Pamięć Wstęp Daria Woźniak Kognitywistyka III rok
Pamięć polega na utrwalaniu (zapamiętywaniu), przechowywaniu, rozpoznawaniu i odtwarzaniu (przypominaniu) treści doznawanych uprzednio spostrzeżeń, myśli, emocji oraz dokonanych czynności ruchowych, jest systemem przechowywania informacji bez względu na cel, zamiar czy intencję, jest odpowiedzialna za przechowywanie wszelkich informacji, niezależnie od formatu lub źródła pochodzenia, pamięć umożliwia zdobycie doświadczenia i wykorzystanie go w działaniu.
Pamięć Pamięć przemijająca przechowuje informacje w sposób nietrwały, czyli w stosunkowo krótkim czasie, co nie jest jej wadą, lecz wynika z pełnionych przez nią funkcji. Pamięć trwała przechowuje informacje bez wyraźnych ograniczeń czasowych.
Odrębność systemów pamięci Endel Tulving (1984) zaproponował pięć kryteriów, które muszą być spełnione, aby mówić o odrębności systemów pamięci: mają różne funkcje behawioralne i kognitywne oraz są wyspecjalizowane w przetwarzaniu różnych rodzajów informacji, funkcjonują wedle różnych reguł, mają różne podłoże neuronalne, pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto- i filogenetycznym, różnią się formatem reprezentowania informacji.
Klasyczny podział pamięci Klasyczny podział pamięci wywodzący się z blokowego (magazynowego) modelu Atkinsona i Shiffrina (1968): oparty na kryterium czasu przechowywania informacji, wyróżniono trzy systemy: magazyn sensoryczny (sensory storage), magazyn pamięci krótkotrwałej (short term storage, STS), magazyn pamięci długotrwałej (long term storage, LTS).
Klasyczny podział pamięci Magazyn sensoryczny: specyficzny dla powiązanego z nim zmysłu, podstawową funkcją jest przetrzymywanie bodźca przez krótki okres, trafia do niego cała informacja o sytuacji bodźcowej, funkcjonowanie pamięci sensorycznej jest automatyczne, dlatego jej zawartość nie podlega kontroli wolicjonalnej.
Klasyczny podział pamięci Magazyn pamięci krótkotrwałej: jego podstawową funkcją jest przechowanie informacji w czasie niezbędnym do jej przetworzenia zgodnie z celem, jaki w danym momencie realizujemy, na jego zawartość może składać się wyselekcjonowana stymulacja bodźcowa, informacja przywołana z LTS, albo efekty bieżącego przetwarzania informacji, jest mało pojemny i łatwo ulega przeciążeniu, pojemność jest zróżnicowana indywidualnie,
Klasyczny podział pamięci Magazyn pamięci krótkotrwałej: czas przechowywania informacji w STS szacowany jest w przedziale od kilku do kilkudziesięciu sekund, kiedy mało pojemny STS nie ulega przeciążeniu jest to czas wystarczający do wykonania często bardzo złożonych operacji poznawczych.
Klasyczny podział pamięci Magazyn pamięci długotrwałej: charakteryzuje się najdłuższym czasem przechowywania informacji, mierzonym niekiedy w perspektywie lat, ze wszystkich trzech systemów wykazuje największe zróżnicowanie zarówno co do rodzajów, jak i funkcji, dzięki różnym rodzajom wiedzy, przechowywanej w systemach LTS, możliwe jest zróżnicowanie i elastyczność sposobów adaptacji jednostki do środowiska.
Podstawowe typy pamięci Podstawowa klasyfikacja rodzajów pamięci opiera się na długości trwania śladu pamięciowego. Wyróżniamy cztery typy pamięci: pamięć sensoryczna (ultrakrótkotrwała), pamięć krótkotrwała (STM - short term memory), systemy pamięci przemijającej pamięć robocza (WM working memory), pamięć długotrwała (LTM long term memory). systemy pamięci trwałej
Systemy pamięci przemijającej obejmują rejestry sensoryczne i pamięć krótkotrwałą, informacje przechowywane w tych systemach są nietrwałe, jednak ich przemijający charakter jest zaletą, ponieważ zapisy pamięciowe mogą być łatwo usunięte, ustępując miejsca nowo napływającej informacji.
