RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2143343 (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 11.07.2008 08104719.3 (13) (51) T3 Int.Cl. A23L 1/30 (2006.01) A23L 1/302 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (97) O udzieleniu patentu europejskiego ogłoszono: 13.02.2013 Europejski Biuletyn Patentowy 2013/07 EP 2143343 B1 (54) Tytuł wynalazku: Udoskonalenie uczenia się (30) Pierwszeństwo: (43) Zgłoszenie ogłoszono: 13.01.2010 w Europejskim Biuletynie Patentowym nr 2010/02 (45) O złożeniu tłumaczenia patentu ogłoszono: 31.07.2013 Wiadomości Urzędu Patentowego 2013/07 (73) Uprawniony z patentu: Vifor SA, Villars-sur-Glane, CH PL/EP 2143343 T3 (72) Twórca(y) wynalazku: MADELEINE PORTWOOD, Durham, GB (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Jan Kunicki EGO-PATENT KANCELARIA PATENTOWA ul. Opolska 51 m. 131 31-277 Kraków Uwaga: W ciągu dziewięciu miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu patentu europejskiego, każda osoba może wnieść do Europejskiego Urzędu Patentowego sprzeciw dotyczący udzielonego patentu europejskiego. Sprzeciw wnosi się w formie uzasadnionego na piśmie oświadczenia. Uważa się go za wniesiony dopiero z chwilą wniesienia opłaty za sprzeciw (Art. 99 (1) Konwencji o udzielaniu patentów europejskich).
1 Opis Dziedzina techniki [0001] Wynalazek dotyczy stosowania kwasu omega-3-eikozapentaenowego, kwasu omega-3-dokozaheksaenowego i kwasu gamma-linolenowego w celu poprawy zdolności uczenia się dzieci, jak określono w zastrzeżeniach. Dotychczasowy stan techniki [0002] Niezbędne, długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (EFA) są skoncentrowane w mózgu i układzie nerwowym. Kwas dokozaheksaenowy (DHA) (omega-3) jest najbardziej rozpowszechnionym kwasem wielonienasyconym w mózgu, gdzie jest skoncentrowany w synapsach neuronowych i okazuje się być integralnym czynnikiem w przewodzeniu nerwowym. Kwas eikozapentaenowy (omega-3), kwas arachidonowy i kwas gamma-linolenowy (omega-6) są również uważane za ważne w przewodzeniu nerwowym, a ich niedobór łączy się z zaburzeniami psychicznymi i rozwojowymi. Znaleziono związek pomiędzy niedoborem kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 a zachowaniem dzieci i trudnościami w uczeniu się. Zaburzenia neurorozwojowe obejmują zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), rozwojowe zaburzenie koordynacji (DCD)/dysprarksję, dysleksję, zaburzenia ze spektrum autyzmu u dzieci w wieku szkolnym i młodych dorosłych. Omega-3 i omega-6 nie mogą być syntetyzowane w organizmach ludzi i muszą być dostarczane ze źródeł pożywienia. Jednakże te źródła pożywienia zmniejszają się w zachodnich społeczeństwach. U 20% dzieci z trudnościami behawioralnymi i związanymi z nauką, standardowe wspomaganie, takie jak ukierunkowane ćwiczenia czytania, strukturalne zajęcia koordynacyjne oraz kierowanie zachowaniem, dało tylko minimalną poprawę. Ponadto, u dużej części tych dzieci wykryto wysypkę, astmę, nietolerancję laktozy i inne alergie, które również są związane z niedoborem pożywienia. [0003] Dwa najnowsze badania wykazały, w odniesieniu do ADHD, dysleksji i DCD/dyspraksji, dobroczynny wpływ suplementów z niezbędnymi kwasami tłuszczowymi omega-3/-6 w porównaniu z placebo. W badaniu Oxford-Durham (Richardson A.J. and Montgomery P., Pediatrics 2005; 115:1360-66) 117 uczniów z DCD, w wieku 5-12 lat, otrzymywało suplement z kwasami omega-3/-6 lub placebo, sześć kapsułek dziennie przez trzy miesiące, a następnie wszystkie dzieci otrzymywały suplement z kwasami omega-3/-6 w tej samej dawce. Zaobserwowano znaczny spadek
2 objawów ADHD w grupie otrzymującej aktywny suplement; w ocenie zastosowano podskalę Conners' Teacher Rating Scale-Long Version (CTRS-L). Drugie badanie (Sinn N. and Bryan J., J Dev Behav Pediatr 2007; 28:82-91) obejmowało 132 australijskich dzieci w wieku 7-12 lat, które osiągnęły wynik >2 SD powyżej normy populacyjnej według wskaźnika ADHD Conners'a, tzn. podskali Conners' Parent Rating Scale-Long Version (CPRS-L); dzieci te nie miały zdiagnozowanego klinicznie ADHD dla tego badania. Dzieci były poddane randomizacji w celu otrzymywania suplementu z kwasami omega-3/-6 lub placebo przez trzy miesiące. Dodano suplement z mikroskładnikami odżywczymi zawierający witaminy (A, B 2, B 3, B 5, B 6, B 12, C, D 3, i E) oraz minerały (cynk, magnez, miedź i żelazo), lub placebo, w celu oceny czy suplementacja da jakiekolwiek dodatkowe korzyści. Zaobserwowano znaczny spadek objawów ADHD na skali CPRS-L i brak spadku na skali CTRS-L; nie było istotnych różnic w przypadku obecności lub braku mikroskładników odżywczych. [0004] Inne badania, które obejmowały dzieci przedszkolne (18 miesięcy 3 lata), uczniów klas początkowych (5 12 lat) lub młodzież (12 15 lat), dały pozytywne wyniki (Portwood M.M., Nutr Health 2006; 18:219-32). U dzieci z DCD, suplement diety z kwasami omega-3/-6 miał podobny wpływ jak metylofenidanian na skali wskaźnika ADHD Conners'a (Schachter H.M., Pham B., King J., Langford S., and Moher D., CMAJ 2001; 165:1475-88). Zaobserwowano również, że dzieci w klasie nie potrzebowały już ciągłego upominania, aby były skoncentrowane, co ostatecznie miało dobroczynny wpływ na całą klasę, a nie tylko na te z trudnościami w nauce. [0005] Jest silny dowód, który wskazuje, że kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas DHA i kwas gamma-linolenowy są wymagane w połączeniu, aby miały znaczny wpływ na uwagę, koncentrację i naukę dzieci z problemami behawioralnymi i dotyczącymi nauki. Wyniki badań tylko z DHA pokazały, że nie ma żadnej poprawy objawów ADHD w porównaniu do placebo u dzieci w wieku 6-12 lat (Voigt R.G., Llorente A.M., Jensen C.L., Fraley J.K., Berretta M.C., and Heird W.C., J Pediatr 2001; 139:189-96; Hirayama S., Hamazaki T., and Terasawa K., Eur J Clin Nutr 2004; 58:467-73). [0006] Do dzisiaj nie podjęto żadnych randomizowanych badań kontrolowanych obejmujących dzieci z ważniejszych szkół podstawowych (w wieku 5-12 lat), aby ocenić wpływ suplementu diety z kwasami omega-3/-6 na naukę i zachowanie.
