Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych 412[01].Z1.04

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Marianna Biernacik-Bartkiewicz Teresa Stolarek Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych 412[01].Z1.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005 0

Recenzenci: mgr Anna Kuczyńska - Cesarz mgr Monika Szczerbak Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z1.04. Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie... 4 2. Wymagania wstępne... 6 3. Cele kształcenia... 7 4. Materiał nauczania... 8 4.1. Rachunek kosztów...8 4.1.1. Materiał nauczania... 8 4.1.2. Pytania sprawdzające... 10 4.1.3. Ćwiczenia... 11 4.1.4. Sprawdzian postępów... 12 4.2. Ewidencja operacji wynikowych... 13 4.2.1. Materiał nauczania... 13 4.2.2. Pytania sprawdzające... 16 4.2.3. Ćwiczenia... 16 4.3. Koszty rozliczane w czasie... 21 4.3.1. Materiał nauczania... 21 4.3.2. Pytania sprawdzające... 22 4.3.3. Ćwiczenia... 23 4.3.4. Sprawdzian postępów... 26 4.4. Kalkulacja kosztów produktów i usług... 27 4.4.1. Materiał nauczania... 27 4.4.2. Pytania sprawdzające... 30 4.4.3. Ćwiczenia... 31 4.4.4. Sprawdzian postępów... 34 4.5. Kalkulacja cen sprzedaży... 35 4.5.1. Materiał nauczania... 35 4.5.2. Pytania sprawdzające... 36 4.5.3. Ćwiczenia... 36 4.5.4. Sprawdzian postępów... 39 4.6. Przychody ze sprzedaży i koszty ich uzyskania... 40 4.6.1. Materiał nauczania... 40 4.6.2. Pytania sprawdzające... 47 4.6.3. Ćwiczenia... 48 4.6.4. Sprawdzian postępów... 50 4.7. Koszty i przychody z pozostałej działalności... 51 4.7.1. Materiał nauczania... 51 4.7.2. Pytania sprawdzające... 53 4.7.3. Ćwiczenia... 53 4.7.4. Sprawdzian postępów... 55 4.8. Ewidencja procesów gospodarczych z wykorzystaniem programów komputerowych. 56 4.8.1. Materiał nauczania... 56 4.8.2. Pytania sprawdzające... 58 4.8.3. Ćwiczenia... 58 4.8.4. Sprawdzian postępów... 69 5. Sprawdzian osiągnięć... 70 6. Literatura... 78 Załączniki... 79 2

1. Plan kont... 79 2. Spis dokumentów... 81 3. Rozwiązania do ćwiczeń... 81 3

1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zakresu prowadzenia ewidencji wybranych procesów gospodarczych w jednostce gospodarującej. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstępne, w których wskazano umiejętności jakie powinieneś posiadać przed rozpoczęciem pracy z poradnikiem, - cele kształcenia, które z kolei wskazują jakie umiejętności powinieneś opanować w procesie kształcenia w danej jednostce modułowej, - materiał nauczania - podzielono na 8 tematów, ściśle z sobą powiązanych i realizowanych w logicznej kolejności. Nabyte umiejętności w tej jednostce modułowej stanowią bardzo ważny element umiejętności zawodowych. Ułatwiają a niekiedy warunkują opanowanie umiejętności w kolejnych jednostkach modułowych, w module Z1 - Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa i Z3 - Specyficzne i szczególne zasady rachunkowości. Treści zawarte w materiale nauczania mają na celu rozszerzenie posiadanych już przez Ciebie umiejętności i ukształtowanie nowych. W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące wykorzystania programu komputerowego do kalkulowania ceny towarów i usług oraz do obsługi użytkowych programów handlowych w celu sporządzania dokumentów sprzedaży, zestawień sprzedaży i rejestrów sprzedaży, zarządzania danymi komputerowymi, zabezpieczania ich przed osobami nieuprawnionymi oraz ich archiwizowania. Są to wskazówki praktyczne, które umożliwią Ci wykorzystanie różnych programów komputerowych w pracy zawodowej. Pytania sprawdzające umożliwią Ci ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń potwierdzających nabycie umiejętności. Negatywna odpowiedź na pytanie jest dla Ciebie wskazówką w jakim zakresie musisz uzupełnić wiedzę. Ćwiczenia zawierają polecenie, sposób wykonania i wyposażenie stanowiska pracy. Poziom Twojej wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, ocenisz wykonując sprawdzian postępów. Pozytywny wynik pozwoli Ci na realizację następnego tematu. W przypadku trudności, wątpliwości, niejasności poproś o pomoc nauczyciela, - sprawdzian osiągnięć, który znajduje się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej pozwoli Ci ocenić poziom ukształtowanych umiejętności w całej jednostce modułowej, - literatura umożliwi Ci pogłębienie wiedzy z zakresu jednostki modułowej. 4

SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH 412[01].Z1 Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie 412[01].Z1.02 Ewidencjonowanie rozrachunków i obsługa płatności 412[01].Z1.03 Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa 412[01].Z1.04 Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych 412[Z1].O1.05 Sporządzanie sprawozdań rocznych 5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, korzystać z przepisów ustawy o rachunkowości, modyfikować konta księgi głównej i ksiąg pomocniczych, poprawiać błędy w zapisach księgowych, ewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące krótkoterminowych i długoterminowych aktywów finansowych, rejestrować faktury VAT zakupu i sprzedaży, rozróżniać rodzaje podatków, stosować przepisy ustawy Ordynacja podatkowa, wypełniać deklaracje podatkowe, ewidencjonować rozrachunki z urzędem skarbowym, ewidencjonować dokumenty rozliczeniowe z ZUS, ewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące zmian w stanie rzeczowych aktywów trwałych, stosować w wycenie stałe ceny ewidencyjne oraz rozliczać odchylenia od tych cen, ewidencjonować i rozliczać koszty zakupu, poruszać się w oknach systemu Windows, wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach, sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach, stosować podstawowe dane dotyczące arkuszy kalkulacyjnych, formatować i redagować komórki arkusza, stosować zasady adresowania względnego i bezwzględnego komórek, efektywnie wykorzystywać podstawowe działania na komórkach, sporządzać tabele i wykresy z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego, stosować zasady tworzenia wydruków w arkuszu, stosować programy komputerowe przy wprowadzaniu, modyfikacji i przeglądaniu danych oraz przy konstruowaniu zestawień i raportów. 6

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: sklasyfikować koszty, zidentyfikować warianty prowadzonego rachunku kosztów, zadekretować dowody księgowe związane z operacjami kosztowymi, zaewidencjonować koszty, rozliczyć koszty w czasie, sporządzić rozdzielnik kosztów, przeprowadzić kalkulację określoną metodą, obliczyć koszt wytworzenia usług, obliczyć koszt wytworzenia produktu, skalkulować koszty handlowe, zaewidencjonować przychody ze sprzedaży, zaewidencjonować koszty sprzedaży, zaprowadzić i zanalizować rejestr sprzedaży VAT, ustalić koszt własny sprzedaży, ustalić zobowiązanie wobec urzędu skarbowego z tytułu podatku VAT, zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące reklamacji przy sprzedaży, zastosować technikę komputerową do ewidencji kosztów i prowadzenia kalkulacji. 7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Rachunek kosztów 4.1.1. Materiał nauczania Koszty stanowią wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, materiałów, energii, paliwa, pracy ludzkiej wyrażonej w formie wynagrodzenia oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia (np. podatki, opłaty) ale związane z prowadzeniem działalności przez jednostkę gospodarczą, w określonej jednostce czasu. Klasyfikacja kosztów dokonywana jest według różnych kryteriów. Koszty według stopnia złożoności można podzielić na: - koszty proste - składają się z jednego rodzaju kosztów, którego nie można w danej jednostce gospodarczej rozłożyć na elementy (np. amortyzacja, inne usługi obce), - koszty złożone - obejmują kilka rodzajów kosztów, które można podzielić na bardziej elementarne składniki (np. koszty remontu realizowanego przez własne służby). Koszty w zależności od ich związku z wielkością produkcji można podzielić na: - koszty stałe (względnie stałe) - niezależne od wielkości produkcji, pozostają na prawie jednakowym poziomie (np. czynsz dzierżawny, amortyzacja), - koszty zmienne - w miarę wzrostu produkcji rosną, a w miarę jej spadku maleją (np. płace przy akordzie, wielkość zużycia materiałów w produkcji). Koszty według sfery działalności: - koszty działalności właściwej związane bezpośrednio z charakterem działalności oraz celem dla którego powołano do życia daną jednostkę: w przedsiębiorstwie handlowym koszty handlowe, w przedsiębiorstwie produkcyjnym produkcja podstawowa, w przedsiębiorstwie usługowym produkcja usług, - koszty fazy zaopatrzenia (koszty zakupu) związane bezpośrednio z zakupem materiałów, produktów i towarów, - koszty fazy zbytu (koszty sprzedaży) związane ze sprzedażą produktów, materiałów i towarów, które zgodnie z zawartą umową obciążają dostawcę. Przedsiębiorstwo zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości 1 decyduje o wariancie ewidencjonowania i rozliczania kosztów w poszczególnych zespołach. Wybór ten przedstawia w swoim Zakładowym planie kont. Koszty grupowane są w zespołach: Zespół 4 Koszty według rodzaju Amortyzacja Zużycie materiałów i energii, Usługi obce, Podatki i opłaty, 1 Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994r - tekst ujednolicony w Dz. U. nr 76, poz. 794 z 2002 r. z późniejszymi zmianami 8

