Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu, 05, Tom, Nr, 5 57 www.moz.pl PRACA ORYGINALNA Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu miasta i wsi Joaa Słomska, Aeta Kamińska, Leszek Szalewski, Haa Skórzyńska, Jerzy Błaszczak, Jausz Borowicz Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej UM w Lubliie Zakład Protetyki Stomatologiczej UM w Lubliie Katedra Zdrowia Publiczego UM w Lubliie Słomska J, Kamińska A, Szalewski L, Skórzyńska H, Błaszczak J, Borowicz J. Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu miasta i wsi. Med Og Nauk Zdr. 05; (): 5 57. doi: 0.5604/0845.59 Streszczeie Wprowadzeie. Leczeie ortodotycze jest dla ludzi receptą a pięky uśmiech i akceptację samego siebie, a także poprawę swojej pozycji w społeczeństwie. Wielu ludzi ie zdaje sobie jedak sprawy z tego, że uzyskaie takiego efektu ie jest możliwe bez szczególej dbałości o higieę jamy ustej podczas leczeia ortodotyczego. Cel pracy. Celem badań było określeie poziomu higiey jamy ustej dzieci w wieku wczesoszkolym, zamieszkujących tere miasta i terey, posiadających uzębieie mieszae i uzębieie stałe, leczoych ortodotyczie za pomocą aparatów ruchomych i stałych. Materiał i metoda. Badaiem objęto dzieci, w tym z tereu go i z tereu miejskiego, w wieku 6 lat. Iformacje a temat higiey i stau zdrowia jamy ustej uzyskao za pomocą kwestioariusza akiety wypełioego przez rodziców/opiekuów dzieci leczoych ortodotyczie w Poradi Ortopedii Szczękowej Stomatologiczego Cetrum Kliiczego w Lubliie. Wyiki. U większości dzieci leczoych ortodotyczie higiea była zadowalająca i ie przyczyiła się do pogorszeia stau zdrowia jamy ustej. Niestety, u około 0 dzieci leczoych ortodotyczie, u których zabiegi higieicze jamy ustej prowadzoe były ieregularie,opiekuowie zaobserwowali pogorszeie higiey jamy ustej. Wioski. Nieprzestrzegaie podstawowych zaleceń pielęgacyjych przekazaych przez lekarza specjalistę w gabiecie ortodotyczym jest główą przyczyą powodującą występowaie chorób i ifekcji jamy ustej. Uwagę zwraca brak właściwych postaw rodziców, dotyczących edukacji i kotroli swoich dzieci kształtujących awyki pielęgacji zębów, oraz iewłaściwa postawa samego pacjeta wobec higiey. Zwiększoa kotrola osoby dorosłej ad wykoywaiem czyości higieiczych jamy ustej dzieci zwiększy efektywość leczeia i przyczyi się do zmiejszeia ryzyka wystąpieia chorób jamy ustej. Słowa kluczowe higiea, leczeie ortodotycze, jama usta, zdrowie WPROWADZENIE Celem leczeia ortodotyczego jest poprawa stau zdrowia jamy ustej poprzez wyleczeie wady zgryzu, czego astępstwem jest poprawa fukcji układu stomatogatyczego. Osoby poddające się leczeiu ortodotyczemu mają adzieję a wspaiały uśmiech, poprawę zdrowia psychiczego oraz akceptację w społeczeństwie. Leczeie ortodotycze, mimo swoich ogromych możliwości i efektów lecziczych, może w przypadku ieprzestrzegaia zaleceń lekarskich powodować wiele powikłań, które mogą pojawić się zarówo w trakcie, jak i po zakończeiu terapii ortodotyczej. Wyikają oe przede wszystkim z braku odpowiediej higiey jamy ustej i stosowaia aparatu ortodotyczego. Stałe aparaty ortodotycze posiadają w swojej budowie wiele elemetów, które utrudiają oczyszczaie z resztek pokarmowych i płytki azębej, co zaburza otoceozę