Wprowadzenie Nauka jêzyka norweskiego wydaæ siê mo e na pierwszy rzut oka zajêciem doœæ ekscentrycznym. Wszak jest to jêzyk niewielkiego narodu zamieszkuj¹cego odleg³y kraj na peryferiach Europy. Tymczasem decyzja, któr¹ Pañstwo podjêli, jest ze wszech miar s³uszna i godna podziwu. Po pierwsze dlatego, e jêzykami o du ym zasiêgu, takimi jak angielski, niemiecki, francuski czy hiszpañski, w³ada w naszym kraju du o osób, znajomoœæ mniej popularnego jêzyka mo e wiêc okazaæ siê niezaprzeczalnym atutem zarówno w yciu zawodowym, jak i prywatnym. A po wtóre z tego wzglêdu, e peryferyjnoœæ Skandynawii jest mitem, który nale y obaliæ. Norwegia jest jednym z najatrakcyjniejszych turystycznie krajów na œwiecie. Co roku tysi¹ce Polaków podró uje na pó³noc, by podziwiaæ nieskalan¹ przyrodê i zachwycaæ siê piêknem niespotykanych nigdzie indziej fiordów i szkierów, ³owiæ ryby w czystych potokach, wêdrowaæ po górach i p³askowy ach, napawaæ siê cisz¹ i spokojem, których pró no szukaæ w zat³oczonych europejskich metropoliach. Dla zwolenników czynnego wypoczynku Norwegia to prawdziwy raj na ziemi. Nie mo na te zapominaæ o roli, jak¹ ten bogaty kraj odgrywa w œwiatowym yciu gospodarczym, a trudno doprawdy przeceniæ znaczenie znajomoœci jêzyka obcego w kontaktach handlowych, biznesie i polityce. W Norwegii, co doœæ niezwyk³e jak na tak niewielki liczebnie kraj, s¹ dwa jêzyki urzêdowe: bokmål i nynorsk oraz du o lokalnych dialektów. Znajomoœæ jednej z form pozwala zrozumieæ drug¹ bez wiêkszych trudnoœci. Poznaj¹ Pañstwo bokmål (tzn. jêzyk ksi¹ ek), którego u ywaj¹ wykszta³ceni mieszkañcy wschodniej czêœci kraju i jego stolicy Oslo, gdzie zreszt¹ mieszka wiêkszoœæ Norwegów. Ucz¹c siê na kursie ESKK, poznaj¹ Pañstwo nie tylko jêzyk, ale i kraj, dowiedz¹ siê sporo o kulturze, historii i geografii Norwegii, yciu codziennym jej mieszkañców. Zyskaj¹ te Pañstwo umiejêtnoœæ, której zapewne nie byli œwiadomi, podejmuj¹c decyzjê o rozpoczêciu nauki. Otó znajomoœæ jêzyka norweskiego pozwoli Pañstwu porozumieæ siê z Duñczykami i Szwedami! Ró nice miêdzy jêzykami skandynawskimi s¹ tak niewielkie, e taka komunikacja jest mo liwa. Ca³a Skandynawia stanie przed Pañstwem otworem. Efektywnoœæ nauki gwarantuje sta³a i powtarzalna struktura poszczególnych zeszytów lekcyjnych. W ka dym zeszycie znajd¹ Pañstwo dwie lekcje. Ka da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzielonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzony jest nowy materia³ leksykalny i gramatyczny. Sekcje CiA4s³u ¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdobytej wiedzy. Ka da lekcja koñczy siê zestawieniem najwa niejszych regu³ gramatycznych w niej wprowadzonych. Na koñcu zeszytu natomiast znajduje siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sekcji CiA4oraz s³owniczek zawieraj¹cy wszystkie s³ówka i zwroty przedstawione w obu lekcjach. Æwiczenia we wszystkich sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nianiu luk oraz przekszta³caniu i t³umaczeniu zdañ. Prawid³owe odpowiedzi zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczn¹ Pañstwo udzielaæ odpowiedzi, czerwony tekst nale y zas³oniæ za³¹czonym do kursu specjalnym filtrem. Jest to istotny element wspomagaj¹cy samodzieln¹ naukê. Tekst powinien byæ ods³oniêty dopiero po samodzielnym rozwi¹zaniu æwiczenia, przet³umaczeniu zdania itd.; wówczas mog¹ Pañstwo sprawdziæ poprawnoœæ wybranego rozwi¹zania. Æwiczenia