3 Istota wynalazku [0007] Wynalazek dotyczy mieszaniny kwasu omega-3-eikozapentaenowego i kwasu omega-3-dokozaheksaenowego, kwasu gamma-linolenowego i witaminy E stosowanej do poprawy zdolności uczenia się normalnych dzieci w wieku 6 do 12 lat, a w szczególności do zwiększenia ich wieku umiejętności czytania. [0008] Nieoczekiwanie zaobserwowano, że mieszanina kwasu omega-3-eikozapentaenowego, kwasu omega-3-dokozaheksaenowego i witaminy E, oraz kwasu gamma-linolenowego nie tylko pomaga w leczeniu zaburzeń neurorozwojowych, takich jak zaburzenia uczenia się, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), rozwojowe zaburzenie koordynacji (DCD)/dysprarksja, dysleksja, zaburzenia ze spektrum autyzmu, lecz ma również dobroczynny wpływ na zdrowe dzieci w wieku szkolnym i młodych dorosłych z przeciętnym zachowaniem i inteligencją. Szczegółowy opis wynalazku [0009] Wynalazek dotyczy połączenia kwasu omega-3-eikozapentaenowego i kwasu omega-3-dokozaheksaenowego, kwasu gamma-linolenowego i witaminy E do stosowania w celu poprawy zdolności uczenia się normalnych dzieci. W szczególności wynalazek dotyczy mieszaniny kwasu omega-3-eikozapentaenowego, kwasu omega-3- dokozaheksaenowego, kwasu gamma-linolenowego i witaminy E do stosowania w celu zwiększenia wieku umiejętności czytania u dzieci w wieku 5 do 12 lat z przeciętną inteligencją. [0010] Kwas omega-3-eikozapentaenowy jest kwasem all-cis-5,8,11,14,17-eikozapentaenowym, czasem określanym skrótem EPA. [0011] Kwas omega-3-dokozaheksaenowy jest kwasem all-cis-4,7,10,13,16,19- dokozaheksaenowym, czasem określanym skrótem DHA. [0012] Kwasy tłuszczowe omega-3 występują naturalnie w oleju rybim i algach, lecz są również znane inne mniejsze źródła. [0013] Kwas gamma-linolenowy, zwany również kwasem gamma-linoleowym, jest kwasem all-cis-6,9,12-oktadekatrienowym, czasem określanym skrótem GLA. Należy on do klasy kwasów tłuszczowych omega-6. Głównym źródłem jest olej z wiesiołka, olej z ogórecznika, olej z pestek czarnej porzeczki i również olej rybi. [0014] Połączenie zawierające kwas omega-3-eikozapentaenowy (EPA), kwas omega-3-dokozaheksaenowy (DHA) i kwas gamma-linolenowy (GLA), dodatkowo
4 zawiera przeciwutleniacz: witaminę E (tokoferol). [0015] Może zawierać dodatkowo inne witaminy. [0016] Rozpatrywanymi witaminami są rozpuszczalna w tłuszczach witamina A (retinol), witamina D (kalcyferol, np. witamina D 3, cholekalcyferol), witamina E (alfa-tokoferol) i witamina K (filochinon), rozpuszczalna w wodzie witamina C (kwas askobinowy) i witaminy z grupy B, np. tiamina (B 1 ),, ryboflawina(b 2 ), niacyna (B 3 ), kwas pantotenowy (B 5 ), pirydoksyna (B 6 ), biotyna (B 7 ), kwas foliowy (B 9 ) i kobalamina (B 12 ). [0017] Względne ilości kwasów tłuszczowych omega-3 są preferencyjnie w zakresie 1 część DHA na 1 do 10 części (ciężar na ciężar (w/w)) EPA, w szczególności 1 część DHA na 2 do 5 części (w/w) EPA, np. 1 część DHA na 3 do 3,5 części (w/w) EPA. Względne ilości kwas tłuszczowego omega-6 GLA w odniesieniu do kwasów tłuszczowych omega-3 DHA i EPA są preferencyjnie w zakresie 1 część GLA na 5 do 20 części (w/w) DHA/EPA, w szczególności 1 część GLA na 10 do 15 części (w/w) DHA/EPA, np. 1 część GLA na 11 do 13 części (w/w) DHA/EPA. [0018] Preferencyjnym źródłem połączenia z wynalazku zawierającego kwas omega-3-eikozapentaenowy, kwas omega-3-dokozaheksaenowy i kwas gammalinolenowy (kwasy tłuszczowe omega-3/omega-6) jest olej rybi. [0019] Dzienne rozpatrywane dawki są w zakresie 0,2 g do 2 g kwasów tłuszczowych omega-3 lub połączone kwasy tłuszczowe omega-3/omega-6, preferencyjnie 0,4 g do 1,5 g połączonych kwasów tłuszczowych omega-3/omega-6, najbardziej preferencyjnie 0,6 do 1,0 g połączonych kwasów tłuszczowych omega-3/omega-6. Dzienna dawka jest zwykle stosowana w trzech równych porcjach, jedna rano, druga w środku dnia i trzecia późnym popołudniem lub wieczorem. [0020] Połączenie kwasu omega-3-eikozapentaenowego, kwasu omega-3-dokozaheksaenowego i kwasu gamma-linolenowego (kwasy tłuszczowe omega-3/omega- 6) jest dostarczane w postaci dowolnego, standardowego preparatu farmaceutycznego odpowiedniego do podania doustnego. Odpowiednimi preparatami są, na przykład, miękkie lub twarde kapsułki, olejek, syrop, lecz również inne formy, takie jak pastylki do ssania lub guma do żucia. Preparaty mogą zwierać dodatkowe substancje pomocnicze, barwniki lub pigmenty i środki smakowe, w szczególności środki smakowe maskujące rybi smak.