jamy ustej []. Ortodotycze elemety takie jak: zamki, pierścieie, łuki, ligatury staowią miejsce retecyje dla Adres do korespodecji: Aeta Kamińska, Zakład Protetyki Stomatologiczej UM w Lubliie, ul. Karmelicka 7, 0 08 Lubli E-mail: Aa.kamiska@gmail.com Nadesłao: 05 listopada 04; zaakceptowao do druku: 07 styczia 05 resztek pokarmowych, a także utrudiają przepływ śliy, co ie wpływa korzystie a proces samooczyszczaia [, ]. Pierwszym astępstwem zaiedbań higiey jamy ustej jest gromadzeie się płytki azębej. Początkowo powstaje oa a powierzchi zębów oraz aparatów ortodotyczych w postaci miękkich złogów utworzoych przez bakteryje agregaty ulokowae w orgaiczej macierzy [4]. Odkładająca się a powierzchi zębów i aparatu płytka azęba jest czyikiem etiologiczym staów zapalych jamy ustej. Brak odpowiediej profilaktyki i higiey jamy ustej prowadzi między iymi do zapaleia przyzębia, próchicy, odwapieia szkliwa w postaci białych plam a powierzchi zębów, a także stomatopatii [, 5,, 7]. Pacjeci zgłaszający się do lekarza już a pierwszej wizycie powii być oceiai pod względem poziomu stau higiey jamy ustej. Na tej podstawie lekarz podejmuje decyzję o dalszym postępowaiu. Jeżeli czyości pielęgacyje są wykoywae prawidłowo i ie ma przeciwskazań wyikających ze złego stau zdrowia jamy ustej spowodowaego ieprawidłową higieą, lekarz specjalista przechodzi do kolejych etapów leczeia ortodotyczego. W przypadku złego stau zdrowia jamy ustej, wyikającego z iewłaściwej higiey, leczeie powio zostać odroczoe do mometu jego widoczej poprawy.
Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu, 05, Tom, Nr Joaa Słomska, Aeta Kamińska, Leszek Szalewski, Haa Skórzyńska, Jerzy Błaszczak, Jausz Borowicz. Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu 5 Pacjet powiie zostać poiformoway o sposobach czyszczeia aparatu ortodotyczego techiką dostosowaą do plaowaego rodzaju aparatu. Ortodota bądź wykwalifikowaa higieistka powii przeprowadzić istruktaż dotyczący sposobu prawidłowego przeprowadzaia zabiegów oczyszczaia jamy ustej i aparatu ortodotyczego, przyborów przezaczoych do higieizacji, bezwzględie u każdego pacjeta [8]. Kolejym krokiem jest przećwiczeie zaprezetowaego sposobu oczyszczaia aparatu i własych zębów pod kotrolą lekarza [9, 0]. Wszystkie przedstawioe zaleceia ależy przekazać rodzicom bądź opiekuom pacjetów iepełoletich []. Edukacja w zakresie profilaktyki jamy ustej, jak potwierdzają liczi autorzy, zaczie podosi skuteczość i efektywość w zwalczaiu biofilmu, co w kosekwecji umożliwia zachowaie zdrowia jamy ustej [,, 4]. Higiea jamy ustej ma ogromy wpływ a sta zdrowia twardych tkaek zębów, przyzębia i błoy śluzowej jamy ustej. Systematycze i skrupulate zabiegi higieicze pozwolą uikąć ifekcji w obrębie jamy ustej i związaych z imi powikłań. CEL PRACY Celem badaia była ocea poziomu higiey jamy ustej u dzieci w wieku 6 lat podczas leczeia ortodotyczego, z uwzględieiem miejsca zamieszkaia dzieci. Autorzy próbowali określić związek pomiędzy zabiegami higieiczymi prowadzoymi u badaych dzieci a występującymi zmiaami chorobowymi jamy ustej dzieci. MATERIAŁ I METODY Badaiami objęto wszystkich opiekuów dzieci w wieku 6 lat leczoych ortodotyczie zamieszkujących terey miejskie (=) i (=), zgłaszających