Systemy pamięci przemijającej Pamięć sensoryczna: każda modalność zmysłowa posiada własny magazyn pamięciowy, jednak badania przeprowadza się zazwyczaj tylko na magazynie pamięci ikonicznej (wzrok) i echoicznej (słuch), badania nad pamięcią ikoniczną prowadził Sperling (1960) zaś w zakresie badań nad pamięcią echoiczną pionierem była Treisman, Sperling, w czasie badań pamięci krótkotrwałej, do których używano matrycy złożonej z liter, (procedura odtwarzania częściowego), zauważył, że osoby badane były w stanie odtworzyć poprawnie 4-5 liter, niezależnie od wielkości owej matrycy,
Systemy pamięci przemijającej Pamięć sensoryczna c.d. : w ten sposób zauważył, że niezależnie od ilości prezentowanej informacji człowiek jest zdolny do zapamiętania około pięciu pojedynczych porcji informacji zaledwie przy użyciu jednego rzutu oka, badania dowodziły także, że przechowywaniu podlegają fizyczne właściwości bodźców wzrokowych (wielkość liter, ich kolor), dzięki czemu dalsza obróbka danych może odbywać się ze względu na dowolne kryteria, informacja w pamięci sensorycznej jest przechowywana przez bardzo krótki czas: 2 s w pamięci ikonicznej i do 10 s w pamięci echoicznej.
Systemy pamięci przemijającej Pamięć krótkotrwała: informacja jest kodowana w pamięci krótkotrwałej poprzez wewnętrzne powtarzanie (powtarzanie w myślach), czas jej przechowywania (kilkanaście sekund do kilkunastu minut) również jest związany z powtarzaniem, dzięki któremu można podtrzymać informację w pamięci (godziny), bardzo długie powtarzanie prowadzi do przeniesienia informacji do pamięci długotrwałej, jest potrzebna do zapamiętania na pewien czas informacji koniecznych do rozwiązania bieżącego zadania, jest odpowiedzialna za procesy włączania dostępnej informacji zgodnie z wymogami sytuacji,
Systemy pamięci przemijającej Pamięć krótkotrwała c.d. : badania nad pamięcią krótkotrwałą zaczął prowadzić Saul Sternberg, w badaniu Glanzera i Cunitz (1996) wyniki wykazały istnienie charakterystycznych dla pamięci krótkotrwałej efektów towarzyszących odpamiętywaniu: efekt pierwszeństwa - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na początku materiału do zapamiętania; efekt świeżości - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na końcu materiału do zapamiętania. przyczynę zapominania informacji z pamięci krótkotrwałej może stanowić samoistne zanikanie informacji wraz z upływem czasu, przekierowanie uwagi, czyli zaniechanie powtarzania informacji na rzecz innego zadania, a także interferencja między informacjami, czyli nakładanie się na siebie informacji, może być np. podobieństwo akustyczne (wyraz baran w pamięci krótkotrwałej zostanie odczytany jako banan).
Systemy pamięci przemijającej Pamięć robocza: pamięć robocza jest częścią pamięci krótkotrwałej, która nie ma za zadanie tylko biernego przechowywania informacji, lecz pozwala także na przetwarzanie, nadzorowanie i koordynację przechowywanych informacji, tę ideę pamięci roboczej sformułowali Baddeley i Hitch.
Systemy pamięci przemijającej Pamięć robocza c.d. : W obrębie pamięci roboczej Baddeley i Hitch wyróżnili cztery podsystemy: Centralny system wykonawczy - pełni on trzy główne funkcje: na bieżąco przetwarza informacje, nadzoruje to przetwarzanie oraz koordynuje pracę podległych mu buforów pamięci; Pętla artykulacyjno-fonologiczna - składa się z dwóch mechanizmów: biernego (fonologicznego) odpowiedzialnego za krótkotrwałe przechowywanie informacji fonologicznych oraz czynnego (artykulacyjnego) odpowiedzialnego za bieżące przetwarzanie informacji fonologicznych;
Systemy pamięci przemijającej Pamięć robocza c.d. : Szkicownik wzrokowo-przestrzenny - składa się z dwóch mechanizmów: biernego magazynu wzrokowego odpowiedzialnego za krótkotrwałe przechowywanie informacji wizualnych oraz czynnego wewnętrznego "skryby" odpowiedzialnego za bieżące przetwarzanie informacji wizualnych; Bufor epizodyczny - jest odpowiedzialny za krótkotrwałe przechowywanie informacji zapisanych jednocześnie w kodzie werbalnym i wizualnym.