5 [0021] Preferencyjne są twarde kapsułki zbudowane z żelatyny, i również miękkie, szczelne kapsułki zbudowane z żelatyny i plastyfikatora, takiego jak glicerol lub sorbitol. Wielkość kapsułek jest wybrana preferencyjnie w tak sposób, aby preferencyjna dzienna dawka był dostarczana w 1, 2, 3, 6 lub 9 kapsułkach. [0022] Alternatywnie, połączenie kwasu omega-3-eikozapentaenowego, kwasu omega-3-dokozaheksaenowego i kwasu gamma-linolenowego (kwasy tłuszczowe omega-3/omega-6) mogą być podawane w postaci olejku do przyjmowania w postaci płynnej, na przykład dodawanego do zwykłego jedzenia. Preferencyjnie taki olejek zawiera dodatkowe środki smakowe rozpuszczalne w tłuszczach w celu zmiany lub zamaskowania rybiego smaku tego połączenia. W przypadku podawania w postaci syropu, połączenie jest dostarczane jako zawiesina w wodzie, zawierająca związki emulgujące i odpowiednie środki smakowe. Olejki lub syropy są dostarczane preferencyjnie w pojemnikach pozwalających na proste dozowane. [0023] Niespodziewanie odkryto w badaniu opisanym poniżej, że suplement diety z kwasami omega-3/-6 i witaminą E podawany dzieciom z ważniejszych szkół podstawowych z różnorodnego spektrum zdolności uczenia się i zachowania poprawia zdolność uczenia się i zachowanie. W przeszłości pewna liczba badań wykazała korzyści wynikające z suplementu zawierającego kwasy omega-3/-6 u dzieci z trudnościami w nauce i trudnościami behawioralnymi, lecz nie wykazano żadnego pozytywnego wpływu lub nawet nie spodziewano się go u zdrowych dzieci w wieku szkolnym i młodych dorosłych z przeciętnym zachowaniem i inteligencją. [0024] Jak pokazano poniżej, wiek umiejętności czytania i pamięć robocza poprawiają się znacznie w czasie 3 pierwszych miesięcy w grupie otrzymującej aktywny suplement w porównaniu do grupy otrzymującej placebo. Po zamianie placebo na aktywny suplement, dzieci w tej grupie uzyskały znaczne korzyści w drugim okresie trzymiesięcznym, co było bliskie poziomowi osiąganemu przez grupę otrzymującą suplement w pierwszym okresie trzymiesięcznym. [0025] Szkoły podstawowe w Middlesborough w Zjednoczonym Królestwie, które były wybrane do badania, są reprezentatywną grupą przekrojową, począwszy od szkół z 33% uczniów, dla których język angielski był drugim językiem, skończywszy na szkołach bez dzieci z mniejszości narodowych. Wyniki stosuje się do całej populacji z szerokim zakresem statusu socjoekonomicznego.