się do Poradi Ortopedii Szczękowej Stomatologiczego Cetrum Kliiczego w Lubliie od styczia do marca 0 r. Iformacje do realizacji badań uzyskao a podstawie kwestioariusza akiet wypełioych przez rodziców/opiekuów dzieci w Katedrze i Zakładzie Ortopedii Szczękowej Uiwersytetu Medyczego w Lubliie. W akiecie zostały uwzględioe pytaia dotyczące m.i. wieku, miejsca zamieszkaia oraz częstości szczotkowaia zębów i aparatu ortodotyczego w ciągu dia. Zapytao także o metody służące higieie jamy ustej i aparatu ortodotyczego, postawę dzieci w stosuku do koieczości prowadzeia zabiegów higieiczych, a także o środki użyte do wykoywaia czyości higieiczych. W akiecie uwzględioo pytaia dotyczące zaagażowaia opiekuów w zachowaie higiey jamy ustej u swoich dzieci. Uzyskae wyiki badań poddao aalizie statystyczej. Wartości aalizowaych parametrów iemierzalych przedstawioo przy pomocy liczości i odsetka. Dla iepowiązaych cech jakościowych do wykrycia istieia różic między porówywaymi grupami użyto testu jedorodości Ch. Do zbadaia istieia zależości między badaymi cechami użyto testu iezależości Ch. Przyjęto poziom istotości p < 0,05 wskazujący a występowaie istotych statystyczie różic lub zależości. Badaia statystycze przeprowadzoo w oparciu o oprogramowaie komputerowe STATISTICA v.0.0 (StatSoft, Polska). WYNIKI Z badań wyika, że dzieci mieszkające a wsi iezaczie częściej leczyły się ortodotyczie w celu poprawy wyglądu (4,88) w porówaiu z dziećmi mieszkającymi w mieście (5,8). Stwierdzoe różice były bliskie istotości statystyczej (Tab. ). Tabela. Przyczyy leczeia ortodotyczego dzieci, z uwzględieiem miejsca zamieszkaia Terey Poprawa wyglądu 5 4,88 6 5,8 9,5 Ie Wada zgryzu ogółem 7 9,54 6 5,80, Przeprowadzoe badaia wykazały, że dzieci mieszkające w mieście iezaczie częściej odbywały wizyty u stomatologa. Dzieci z tereu miejskiego, które wizytę w gabiecie odbywają raz a kwartał, staowiły 50,00, atomiast odsetek dzieci z tereu go, które a wizycie były raz a kwartał, wyosił 9,5. Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie (Tab. ). Przeprowadzoa aaliza statystycza wykazała, że dzieci oszące aparat stały istotie częściej szczotkowały zęby razy dzieie lub częściej (66,67) iż dzieci oszące aparat zdejmoway (5,05). Stwierdzoe różice były wysoko istote statystyczie (Tab. ). Taka zależość może wyikać z charakteru leczeia aparatem stałym, związaym z utrudioą higieą, która wymaga poświęceia większej uwagi z racji obecości elemetów, których ie da się zdemotować do zabiegów higieiczych. Z drugiej stroy moża zakładać, że sytuacja taka jest wyikiem większej uwagi poświęcaej pacjetom (leczoym aparatami stałymi) przez lekarzy podczas istruktarzu higieiczego Nie stwierdzoo statystyczie zależości pomiędzy miejscem zamieszkaia dzieci a częstością mycia zębów, jak i stosowaego aparatu.,58 dzieci mieszkających w mieście myło aparat ortodotyczy razy dzieie lub częściej, 5,58 0 48,9 4 9,05 Aaliza statystycza: Chi =5,6; p=0,06 00,00 00,00 00,00 Tabela. Częstość wizyt u stomatologa, z uwzględieiem miejsca zamieszkaia Terey Raz a miesiąc 0,6 9,5 0,95 Raz a kwartał 7 9,5 50,00 48 45,7 Raz a pół roku lub rzadziej 6 7, 9 0,65 5,4 Aaliza statystycza:chi =,; p=0,57 00,00 00,00 00,00