Wynagrodzenia, Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników, Pozostałe koszty rodzajowe. Zespół 5 Koszty według typów działalności Koszty działalności podstawowej, Koszty handlowe, Koszty wydziałowe, Koszty zakupu, Koszty sprzedaży, Koszty działalności pomocniczej, Koszty zarządu. Zespół 7 Koszty związane z osiągniętymi przychodami Koszt własny sprzedaży wyrobów gotowych, Koszt własny sprzedaży usług, Wartość sprzedanych towarów i materiałów według cen zakupu, Pozostałe koszty operacyjne, Koszty finansowe, Straty nadzwyczajne. W zespole 5 koszty grupowane są według typów działalności, funkcji jaką spełniają w jednostce gospodarującej. Koszty działalności produkcyjnej obejmują koszty bezpośrednio i pośrednio związane z wytworzeniem wyrobów gotowych. Będą to między innymi koszty: - zużycia materiałów do produkcji, - zużycia maszyn, - zużycia energii do napędu maszyn, - pracy pracowników zatrudnionych przy wytwarzaniu wyrobów, - usług obcych świadczonych na rzecz tej działalności. Koszty bezpośrednie grupowane są na koncie Koszty działalności podstawowej a koszty pośrednie na koncie Koszty wydziałowe. Koszty działalności usługowej związane z wykonaniem określonej usługi, obejmują podobne elementy kosztów, co koszty działalności produkcyjnej. Koszty działalności pomocniczej grupują koszty wydziałów pomocniczych wykonujących świadczenia na rzecz innych komórek danej jednostki. Wydziałami pomocniczymi mogą być np.: - wydziały transportowe, - wydziały remontowe, - wytwarzające opakowania, - kotłownie. Koszty handlowe zbierają koszty związane z obrotem towarowym w handlu. Koszty zakupu są bezpośrednio związane z zakupem danej dostawy materiałów i dostarczeniem jej do pierwszego miejsca składowania w danej jednostce. Mogą to być między innymi koszty: - załadunku i wyładunku, 9

- transportu, - ubezpieczenia w transporcie. Koszty sprzedaży są to koszty ponoszone przez daną jednostkę w związku ze sprzedażą produktów. Mogą to być między innymi koszty: - opakowań, - załadunku, - transportu, - ubezpieczenia, - marketingu i reklamy. Koszty zarządu obejmują koszty administracji i obsługi danej jednostki jako całości. Obejmują one między innymi koszty: - opłat administracyjnych, - pracy pracowników administracji, - biurowe, - podróży służbowych, - podatku od nieruchomości, - podatku od środków transportowych, - usług telekomunikacyjnych, - utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia. Przedsiębiorstwo ma do wyboru trzy warianty ewidencji i rozliczania kosztów. I wariant - koszty ujmowane są wyłącznie na kontach zespołu 4 Koszty według rodzaju i ich rozliczenie. Nie podlegają dalszemu rozliczeniu i są przenoszone w końcu roku obrotowego na konto 860 Wynik finansowy. Poniesione koszty są rozdzielane na koszty bieżącego okresu i koszty rozliczane w czasie. II wariant - koszty bieżącego okresu ujmowane są bezpośrednio na odpowiednie konta zespołu 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie. III wariant - koszty okresu bieżącego księgowane są na kontach zespołu 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie, a następnie za pośrednictwem konta 490 Rozliczenie kosztów są odnoszone na konta zespołu 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest koszt? 2. Jakie są kryteria klasyfikowania kosztów? 3. W jakich zespołach kont ewidencjonuje się koszty? 4. Jakie koszty występują w układzie rodzajowym? 5. Jakie koszty obejmuje zespół 5 - koszty według typów działalności? 6. Jakie są warianty ewidencjonowania i rozliczania kosztów? 10

