Analiza wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych na gospodarkę 8 maja 2014 Łukasz Zalicki
85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 W nadchodzących dekadach odsetek osób starszych w populacji Polski istotnie wzrośnie Liczba osób w wieku 65+ wzrośnie z 5,1 mln w 2010 roku (13% ludności) do 11,3 mln w 2060 roku (ponad 34% populacji). Odsetek osób w wieku produkcyjnym (20-64 lata) spadnie z 65% w 2010 do 49% w 2060 roku. 1990 mężczyźni kobiety 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 10% 57% 33% 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 Piramidy płci i wieku dla Polski w latach 1990-2060 mężczyźni 2010 2030 2060 kobiety 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety 85+ 85+ 80-84 80-84 13% 75-79 70-74 23% 75-79 70-74 65-69 65-69 60-64 60-64 55-59 55-59 50-54 50-54 45-49 45-49 65% 40-44 35-39 58% 40-44 35-39 30-34 30-34 25-29 25-29 20-24 20-24 15-19 15-19 22% 10-14 10-14 19% 5-9 5-9 0-4 0-4 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 34% 49% 17% Źródło: Eurostat. Osoby w wieku produkcyjnym (20-64) Osoby w wieku nieprodukcyjnym Strona 2
Do około 80. roku życia publiczne wydatki na ochronę zdrowia rosną wraz z wiekiem Oznacza to, że przy braku istotnych zmian w strukturze zachorowalności wg wieku, starzenie się populacji będzie prowadzić do wzrostu zapotrzebowania oraz zmiany struktury popytu na świadczenia zdrowotne. To z kolei będzie rodzić implikacje dla systemu finansowania usług medycznych. 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 Profil wydatków NFZ na świadczenia opieki zdrowotnej w Polsce na mieszkańca w zależności od wieku w 2011 roku (tys. PLN) Średnia: 1,2 tys. PLN Średnia: 3,4 tys. PLN 65+ 0,0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia. Strona 3
Wzrost zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne w Polsce będzie należał do największych w UE Zapotrzebowanie na świadczenia ochrony zdrowia w Polsce będzie, przede wszystkim z przyczyn demograficznych, w przyszłości znacznie wyższe. Już teraz liczba Polaków w wieku produkcyjnym spada, zwiększając napięcia finansowe w sektorze ochrony zdrowia. Wzrost zapotrzebowania na ochronę zdrowia finansowaną ze środków publicznych w krajach UE, 2010-2060 4,0 demografia (I)* 3,5 demografia (II)** 3,0 demografia + zamożność 2,5 2,0 demografia + zamożność + technologia 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 % PKB Malta Słowacja POLSKA Czechy Austria Francja Niemcy Hiszpania Estonia Wlk. Brytania Irlandia Słowenia UE27 * Scenariusz starzenia się populacji w dobrym zdrowiu. ** Różnica między efektem starzenia się w dobrym i złym zdrowiu suma słupków "szarego" i "żółtego" obrazuje łączny efekt starzenia się w złym zdrowiu. Źródło: Opracowanie własne na podstawie European Commission, The 2012 Ageing Report. Węgry Portugalia Holandia Finlandia Dania Rumunia Litwa Grecja Szwecja Bułgaria Łotwa Włochy Luksemburg Cypr Strona 4
15% 14% 13% 11% 9% 7% 3% 1% 1% 1% Prawdopodobnie coraz większa część świadczeń będzie finansowana ze środków prywatnych Przy braku wzrostu finansowania ze strony publicznej część rosnących potrzeb zdrowotnych zostanie sfinansowana ze środków prywatnych. W Polsce ok. 85% wydatków prywatnych na ochronę zdrowia to wydatki outof-pocket. Udział prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych wciąż jest niewielki - ok. 3%. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% Struktura wydatków prywatnych na ochronę zdrowia* w wybranych krajach w 2010 r.