54 Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu, 05, Tom, Nr Joaa Słomska, Aeta Kamińska, Leszek Szalewski, Haa Skórzyńska, Jerzy Błaszczak, Jausz Borowicz. Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu Tabela. Częstość mycia zębów i aparatu ortodotyczego, z uwzględieiem jego rodzaju Tabela 5. Czas trwaia szczotkowaia zębów, z uwzględieiem miejsca zamieszkaia dzieci Rodzaj aparatu Raz dzieie/ wcale razy dzieie razy dzieie lub częściej Poiżej miuty/ mi. miuty lub dłużej Nie myje Zdejmoway 4,4 47 50,54 4 5,05 9 00,00 Terey,09 5,58, 00,00 Stały 8, 5,00 8 66,67 00,00 40 64,5 5,48 0 0,00 00,00, 50 47, 0,95 00,00 7 67,, 0,95 00,00 Aaliza statystycza:chi =7,7; p=0,000* Aaliza statystycza:chi =,45; p=0,9 w przypadku dzieci mieszkających a wsi odsetek te wyosił 8,60 (Tab. 4). Przeprowadzoe badaia wykazały, że dzieci mieszkające w mieście iezaczie częściej myły zęby z częstotliwością razy dzieie lub większą (0,97) iż osoby mieszkające a wsi (6,8). Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie (Tab. 4). Z badań wyika, że dzieci mieszkające w mieście iezaczie częściej myły zęby miuty lub dłużej (5,48) w porówaiu z dziećmi mieszkającymi a wsi (5,58). Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie (Tab. 5). Przeprowadzoe badaia wykazały, że dzieci ajczęściej samodzielie czyściły swój aparat, bez kotroli dorosłego (55,4), atomiast 5,5 akietowaych przyzało, że aparat jest czyszczoy przez osobę dorosłą, a 9,5 dzieci czyści aparat pod adzorem dorosłego. Z badań wyika, że dzieci mieszkające w mieście istotie częściej samodzielie dbały o aparat ortodotyczy (64,5) w porówaiu z dziećmi mieszkającymi a wsi (4,86). Stwierdzoe różice były istote statystyczie (Tab. 6). Przeprowadzoa aaliza statystycza wykazała wysoko istoty związek pomiędzy występowaiem zmia chorobowych ifekcji jamy ustej obserwowaych u dzieci podczas leczeia a częstością czyszczeia aparatu. U dzieci, które czyściły aparat razy dzieie lub częściej opiekuowie ie zaobserwowali żadych zmia a błoie śluzowej jamy ustej i uzębieiu, atomiast u tych dzieci, które czyściły aparat razy dzieie, opiekuowie zaobserwowali takie zmiay u 58,00 dzieci, zaś w grupie dzieci, które ajrzadziej czyściły aparat aż u 6,64 badaych (Tab. 7). Aaliza statystycza wykazała wysoko istoty związek pomiędzy występowaiem zapaleń lub ifekcji podczas leczeia a metodą czyszczeia aparatu. Dzieci, które myły czyszczoy aparat szczoteczką Tabela 6. Ocea samodzielości dbaia o czystość aparatu, z uwzględieiem miejsca zamieszkaia dzieci Terey Samodzielie 8 4,86 40 64,5 58 55,4 Przez dorosłego 0,6 6 9,68 6 5,4 Pod kotrolą osoby dorosłej miały miej zmia chorobowych jamy ustej i zębów podczas leczeia (8,) iż dzieci, których aparat opłukiway był wyłączie pod bieżącą wodą (5,00) lub wyparzay (50,00) (Tab. 7). Aaliza statystycza wykazała istoty związek pomiędzy występowaiem zmia chorobowych jamy ustej podczas leczeia a częstością mycia zębów. Dzieci, które myły zęby razy dzieie lub częściej zdecydowaie rzadziej miały ifekcje podczas leczeia (90,00) w porówaiu z dziećmi, które myły zęby dwa razy (6,48) lub raz dzieie (77,78) (Tab. 7). Przeprowadzoa aaliza wykazała istoty związek pomiędzy występowaiem ifekcji jamy ustej a czasem mycia zębów. Dzieci, które myły zęby krócej iż miutę lub