POMORSKI BAROMETR ZAWODOWY DIAGNOZOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA NA KWALIFIKACJE I UMIEJĘTNOŚCI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Wyniki drugiego cyklu badań (edycja 2012) Branża BPO Gabriela Grotkowska Tomasz Gajderowicz
Struktura prezentacji 1. Czym jest branża BPO/SSC? 2. Branża BPO/SSC na Pomorzu 1. Charakterystyka branży 2. Zatrudnienie w BPO/SSC na Pomorzu 3. Profil kompetencyjny pracownika BPO/SSC 4. Przyszłość branży BPO na Pomorzu 3
Branże strategiczne Analiza średnio- i długookresowych ilościowych i jakościowych prognoz zmian sytuacji gospodarczej województwa pozwoliła wskazać następujące branże strategiczne dla pomorskiego rynku pracy w dłuższej perspektywie: branżę logistyczno-transportową, branżę energetyczną, branżę technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT), branżę BPO/SSC, branżę usług opiekuńczych, branże przemysłu przetwórczego, przede wszystkim z obszaru przemysłu stoczniowego i chemicznego, branżę turystyczną. 4
Podstawowe definicje BPO (Business Process Outsourcing) polega na zlecaniu zewnętrznemu dostawcy obsługi wybranych procesów biznesowych, tradycyjnie realizowanych za pomocą wewnętrznych zasobów. Rodzaje outsourcingu: ITO, SSC, KPO Z usług outsourcingowych korzystają przede wszystkim takie branże gospodarki jak finanse, bankowość, telekomunikacja, IT, FMCG, farmacja. Dużą część realizowanych w Polsce usług sektora BPO ma w istocie charakter tzw. offshore outsourcingu (przeniesienie wybranych procesów biznesowych poza granice kraju). Polska (a w szczególności województwo pomorskie), wydaje się być atrakcyjnym obszarem lokalizacji działalności związanej z usługami biznesowymi. 5
Ogólna charakterystyka branży BPO Według różnych danych, w Polsce w sektorze BPO zatrudnionych jest obecnie 85-110 tysięcy osób, a wielkość rynku tylko w zakresie BPO/SSC szacowana jest na ponad 4 mld złotych Liczba centrów outsourcingu usług biznesowych w Polsce według typu i lokalizacji, 2012 6
Co determinuje lokalizację centrów BPO? Dostępność i jakość wykwalifikowanych pracowników znających języki obce oraz posiadających umiejętności komunikacji, Dostępność komunikacyjna (położenie przy ważnych szlakach komunikacyjnych, funkcjonowanie w mieście portu lotniczego z szeroką siatką połączeń), Odpowiednia infrastruktura (np. dostępność powierzchni biurowej i ich cena), Koszty prowadzenia działalności w danym miejscu, Jakość obsługi inwestora w danym mieście, Wizerunek miasta (historie sukcesów firm z sektora w danym miejscu), Możliwość skorzystania z dostępnych zachęt inwestycyjnych, Jakość życia w poszczególnych miastach. 7
Branża BPO na Pomorzu Według Invest in Pomerania obecnie na Pomorzu działa 57 firm z obszaru outsourcingu usług biznesowych. Główne obszary działalności: działalność z zakresu technologii informacyjno-komunikacyjnych (18 firm) działalność z zakresu outsourcingu procesów wiedzy (13 firm) działalność z zakresu finansów i księgowości (12 firm) Przeważająca większość podmiotów to firmy zagraniczne. Działalność sektora outsourcingu usług biznesowych wyraźnie skupiona jest w Gdańsku: tu zlokalizowanych jest aż 36 centrów. Drugim lokalnym centrum dla branży jest Gdynia (17 centrów). Przeciętnie firma z branży BPO działa na rynku od prawie 7 lat. 8
Liczba podmiotów prowadzących outsourcing usług biznesowych w województwie pomorskim według typu działalności i lokalizacji 14 12 10 8 6 4 2 Gdańsk Gdynia Tczew 0 9
Przeciętny wiek (w latach) przedsiębiorstw działających w sektorze outsourcingu usług biznesowych według typu działalności i własności Typ działalności Własność Ogółem Krajowa Zagraniczna Nieustalona Zarządzanie flotą pojazdów 11,0 - - 11,0 Centrum rozwojowe - - - - Obsługa klienta - 4,3-4,3 Usługi windykacyjne 18,0 - - 18,0 Finanse i księgowość 1,0 2,0 0,0 1,3 Finanse i księgowość, IT - - - - ICT 11,4 4,0-7,1 ICT, Administracja - - - - Logistyka - 2,0-2,0 Centrum operacyjne - 3,0-3,0 Badania i wdrożenia 21,3 8,0-12,4 Nieustalony profil działalności - - 1,0 1,0 Ogółem 12,7 4,6 0,3 6,8 10
