12 czerwiec 2008 KOŚCI I STAWY. schorzenia układu kostno-stawowego

Transkrypt

1 12 czerwiec 2008 KOŚCI I STAWY schorzenia układu kosto-stawowego

2 2 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą Reumatyzm choroba coraz młodszych osób Prof. Wiktor Dega światowej sławy polski ortopeda mówił Nie ma leku, który może zastąpić ruch, ale ruch może zastąpić prawie każdy lek. SPIS TREści Epidemia XXI wieku...4 Co ie służy stawom?....4 Leczeie a miarę Żeby tylko ie bolało...6 W poszukiwaiu owych rozwiązań Potęga rehabilitacji Edoprotezy stawów Stawy do aprawy...9 Kolaom a pomoc Nowoczese leczeie zwyrodień stawów Czy warto osić wkładki do butów Złodziejka kości schorzenia układu kosto-stawowego Project Maager: Agieszka Zielińska, agieszka.zieliska@mediaplaet.com Redakcja: Aa Bohda Jarosz Opracowaie graficze: Rafał Skoczeń Druk: Presspublica Sp. z o.o. Mediaplaet jest wiodącym domem wydawiczym a ryku Europejskim. Specjalizujemy się w tworzeiu wysokiej jakości publikacji tematyczych w prasie codzieej, olie oraz broadcast. Aby uzyskać więcej iformacji a temat aszych publikacji prosimy o kotakt: Herik Kaekras ifo.pl@mediaplaet.com Wielka grupa schorzeń arządu ruchu określaa jest powszechie jako reumatyzm, kojarzy się większości z as z późym wiekiem, iehigieiczym trybem życia i pracą sprzyjającą przeciążeiom pewych stawów lub grup mięśi. Fakt, że dolegliwości takie występują częściej u kobiet, i że, aż 60 procet osób powyżej 35. roku życia skarży się a rozmaite bóle stawowe, pozwala wioskować, że zmiay zwyrodieiowe to ie tylko efekt starzeia się tkaek składających się a strukturę stawu, lecz kosekwecja wielu bardziej skomplikowaych zjawisk uzasadiających azwaie ich chorobą. Człowiek codzieie araża swój układ ruchu a rozmaite przeciążeia. Dolegliwości wyikające z ich sumowaia się mają iezwykle istoty wpływ a pogłębiaie się zmia zwyrodieiowych stawów oraz a występowaie tzw. zespołów bólowych kręgosłupa oraz chorób z grupy reumatyzmu tkaek miękkich. Chociaż ie zawsze mamy wpływ a przebieg zdarzeń i sta swojego zdrowia, bo skłoość do zachorowaia a te schorzeia jest uwarukowaa geetyczie, warto starać się elimiować czyiki ryzyka sprzyjające ich powstawaiu. W chorobie zwyrodieiowej stawów jest to zacza adwaga lub otyłość. Niestety, to plaga aszych czasów. Sądzę awet, że co ajmiej połowa przypadków zwyrodień stawów wyika z admiaru ciała. Wprawdzie wszyscy chcemy być szczupli, ale ajczęściej a deklaracjach się kończy. Coraz licziejsza grupa specjalistów, właśie w adwadze, upartuje przyczyę rosącej liczby zmia zwyrodieiowych u dzieci i młodzieży. Niektórzy przypuszczają awet, że adwaga i otyłość to poad 50 proc. przyczy deformacji kręgosłupa i stawów kolaowych. W przypadku chorób reumatyczych, pomimo starań lekarzy i fizjoterapeutów, wciąż ie jesteśmy w staie powstrzymać postępu destrukcji stawów obwodowych oraz ziekształceń dotyczących stawów i kręgosłupa. W chorobach reumatyczych o podłożu zapalym waże jest ie tyle uikaie przeciążeń, co systematycze ćwiczeie, uprawiaie lekkiej gimastyki, która rówież jest formą przeciążeia układu mięśiowego, ale przyosi wiele korzyści. Regulare wykoywaie zalecaych ćwiczeń może spowolić typowe dla chorób reumatyczych czy zwyrodieiowych