miuty częściej miały ifekcje podczas leczeia (8,0) iż dzieci, które myły zęby miuty lub dłużej (5,5) (Tab. 7). Z badań wyika, że dzieci mieszkające w mieście iezaczie częściej używały płyów do płukaia jamy ustej 5 4,88 6 5,80 9,5 Aaliza statystycza:chi =6,4; p=0,05* 00,00 00,00 00,00 Tabela 4. Częstotliwość mycia aparatu ortodotyczego i zębów przez dzieci, z uwzględieiem ich miejsca zamieszkaia Częstość mycia aparatu ortodotyczego Częstość mycia zębów raz dzieie/ wcale razy dzieie razy dzieie lub częściej raz dzieie/ wcale razy dzieie razy dzieie lub częściej Terey 0, 0,6, Aaliza statystycza:chi =0,4; p=0,8 5,6 8 45,6 50 47, 8 8,60 4,58 0,95 00,00 00,00 00,00 6,95 4,84 9 8,57 0 69,77 46 74,9 76,8 Aaliza statystycza:chi =,8; p=0,4 7 6,8 0,97 0 9,05 00,00 00,00 00,00
Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu, 05, Tom, Nr Joaa Słomska, Aeta Kamińska, Leszek Szalewski, Haa Skórzyńska, Jerzy Błaszczak, Jausz Borowicz. Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu 55 Tabela 7. Występowaie ifekcji jamy ustej, z uwzględieiem czyości higieiczych Częstość mycia zębów Czas trwaia mycia zębów Częstość czyszczeia języka Częstość czyszczeia aparatu Sposób czyszczeia aparatu Raz dzieie razy dzieie raz dzieie lub częściej Obecość ifekcji jamy ustej (4,9) w porówaiu z dziećmi mieszkającymi a wsi (,95). Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie. Aaliza statystycza wykazała, że dzieci, które igdy ie używały płyów do płukaia jamy ustej iezaczie częściej miały ifekcje podczas leczeia (,75) iż dzieci, Tak. 9 8.6 0.00. Nie 7 77.78 47 6.84 8 90.00 68.57 Aaliza statystycza Chi =6.; p=0.04 * Poiżej jedej miuty/ miuty miuty Nie myje 7 8.0 5 5.5.. 44 6.97 8 84.85 68.57 68.57 Aaliza statystycza Chi =7.67; p=0.0 * Tak. zawsze Nie. igdy Tak. czasem 7.7 8 46.5.8. 8.7 5.85 78.8 68.57 Aaliza statystycza Chi =6.7; p=0.04 * Raz dzieie/wcale razy dzieie razy dzieie lub częściej 6.6 4.00 0 0.00. 6.64 9 58.00 00.00 68.57 Aaliza statystycza Ch =.05; p=0.00 * Szczotkowaie Opłukiwaie pod strumieiem bieżącej wody Wyparzaie Nie myje wcale 6.67 5 75.00 50.00 00.00. 65 8. 5 5.00 50.00 0 0.00 68.57 Aaliza statystycza Ch =.69; p 0.0000 * 9 00.00 76 00.00 0 00.00 00.00 7 00.00 00.00 00.00 00.00 00.00 9 00.00 55 00.00 00.00 00.00 50 00.00 00.00 00.00 78 00.00 0 00.00 4 00.00 00.00 00.00 które używały płyu często (,8) lub czasami (6,9). Stwierdzoe różice ie były istote statystyczie (Tab. 7). Aaliza wykazała istoty związek pomiędzy występowaiem zapaleń błoy śluzowej jamy ustej i zmia próchicowych podczas leczeia a częstością czyszczeia języka. Dzieci, które igdy ie czyściły języka częściej miały zmiay chorobowe (46,5) iż dzieci, które zawsze czyściły język (7,7) lub czasami (,8) (Tab. 7). DYSKUSJA Obecie w społeczeństwie moża zauważyć wzrost popularości leczeia ortodotyczego. Motywacją podjęcia takiego leczeia może być chęć poprawy wyglądu, zwiększeie atrakcyjości czy wyleczeie wady zgryzu zaburzającej prawidłowe fukcjoowaie układu stomatogatyczego. Leczeie ortodotycze jest coraz częstsze także wśród pacjetów mieszkających w małych miastach, jak i a wsi. Pomimo wzrostu zaiteresowaa leczeiem ortodotyczym, dotychczas iewiele uwagi poświęcoo awykom higieiczym prezetowaym przez dzieci z tereów