** 24% 34% 68% 63% 49% 49% 54% 63% 77% 63% 74% 39% 57% 73% 80% 84% 84% 82% 89% 78% 75% 85% 94% 92% 92% *Ubezpieczenia prywatne ( żółte słupki ) obejmują m.in. także wydatki na ochronę zdrowia finansowane z ubezpieczeń na życie, ubezpieczeń wypadkowych itp. **Dane dla Australii, Irlandii, Japonii za rok 2009, a dla Izraela za rok 2008. *** W nawiasach podano procentową wartość prywatnych wydatków na ochronę zdrowia w relacji do wydatków na ochronę zdrowia ogółem dla każdego z analizowanych krajów. 20% 10% 48% 44% 42% 36% 29% 26% 22% 21% 20% 20% 20% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD. 0% Ubezpieczenia prywatne Wydakti out of pocket Pozostałe wydatki prywatne Strona 5
Jakie są potencjalne sposoby sfinansowania rosnących potrzeb zdrowotnych Polaków? Zwiększenie efektywności istniejących wydatków - bardzo pożądane, ale niełatwe w realizacji i niewystarczające w stosunku do skali rosnących potrzeb zdrowotnych. Podwyższenie składki zdrowotnej - niepopularna decyzja, obejmująca niemal całą dorosłą populację. Alternatywne rozwiązanie: Wprowadzenie efektywnego prywatnego finansowania opieki zdrowotnej np. dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych (DUZ) - rozwiązanie koncentrujące się na wydatkach zdrowotnych głównie dla osób pracujących, mające relatywnie większe pozytywne skutki ekonomiczne. Strona 6
Schemat wpływu dodatkowego strumienia wydatków zdrowotnych (np. DUZ) na gospodarkę Marże firm i koszty administracji Składki w ramach systemu Częściowe wypieranie Wzrost klina płacowego* Strumień świadczeń zdrowotnych Część wydatków out-of-pocket Poprawa stanu zdrowia Koszty zatrudnienia Możliwy spadek zatrudnienia Osoby w wieku produkcyjnym PKB Wzrost wydajności pracy, spadek liczby zgonów w wieku produkcyjnym, spadek liczby osób rezygnujących z pracy Dochody pracowników Dochody sektora finansów publicznych (w tym NFZ) Dochody przedsiębiorców * Wystąpi w przypadku, gdy DUZ będą się rozwijały w modelu umów grupowych zawieranych przez pracodawcę. Strona 7
Jakie kanały wpływu wydatków zdrowotnych na gospodarkę poddano analizie? Ekonometrycznie oszacowano wpływ wydatków zdrowotnych na: 1. Wydajność pracy - ograniczenie zjawiska prezenteizmu i absenteizmu wśród pracujących (model 1). 2. Udział pracujących w ludności w wieku produkcyjnym - zwiększenie partycypacji w rynku pracy osób, które z przyczyn zdrowotnych lub opieki nad chorymi członkami rodziny nie mogły wcześniej pracować (model 2). 3. Liczbę osób w wieku produkcyjnym - redukcja liczby zgonów osób w wieku produkcyjnym (model 3). Wskazane wyżej czynniki składają się łącznie na PKB: Y = (Y/L) * L/(L+I) * (L+I), Produkcja (PKB) Wydajność pracy Udział pracujących w ludności w wieku produkcyjnym Liczba osób w wieku produkcyjnym Y wielkość produkcji w gospodarce (PKB), L liczba pracujących w gospodarce w wieku produkcyjnym, I liczba osób w wieku produkcyjnym, które nie pracują L+I łączna liczba osób w wieku produkcyjnym. Strona 8
Jakie kraje i w jakim okresie poddano analizie? Badanie ekonometryczne objęło 34 kraje OECD w latach 1990-2011. 8000 Wielkość całkowitych wydatków zdrowotnych na mieszkańca w analizowanych krajach OECD (dolary PPP w cenach z 2005 roku) 7000 6000 5000 4000 3000 2000 2011 2000 1000 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych OECD. Strona 9