Zatrudnienie w branży BPO na Pomorzu 4000 3000 2000 1000 0 Gdańsk Gdynia Tczew 11
Wielkość zatrudnienie w przedsiębiorstwach działających w sektorze outsourcingu usług biznesowych według typu działalności i własności Typ działalności Własność Ogółem Krajowa Zagraniczna Nieustalona Zarządzanie flotą pojazdów 180 - - 180 Centrum rozwojowe - 1000-1000 Obsługa klienta - 1800-1800 Usługi windykacyjne 450 - - 450 Finanse i księgowość 210 1080 220 1510 Finanse i księgowość, IT - 30-30 ICT 1244 1312-2556 ICT, Administracja 60 - - 60 Logistyka - 30-30 Centrum operacyjne 500 3600-4100 Badania i wdrożenia 120 1557-1677 Ogółem 2764 10409 220 13393 12
Najczęściej oferowane stawki wynagrodzenia na stanowiskach typowych dla BPO/ITO/SSC/KPO Język obcy Stanowisko Województwo Mazowieckie Dolnośląskie Śląskie Małopolskie Pomorskie Wielkopolskie Call centre agent 2500 2000 2000 2500 2000 2500 Call centre agent (z jęz. obcym) 4000 3000 3000 4000 3000 3000 Call centre representative 4300 3500 3000 3500 4000 4000 Call centre manager 7500 6500 8000 9000 6000 7000 Księgowy 5500 4500 3500 4500 4000 4500 Programista Java 10000 7000 5500 7500 6000 7000 Programista C++ 8000 5500 5500 6000 6000 5500 Analityk systemowy 8000 8000 7500 5000 5500 5000 Architekt/projektant aplikacji 18000 8000 13000 14000 10000 11000 Angielski General Ledger Accountant, Junior 3500 3500 3000 3500 3000 3000 General Ledger Accountant, Senior 5000 5000 4500 4500 4500 4500 General Ledger Accountant, Team Leader 9000 8000 7500 7500 7500 7000 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ Call centre, Associate 3500 2800 2500 2500 2500 2500 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ Call centre, Senior associate 5000 3800 3500 3500 4000 3500 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ Call centre, Team Leader 8000 5000 6500 6500 6500 7000 Transaction manager 11000 10000 10000 10000 10000 10000 Reporting analyst 6000 5500 5500 5500 5500 5500 Business analyst 6000 6500 6000 6000 6000 6000 General Ledger Accountant, Junior 4000 3500 4000 4000 3500 3500 General Ledger Accountant, Senior 5000 4300 5000 5000 5000 5000 General Ledger Accountant, Team Leader 9000 8000 8000 8000 8000 8000 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ Call centre, Associate 3500 3500 3500 3500 3000 3000 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ Call centre, Senior associate 4300 4300 4500 4300 4500 4000 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ Call centre, Team Leader 8000 8000 7000 7000 7000 7000 Transaction manager 11000 10000 11000 11000 11000 11000 Reporting analyst 6000 5000 6000 6000 6000 6000 Business analyst 7000 6500 7000 7000 7000 7000 General Ledger Accountant, Junior 5500 4500 5000 5500 4000 5500 General Ledger Accountant, Senior 7000 5000 7000 7000 6000 7000 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ 5500 3500 4500 5500 4000 5500 Call centre, Associate 13 Accounts Payable/ Accounts Receivable/ 6000 4000 5500 6000 5000 6000 Call centre, Senior associate Brak wymagań Angielski i inny język popularny Angielski i inny język rzadki
ZAWODY CHARAKTERYSTYCZNE DLA BRANŻY J I K w rankingach zawodów deficytowych i o największym zapotrzebowaniu 14
Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Kod grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów Miejsca w rankingu zapotrzebowania (Z) i deficytowości (D) Sekcja J - Informacja i komunikacja Kod grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów Miejsca w rankingu zapotrzebowa nia (Z) i deficytowości (D) Z D Z D 2514 Programiści aplikacji 2 3 2514 Programiści aplikacji 2 3 2412 Doradcy finansowi i inwestycyjni 10 39 7214 Robotnicy przygotowujący i 14 34 wznoszący konstrukcje metalowe 4110 Pracownicy obsługi biurowej 16 16 2519 Analitycy systemowi i 26 92 specjaliści do spraw rozwoju aplikacji komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani 2519 Analitycy systemowi i specjaliści 26 92 7411 Elektrycy budowlani i 18 103 do spraw rozwoju aplikacji pokrewni komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani 3312 Pracownicy do spraw kredytów, 32 151 2431 Specjaliści do spraw reklamy i 41 19 pożyczek i pokrewni marketingu 2619 Specjaliści z dziedziny prawa 59 73 2512 Specjaliści do spraw rozwoju 53 280 gdzie indziej niesklasyfikowani systemów informatycznych 2523 Specjaliści do spraw sieci 65 50 2523 Specjaliści do spraw sieci 65 50 komputerowych komputerowych 2511 Analitycy systemowi 66 427 2511 Analitycy systemowi 66 427 1211 Kierownicy do spraw 141 60 7412 Elektromechanicy i 422 21 finansowych elektromonterzy 1346 Kierownicy w instytucjach 170 126 3512 Technicy wsparcia 75 32 finansowych i informatycznego i ubezpieczeniowych technicznego 4222 Pracownicy centrów obsługi 112 133 2166 Projektanci grafiki i 111 113 telefonicznej (pracownicy call multimediów center) 2422 Specjaliści do spraw 436 14 2522 Administratorzy systemów 148 264 administracji i rozwoju komputerowych 3313 Księgowi 419 31 4227 Ankieterzy 200 437 4214 Windykatorzy i pokrewni 137 97 7413 Monterzy linii elektrycznych 187 213 4120 Sekretarki (ogólne) 48 20 2642 Dziennikarze 361 254 2413 Analitycy finansowi 117 297 2641 Literaci i inni autorzy tekstów 383 283 4211 Kasjerzy bankowi i pokrewni 146 132 7421 Monterzy i serwisanci urządzeń elektronicznych 4312 Pracownicy do spraw statystyki, 360 426 440 72 15
ZAWODY CHARAKTERYSTYCZNE DLA BRANŻY BPO/SSC w języku ofert internetowych 16
Nazwa zawodu/ stanowiska pracy zgłaszana przez pracodawcę Kod grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów wg KZIS 2010 Operations Manager 1346 Kierownicy w instytucjach finansowych i ubezpieczeniowych Client Delivery Specialist 2421 Specjaliści do spraw zarządzania i organizacji HR Customer Care Representative 2423 Specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi HR Customer Care Representative 2423 Specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi Client Sales Representative (Finance Accounts) 2433 Specjaliści do spraw sprzedaży (z wyłączeniem technologii informacyjno-komunikacyjnych) Client Sales Representative PUBLIC ACCOUNTS 2433 Specjaliści do spraw sprzedaży (z wyłączeniem technologii informacyjno-komunikacyjnych) Online sales account manager 2433 Specjaliści do spraw sprzedaży (z wyłączeniem technologii informacyjno-komunikacyjnych) Engineering Manager 2512 Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych R&D Processes Engineer 2512 Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych SCM Engineer 2512 Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych Software Engineer - IRC Economics Content 2512 Specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych Development IAG B&P analyst 2519 Analitycy systemowi i specjaliści do spraw rozwoju aplikacji komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani Oracle Database Administrator 2521 Projektanci i administratorzy baz danych Network Management Specialist 2521 Projektanci i administratorzy baz danych Księgowy 3313 Księgowi Księgowy z językiem fińskim 3313 Księgowi MTS Sales Representative 3322 Przedstawiciele handlowi Przedstawiciel handlowy 3322 Przedstawiciele handlowi Asystent Recepcji 4226 Recepcjoniści (z wyłączeniem hotelowych) 17
Profil kompetencyjny pracownika z branży BPO Grupy zawodów kluczowe dla branży BPO/SSC to: programiści aplikacji analitycy systemowi specjaliści do spraw rozwoju systemów informatycznych projektanci aplikacji sieciowych i multimediów księgowi pracownicy do spraw rachunkowości i księgowości doradcy finansowi i inwestycyjni pracownicy obsługi biurowej pracownicy centrów obsługi telefonicznej (pracownicy call center) Według danych ABSL średni wiek pracowników w branży BPO/SSC to około 30 lat. Płeć nie jest czynnikiem decydującym o zatrudnieniu w sektorze. 18