6 [0026] Wyniki zakresu liczb dla punktu odniesienia były trochę poniżej średniej o wartości 10 dla przeciętnego dziecka (co odpowiada ilorazowi inteligencji równemu 100), lecz w znacznym stopniu w zwykłym zakresie 8.5-11.5. Jest zachęcające zwiększenie wieku umiejętności czytania o 14,2 miesiąca po sześciu miesiącach dla grupy otrzymującej aktywny suplement i o 7,4 miesiąca po trzech miesiącach dla grupy otrzymującej placebo po przejściu na aktywny suplement. [0027] Jest statystycznie istotne zwiększenie wieku umiejętności czytania i pamięci roboczej po podawaniu kwasów omega-3/-6 w porównaniu do placebo. Grupa badana zwiększyła w ciągu 6 miesięcy swój wiek umiejętności czytania średnio o 14 miesięcy, co jest większe o 8 miesięcy od spodziewanego wyniku bez ingerencji. Ma to duże znaczenie edukacyjne: uczniowie otrzymując aktywny suplement odniosły niemal dwusemestralną korzyść w porównaniu do swoich rówieśników. Korzyści suplementu zawierającego kwasy tłuszczowe omega-3/-6 są ewidentne dla przekroju uczniów z ważniejszych szkół i, dla dzieci kontynuujących przyjmowanie suplementu, ich poziom po ukończeniu badań jest wyższy, niż byłby osiągnięty bez przyjmowania suplementu. Uczestnicy biorący udział w badaniu [0028] Populacja grupy badanej składała się z dzieci w wieku od 6 do 12 lat z dziewięciu ważniejszych szkół podstawowych w Middlesbrough w Zjednoczonym Królestwie, które chciały wziąć udział w badaniu. Badacze przedstawili nauczycielom przesłanki i projekt badania, którzy to nauczyciele następnie przeprowadzili prezentacje dla rodziców uczniów w swoich szkołach. Rodzicom przekazano szczegółowe informacje i wyznaczono datę zwrotu wypełnionych formularzy ze zgodą na udział. Nie było warunku wyniku dla punktu odniesienia w skalach CTRS-L lub CPRS-L, ponieważ uważano za rzecz podstawową, aby włączyć dzieci z całego spektrum zdolności reprezentowanych przez uczniów z ważniejszych szkół. Skale CTRS-L i CPRS-L były użyte do monitorowania, czy uczestnicy pozostają w spodziewanych zakresach w trakcie badania. Wykluczono dzieci ze znacznymi problemami neurologicznymi, psychicznymi lub zdrowotnymi, w tym z epilepsją, porażeniem mózgowym, stwardnieniem rozsianym, encefalopatią mięśniową, całościowym zaburzeniem rozwojowym, ADHD i autyzmem. Spożywanie suplementów z kwasami tłuszczowymi w czasie poprzedzających 3 miesięcy również było kryterium wykluczającym.
7 Projekt badania [0029] Badanie było randomizowane, z podwójną ślepą próbą, kontrolowane przez placebo, z przejściem w jedną stronę (tylko od placebo do aktywnego suplementu) po 3 miesiącach. Randomizacja i ukrycie podawanych preparatów był zorganizowane przez dostawcę suplementu z kwasami omega-3/-6, Equazen Limited (London, UK), który prowadził rejestr kodów preparatów. Przydział dzieci do poszczególnych preparatów był wstępnie randomizowany z takim ograniczeniem, że liczba dzieci otrzymujących aktywny suplement lub placebo była zrównoważona pod kątem płci. Losowa sekwencja wygenerowana komputerowo był użyta w celu przygotowania preparatów w sekwencyjnie ponumerowanych pojemnikach, a rejestr był przechowywany w odległym, bezpiecznym miejscu, do czasu zebrania, zestawienia, sprawdzenia i skontrolowania wszystkich wyników badania. Preparaty były przydzielane każdej uczestniczącej szkole w sekwencyjnych, ponumerowanych zestawach, które odpowiadały liczbie dzieci biorących udział w badaniu. Uczestnicy, osoby przekazujące preparaty, osoby oceniające, badacze oraz osoby zajmujące się zbieraniem danych i analizą, zostali ukryci dla wyznaczonych grup. Podawanie preparatów [0030] Aktywny preparat były suplementem zawierającym 80% oleju rybiego i 20% oleju z wiesiołka (stosunek był taki sam, jak w poprzednich badaniach Portwood M.M., Nutr Health 2006; 18:219-32) w żelatynowych kapsułkach. Produkt, eye q, jest zastrzeżonym suplementem żywnościowym, sklasyfikowanym jako żywność i podlega postanowieniom ustawy UK Food Safety Act z 1990 r. Stosowanie w badaniu nie różniło się od zaleceń producenta. Dzienna dawka sześciu kapsułek dostarczała kwasy tłuszczowe omega-3 (558 mg kwasu eikozapentaenowego i 174 mg DHA) i kwas tłuszczowy omega-6: kwas gamma-linolenowy (60 mg) plus 9,6 mg witaminy E (postać naturalna, alfa-tokoferol). Placebo składało się z wyglądających identyczne kapsułek z olejem z oliwek. Kapsułki były zabarwione przy pomocy 4,05 mg wyciągu z oleju marchwianego, aby zapewnić identyczny wygląd, jak wygląd kapsułek z aktywnym preparatem; do kapsułek dodano środek smakowy w ilości 2,7 mg kwasu eikozapentaenowego i 1,8 mg DHA (równowartość spożycia 2,9% kwasu eikozapentaenowego i 6,2% DHA w odniesieniu do spożycia aktywnego suplementu), aby zapewnić rybi smak, w połączeniu z rafinowanym olejem z oliwek. W dni powszednie nauczyciele-koordynatorzy podwali preparaty w szkołach, w trzech podzielonych dawkach
