności reprezentowanych przez nauczycieli. Instrukcja: Gr. 1 Zaplanujcie realizację projektu edukacyjnego z zastosowaniem strategii PBL z wybranego działu programowego waszego programu nauczania lub łączącego treści z kilku działów. Gr. 2 Zaplanujcie realizację projektu edukacyjnego z zastosowaniem strategii PBL do realizacji w ramach zajęć pozalekcyjnych z waszego przedmiotu. Wykorzystajcie załączony schemat. Gr. 3 Zaplanujcie realizację projektu edukacyjnego z zastosowaniem strategii PBL w ramach lekcji wychowawczych. Wykorzystajcie załączony schemat : 120 minut Dział programu/działy programu nauczania/ programu zajęć pozalekcyjnych/ programu wychowawczego. 1. Treści programowe do realizacji w ramach projektu: 2. Temat projektu: 3. Czas realizacji projektu (wpisujemy łączną ilość godzin dydaktycznych): 4. Cele operacyjne projektu: 5. Problemy szczegółowe (badawcze) do tematu projektu: Zadania szczegółowe realizowane przez uczniów i instrukcje do zadań. Zadanie 1: Instrukcje dla uczniów, ilość uczniów realizujących instrukcje. Wiedza zdobyta przez uczniów. Umiejętności zdobyte przez uczniów. Proponowana forma prezentacji przygotowanych przez uczniów materiałów: Zadanie 2: Instrukcje dla uczniów, ilość uczniów realizujących instrukcje: Wiedza zdobyta przez uczniów: Umiejętności zdobyte przez uczniów: Proponowana forma prezentacji przygotowanych przez uczniów materiałów: 6. Efekty projektu: 7. Formy oceny pracy uczniów zastosowane w projekcie: 8. Wykorzystywane materiały: Prezentacja pracy grup 40 Podsumowanie prowadzącego z przypomnieniem kryteriów oceny planowania realizacji projektu edukacyjnego z elementami strategii PBL. 5 29
MODUŁ V: EWALUACJA WARSZTATÓW Temat: Ewaluacja ustna i pisemna Cele zajęć: potrafią dokonać samooceny własnego udziału w zajęciach potrafią przekazać informację zwrotną na temat zajęć potrafią nazwać umiejętności nabyte na warsztatach, przydatne w pracy zawodowej umieją określić, na ile szkolenie, w którym uczestniczyli, spełniło ich oczekiwania. Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna Metody i formy realizacji: praca w grupach praca indywidualna. Planowany przebieg zajęć: 1. Ocena stopnia realizacji celów szkolenia i spełnienia oczekiwań 20 minut Przypomnienie celów zajęć prezentowanych na początku szkolenia. Praca w grupach: Instrukcja: Przedyskutujcie w grupach i zapiszcie na plakacie odpowiedzi na pytania: W jakim stopniu zostały zrealizowane cele szkolenia? Co Wam się podobało na szkoleniu? Co byście zmienili/ z czego byście zrezygnowali? Czego się nauczyliście na szkoleniu? Prezentacja plakatów grup 2. Ankieta ewaluacyjna 20 minut Praca indywidualna Uczestnicy indywidualnie wypełniają ankietę ewaluacyjną szkolenia 3. Zakończenie warsztatów 5 minut. 30