zosta³y dobrane w taki sposób, by umo liwiæ natychmiastowe zastosowanie i sprawdzenie wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Æwiczenia w sekcjach C1, C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu powtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dÿ obu lekcjach. Ka de æwiczenie nale y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych odpowiedzi z kluczem zamieszczonym na koñcu zeszytu i z p³yt¹. Pod koniec ka dej sekcji A i B (z wyj¹tkiem sekcji A4) znajd¹ Pañstwo uwagi na temat wymowy norweskiej i jej transkrypcji (zapisu) oraz krótkie æwiczenia fonetyczne. 2
Na p³ycie nagrano wszystkie teksty norweskie: nowe s³ówka, dialogi i teksty zwarte, æwiczenia i ich rozwi¹zania, przyk³ady s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie p³yty pozwoli Pañstwu szybko opanowaæ zasady wymowy i oswoiæ siê z brzmieniem dÿwiêków i intonacj¹ jêzyka norweskiego. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania (na przyk³ad przed lustrem, kontroluj¹c u³o enie narz¹dów mowy). W naszym kursie bêdziemy stosowaæ miêdzynardowe znaki transkrypcji fonetycznej (IPA). Transkrypcja IPA jest powszechnie stosowana w wiêkszoœci renomowanych s³owników. Jej znajomoœæ u³atwi Pañstwu korzystanie z tych wydawnictw. W lekcjach kursu wymowa podawana jest w nawiasach kwadratowych. Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ specjalne symbole graficzne stosowane na marginesach oraz okreœlone rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach lekcji: nowe s³ówka i wyra enia napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera nowe informacje dotycz¹ce gramatyki oraz u ycia s³ówek æwiczenia kontroluj¹ce znajomoœæ nowych s³ówek, gramatyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B, z wy- ³¹czeniem sekcji A4)! w ramkach zamieszczone s¹ dodatkowe informacje dotycz¹ce gramatyki, u ycia s³ówek lub wymowy Nasze kursy wyró niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, e nasz sposób zwracania siê do Pañstwa w materia³ach lekcyjnych spotka siê z Pañstwa zrozumieniem. Jak siê Pañstwo wkrótce przekonaj¹, forma Pan/Pani wystêpuje w jêzyku norweskim bardzo rzadko i w codziennych kontaktach z Norwegami jest praktycznie zbêdna. No, chyba e bêd¹ mieli Pañstwo zaszczyt porozmawiania z królem Norwegii, Haraldem. Kto wie, w yciu wszystko jest mo liwe... By jednak zaimponowaæ monarsze znajomoœci¹ jego ojczystej mowy, czas wzi¹æ siê do pracy! yczê przyjemnej nauki i wytrwa³oœci, Autor 3
PROGRAM KURSU Pakiet 1 Lekcja 1 Lekcja 2 Pakiet 2 Lekcja 3 Lekcja 4 Pakiet 3 Lekcja 5 Lekcja 6 Pakiet 4 Lekcja 7 Lekcja 8 Pakiet 5 Lekcja 9 Słownictwo: zwroty grzecznościowe, przedstawianie siebie i innych. Gramatyka: czasownik (formy bezokolicznika i czasu teraźniejszego), czasowniki modalne må i vil, zaimki osobowe, tworzenie pytań i zdań przeczących, rodzaj rzeczowników, liczba mnoga rzeczowników. Słownictwo: liczebniki 1-12, prosta rozmowa telefoniczna, podawanie czasu (pełne godziny). Gramatyka: formy zależne zaimków osobowych, nieokreślona forma przymiotników, rodzajnik określony rzeczowników w liczbie mnogiej, przymiotnik w liczbie pojedynczej i mnogiej, czasownik modalny kan. Słownictwo: liczebniki 13-20, rodzina, pokrewieństwo. Gramatyka: rodzaj żeński (cd.), odmiana rzeczowników typu mor, rzeczowniki z przegłosem typu bok, zaimki dzierżawcze (liczba pojedyncza), ja/jo. Słownictwo: liczebnik 21-50, podawanie