8 po dwie kapsułki (wcześnie rano, w czasie lunchu i późnym popołudniem). Na weekendy dzieci otrzymywały kapsułki do zabrania do domu, aby przyjmowały je według takiego samego harmonogramu, pod nadzorem rodziców. Ocena badań [0031] Wszystkie główne wyniki były uzyskane w odniesieniu do punktu odniesienia z okresu przed podawaniem preparatu i po 3 i 6 miesiącach. Porównanie rezultatów równoległego podawania preparatów przez 3 miesiące było głównym celem badania i ten okres był uważany jako minimalny okres podawania z powodu wolnej przemiany tych kwasów tłuszczowych w błonach neuronowych. Poniższe procedury były stosowane do oceny funkcji poznawczych,osiągnięć, koncentracji i zachowania dla punktu odniesienia, po 3 i 6 miesiącach. The Wechsler Objective Reading Dimensions (WORD) pomiar wieku umiejętności czytania The Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-III UK) Digit Span subtest ocena pamięci roboczej poprzez pomiar zdolności osoby do zapamiętywania ciągu liczb i powtarzania ich do przodu i do tyłu. The Conners' Parent Rating Scales-Long Version (CPRS-L) ocena przez rodziców zakresu parametrów behawioralnych u swojego dziecka, które obejmują problemy poznawcze, nadaktywność, problemy społeczne, ADHD i niestabilność emocjonalną. The Conners' Teacher Rating Scales-Long Version (CTRS-L) ocena przez nauczyciela swoich uczniów, przy pomocy tych samych parametrów jak w CPRS-L. Wyniki [0032] Głównymi wynikami były zmiany obserwowane w testach wieku umiejętności czytania i pamięci roboczej standaryzowanych pod kątem wieku po 3 miesiącach w równoległych grupach. Dodatkowymi wynikami były zmiany określone przez CPRS-L i CTRS-L po 3 miesiącach w równoległych grupach. Po przejściu grupy z placebo do aktywnego suplementu, dokonano ponownej oceny wieku umiejętności czytania, pamięci roboczej, CPRS-L i CTRS-L po sześciu miesiącach dla wszystkich dzieci. Stosowanie się do procedury [0033] Pod koniec każdego trzymiesięcznego okresu podawania preparatu, oceniono stosowanie się do procedury przy pomocy liczby pozostałych kapsułek i
9 sprawdzanych krzyżowo w odniesieniu do dzienników prowadzonych przez nauczycieli, którzy nadzorowali podawanie suplementów w dni powszednie i formularzy rejestrowych wypełnianych przez rodziców w domu w weekendy i podczas ferii szkolnych. Wyznaczony członek grona pedagogicznego w każdej szkole miał obowiązek rejestrowania negatywnych zdarzeń dla realizacji badania. Wartość procentowa dla stosowania się do procedury była obliczana na podstawie zestawienia dzienników nauczycieli i liczby kapsułek zwracanych z zapasów dostarczonych rodzicom do użycia podczas weekendów i ferii. Dzieci uważano za stosujące się do zaleceń, gdy przyjmowanie kapsułek było na poziomie co najmniej 90% całkowitej liczby kapsułek. Analizy statystyczne [0034] Obliczenia dotyczące wielkości próby były prowadzone w oparciu o dane wieku umiejętności czytania zebrane w Durham podczas badania Oxford-Durham. Określono, że sumaryczna wielkość próby o wartości 238 (równe grupy po 119) będzie potrzebna do wykrycia różnicy 4 miesięcy dotyczącej średniego zwiększenia wieku umiejętności czytania pomiędzy grupami, z mocą statystyczną wynoszącą 80% na poziomie a=0-05. Wybrano dla tego badania docelową wielkość próby na poziomie 250. [0035] Planowane porównania dla grup równoległych były wykonane po 3 miesiącach dla głównych wyników pomiarów zmian dotyczących wieku umiejętności czytania i zakresu liczb. Aby umożliwić porównania z innymi badaniami, wykonano analizę średnich wyników zmian dla każdego wynikowego pomiaru przy użyciu testu t dla wszystkich dostępnych danych. Planowane porównania grup były również wykonane dla dodatkowych pomiarów wyników z CPRS-L i CTRS-L, przy pomocy testu U Mann-Whitney a. Zastosowano analizę wewnątrzgrupową do przetestowania trzymiesięcznych i sześciomiesięcznych zmian. Analizy były wykonane przy pomocy programu SPSS 13.0 (SPSS Inc, Chicago, IL, USA). Charakterystyka demograficzna i kliniczna. [0036] 241 dzieci poddano randomizacji z dodatkowymi 26 dziećmi, którym podawano aktywny suplement (N=267); było to z tego powodu, że aktywny suplement i placebo były podawane w badaniu tylko 250 uczestnikom, a rekrutacja była przeprowadzona na zasadzie pierwszeństwa. Placebo było wykonane zgodnie z zamówieniem i nie było możliwości uzyskania dodatkowych porcji w krótkim czasie. For-
10 mularze z pisemną zgodą na udział otrzymano od 241 dzieci i następnego dnia, który był ciągle w terminie możliwym do zgłoszenia się, otrzymano 26 dodatkowych zgłoszeń. Ponieważ dotyczyło to uczniów z dwóch szkół, nie było możliwe losowe przypisanie porcji suplementu do 9 dzieci, podczas gdy inni byli wykluczeni (ponieważ wszystkie 26 zgłoszenia otrzymano w tym samym czasie). Dlatego uzgodniono, żeby dostarczać aktywny suplement wszystkim dzieciom z tych dwóch szkół. Grono pedagogiczne i uczniowie w szkole nie byli świadomi, że wszystkim dzieciom podawano aktywny suplement, lecz dla celów analizy te dzieci były wykluczone. [0037] Początkowa kohorta 267 dzieci obejmowała 175 chłopców (65.5%) i 92 dziewczynek (34.5%), z których wszyscy byli poddani wyjściowej ocenie w zakresie wieku umiejętności czytania, roboczej pamięci i zachowania. Z całej tej liczby przypisano 241 dzieci (153 chłopców [63.5%] i 88 dziewczynek [36.5%]) do badania z podwójnie ślepą próbą i dołączono do analizy. Dwoje dzieci wycofało się po alokacji podawania preparatów, które zgłosiły, że nie były w stanie przyjmować kapsułek; oboje byli przypisani do grupy otrzymującej aktywny suplement. 