miasta i wsi leczoych aparatami ortodotyczymi. Oczywistą kwestią podczas takiego leczeia powio być iedopuszczeie przez pacjeta do powstawaia i odkładaia się płytki azębej, egatywie wpływającej a proces leczeia. W tym celu wskazae jest zwiększeie częstości zabiegów higieizacyjych jamy ustej, wprowadzeie odpowiedich metod oczyszczaia oraz rozszerzeie wachlarza środków ułatwiających utrzymaie prawidłowego zdrowia jamy ustej. Właściwa higiea jamy ustej jest iezwykle waża podczas leczeia ortodotyczego, by przyiosło oo pożąday efekt. Przeprowadzoych zostało wiele badań dotyczących zmiay flory bakteryjej jamy ustej podczas użytkowaia aparatu ortodotyczego. Badaia Blooma i Browa dowodzą, że stosowaie aparatów stałych mocowaych a pierścieiach wiąże się ze wzrostem m.i. bakterii Lactobacillus w śliie pacjeta [8]. Huser w swoich badaiach zwrócił uwagę a zmiaę składu płytki azębej przy użytkowaiu aparatów umocowaych za pomocą pierściei ortodotyczych [5]. Powstawaie zmia w środowisku jamy ustej związaych ze stosowaiem aparatów ortodotyczych potwierdzają także badaia iych autorów [, 0, 5, 6]. Powyższe fakty wskazują a koieczość przestrzegaia reżimu higieiczego podczas leczeia ortodotyczego, o czym iformują doiesieia i artykuły wielu polskich, jak i zagraiczych lekarzy [,, 5,, ]. Jak dotąd, mało jest udokumetowaych daych dotyczących awyków higieiczych dzieci leczoych ortodotyczie, w szczególości daych, które uwzględiałyby miejsce zamieszkaia dzieci. Przyczya różic w częstości i systematyczości wizyt może być związaa z miejszą dostępością gabietów specjalistyczych w małych miasteczkach i a tereach wiejskich. Motywacja do podejmowaego leczeia ortodotyczego różi się iezaczie a tereach miasta i wsi. Wśród dzieci z tereów wiejskich przeważa chęć poprawy swojego wyglądu, podczas gdy główą przyczyą leczeia ortodotyczego dzieci z miasta jest usuięcie wady zgryzu. Fakt te świadczy o większej świadomości rodziców dzieci z miasta dotyczącej kosekwecji, jakie mogą wyikać z wady zgryzu. Podczas leczeia istote jest systematycze mycie zębów oraz samego aparatu, w celu zachowaia zdrowia jamy ustej. W przebadaej grupie dzieci leczoe stałym aparatem
56 Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu, 05, Tom, Nr Joaa Słomska, Aeta Kamińska, Leszek Szalewski, Haa Skórzyńska, Jerzy Błaszczak, Jausz Borowicz. Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu ortodotyczym częściej myły zęby w porówaiu do tych leczoych aparatem ruchomym. Wyiki włase są zgode z wyikami badań Marcikowskiej i wsp., którzy podają, że dzieci z tereu miasta szczotkują zęby razy w ciągu dia, podczas gdy dzieci z tereu go czyość tę wykoują tylko raz dzieie []. Częstsze zabiegi higieicze jamy ustej i aparatu ortodotyczego u dzieci z miasta zwracają uwagę a większą świadomość realizacji potrzeb higieiczych podczas leczeia ortodotyczego wśród opiekuów i samych dzieci mieszkających w mieście. Obserwacje rodziców są potwierdzeiem ogólych zaleceń, jakimi ależy się kierować podczas leczeia aparatem ortodotyczym, dotyczących stosowaia płyów do płukaia jamy ustej. Zwiększa to efekt higieizacji, poprzez zmiejszeie o 50 pojawiających się zmia a błoie śluzowej jamy ustej, co potwierdzają badaia wielu autorów [5, 6, 7]. Opiekuowie