4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sklasyfikuj koszty według rodzajów. W przedsiębiorstwie produkcyjnym zajmującym się szyciem kompletów pościelowych wystąpiły poniższe koszty: 1. zużycie tkaniny, 2. zużycie guzików, 3. zużycie nici, 4. zużycie maszyn szwalniczych, 5. energia elektryczna zużyta do oświetlenia wydziałów produkcyjnych, 6. energia elektryczna zużyta do oświetlenia budynków administracji, 7. paliwo zużyte do samochodu służbowego dyrektora, 8. opłaty za szkolenie pracowników zatrudnionych przy szyciu, 9. wynagrodzenie szwaczy, 10. wynagrodzenie kierowników szwalni, 11. wynagrodzenie administracji, 12. reklama produktów w lokalnej prasie, 13. czynsz za wynajem biura zarządu, 14. opłaty telekomunikacyjne, 15. transport zakupionej tkaniny, 16. koszty podróży służbowej zaopatrzeniowca, 17. znaczki, ołówki, długopisy, papier zużyty w administracji, 18. naprawa drukarki, 19. zużycie wody w wydziale produkcyjnym, 20. wywóz odpadów. Tabela 4.1 1. Koszty według rodzajów Lp. Koszty według rodzajów - w zespole 4 Numer kosztu Amortyzacja zużycie materiałów 1, zużycie energii usługi obce podatki i opłaty Wynagrodzenia ubezpieczenia społeczne pozostałe koszty Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować wymienione w ćwiczeniu koszty, 2) przeanalizować rodzaje kosztów wymienione w tabeli, 3) zaklasyfikować koszt do właściwego rodzaju, 11

4) wpisać w tabeli, w kolumnie numer kosztu odpowiednie pozycje kosztów - według wzoru z poz. 1. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Sklasyfikuj koszty według typów działalności. W przedsiębiorstwie produkcyjnym zajmującym się szyciem kompletów pościelowych wystąpiły koszty wymienione w Ćwiczeniu 1. Tabela 5.1 2. Koszty według typów działalności Lp. Koszty według typów działalności - w zespole 5 1. koszty działalności podstawowej 1, 2. koszty zarządu 3. koszty sprzedaży 4. koszty zakupu 5. koszty wydziałowe Numer kosztu Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować wymienione w ćwiczeniu koszty, 2) przeanalizować koszty wymienione w tabeli, 3) zaklasyfikować koszt do właściwego typu działalności, 4) wpisać w tabeli, w kolumnie numer kosztu odpowiednie pozycje kosztów - według wzoru z poz. 1. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 poradnika. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) zdefiniować pojęcia: koszt, koszt prosty, koszt złożony, koszt stały, koszt zmienny, koszt bezpośredni, koszt pośredni? 2) sklasyfikować koszty? 3) zidentyfikować warianty ewidencji i rozliczania kosztów? 4) zakwalifikować koszt do właściwego rodzaju? 5) zakwalifikować koszty według typów działalności? 12 Tak Nie

4.2. Ewidencja operacji wynikowych 4.2.1. Materiał nauczania Operacje wynikowe księgowane są na kontach wynikowych kosztów. Schemat 4.2-1. ZASADA KSIĘGOWANIA NA KONTACH WYNIKOWYCH - KOSZTÓW Winien - Wn Debet Dt Konta kosztów Ma Credit Ct Zwiększenia Zmniejszenia W zależności od przyjętego przez jednostkę wariantu ewidencji i rozliczania kosztów, księgowanie ich odbywa się w różny sposób. Schemat 4.2-2. EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE RODZAJOWYM Różne konta Koszty według rodzajów Wynik finansowy Rozliczenie kosztów 1 5 9 Rozliczenie międzyokresowe 3 Koszt własny sprzedaży 2 4 8 Produkcja w toku 7 Wyroby gotowe 6 a 6 b Objaśnienia: 1. Bieżąca ewidencja kosztów w układzie rodzajowym. 13