Systemy pamięci trwałej pamięć trwała charakteryzuje się dłuższym czasem przechowywania informacji, jej funkcje polegają na gromadzeniu różnorodnej wiedzy, której używanie jest kluczowym narzędziem adaptacji do złożonych wymagań środowiskowych, duża trwałość jest zaletą tego rodzaju zapisów pamięciowych, mimo tego zapominanie informacji nie jest błędem ewolucyjnym, ma ono funkcję przystosowawczą, ponieważ zapominaniu ulega informacja, która nie jest używana, a więc zapewne utraciła swą przydatność z perspektywy tego przystosowania.
Pamięć trwała W 1972 roku Endel Tulving dokonał rozróżnienia pamięci długotrwałej w zależności od zapamiętywanych informacji. PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA DEKLARATYWNA (opisowa) PROCEDURALNA (nieopisowa) SEMANTYCZNA EPIZODYCZNA
Pamięć trwała pamięć deklaratywna fakty, zdarzenia, wiedza semantyczna epizodyczna wiedza pojęciowa przeżycia osobiste pamięć proceduralna operacje umysłowe, umiejętności
Pamięć semantyczna wymaga od swojego użytkownika znajomości języka, jej głównym zadaniem jest możność pamiętania przez podmiot treści i znaczeń pojęć (wiedza pojęciowa), proces nauczania ma na celu powiększanie wiedzy semantycznej, przechowuje informacje w postaci abstrakcyjnych lub konkretnych reprezentacji językowych, obejmuje łatwą do zwerbalizowania wiedzę ogólną oderwaną od kontekstu autobiograficznego, ma strukturę sieci, w której poszczególne informacje stanowiące węzły łączą się między sobą za pośrednictwem nici skojarzeniowych.
Pamięć epizodyczna nazywana także p. autobiograficzną, pamięć epizodyczna stanowi zapis informacji dotyczących wydarzeń charakteryzujących się określonym czasem i przestrzenią, rejestruje się w niej bezpośrednie doświadczenie, struktura informacji w pamięci epizodycznej opiera się na chronologii, jej elementy mają określoną lokalizację w czasie i miejscu zdarzenia: stanowi podstawę osobistej tożsamości, dostęp do tych informacji ma charakter świadomy i dowolny, a odtwarzanie opiera się na osobistej refleksji.
Pamięć proceduralna dotyczy umiejętności i nawyków życiowych, odpowiada za wykonywanie czynności, przechowuje wiedzę typu jak wiedzę proceduralną, ma charakter automatyczny, kształci się dłużej niż inne rodzaje pamięci.
Pamięć proceduralna Właściwości pamięci proceduralnej: nabywanie informacji: poprzez bezpośrednie spostrzeganie, doświadczenie, dostrajanie do wymagań otoczenia, przejawianie wiedzy: reakcje o dość sztywnym przebiegu, będące skutkiem uczenia się, ujawniane w sytuacjach należących do tej samej klasy co sytuacje, w jakich zostały opanowane; dostęp jest całkowicie automatyczny, świadomość operacji pamięciowych i treści pamięci: występuje uświadomienie wtórne, że została wykonana pewna reakcja, pewna czynność.
Umiejscowienie pamięci w ontogenezie i filogenezie według Tulvinga najwcześniej powstającą i najszerszą jest pamięć proceduralna, pamięć proceduralną stosujemy od pierwszych dni naszego istnienia i dysponują też nią zwierzęta, jeżeli nauczymy się wykonywać jakąś czynność to zostaje ona w naszej pamięci jako automatyzm, np. jazda na rowerze czy prowadzenie samochodu, ale również operowanie naszym głosem, automatyzm jest wielkim atutem, ponieważ nie zżera naszych zasobów uwagi, przynajmniej po opanowaniu czynności i raczej nie podlega zapominaniu;
Umiejscowienie pamięci w ontogenezie i filogenezie następna według Tulvinga jest pamięć semantyczna, jest bardziej zaawansowana niż pamięć epizodyczna, choćby ze względu na to, że wymaga od swojego użytkownika znajomości języka, uczymy się, że np. kubek to kubek, bez względu, jak wygląda, szklanka to szklanka, mimo tego, że czasami ich wygląd się bardzo zbliża do siebie; najbardziej zaawansowaną pamięcią w rozwoju według Tulvinga jest pamięć epizodyczna, pamięć ta jest narażona na największą utratę, dlatego jest najbardziej zawodna.
Bibliografia Krupka-Matuszczyk I., Matuszczyk M., Psychiatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2007, s. 19 Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 Strony internetowe: http://www.kognitywistyka.net/encyklopedia/pamiec.html http://www.iqlabs.pl/blog-edukacyjny/2005/12/rodzaje-pamici-iich-umiejtne-uycie-do-lepszego-pamitania