wieku. Gramatyka: zaimki dzierżawcze (liczba mnoga), zaimki wskazujące denne/dette/disse, przymiotniki typu gammel. Słownictwo: restauracja, kawiarnia, zamawianie potraw. Gramatyka: czasownik modalny skal, zdania typu det skal jeg, det gjør jeg, przymiotniki kończące się na -sk, -(l)ig. Słownictwo: pory roku, plany na przyszłość, podawanie godzin. Gramatyka: skal w odniesieniu do przyszłości, okoliczniki czasu, różnica między om/i. Słownictwo: dni tygodnia, pory dnia. Gramatyka: czas przeszły (czasowniki typu kaste, spise ), składnia przysłówków typu alltid w zdaniu, miejsce zaimków osobowych w zdaniu, użycie i odmiana hvilken. Słownictwo: liczebniki od 60 w górę, podawanie dat. Gramatyka: czas przeszły (czasowniki typu bo ), przyimki. Słownictwo: podróżowanie, narodowości, nazwy państw. Gramatyka: czas przeszły (czasowniki mocne), zaimek pytajny når, rzeczowniki typu amerikaner. Lekcja 10 Słownictwo: rezerwacja miejsc, na lotnisku/dworcu. Gramatyka: przysłówki, mange itp., zdania podrzędne z når/da, składnia zdania podrzędnego. Pakiet 6 Lekcja 11 Słownictwo: zdrowie i choroby, części ciała. Gramatyka: zaimek zwrotny, czasowniki kończące się na -s, zdania podrzędne z som, składnia przysłówków w zdaniu podrzędnym. Lekcja 12 Słownictwo: wizyta u lekarza. Gramatyka: zaimek dzierżawczy przed i po rzeczowniku, ut/ute, ingen/ ikke noen. Pakiet 7 Lekcja 13 Słownictwo: zakupy, kolory, sklepy. Gramatyka: rodzajnik określony den/det/de, podwójne określenie, przymiotniki typu blå. Lekcja 14 Słownictwo: praca, zawody, zarobki. Gramatyka: rodzajnik (podsumowanie), zaimek dzierżawczy w połączeniu z przymiotnikiem, przymiotniki nieodmienne. Pakiet 8 Lekcja 15 Słownictwo: pogoda, klimat, pory roku. Gramatyka: zaimek det w zdaniach typu det regner, stopień wyższy przymiotników, porównywanie. Lekcja 16 Słownictwo: geografia Norwegii, wakacje. Gramatyka: stopień najwyższy przymiotników, czasowniki tro/synes/ tenke. Pakiet 9 Lekcja 17 Słownictwo: wskazywanie drogi, forma grzecznościowa De. Gramatyka: tryb rozkazujący, czas perfektum, imiesłów czasowników słabych, stopniowanie przysłówków, zdania typu først så. Lekcja 18 Słownictwo: stolica Norwegii, rozrywki: teatr, kino, muzea. Gramatyka: imiesłów w funkcji przymiotnika, odmiana imiesłowu czasu przeszłego. 4 Pakiet 10 Lekcja 19 Słownictwo: żywność i napoje, zakupy. Gramatyka: czas perfektum, imiesłów czasowników mocnych, rzeczowniki policzalne i niepoliczalne. Lekcja 20 Słownictwo: nazwy posiłków i potraw, gotowanie. Gramatyka: zdania podrzędne z om, begge (deler), både. Pakiet 11 Lekcja 21 Słownictwo: na poczcie, w banku. Gramatyka: imiesłów czasu teraźniejszego, funkcje imiesłowu, stopniowanie opisowe, czasownik bør. Lekcja 22 Słownictwo: rodzina królewska. Gramatyka: liczebniki porządkowe 1-12, stopniowanie nieregularne, funkcje przymiotnika w stopniu wyższym i najwyższym, hver. Pakiet 12 Lekcja 23 Słownictwo: pisanie listów, zapraszanie. Gramatyka: liczebniki porządkowe 13-w górę, zdania podrzędne z zaimkiem pytajnym. Lekcja 24 Słownictwo: święta, rocznice. Gramatyka: rzeczowniki złożone, zwroty porównawcze ( jo... jo; like itp.). Pakiet 13 Lekcja 25 Słownictwo: spędzanie czasu wolnego. Gramatyka: czasowniki frazowe, czasowniki złożone, konstrukcje dopełniaczowe typu til fjells, przyimki. Lekcja 26 Słownictwo: domek letni, sport. Gramatyka: czas przyszły, forma komme til å, czas teraźniejszy