120 dzieci było przypisanych losowo do suplementu z kwasami omega-3/-6 i 121 do placebo. W okresie pomiędzy wykonaniem przypisania i oceną po 3 miesiącach wycofało się z badania dodatkowo 5 dzieci (4 z grupy otrzymującej aktywny suplement i 1 dziecko z grupy otrzymującej placebo); jako powód wycofania podano brak chęci do kontynuacji; po tym wycofaniu pozostało 234 dzieci, które ukończyły pierwszy trzymiesięczny okres badania (114 w grupie otrzymującej aktywny suplement i 120 w grupie otrzymującej placebo). Z grupy 234 dzieci ocenionych po 3 miesiącach, 14 dzieci nie mogło być kontrolowanych, 10 opuściło szkołę (3 przeszły do szkoły średniej) a 4 nie chciały dłużej kontynuować udziału w badaniu; pozostało 220 dzieci dostępnych do oceny po 6 miesiącach (108 otrzymywało aktywny suplement a 112 przeszło z placebo na aktywny suplement). Punkt odniesienia [0038] Wiek był dobrze dopasowany pomiędzy dwoma grupami w punkcie odniesienia (Tabela 1). Wiek dla całej populacji był w zakresie od 6 lat (72 miesięcy) do 11 lat i 8 miesięcy (140 miesięcy); grupa otrzymująca aktywny suplement była w trochę większym wieku, lecz to było nieistotne. Chociaż było trochę więcej chłopców niż dziewczynek, to procent chłopców i dziewczynek w grupie otrzymującej aktywny
11 suplement był dobrze dopasowany do procentu grupy z placebo. Większość dzieci była rasy białej, lecz występowała pewna liczba dzieci z etnicznych grup mniejszościowych. Podział na 87% białych i 13% pozostałych dzieci oddaje całkowity skład etniczny społeczeństwa w Zjednoczonym Królestwie według spisu z 2001 r. Nie występowało to w innych badaniach nad suplementami z kwasami omega-3/-6 i przyczynia się do stosowalności wyników dla wszystkich dzieci z ważniejszych szkół. W punkcie odniesienia średni wiek umiejętności czytania w grupie dzieci otrzymujących aktywny suplement był wyższy niż dla grupy otrzymującej placebo, jednakże różnica nie była istotna statystycznie. Średni wynik zakresu liczb nie różnił się pomiędzy dwoma grupami w punkcie odniesienia, jednakże wynik dla grupy otrzymującej aktywny suplement był trochę większy. Te wyniki są trochę poniżej średniej o wartości 10 dla przeciętnego dziecka (co odpowiada ilorazowi inteligencji równemu 100), lecz w znacznym stopniu w zwykłym zakresie 8,5-11,5. Te dwie grupy były dobrze dopasowane dla CTRS-L w punkcie odniesienia, bez różnic międzygrupowych dla ocen wg Conners'a i wg Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM- IV). Wartości w punkcie odniesienia wg CPRS-L również były dobrze dopasowane pomiędzy tymi dwoma grupami. Oceny wykonane przez rodziców były nieznacznie wyższe dla wszystkich parametrów w porównaniu z ocenami wykonanymi przez nauczycieli. Wyniki [0039] Po 3 miesiącach, średni wiek umiejętności czytania ± SD dla grupy otrzymującej placebo zwiększył się od 103,96 ± 25,91 do 108,81 ± 28,59 miesięcy, podczas gdy wiek umiejętności czytania w grupie otrzymującej aktywny suplement zwiększył się od 107,79 ± 28,45 to 118,10 ± 33,58 miesięcy (Tabela 2). Średnie zwiększenie wieku umiejętności czytania w grupie otrzymującej placebo wyniosło 5,32 ± 8,82 miesięcy i 9.19 ± 9,96 miesięcy w grupie otrzymującej aktywny suplement. Porównania w okresie od 0 do 3 miesięcy były statystycznie istotne (t-3-01 ; p=0-003). Po przejściu na aktywny suplement, wiek umiejętności czytania w grupie otrzymującej placebo zwiększył się do 116,21 ± 31,55 miesięcy. Ten efekt był podobny do wzrostu obserwowanego w grupie otrzymującej aktywny suplement w czasie pierwszych 3 miesięcy. W grupie otrzymującej aktywny suplement średni wiek umiejętności czytania w dalszym ciągu wzrastał do 122,00 ± 33,99 miesięcy, wska-
12 zując, że wiek umiejętności czytania ciągle wzrastał w drugim okresie trzymiesięcznym. [0040] Pamięć robocza, zmierzona średnią ± SD wg WISC Digit Span, wzrosła od 9,06 ± 2,89 do 9,17 ± 2,79 w grupie otrzymującej placebo w okresie pierwszych 3 miesięcy, i od 8,86 ± 2,75 do 10,32 ± 2,92 w grupie otrzymującej aktywny suplement (Tabela 3). Średni wzrost pamięci roboczej w grupie otrzymującej placebo wyniósł 0,10 ± 1,79 a 1,42 ± 2,19 w grupie otrzymującej aktywny suplement. Porównania w okresie od 0 do 3 miesięcy były statystycznie istotne (t-4-97 ; p=0-0005). Po przejściu grupy otrzymującej placebo na aktywny suplement, średni zakres liczb wzrósł do 10,50 ± 2,96, podczas gdy wynik dla grupy otrzymującej suplement wzrósł do 10.63 ± 2.74. Zaobserwowano efekty związane ze szkołami. [0041] Dla CPRS-L i CTRS-L, wyniki miały tendencję do trochę większych wartości, gdy dzieci były oceniane przez rodziców. Gdy poszczególne parametry były oceniane, to występowała tendencja do poprawy w obydwu grupach (otrzymujących placebo lub aktywny suplement) po 3 i 6 miesiącach, lecz nie były istotne statystycznie i wszystkie dzieci pozostawały w normalnych zakresach na obydwu skalach w trakcie badań (tabele 4 i 5). Bezpieczeństwo [0042] Nie zanotowano zdarzeń niepożądanych związanych z podawaniem suplementu w czasie badania. Stosowanie się do procedury [0043] Wskaźniki stosowania się do procedury były wysokie w czasie badania, prawdopodobnie odzwierciedlały zaangażowanie nauczycieli i rodziców w podawanie preparatów. W czasie pierwszych 3 miesięcy, stosowanie się do procedury wyniosło 93,1 % (94/101) w grupie otrzymującej placebo i 91.4% (96/105) grupie otrzymującej aktywny suplement. W drugim okresie trzymiesięcznym stosowanie się do procedury w grupie, która przeszła z placebo na aktywny suplement, było na poziomie 91,2% (83/91) i 88,0% (81/92) w grupie otrzymującej aktywny suplement. Nie było istotnej różnicy w stosowaniu się do procedury pomiędzy dwoma grupami na każdym etapie i w całym badaniu.