2. Bieżące przeksięgowanie kosztów dotyczących okresu bieżącego. 3. Bieżące przeksięgowanie kosztów rozliczanych w czasie. 4. Koszty rozliczane w czasie przypadające na bieżący okres. 5. Przeksięgowanie w końcu roku kosztów rodzajowych. 6. Przeksięgowanie kosztów dotyczących zapasu końcowego (ustalonego w drodze inwentaryzacji): a. zwiększenie salda, b. zmniejszenie salda. 7. Przeksięgowanie kosztu dotyczącego produktu w toku. 8. Przeksięgowanie kosztu własnego sprzedanych wyrobów. 9. Przeksięgowanie zmiany salda produktów. Schemat 4.2-3. EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE FUNKCJONALNYM Różne konta 2 Rozliczenia międzyokresowe 3 Koszty wydziałowe 4 Koszty działalności podstawowej 1 1 3 Koszty zarządu Koszt własny sprzedaży 1 8 Koszty sprzedaży 1 7 Produkcja w toku Wyroby gotowe 5 6 Objaśnienia: 1. Bieżąca ewidencja kosztów według typów działalności. 2. Bieżące przeksięgowanie kosztów rozliczanych w czasie. 3. Koszty rozliczane w czasie przypadające na bieżący okres. 14

4. Przeksięgowanie kosztów wydziałowych. 5. Przyjęcie wyrobów według rzeczywistego kosztu wytworzenia. 6. Przeksięgowanie kosztu dotyczącego produktu w toku. 7. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży. 8. Przeksięgowanie kosztów zarządu. Schemat 4.2-4. EWIDENCJA KOSZTÓW W UKŁADZIE RODZAJOWYM I FUNKCJONALNYM Różne konta Koszty według rodzaju 1 Rozliczenie kosztów Rozliczenia międzyokresowe Koszty wydziałowe Koszty działalności podstawowej 1 2 3 3 4 1 Koszty zarządu Koszt własny sprzedaży 1 8 Koszty sprzedaży 1 7 Produkcja w toku Wyroby gotowe 5 6 Objaśnienia: 1. Bieżąca ewidencja kosztów według rodzajów i ich przeksięgowanie na konta kosztów według typów działalności. 2. Bieżące przeksięgowanie kosztów rozliczanych w czasie. 3. Koszty rozliczane w czasie przypadające na bieżący okres. 4. Przeksięgowanie kosztów wydziałowych. 15

5. Przyjęcie wyrobów według rzeczywistego kosztu wytworzenia. 6. Przeksięgowanie kosztu dotyczącego produktu w toku. 7. Przeksięgowanie kosztów sprzedaży. 8. Przeksięgowanie kosztów zarządu. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka obowiązuje zasada księgowania na kontach wynikowych kosztów? 2. Czym uwarunkowany jest w przedsiębiorstwie wybór wariantu ewidencji i rozliczania kosztów? 3. Jak księguje się koszty według rodzajów? 4. Jakie typowe operacje występują przy ewidencji kosztów tylko w układzie rodzajowym i jak należy je zaksięgować? 5. W jaki sposób należy ustalić wartość kosztów dotyczących zapasu końcowego wyrobów gotowych, przy ewidencji kosztów tylko w układzie rodzajowym? 6. Jakie typowe operacje występują przy ewidencji kosztów tylko w układzie funkcjonalnym i jak należy je zaksięgować? 7. Jakie typowe operacje występują przy ewidencji kosztów w układzie rodzajowym i funkcjonalnym oraz jak należy je zaksięgować? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zadekretuj w tabeli wymienione operacje, zaistniałe w przedsiębiorstwie usługowym, które stosuje I wariant ewidencji kosztów - tylko w układzie rodzajowym. Tabela 4.2 1. Dekretacja Lp. Treść operacji Dt Ct 1. FVAT - Otrzymano fakturę za naprawę maszyny wartość netto. 2. RK - Zapłacono z kasy za wywóz śmieci. 3. RK - Wypłacono z kasy zaliczkę pracownikowi do rozliczenia. 4. PK - Pracownik rozlicza się z zaliczki przedstawiając koszty podróży służbowej. 5. FVAT - Otrzymano fakturę za reklamę w prasie wartość netto. 6. LP - Lista płac pracowników. 7. RK - Wypłata płac z kasy. 8. PK - Naliczenie składek ubezpieczeń społecznych pracowników, płaconych przez pracodawcę. 9. WB - Przelew naliczonych składek do ZUS. 10. LP - Potrącenie pracownikom w liście płac podatku od płac. 16