w funkcji czasu przyszłego, neste, hele, all. Pakiet 14 Lekcja 27 Słownictwo: dom, rodzaje domów, wyposażenie, remont. Gramatyka: tryb warunkowy, zdania z hvis, czasowniki rozdzielnie złożone, konstrukcja verken-eller, przyimki, egen. Lekcja 28 Słownictwo: życie w domu, wizyty. Gramatyka: zdania podrzędne z at. Pakiet 15 Lekcja 29 Słownictwo: wyrażanie poglądów, polityka, parlament norweski. Gramatyka: zdania typu det er han som..., różnice między sin/han. Lekcja 30 Słownictwo: środowisko. Gramatyka: plusquamperfektum, przymiotniki w funkcji rzeczowników. Pakiet 16 Lekcja 31 Słownictwo: radio, telewizja, wiadomości. Gramatyka: mowa zależna, wyrażenia til å/for å, przyimki, wyrażanie warunku za pomocą szyku zdania. Lekcja 32 Słownictwo: prasa, gazety w Norwegii, ogłoszenia. Gramatyka: wyrażanie trwania, zwroty holde på å. Pakiet 17 Lekcja 33 Słownictwo: szkolnictwo, wykształcenie. Gramatyka: czasownik få w funkcji modalnej. Lekcja 34 Słownictwo: komputer, sieć, poczta elektroniczna. Gramatyka: znaczenia wyrazu så, podsumowanie wiadomości na temat składni. Pakiet 18 Lekcja 35 Słownictwo: z historii Norwegii. Gramatyka: strona bierna z bli, przyimki w stronie biernej. Lekcja 36 Słownictwo: gospodarka, morze, ropa naftowa. Gramatyka: podwójne określenie i jego brak. Pakiet 19 Lekcja 37 Słownictwo: porady praktyczne, przepisy, prawo. Gramatyka: strona bierna z -s, zaimki nieokreślone man/en. Lekcja 38 Słownictwo: uroczystości rodzinne, ślub, małżeństwo. Gramatyka: czasowniki na -s w stronie czynnej. Pakiet 20 Lekcja 39 Słownictwo: z historii języka w Norwegii. Gramatyka: warianty języka, język formalny i potoczny. Lekcja 40 Słownictwo: sytuacja językowa w Norwegii, dialekty. Gramatyka: różnice między formami języka, formy fakultatywne.
A2 W drugiej czêœci lekcji poznasz bli ej naszych bohaterów: Kari i Erika. Rozpoczniemy od s³ówek i zwrotów zawartych w tekœcie dotycz¹cym Kari: bo > [bu:] mieszkaæ Ekeberg > [Êe:k bærg] (nazwa dzielnicy w Oslo) bydel (en) > [Êby:del] dzielnica Norge > [Ên rg ] Norwegia hovedstad (en) > [Êhu:w dsta] stolica alene > [aêle:n ] sam(a), samotnie hjemme > [Êjem ] w domu hos > [hus] u mor (en) > [mu:r] matka far (en) > [fa:r] ojciec Åge > [Ê :g ] (imiê mêskie) Anne > [Êan ] (imiê eñskie) søsken > [Êsøsk n] rodzeñstwo søster (en) > [Êsøst r] siostra bror (en) > [bru:r] brat Liv > [li:w] (imiê eñskie) Stein > [stæin] (imiê mêskie) hund (en) > [h n] pies Labben > [Êlab n] apa (imiê psa) familie (en) > [faêmi:li ] rodzina hus (et) > [h :s] dom fem > [fem] piêæ ligge > [Êlig ] le eæ Granveien > [Êgra:nvæi n] (nazwa ulicy) rundt > [r nt] dooko³a, wokó³ hage (en) > [Êha:g ] ogród like > [Êli:k ] lubiæ leke > [Êle:k ] bawiæ siê A teraz wys³uchaj ca³ego tekstu: Kari Holt bor på Ekeberg. Ekeberg er en bydel i Oslo og Oslo er hovedstaden i Norge. Kari bor ikke alene men hjemme hos mor og far. Karis far heter Åge og Karis mor heter Anne. Kari har to søsken, en søster og en bror. Søsteren til Kari heter Liv og broren til Kari heter Stein. Hun har også en hund. Hunden heter Labben. Familien Holt har et hus. Huset ligger i Granveien 5. Rundt huset er det en hage. Labben liker å leke i hagen. Wys³uchaj tekstu jeszcze raz. Powtarzaj na g³os ka de zdanie: Kari Holt bor på Ekeberg. Kari Holt mieszka na Ekeberg. Ekeberg er en bydel i Oslo og Oslo Ekeberg to dzielnica w Oslo, a Oslo er hovedstaden i Norge. jest stolic¹ Norwegii. Kari bor ikke alene men hjemme hos Kari nie mieszka sama, lecz razem z matk¹ mor og far. i ojcem. Karis far heter Åge og Karis mor heter Ojciec Kari ma na imiê Åge, a matka Kari Anne. ma na imiê Anne. Kari har to søsken, en søster og en bror. Kari ma dwoje rodzeñstwa, siostrê i brata. Søsteren til Kari heter Liv og broren til Siostra Kari ma na imiê Liv, a brat Stein. Kari heter Stein. 5