Wyniki analizy - interpretacja otrzymanych oszacowań Wyniki oszacowań pokazują, że wydatki zdrowotne mają istotny statystycznie wpływ na wszystkie analizowane zmienne. Zmienna Opis wpływu Wydajność pracy Wzrost wydatków zdrowotnych o 1% przekłada się na wzrost wydajności pracy o 0,10%.* Udział pracujących w ludności w wieku produkcyjnym Liczba osób w wieku produkcyjnym Wzrost wydatków zdrowotnych o 1% przekłada się na 0,03% wzrostu udziału pracujących w wieku produkcyjnym. Wzrost wydatków zdrowotnych o 1% przekłada się na 0,01% wzrostu liczby ludności w wieku produkcyjnym.** * W modelu dla wydajności pracy wykorzystano jako zmienną objaśniającą udział wydatków zdrowotnych w PKB. Oszacowany efekt przeliczono na zmianę procentową wydatków zdrowotnych dla Polski. ** Obliczono na podstawie oszacowanego wpływu na zmianę prawdopodobieństw zgonów. Strona 10
Wpływ na gospodarkę zwiększenia strumienia wydatków zdrowotnych w Polsce o 5 mld PLN Przy następujących założeniach: Dodatkowy strumień wydatków zdrowotnych: 5 mld PLN (w skali roku), Populacja objęta ewentualna składką: Zatrudnieni: ok. 10 mln osób (składka = 41,7 PLN/os mies.) lub Pracujący: ok. 14,2 mln osób (składka = 29,3 PLN/os mies.) Części składki, które pomniejszają efektywne wydatki zdrowotne: 10% - koszty administracyjne i marże ubezpieczycieli, 10% - wydatki, które i tak zostałyby poniesione w systemie out-of-pocket ( efekt wypierania ), wzrost strumienia wydatków zdrowotnych np. w ramach DUZ o 5 mld PLN (ok. 3,6% wydatków zdrowotnych w Polsce) doprowadzi docelowo do wzrostu PKB o około 0,3% PKB (czyli 4,3 mld PLN w warunkach 2013 roku).* * Wyniki oparte na konserwatywnym założeniu o analogicznej strukturze dodatkowych strumienia wydatków zdrowotnych w Polsce do wydatków zdrowotnych ogółem w krajach OECD. Strona 11
Podział efektów zwiększenia strumienia wydatków zdrowotnych pomiędzy głównych beneficjentów Na wzroście PKB o 4,3 mld PLN skorzystają: Pracujący: 0,8 mld PLN (dochody oczyszczone ze wszystkich obciążeń (para)podatkowych), Przedsiębiorcy: 1,8 mld PLN (zyski firm i osób prowadzących własną działalność gospodarczą po opodatkowaniu, powiększone o amortyzację majątku trwałego), Sektor finansów publicznych: 1,7 mld PLN*, w tym: PIT: 191 mln PLN, CIT: 87 mln PLN, VAT: 325 mln PLN, Akcyza: 164 mln PLN, Składki na ubezpieczenia społeczne: 532 mln PLN, w tym: Narodowy Fundusz Zdrowia: 170 mln PLN (co stanowi 0,3% dochodów ze składek zdrowotnych NFZ w 2012 r.). * Efekt zmiany dochodów sektora finansów publicznych, nieuwzględniający ewentualnego spadku wydatków sektora finansów publicznych. Strona 12
Dodatkowe wydatki zdrowotne np. w ramach DUZ vs podniesienie składki zdrowotnej w systemie bazowym Ze środków NFZ co najwyżej 30% wartości świadczeń trafia do osób pracujących w wieku 18-59 lat - grupy generującej niemal cały PKB Polski. Udziały wydatków na daną grupę wiekową w wydatkach ogółem NFZ w 2011 roku 0-17 lat 18-59 lat 60 lat i więcej Źródło: NFZ 41,5% 11,9% 46,6% Udział osób pracujących w grupie 18-59 lata wynosi 64,4%. Założono, że wydatki na osobę pracującą w przedziale 18-59 lat są takie same jak na osobę niepracującą. 30,0% 16,6% udział wydatków na pracujących w wieku 18-59 w wydatkach NFZ udział wydatków na niepracujących w wieku 18-59 w wydatkach NFZ Dodatkowe wydatki zdrowotne np. w ramach DUZ skierowane byłyby głównie do osób pracujących, co pozwoliłoby uzyskać ok. 3,3-krotnie wyższy (100% / 30%) efekt wzrostu PKB lub jednakowy efekt wzrostu PKB przy ok. 3,3-krotnie niższej składce w porównaniu z publicznym system bazowym. Strona 13