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować wymienione w ćwiczeniu operacje, 2) zadekretować operacje w zamieszczonej tabeli. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 poradnika. Ćwiczenie 2 Sformułuj treść operacji gospodarczych, zaksięgowanych w przedsiębiorstwie produkcyjnym, które ewidencjonuje koszty tylko w zespole 5 - według miejsc powstawania, w sposób podany w tabeli Tabela 4.2 2. Dekretacja Lp. Dt Ct Treść operacji 1. Koszty zarządu Materiały 2. Koszty Materiały działalności Podstawowej 3. Koszty zarządu Rachunek bankowy 4. Koszty zarządu Rozrachunki z dostawcami 5. Koszty zakupu Rozrachunki z dostawcami 6. Koszty sprzedaży Rozrachunki z dostawcami 7. Koszty Materiały działalności pomocniczej 8. Koszty zarządu Zobowiązania wobec pracowników 9. Koszty zarządu Należności od pracowników 10. Koszty działalności Zobowiązania wobec pracowników pomocniczej Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować dekretację zamieszczoną w ćwiczeniu, 2) sformułować treść przykładowych operacji, które mogą być zadekretowane w sposób podany w zamieszczonej tabeli. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 poradnika. 17

Ćwiczenie 3 Zadekretuj i zaksięguj koszty według typów działalności. W przedsiębiorstwie przemysłowym będącym podatnikiem podatku VAT, salda początkowe wybranych kont wynoszą: Materiały - 30 000,00 Kasa - 12 125,00 Rachunek bieżący - 80 000,00 W ciągu okresy wystąpiły poniższe operacje gospodarcze: 1. Wz wydano z magazynu materiały: a) do produkcji podstawowej - 10 000,00 b) do wydziałów produkcyjnych - 7 000,00 c) do zarządu - 3 000,00 2. FVAT z Zakładu Energetycznego za zużytą energię: a) wartość netto - 1 500,00 b) VAT 22% 3. RK/KW zakupiono materiały do produkcji podstawowej - 12 000,00. 4. LP lista płac pracowników zatrudnionych w: a) produkcji podstawowej - 8 000,00 b) wydziałach produkcyjnych - 2 000,00 c) zarządzie - 6 000,00 5. FVAT otrzymano fakturę za naprawę: a) netto 2 440,00 b) VAT 22% w tym: a) urządzeń produkcji podstawowej - 1 100,00 b) urządzeń wydziałów produkcyjnych - 900,00 c) urządzeń biurowych - 440,00 6. WB zapłacono przelewem koszty prania odzieży roboczej - 125,00 7. FVAT otrzymano fakturę za wywóz śmieci a) netto - 230,00 b) VAT 22% 8. RK/KW zapłacono gotówką z kasy opłaty pocztowe - 150,00 9. WB odbiorca wpłacił należność na rachunek bankowy - 10 000,00 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować treść operacji zamieszczonych w ćwiczeniu, 2) przygotować tabelę do dekretacji wiedząc, ze przedsiębiorstwo ewidencjonuje koszty w wariancie II - w zespole 5 - według typów działalności, 3) zadekretować operacje w przygotowanej tabeli, 4) otworzyć konta teowe podanymi w uproszczonym bilansie stanami początkowymi, 5) zaksięgować zadekretowane operacje, 6) podliczyć obroty na kontach. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 poradnika. 18