Profil kompetencyjny pracownika z branży BPO (Wykształcenie) 90% pracowników firm sektora nowoczesnych usług biznesowych to osoby legitymujące się wyższym wykształceniem lub aktualnie studiujące. Wielu pracodawców nie precyzuje kierunku kształcenia. Jeśli jednak kierunek jest podawany, najbardziej pożądane są: informatyka, finanse, bankowość, księgowość. Pracodawcy niejednokrotnie świadomie zatrudniają studentów w wieku do 26 lat ze względu na możliwość obniżenia kosztów pracy (składek na ubezpieczenia społeczne). Zjawisko przekwalifikowania branży? 19
Profil kompetencyjny pracownika z branży BPO (Języki obce) Podstawowym wymaganiem stawianym pracownikom jest biegła znajomość języka angielskiego, przy czym pożądana jest także znajomość innego języka obcego. Szczególnie pożądana wydaje się znajomość języków skandynawskich. Pożądani są szczególnie kandydaci do pracy jednocześnie ze znajomością mniej popularnego języka i kwalifikacjami w zakresie księgowości czy finansów. 20
Profil kompetencyjny pracownika z branży BPO (Kwalifikacje zawodowe) Zawody związane z informatyką: wymagane wykształcenie informatyczne, a także znajomość poszczególnych języków programowania (najczęściej podawano: C++ oraz Java); znajomość programów SAP, AX. Pracodawcy w wywiadach wskazywali także na problem podstawowej znajomości pojęć ekonomiczno-finansowych. Zawody związane z księgowością: wymagane wykształcenie i doświadczenie, ukończenie kursu księgowości i biegłego posługiwania się programami służącymi do wykonywania zawodu (np. program Symfonia czy SAP); pożądane certyfikaty Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR) oraz Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) lub certyfikatu ACCA (Association of Chartered Certified Accountants) oraz CIMA (Chartered Institute of Management Accountants); znajomość prawa podatkowego. Zawody związane z finansami: wymagane są umiejętności z pogranicza różnych obszarów (np. rachunkowości i analizy finansowej). 21
Profil kompetencyjny pracownika z branży BPO (Kompetencje kluczowe) Wśród kompetencji kluczowych najczęściej wymieniane są umiejętności komunikacji, pracy w grupie oraz umiejętności interpersonalne. Pracodawcy często zwracają uwagę na umiejętność funkcjonowania w środowisku międzynarodowym. Wielu pracodawców zaznacza, że najważniejsza jest umiejętność szybkiej nauki. System szkolenia nowych pracowników opiera się o wyuczenie określonych procedur. 22
Profil kompetencyjny pracownika z branży BPO (Cechy osobowe) Najczęściej wskazywaną cechą osobową była pracowitość oraz zaangażowanie i chęć wkładu w usprawnianie działalności firmy. Najczęściej wymieniane pożądane cechy osobowe to: samodzielność, odpowiedzialność i otwartość na nowe doświadczenia. W dalszej kolejności: konieczność zaangażowania i umiejętność pracy w zespole (zawody informatyczne), samodzielność, wytrwałość i konsekwencja ( zawody związane z księgowością i finansami). Najmniej rozbudowane są wymagania dotyczące cech osobowych w elementarnej grupie zawodów Analitycy systemowi i specjaliści do spraw rozwoju aplikacji komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani. 23
Przyszłość branży BPO na Pomorzu Cechy województwa pomorskiego sprzyjające rozwojowi BPO na Pomorzu: relatywnie duża dostępność kadr (Trójmiasto jest znaczącym ośrodkiem akademickim), relatywnie niska rotacja pracowników, dobra znajomość języków obcych, zwłaszcza mniej popularnych względnie niskie koszty działalności (w tym cena powierzchni biurowych), jakość połączeń komunikacyjnych, wysoka jakość życia, bogata oferta turystyczno-rekreacyjna, zachęcająca inwestorów do odwiedzania Pomorza. 24
PSDB Sp. z o.o. ul. Sienna 64 00-825 Warszawa tel.: 022 492 71 04 fax: 022 492 71 39 www.psdb.com.pl e-mail: psdb@psdb.com.pl 25