Hun har også en hund. Ona ma równie psa. Hunden heter Labben. Pies wabi siê Labben. Familien Holt har et hus. Rodzina Holtów ma dom. Huset ligger i Granveien 5. Dom stoi (dos³. le y) przy ulicy Granveien 5. Rundt huset er det en hage. Wokó³ domu znajduje siê ogród. Labben liker å leke i hagen. Labben lubi bawiæ siê w ogrodzie. W tekœcie pojawia siê wiele rzeczowników. Zauwa, e niektóre z nich poprzedzone s¹ krótkim s³owem: en bydel et hus Te s³owa to rodzajniki nieokreœlone. Stawia siê je przed rzeczownikiem, wskazuj¹c na jego rodzaj: en przed rzeczownikami rodzaju mêskiego, a et przed rzeczownikami rodzaju nijakiego. Nie ma prostej metody odgadniêcia rodzaju rzeczownika, a stosowanie regu³ jêzyka polskiego mo e byæ bardzo zwodnicze (np. dom jest rodzaju mêskiego w jêzyku polskim, a nijakiego w jêzyku norweskim). Poznaj¹c nowy rzeczownik, nale y nauczyæ siê jego rodzaju. Uzupe³nij brakuj¹ce rodzajniki przed rzeczownikami: > en bydel > en bror > et hus > en hage Rodzajniki nazywamy nieokreœlonymi z tego wzglêdu, e s³u ¹ do wprowadzania nowej informacji. Przypomnij sobie zdanie z tekstu: Familen Holt har et hus. Rodzina Holtów ma dom. Dowiadujemy siê z niego czegoœ nowego o rodzinie pañstwa Holt tego mianowicie, e s¹ w³aœcicielami jakiegoœ nieznanego nam bli ej domu. Z tego wzglêdu u ywamy rodzajnika nieokreœlonego przed s³owem dom. Mówimy et hus jakiœ, pewien, nieokreœlony dom. Domyœlasz siê zapewne, e skoro istniej¹ rodzajniki nieokreœlone, to musz¹ istnieæ ich okreœlone odpowiedniki. Nie mylisz siê! Spójrz na kolejne zdanie z tekstu: Huset ligger i Granveien 5. Dom znajduje siê przy ulicy Granveien 5. Teraz wiadomo ju, o czyj dom chodzi o ten wymieniony w zdaniu pierwszym dom rodziny Holtów. Dlatego te rzeczownik przybiera formê okreœlon¹ huset ten okreœlony dom. Rodzajnik okreœlony w jêzyku norweskim ma doœæ niespotykan¹ formê, przyczepia siê bowiem do rzeczownika pod postaci¹ koñcówki, tworz¹c z nim jeden wyraz, np.: et hus huset en bror broren Od tej pory zaznaczamy rodzaj rzeczownika w s³owniczku przy ka dej lekcji i na koñcu zeszytu. Czynimy to w sposób nastêpuj¹cy: bror (en) dla rzeczowników rodzaju mêskiego, hus (et) dla rzeczowników rodzaju nijakiego. Rodzaj eñski wymaga d³u szego wyjaœnienia. Zapoznamy Ciê z nim pobie nie w kolejnych sekcjach, a dok³adniej omówimy w nastêpnym zeszycie.! W formie okreœlonej rzeczowników rodzaju nijakiego nie czyta siê dÿwiêku t na koñcu wyrazów, np. huset wymawia siê [h :s ]. 6
Spróbuj teraz wykonaæ poni sze æwiczenie. Przeczytaj na g³os rzeczowniki, wstawiaj¹c rodzajnik nieokreœlony, a potem utwórz formê okreœlon¹: > et hus > huset > en hund > hunden > en bror > broren > et universitet > universitetet A teraz utwórz formê nieokreœlon¹ od nastêpuj¹cych rzeczowników: hovedstaden > en hovedstad butikken > en butikk hagen > en hage bydelen > en bydel Jeœli powy szy wywód wyda³ Ci siê skomplikowany, to mamy dobr¹ wiadomoœæ: Rzeczowniki norweskie nie odmieniaj¹ siê przez przypadki, co znakomicie upraszcza proces uczenia