Ćwiczenie 4 Zadekretuj i zaksięguj koszty w zespole 4 i 5. W Przedsiębiorstwie Przemysłowym X, będącym podatnikiem podatku VAT, bilans uproszczony na dzień 01.01.200_ r. przedstawiał się następująco: Tabela 4.2 3. Bilans uproszczony Lp. Aktywa Kwota Lp. Pasywa Kwota 1. Środki trwałe 50 000,00 1. Fundusz założycielski 60 000,00 2. Materiały 20 000,00 2. Fundusz przedsiębiorstwa 40 000,00 3. Produkty w toku 10 000,00 3. Zysk 10 000,00 4. Wyroby gotowe 35 000,00 4. Kredyty bankowe 30 000,00 5. Należności od odbiorców 30 000,00 5. Zobowiązania wobec dostawców 20 000,00 6. Kasa 5 000,00 6. Zobowiązania wobec budżetu 10 000,00 7. Rachunek bieżący 50 000,00 7. Zobowiązania wobec pracowników 30 000,00 8. Razem 200 000,00 8. Razem 200 000,00 Tabela 4.2 4. Operacje gospodarcze w Przedsiębiorstwie X Lp. Data Dokument Treść operacji Kwota 1. 03.01.0_ RK 1/0_ Podjęto gotówkę z banku do kasy. 15 000,00 2. 05.01.0_ Pw 1/0_ Przyjęto z produkcji wyroby gotowe. 10 000,00 3. 08.01.0_ Rw 1/0_ Wydano materiały do zużycia w produkcji. 10 000,00 4. 10.01.0_ PK 2/0_ Miesięczny koszt zużycia maszyn produkcyjnych. 10 000,00 5. 15.01.0_ Fa VAT 3/0_ Faktura za transport zakupionych materiałów. 1 000,00 6. 18.01.0_ WB 2/0_ Bank pobrał prowizję za prowadzenie rachunku. 50.00 7. 18.01.0_ WB 2/0_ Spłacono zobowiązanie wobec budżetu ze środków pieniężnych na rachunku 5 000,00 bieżącym. 8. 31.01.0_ PK 3/0_ Lista płac pracowników: a) zatrudnionych w produkcji, b) zatrudnionych w administracji. 9. 31.01.0_ F VAT 7/0_ Faktura za energię: netto VAT 22% zużytą w: a) wydziałach produkcyjnych, b) administracji. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeanalizować treść operacji zamieszczonych w ćwiczeniu, 20 000,00 10 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 19

2) przygotować tabelę do dekretacji wiedząc, ze przedsiębiorstwo ewidencjonuje koszty w wariancie III - w zespole 4 - według rodzajów i bieżąco rozlicza na koszty w zespole 5, 3) zadekretować operacje w przygotowanej tabeli, 4) otworzyć konta teowe podanymi w uproszczonym bilansie stanami początkowymi, 5) zaksięgować zadekretowane operacje, 6) podliczyć obroty na kontach. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 poradnika. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) zadekretować operacje gospodarcze na kontach kosztów w zespole 4, w zespole 5, 2) nazwać konta w zespole 5 - w zależności od rodzaju działalności? 3) sformułować treść operacji na podstawie dekretacji? 4) zaewidencjonować koszty? Tak Nie 20

4.3. Koszty rozliczane w czasie 4.3.1. Materiał nauczania Zdarzenia gospodarcze dotyczące kosztów kilku okresów podlegają rozliczeniu w czasie i noszą nazwę Rozliczenia międzyokresowe kosztów. Rozróżnia się ich dwa rodzaje: - rozliczenia międzyokresowe czynne są poniesionymi wydatkami dotyczącymi przyszłych okresów. Zaliczyć do nich można opłacony z góry czynsz, prenumeratę czasopism, ubezpieczenia, energię, najem, poniesione koszty zakupu, - rozliczenia międzyokresowe bierne są rezerwami tworzonymi n przewidywane w przyszłości wydatki. Dotyczyć mogą między innymi rezerw tworzonych na przyszłe koszty remontów, napraw gwarancyjnych, płac urlopowych, opłat za energię, płatności podatkowych. Ewidencję prowadzi się na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów, które może wykazywać dwa salda: - debetowe, stanowiące aktywa i oznaczające przyszłe koszty, - kredytowe, stanowiące pasywa i oznaczające rezerwy odniesione w koszty. Schemat 4.3-1. EWIDENCJA ROZLICZEŃ MIĘDZYOKRESOWYCH CZYNNYCH Różne konta Koszty w zespole 4 1 Rozliczenie kosztów Rozliczenie międzyokresowe kosztów Koszty działalności podstawowej 2 3 3 Koszty wydziałowe 3 Koszty zarządu 21

Objaśnienia: 1. Bieżące księgowanie kosztów według rodzajów. 2. PK - przeniesienie kosztów do rozliczenia w czasie. 3. PK - koszty rozliczane w czasie dotyczące przykładowych typów działalności. Schemat 4.3-2. EWIDENCJA ROZLICZEŃ MIĘDZYOKRESOWYCH BIERNYCH Rozliczenie kosztów Rozliczenie międzyokresowe kosztów Koszty działalności podstawowej 3 1 1 Koszty wydziałowe 1 Koszty zarządu Różne konta Koszty w zespole 4 2 Objaśnienia: 1. PK - tworzone rezerwy na przyszłe wydatki, w rozbiciu na przykładowe koszty według typów działalności. 2. Bieżące księgowanie kosztów według rodzjów. 3. PK - przeksięgowanie kosztów do rozliczenia w czasie. 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są rodzaje rozliczeń międzyokresowych kosztów? 2. Jakie saldo może wystąpić na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów i co oznacza? 3. Jak należy zaewidencjonować koszty rozliczane w czasie? 22