13 Tabela 1: Charakterystyka punktu odniesienia Placebo (n=121) Aktywny (n=120) wartość p Średnia wieku ± SD, lata 101.17 ± 15.61 103..2 ± 14-80 0.194 Zakres 72-140 75-138 Płeć, n (%) a Chłopcy 75 (62) 78 (65) nieistotne Dziewczynki 46 (38) 42 (35) nieistotne Suma 121 120 p<0.0005 b Rasa/etniczność, n (%) Biała 105(87) 104(87) nieistotne Żółta 15(12) 13(11) nieistotne Czarna 1(1) 3(3) nieistotne Wiek umiejętności czytania c Średnia ± SD 103.96 ±25.91 107.79 ±28.45 nieistotne 99 102 IQR 36 38 Zakres liczb Średnia ± SD 9.06 ± 2.89 8.6 ± 2.7 nieistotne 9 9 IQR 4 3 skala Conners' Teacher Rating Scales () d Opozycyjny 48 51 0.151 Problemy poznawcze 55 57 0.733 Nadaktywny 48 52 0.017 Bojaźliwy-nieśmiały 55 52 0.437 Perfekcjonizm 44 44.5 0.353 Problemy społeczne 47 48 0.593 Wskaźnik ADHD Conners'a 54 56.5 0.078 Globalnie niespokojny/impulsywny 53 58 0.046 wg Conners'a Globalna niestabilność emocjonalna 46 49 0.107 wg Conners'a Globalna suma wskaźnika wg 53 56 0.038 Conners'a DSM-IV Nieuważający 55 58.5 0.396 DSM-IV Nadaktywny 48 52 0.010 DSM-IV Suma 53 56 0.117 skala Conners' Parent Rating Scales () d Opozycyjny 56 521 0.838 Problemy poznawcze 60.5 59 0.591 Nadaktywny 54 56 0.375 Bojaźliwy-nieśmiały 53 51 0.330 Perfekcjonizm 48 48 0.545 Placebo (n=121) Aktywny (n=120) wartość p Problemy społeczne 50 50 0.713 Wskaźnik ADHD Conners'a 58 56 0.402 Globalnie niespokojny/impulsywny 59.5 59 0.712 wg Conners' a Globalna niestabilność emocjonalna 59 57 0.922 wg Conners'a Globalna suma wskaźnika wg 53 56 0.444 Conners' a DSM-IV Nieuważający 59.5 58 0.769
14 DSM-IV Nadaktywny 5.5 58.5 0.656 DSM-IV Suma 57 58.5 0.428 a dokładny test prawdopodobieństwa Fisher'a; użyto p = 1 (dwustronnie). b Znaczna różnica pomiędzy rekrutowaną liczbą chłopców (n=153) i dziewczynek (n=88); X 2 1=17.53. c WISC-III UK wynik ogólny standaryzowany pod kątem wieku w odniesieniu do ogólnych norm populacji (średnia 100, SD 15). d p<0.004 jest znaczące ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi DSM-IV = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Wydanie czwarte, ns = nieistotne Tabela 2: Wiek umiejętności czytania dla grup otrzymujących aktywny suplement i grup przechodzących z placebo w odniesieniu do punktu odniesienia z okresu przed podawaniem preparatu, po 3 miesiącach i po 6 miesiącach Wiek umiejętności czytania Średni wiek (SD) porównania grup w zakresie 0 do 3 miesięcy, test t niezależnych prób Średni wiek (SD) *Przejście do aktywnego suplementu po 3 miesiącach Punkt odniesienia 3 miesiące t p 6 miesięcy Placebo Aktywny Placebo Ak- Przejście (n=115) (n=111) tywny od pla- (n=116) (n=109) cebo* (n=107) 103.96 107.79 108.81 118.10-3.01 0.003 116.21 (25.91) (28.45) (28.59) (33.58) (31.55) Aktywny (n=105) 122.00 (33.99 ) Tabela 3 Skala Inteligencji Wechsler a dla Dzieci (WISC-III UK), wyniki zakresu liczb (pamięci roboczej) dla grup z aktywnym preparatem i grup po przejściu od placebo* w odniesieniu do punktu odniesienia z okresu przed podawaniem preparatu, po 3 miesiącach, i po 6 miesiącach Średni zakres liczb (SD) porównania grup w zakresie 0 do 3 miesięcy, test t niezależnych prób Średni zakres liczb (SD) Zakres liczb Punkt odniesienia 3 miesiące t p 6 miesięcy Placebo Aktywny Placebo Ak- Przejście Ak- (n=120) (n=115) tywny od platywny (n=118) (n=114) cebo* (n=104) (n=107) 9.06 8.86 9.17 10.32-4.97 <0.0005 10.50(2.95) 10.63 (2.89) (2.75) (2.79) (2.92) (2.74) *Przejście od aktywnego suplementu po 3 miesiącach
15 Punkt odniesienia (n=106) Tabela 4: Skala Conners' Teacher Ratinq Scales Placebo Aktywny suplement 3 miesiącsięcy 6 mie- Punkt 3 mie- 6 mie- odniesiącsięcy (n=73) (n=60) sienia (n=78) (n=65) (n=108) Opozycyjny 48 48 46 51 51 46 Problemy poznawcze 55 58 55 57 58 54 Nadaktywny 48 51 45.5 52 52 48 Bojaźliwynieśmiały 55 51 49 52 51 48 Perfekcjonizm 44 44 44.5 44.5 44 45 Problemy 47 46 46 48 48 46 społeczne Wskaźnik ADHD Conners'a 54 56 49 56.5 57 51 Globalnie niespokojny/i mpulsywny wg Conners'a Globalna niestabiln ość emocjona lna wg Conners' a Globalna suma wskaźnika wg Conners'a DSM-IV Nieuważa jący DSM-IV Nadaktywn y 53 57 51 58 59 50 46 49 45 49 50 46 53 55 49.5 56 56.5 50 55 57 52 58.5 57 53 48 49 45 52 53.5 48 DSM-IV Suma 53 56 49.5 56.5 57 51