siê. Jedyny wyj¹tek stanowi dope³niacz. Tworzy siê go, dodaj¹c s do rzeczownika, np.: Karis far ojciec Kari Proste, prawda? Przet³umacz samodzielnie nastêpuj¹ce zwroty: dom Erika > Eriks hus pies Kari > Karis hund siostra Liv > Livs søster Dope³niacz tworzy siê przez dodanie s do rzeczownika. Mo na go równie wyraziæ za pomoc¹ konstrukcji z przyimkiem. Zamiast Karis søster mo na powiedzieæ søsteren til Kari oba zwroty znacz¹ to samo: siostra Kari.! Rzeczownik stawiany za form¹ dope³niacza z s zawsze przybiera formê nieokreœlon¹. W zwrocie z przyimkiem u ywa siê okreœlonej formy rzeczownika. I jeszcze jedna wa na uwaga gramatyczna. Jak ³¹czyæ ze sob¹ dwa czasowniki? Zwróæ uwagê na zdania w tekœcie: Labben liker å leke i hagen. Labben lubi bawiæ siê w ogrodzie. I porównaj je ze zdaniami z pierwszej czêœci Lekcji 1: Jeg må løpe. Muszê lecieæ. Vil du ha en kopp? Chcesz fili ankê? Dostrzegasz ró nicê? Formy må i vil ³¹cz¹ siê bezpoœrednio z bezokolicznikiem (przypomnijmy, e s¹ to czasowniki modalne). Pozosta³e czasowniki wymagaj¹ poœrednictwa s³ówka å. Spróbuj teraz wykorzystaæ powy sze informacje w krótkim æwiczeniu. Przet³umacz zdania: Muszê iœæ. > Jeg må gå. Ona lubi pracowaæ. > Hun liker å jobbe. Ona musi pracowaæ. > Hun må jobbe. Chcê studiowaæ. > Jeg vil studere. Lubiê studiowaæ. > Jeg liker å studere. 7
SprawdŸ teraz, czy dobrze opanowa³eœ s³ownictwo z tekstu. Wpisz brakuj¹ce wyrazy w poni szych zdaniach: Kari nie mieszka sama. Kari bor ikke > alene. Oslo jest stolic¹ Norwegii. Oslo er > hovedstaden i Norge. Siostra Kari ma na imiê Liv. Søsteren > til Kari heter Liv. Ekeberg jest dzielnic¹ Oslo. Ekeberg er en > bydel i Oslo. Wokó³ domu jest ogród. > Rundt huset er det en > hage. Labben lubi siê bawiæ. Labben > liker å leke. W tekœcie pojawia siê kilka liczebników. Uzupe³nijmy je tak, byœ by³ w stanie policzyæ do dziesiêciu (zero przyda siê, na przyk³ad, przy podawaniu numerów telefonicznych): null > [n l] zero en > [e:n] jeden to > [tu:] dwa tre > [tre:] trzy fire > [Êfi:r ] cztery fem > [fem] piêæ seks > [seks] szeœæ sju lub syv > [ ] lub [sy:w] siedem åtte > [Êot ] osiem ni > [ni:] dziewiêæ ti > [ti:] dziesiêæ A teraz odrobina matematyki. Najpierw podamy Ci dwa wyrazy: pluss > [pl s] plus minus > [Êmi:n s] minus Uzupe³nij poni sze dzia³ania: To pluss to er > fire. Seks minus tre er > tre. Ti minus fem er > fem. Åtte pluss to er > ti. En pluss seks er > sju lub > syv. Na koniec tej sekcji przedstawimy kilka uwag na temat wymowy i zapisu. Niektóre litery wymawia siê inaczej, ni siê je pisze. Zwróci³eœ ju zapewne uwagê na literê o, która najczêœciej wymawiana jest jak [u]. Powtórz za lektorem: mor > [mu:r] Litera y wymawiana jest inaczej ni w jêzyku polskim. Pod wzglêdem miejsca artykulacji zbli ona jest do i, ale wymaga silnego zaokr¹glenia warg. Spróbuj powtórzyæ, s³uchaj¹c nagrania: bydel > [by:del] Znak [ ] oznacza s³abe [e]. DŸwiêk ten wystêpuje wy³¹cznie w nieakcentowanych sylabach. Powtórz na g³os: drikke > [drik ] 8