4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zadekretuj i zaksięguj operacje gospodarcze dotyczące rozliczeń międzyokresowych kosztów. Tabela 4.3 1. Operacje gospodarcze w Przedsiębiorstwie Z w I kwartale Lp. Treść operacji gospodarczych Kwota 1. FVAT za prenumeratę czasopism, za bieżący rok a) wartość netto 120,00 b) VAT 7% 2. FVAT za czynsz dzierżawny magazynu wyrobów, za I kwartał a) wartość netto b) VAT 22% 300,00 3. PK - planowany koszt zużycia energii za styczeń, dotyczący: a) wydziałów produkcyjnych, b) budynków administracyjnych 4. PK - koszty rozliczane w czasie przypadające na styczeń, z tytułu: a) prenumeraty, b) czynszu 5. PK - planowany koszt zużycia energii za luty, dotyczący: a) wydziałów produkcyjnych, b) budynków administracyjnych 6. PK - koszty rozliczane w czasie przypadające na luty, z tytułu: a) prenumeraty, b) czynszu 7. FVAT za remont maszyny w wydziale produkcyjnym - koszt remontu będzie rozliczany od lutego do grudnia a) wartość netto, b) VAT 22% 8. FVAT za energię - otrzymana w marcu a) wartość netto b) VAT 22% w tym koszty energii dotyczące: a) wydziałów produkcyjnych, b) budynków administracyjnych 9. PK - Koszty rozliczane w czasie przypadające na marzec, dotyczące: a) prenumeraty, b) czynszu, c) energii, d) remontu Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć brakujące sumy, 2) zadekretować podane operacje, 1000,00 500,00 1200,00 300,00 22 000,00 5 000,00 3 500,00 1 500,00 23

3) zaksięgować operacje na kontach księgi głównej i ksiąg pomocniczych do konta Rozliczenia międzyokresowe kosztów, 4) podliczyć obroty na koncie Rozliczeń międzyokresowych i kontach ksiąg pomocniczych, 5) uzgodnić zapisy na kontach ksiąg pomocniczych z zapisami na koncie księgi głównej, 6) obliczyć salda końcowe na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów i dokonać ich interpretacji. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura z rozdziału 6 poradnika, - kalkulator. Ćwiczenie 2 Zadekretuj i zaksięguj operacje gospodarcze dotyczące kosztów. W przedsiębiorstwie przemysłowym Z ewidencję materiałów prowadzi się w stałej cenie ewidencyjnej, która dla materiału A wynosi 20,00 zł. Salda początkowe wybranych kont wynoszą: Materiały 45 000,00 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (Dt) 900,00 Rozliczenie międzyokresowe kosztów (Dt) 180,00 W miesiącu styczniu wystąpiły następujące operacje gospodarcze: 1. Rw wydanie materiałów do zużycia w produkcji - 400szt.... 2. PK rozliczenie zużytych materiałów w działalności produkcyjnej... 3. FVAT za zakupione materiały: a/ wartość netto -300 szt. x 23,00 zł.... b/ VAT 22%... 4. Pz przyjęcie zakupionych materiałów: a/ cena ewidencyjna -300 szt.... 5. PK wyksięgowanie odchyleń dotyczących zakupionych materiałów... 6. FVAT za transport zakupionych materiałów - wartość neto - VAT 22% 24 360,00... 7. PK rozliczenie kosztów transportu w koszty zakupu... 8. PK przeniesienie kosztów zakupu do rozliczenia w czasie... 9. Rw wydanie materiałów do zużycia w produkcji 210 szt.... 10. PK rozliczenie zużytych materiałów w koszty działalności... produkcyjnej 11. PK rozliczenie i przeksięgowanie odchyleń dotyczących zużytych... materiałów 12. PK rozliczenie i przeksięgowanie kosztów zakupu dotyczących zużytych materiałów... Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć sobie z Jednostki modułowej Z1.03. Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa, sposób rozliczania odchyleń i kosztów zakupu przypadających na zużyte materiały,