16 Median a Punkt odniesie nia (n=100) Placebo 3 miesiące (n=63) 6 miesięcy (n=43) Punkt odniesie nia (n=108) Aktywny suplement 3 miesiące (n=72) 6 miesięcy (n=52) Opozycyjny 56 56 52 52 50 52 Problem y poznawc ze 60.5 56 51 59 56 53 Nadaktywny 54 54 50 56 53 51 Bojaźliwynieśmiały 53 51 50 51 48 46 Perfekcjonizm 48 49 46 48.5 47 47.5 Problemy 50 51 47 50 49 50 społeczne ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi DSM-IV = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Czwarte wydanie Tabela 5: Skala Conners' Parent Ratinq Scales Psychosomatyc zne Wskaźnik ADHD Conners'a Globalnie niespokojny/im pulsywny wg Conners'a Punkt odniesie nia (n=100) Placebo 3 miesiące (n=63) 6 miesięcy (n=43) Punkt odniesie nia (n=108) Aktywny suplement 3 miesiące (n=72) 6 miesięcy (n=52) 58 53 47 56 48 48 59.5 53 51 59 56 52 59 57 52 57 54 52 Globalna 53 57 48 56 51 51 niestabilność emocjonalna wg Conners'a Globalna 59.5 57 52 58 54 51.5 suma wskaźnika wg Conners'a DSM-IV 58.5 53 51 58.5 55 53 Nieuważa jący DSM-IV 57 54 50 58.5 54 53 Nadaktywn y DSM-IV Suma 59 55 51 59.5 55 51.5 ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi DSM-IV = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Czwarte wydanie
17 Zastrzeżenia patentowe 1. Stosowanie połączenia kwasu omega-3-eikozapentaenowego, kwasu omega-3-dokozaheksaenowego, kwasu tłuszczowego omega-6: kwasu linolenowego i witaminy E w celu zwiększenia wieku umiejętności czytania dzieci z ważniejszych szkół podstawowych w wieku 6 do 12 lat, posiadających przeciętną inteligencję, znamiennego tym, że względne ilości kwasów tłuszczowych omega-3 są w zakresie 1 część kwasu omega-3-dokozaheksaenowego na 1 do 10 części (w/w) kwasu omega-3-eikozapentaenowego, i znamiennego tym, że względna ilość kwasu gamma-linolenowego w odniesieniu do kwasów tłuszczowych omega-3 jest w zakresie 1 część kwasu gamma-linolenowego na 5 do 20 części (w/w) kwasu omega-3-eikozapentaenowego z kwasem omega-3-dokozaheksaenowym. 2. Stosowanie połączenia zgodnie z zastrzeżeniem 1, znamiennego tym, że względne ilości kwasów tłuszczowych omega-3 są w zakresie 1 część kwasu omega-3-dokozaheksaenowego na 3 do 3,5 części (w/w) kwasu omega-3-eikozapentaenowego. 3. Stosowanie połączenia zgodnie z zastrzeżeniem 1 i 2, znamiennego tym, że względna ilość kwasu gamma-linolenoweo w odniesieniu do kwasów tłuszczowych 3-omega jest w zakresie 1 część kwasu gamma-linolenowego na 11 do 13 części (w/w) kwasu omega-3-eikozapentaenowego z kwasem omega-3-dokozaheksaenowym. 4. Stosowanie połączenia zgodnego z jakimkolwiek zastrzeżeniem od 1 do 3, znamiennego tym, że połączenie jest otrzymane z oleju rybiego. 5. Stosowanie połączenia zgodnego z jakimkolwiek zastrzeżeniem od 1 do 4, znamiennego tym, że wspomniane połączenie kwasu omega-3-eikozapentaenowyego, kwasu omega-3-dokozaheksaenowego i kwasu gamma-linolenowego jest podawane w dawkach dziennych pomiędzy 0,2 g i 2g. 6. Stosowanie połączenia zgodnego z jakimkolwiek zastrzeżeniem od 1 do 5, znamiennego tym, że wspomniane połączenie kwasu omega-3-eikozapentaenowyego i kwasu omega-3-dokozaheksaenowego, i opcjonalnie kwasu
18 gamma-linolenowego, jest podawane w dawkach dziennych pomiędzy 0,6 g i 1 g. 7. Stosowaniene zastrzeżeń 5 lub 6, znamiennych tym, że wspomniane połączenie jest podawane w doustnych dawkach dziennych. 8. Stosowanie połączenia zgodnego z jakimkolwiek zastrzeżeniem od 1 do 7, znamiennego tym, że wspomniane połączenie jest dostarczane w postaci preparatu doustnego. 9. Stosowanie zastrzeżenia 8, znamiennego tym, że połączenie jest dostarczane w postaci miękkich lub twardych kapsułek, olejku lub syropu, pastylek do ssania lub gumy do żucia. 10. Stosowanie zastrzeżenia 9, znamiennego tym, że połączenie jest dostarczane w postaci syropu jako zawiesina w wodzie.