B2 W drugim tekœcie poznasz Erika nieco bli ej. Zapoznaj siê najpierw z nowymi s³ówkami i wyra eniami: leie > [Êlæi ] wynajmowaæ leilighet (en) > [Êlæilihet] mieszkanie rom (et) > [rum] pokój stå opp > [st : p] wstawaæ klokke (en/ei) > [Êkl k ] godzina, zegarek spise > [Êspi:s ] jeœæ frokost (en) > [Êfruk st] œniadanie lunsj (en) > [løn ] lunch sammen > [Êsam n] razem med > [me] z, razem andre > [Êandr ] inni tilbringe > [Êtilbri ] spêdzaæ mange > [Êma ] wiele time (en) > [Êti:m ] godzina middag (en) > [Êmida(g)] obiad etterpå > [Êet rp ] póÿniej, potem lese > [Êle:s ] czytaæ avis (en/ei) > [aêwi:s] gazeta eller > [Êel r] lub se på > [Êse:p ] ogl¹daæ tv (en) > [Ête:we] telewizja sove > [Ês w ] spaæ fra > [fra(:)] od til > [til] do A oto tekst: Erik kommer fra Sogndal, men nå bor han i Oslo. Han leier en leilighet på to rom. Erik står opp klokka sju, spiser frokost og går på universitetet. Klokka tolv spiser han lunsj sammen med andre studenter. Erik tilbringer mange timer på universitetet. Han spiser middag hjemme. Etterpå leser han aviser eller ser på tv. Han sover fra klokka elleve til klokka sju. Powtórz ka de zdanie. Przypominamy, byœ starannie naœladowa³ wymowê lektora: Erik kommer fra Sogndal, men nå bor han Erik pochodzi z Sogndal, ale teraz mieszka i Oslo. w Oslo. Han leier en leilighet på to rom. Wynajmuje dwupokojowe mieszkanie. Erik står opp klokka sju, spiser frokost og Erik wstaje o siódmej, je œniadanie i idzie går på universitetet. na uczelniê. Klokka tolv spiser han lunsj sammen med O dwunastej zjada lunch w sto³ówce razem andre studenter. z innymi studentami. Erik tilbringer mange timer på universitetet. Erik spêdza wiele godzin na uniwersytecie. Han spiser middag hjemme. Obiad je w domu. Etterpå leser han aviser eller ser på tv. Potem czyta gazety lub ogl¹da telewizjê. Han sover fra klokka elleve til klokka sju. Œpi od jedenastej do siódmej. Rzeczownik klokka godzina, zegarek jest rodzaju eñskiego:! Nieokreœlony rodzajnik eñski to ei. Formê okreœlon¹ tworzymy przez dodanie koñcówki a (jeœli rzeczownik koñczy siê na literê e, nale y j¹ pomin¹æ). 9
Wiêkszoœæ rzeczowników rodzaju eñskiego mo na odmieniaæ tak jak rzeczowniki rodzaju mêskiego (tworz¹ one tzw. rodzaj wspólny). Mo esz zatem powiedzieæ: ei klokke lub en klokke, a w formie okreœlonej: klokka lub klokken Tego typu wyrazy oznaczamy w s³owniczku w sposób nastêpuj¹cy: klokke (en/ei) Tak jak klokke mo na odmieniaæ wyraz avis oraz poznane wczeœniej rzeczowniki mor i søster. U yj tych wyrazów w zdaniach, tworz¹c dwie wersje odpowiedzi: søster Hva heter > søsteren til Kari? lub Hva heter > søstera til Kari? avis Hvor er > avisen? lub Hvor er > avisa? mor Dette er > moren til Kari. lub Dette er > mora til Kari. klokke Jeg spiser frokost > klokken seks. lub Jeg spiser frokost > klokka seks. Formê nieokreœlon¹ liczby mnogiej rzeczowników tworzy siê najczêœciej przez dodanie koñcówki er (jeœli rzeczownik koñczy siê na e, wystarczy dodaæ samo r ), np.: en student studenter Jednosylabowe wyrazy rodzaju nijakiego najczêœciej nie maj¹ adnej koñcówki w liczbie mnogiej, np.: et rom rom Proponujemy, byœ przeæwiczy³ te regu³y. Podaj liczbê mnog¹ rzeczowników: en avis > aviser et hus > hus en hage > hager et universitet > universiteter en bydel > bydeler Zauwa y³eœ zapewne dwa interesuj¹ce wyrazy poprzedzaj¹ce niektóre rzeczowniki: mange wiele, du o andre inni Wyrazy te ³¹cz¹ siê zawsze z rzeczownikami policzalnymi, czyli takimi, które wystêpuj¹ w liczbie mnogiej. U yj ich w poni szych zdaniach: Mam wiele gazet. Mieszkam razem z innymi studentami. Œpi wiele godzin. Jeg har > mange aviser. Jeg bor sammen med > andre studenter. Han sover > mange timer. A teraz chcemy zwróciæ Twoj¹ uwagê na budowê norweskiego zdania. Jak dot¹d tworzyliœmy je w sposób standardowy zaczynaliœmy od podmiotu, potem stawialiœmy orzeczenie, wreszcie okoliczniki, np.: Jeg bor i Oslo. Ja mieszkam w Oslo. Erik liker Kari. Eryk lubi Kari. Szyk zdania norweskiego jest œciœle okreœlony, a wyrazy zajmuj¹ miejsce w zdaniu zgodnie z ich funkcj¹ w sposób przedstawiony poni ej: kto? co robi? kogo? gdzie? kiedy? itp. Erik liker Kari Kari bor her 10