dzieci z miasta wykazali się większą wiedzą a temat zabiegów higieiczych, jakie moża prowadzić podczas leczeia ortodotyczego. Nie ograiczali się tylko do szczotkowaia zębów czy mycia aparatu i chętiej wybierali dodatkowe środki higieicze, jakimi są płyy do płukaia jamy ustej. Podczas leczeia ortodotyczego u dzieci, które rzadziej szczotkowały zęby i myły aparat, opiekuowie/rodzice obserwowali częstsze ifekcje jamy ustej. Sytuacja taka ie dotyczyła dzieci, które prowadziły higieę jamy ustej zgodie z ogólymi zaleceiami, do jakich powio się stosować podczas leczeia ortodotyczego. Pacjeci tacy charakteryzowali się systematyczością i sumieością wykoywaych zabiegów higieiczych, dzięki czemu opiekuowie ie obserwowali u ich iepokojących zmia a zębach i błoie śluzowej jamy ustej. Istieje możliwość utrzymaia prawidłowego stau zdrowia jamy ustej podczas leczeia ortodotyczego, jeśli czyości higieizacyje prowadzoe są rzetelie, a pozytywe astawieie leczoych dzieci zwiększa szase a zadowalające wyiki leczeia. Należy zazaczyć, że leczeie ortodotycze, prowadzące do zlikwidowaia wad zgryzu, w kosekwecji ułatwia utrzymaie prawidłowej higiey jamy ustej przez prawidłowe uszeregowaie zębów, elimiację przeszkód zwarciowych, uzyskaie prawidłowej relacji przestrzeej łuków zębowych, co zmiejsza potecjale miejsca retecyje dla płytki azębej i resztek pokarmowych. WNIOSKI Działaia lokalych ośrodków zdrowia a tereach wiejskich powiy dążyć do wyrówaia różic wśród dzieci wiejskich leczoych ortodotyczie zarówo w zakresie profilaktyki zdrowia jamy ustej, jak i higiey stosowaych podczas leczeia aparatów ortodotyczych. Istieje koieczość zitesyfikowaia działań edukacyjo-prewecyjych w zakresie zdrowia jamy ustej wśród dzieci z tereów wiejskich. Większa częstotliwość oraz dłuższy czas szczotkowaia zębów, stosowaie płyów do płukaia jamy ustej, czyszczeie języka oraz prawidłowa i częsta pielęgacja aparatów ortodotyczych zmiejszają ryzyko chorób zapalych jamy ustej podczas leczeia ortodotyczego. Szczegółowy istruktaż higieiczy, przeprowadzoy przed przystąpieiem do leczeia ortodotyczego przez prowadzącego lekarza, odgrywa istotą rolę w profilaktyce chorób jamy ustej dzieci. PIŚMIENNICTWO. Ilewicz K, Pawlik M, Raczkowska E. Problem higiey jamy ustej a podstawie badań w wybraych grupach pacjetów z Polski i Wielkiej Brytaii. Magazy Stom. 996; 4: 6.. Atassi F, Awartai F. Oral hygiee status amog orthodotic patiets. J. Cotemp Det Pract. 00; : 4: E05.. Wysokińska-Miszczuk J, Petkowicz B, Kiericka M, Jemieliak A. Wpływ leczeia ortodotyczego a tkaki przyzębia przegląd piśmieictwa. E-detico 009; 4 (4): 4 49. 4. Jańczuk Z. Stomatologia zachowawcza zarys kliiczy. Warszawa: PZWL; 006: 05. 5. Jabłońska-Zrobek J, Śmiech- Słomkowska G. Ryzyko próchicy podczas leczeia ortodotyczego aparatem stałym. Czas Stom. 005; 58(7): 54 59. 6. Draga M. Wpływ leczeia ortodotyczego a tkaki przyzębia a podstawie piśmieictwa. Borgis Nowa Stomatologia 005; 4. 7. Mortigo S, Ekstrad KR i wsp. Plague, Karies level ad oral hygiee habits I Youg patiets receivig orthodotic treatmet. Commuity Det. Health 00; 7(): 8. 8. Saders NL. Evidece-based care i orthodotics ad periodotics: a review of the literature. J Am Det Assoc 999; 0 (4): 5 57. 