Chc¹c zmieniæ znaczenie zdania, musimy zamieniæ wyrazy miejscami. Zdanie: Kari lubi Eryka. brzmieæ bêdzie: Kari liker Erik. Nie zawsze jednak trzeba rozpoczynaæ zdanie od podmiotu. Zwróæ uwagê na zdania z tekstu: Nå bor han i Oslo. Teraz mieszka w Oslo. Etterpå leser han aviser. PóŸniej czyta gazety. Oba zdania rozpoczêliœmy okolicznikiem czasu, pierwsze wyrazem teraz nå, drugie wyrazem etterpå póÿniej. Czynimy tak, by podkreœliæ te elementy zdania (unikamy jednoczeœnie monotonnego powtarzania szyku wyrazów). W norweskim zdaniu pojedynczym obowi¹zuje zasada, któr¹ nazwiemy V2 (od pierwszej litery wyrazu verb czasownik ). G³osi ona, by orzeczenie stawiaæ zawsze na drugim miejscu. Jeœli nie rozpoczyna siê zdania od podmiotu, nale y umieœciæ go zaraz za orzeczeniem. Spróbuj zastosowaæ tê zasadê w poni szych przyk³adach. Dokoñcz zdania: Jeg spiser nå. Nå > spiser jeg. Han spiser lunsj klokka tolv. Klokka tolv > spiser han lunsj. Han ser på tv etterpå. Etterpå > ser han på tv. Do listy liczebników dodaliœmy dwa kolejne: elleve > [Êelw ] jedenaœcie tolv > [tol] dwanaœcie I jeszcze uwaga na temat wymowy i zapisu. Symbol [ ] oznacza dÿwiêk podobny do polskiego sz, ale lekko cofniêty. G³oska sz nie ma w ortografii norweskiej jednoznacznego zapisu, jest reprezentowana przez rozmaite kombinacje liter, np.: rs, sl, sj. Powtórz na g³os: norsk > [no k] sju > [ :] C2 Æwiczenie 1 Odpowiedz na poni sze pytania, czerpi¹c informacje z tekstów: 1. Hva er Ekeberg? 2. Hva heter Karis hund? 3. Hva heter Norges hovedstad? 4. Hvor kommer Erik fra? 5. Hva heter broren til Kari? 6. Hvor bor Erik nå? Æwiczenie 2 Zamieñ na liczbê mnog¹. U yj odpowiedniego zaimka zamiast imienia oraz liczebnika podanego w nawiasie: 1. Jeg har en hund. Og Kari? (Kari, 3).... 11
2. Jeg har en kopp. Og Erik? (Erik, 5).... 3. Jeg har en avis. Og Knut? (Knut, 4).... 4. Jeg har en klokke. Og Erik? (Erik, 2).... 5. Erik leier en leilighet på to rom. Og Randi og Stein? (Randi, Stein, 3).... Æwiczenie 3 Zmieñ szyk zdania, rozpoczynaj¹c od podanego wyrazu: 1. Han bor i Oslo nå. Nå.... 2. Han spiser middag klokka fem. Klokka fem.... 3. Det er en hage rundt huset. Rundt huset.... 4. Han ser på tv etterpå. Etterpå.... 5. Hun står opp klokka seks. Klokka seks.... 6. Erik spiser frokost klokka sju. Klokka sju.... Æwiczenie 4 Wstaw formê okreœlon¹ rzeczownika podanego w prawej kolumnie: 1. universitet Han studerer på.... 2. hus Det er en hage rundt.... 3. hund Hvor er.... 4. hage Leker Labben i.... 5. rom Vi spiser middag på.... 6. bror Hva heter. til Kari? 7. hovedstad Oslo er i Norge. 8. avis Hvor er...? Æwiczenie 5 Opisz dzieñ Randi, buduj¹c zdania ze s³ów podanych poni ej: 1. stå opp, klokka sju 2. spise frokost, klokka åtte 12
3. gå, kontor, på, klokka ni 4. spise, lunsj, klokka tolv 5. jobbe, klokka fem, til 6. etterpå, gå, hjem 7. spise middag, klokka seks 8. hjemme, lese, en avis 9. se på, tv, også 10. sove, til, fra, klokka ti, klokka sju 13
Zamów ju dziœ! 801 101 909 (koszt po³¹czenia 1 impuls wg taryfy operatora) 61 879 32 67 edukacja na odleg³oœæ @ www.eskk.pl