9. Babiak M, Babiak J, Baczkiewicz A, Marcikowski T.J. Oral higiee I childre treated with fixe ad removable orthodotic appliaces. Probl Hig Epidemiol. 0; 94(4): 889 89. 0. Wojtasińska-Chebel P, Dawiec M. Współpraca periodotologicza a różych etapach leczeia ortodotyczego. Poradik Stomatologiczy 00; X(7 8): 74 78.. Marcikowska U, Piekarz T, Mosler B, Michalak E, Jośko-Ochojska J. Wybrae elemety profilaktyki zębów dzieci w wieku przedszkolym. I. Profilaktyka w rodziie. Det Med Probl. 0; 50(): 45 5.. Atoszewska J, Wicher K. Orthodotic Treatmet ad Oral Hygiee I Clefted ad No- clefted patiets. Det MedProbl. 00; 40(): 89 9.. Sroczyńska-Grula A, Warmuzińska-Kryszak J, Drugacz J. Przygotowaie pacjeta do leczeia ortodotyczego. Twój Przegląd Stomatologiczy 008; 6: 74. 4. Strużycka I, Stępień I. Biofilm owy sposób rozumieia mikrobiologii. Nowa Stomatologia 009; : 85 89. 5. Topaloglu-Ak A, Ertugrul F. Effect of orthodotic appliaces o oral microbiota-6 moth follow up. J CliPediatr Det. 0, 5(4): 4 6. 6. Lara-Carrillo E, Motiel-Bastida NM i wsp. Effect of orthodotic treatmet o saliva, plaque at the levels of Streptococcus mutas ad Lactobacillus. Oral Patol CirBucal. 0, 5(6): 94 99. 7. Lidhe J. Pasty z triklosaem, kopolimerem i fluorem, owa techika zapobiegaia płytce azębej, kamieiowi i zapaleiu dziąseł. Magazy Stom. 994; 8: 0.
Medycya Ogóla i Nauki o Zdrowiu, 05, Tom, Nr Joaa Słomska, Aeta Kamińska, Leszek Szalewski, Haa Skórzyńska, Jerzy Błaszczak, Jausz Borowicz. Higiea jamy ustej dzieci leczoych ortodotyczie z tereu 57 Oral hygiee orthodotic treatmet of childre from the city ad the coutryside Abstract Itroductio. Orthodotic treatmet is the recipe for a beautiful smile, self-acceptace ad improvemet of a positio i the society. However, may people do ot realize that the acquisitio of such a effect is ot possible without special attetio to the oral hygiee durig orthodotic treatmet. Aim. The aim of this study was to determie the level of oral hygiee of childre with mixed ad permaet detitio i early school age, durig orthodotic treatmet with removable ad fixed orthodotic appliace, livig i the urba ad rural regio. Materials ad methods. The study icluded childre ( from the rural area ad urba area) at the age of 6 years. Iformatio about hygiee ad oral health were obtaied usig a questioaire completed by the parets/guardias of childre durig orthodotic treatmet at the Cliic of Maxillofacial Orthopedics, of Detal Cliical Cetre i Lubli Results. I the most cases the oral hygiee was satisfactory ad did ot cotribute to the deterioratio of oral health. Ufortuately, i about 0 of childre durig orthodotic treatmet, whose oral hygiee procedures were carried out irregularly, caregivers observed deterioratio of oral hygiee. Coclusios. The mai reaso causig the occurrece of diseases ad ifectios of the mouth was the failure to comply with the recommedatios of care provided by a specialist i orthodotic office. Lack of proper attitudes of parets regardig the educatio ad cotrol of their childre s detal care habits ad poor attitude of the patiet to health is sigificatly. Icreased cotrol over the performace of childre oral hygiee by a adult will icrease the effectiveess of the treatmet. Keywords Hygiee, orthodotics, oral cavity, health