procesy postępującego zaiku mięśi. Osoby chore staraie i systematyczie wykoujące zaleceia lekarzy i fizjoterapeutów (awet jeśli mają potwierdzoą radiologiczie destrukcję stawów) często o wiele dłużej zachowują większą sprawość fizyczą iż osoby ie mające zmia zwyrodieiowych i ie ćwiczące systematyczie. Dla osób chorujących a choroby reumatycze lub cierpiących z powodu zmia zwyrodieiowych ie ma jedej, idealej metody leczeia. Nowoczese podejście do leczeia tej ogromej grupy schorzeń polega między iymi a idywidualym dobieraiu różorodych form terapii, metod operacyjych, ordyowaia leków czy stosowaia zabiegów rehabilitacyjych. Dziś w wielu dziedziach medycyy mówi się o leczeiu a miarę. W reumatologii i ortopedii rówież. To iezwykle praktycze i mądre podejście. Przecież każdy z as jest iy, ma róże oczekiwaia i potrzeby. Lekarz powiie je uwzględiać. Ale powii o ich pamiętać rówież pacjeci. Bardzo często chorzy są zawiedzei, że ie zastosowao u ich ajowszej techiki operacyjej, ie podao takiego, czy iego leku. Dobrym przykładem może tu być terapia biologicza. Łączoo z ią wielkie adzieje i rzeczywiście przyosi oa zaczącą poprawę samopoczucia i powstrzymuje skuteczie postęp u iektórych chorych, p. a reumatoidale zapaleie stawów. Ale ie moża jej stosować u wszystkich pacjetów. I ie chodzi tu tylko o bardzo wysokie koszty takiego leczeia. Niektórym chorym taka forma leczeia możde zaszkodzić, jak każde źle dobraa terapia. Co ciekawe, u wielu chorych ajbardziej skutecze jest leczeie tradycyje, przez iektórych uzawae awet za przestzrałe. Ale skoro zosi dolegliwości i powstrzymuje postęp choroby moim zdaiem powio być dalej stosowae. Leczeie schorzeń reumatyczych i zwyrodieiowych jest trude, iekiedy bolese i uciążliwe dla pacjetów i z reguły ie przyosi rezultatów, a które czekamy. A zatem lepiej dbać o stawy i kości, by ie dopuścić do wielu dolegliwości. A jeśli los ie będzie am sprzyjał i choroba zjawi się mimo działań profilaktyczych opłaca się jak ajszybciej rozpocząć jej leczeie. Prof. Włodzimierz Samborski, kierowik Kliiki Fizjoterapii, Reumatologii i Rehabilitacji Akademii Medyczej w Pozaiu

3 Be-Gay. Na ka de wezwaie tam, gdzie bolà mi Êie i stawy BNG/01/01/08 Be-Gay maść przeciwbólowa o długotrwałym działaiu. Skład: salicyla metylu 150 mg/g, metol 100 mg/g. Wskazaia: bóle mięśi i stawów. Pfizer Polska Sp. z o.o. Przed użyciem zapozaj się z ulotką, która zawiera wskazaia, przeciwwskazaia, dae dotyczące działań iepożądaych i dawkowaie oraz iformacje dotyczące stosowaia produktu lecziczego, bądź skosultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

4 4 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą Epidemia XXI wieku Co ie służy stawom? Stawy to iezwykle skomplikowae i delikate fragmety aszego ciała. Aby am dobrze służyły przez całe życie warto pozać ich upodobaia. Pod powszechie używaym określeiem reumatyzm kryje się poad 100 schorzeń, które różią się przyczyami powstaia, objawami, rokowaiami a przyszłość i sposobem leczeia. Choroby te mają jedą wspólą cechę: im wcześiej się je rozpoza i zaczie leczyć, tym większe szase a ormale życie. Już dziś problem dotyczy 9 ml Polaków, a specjaliści przewidują, że grupa ta szybko się będzie powiększać. Niektórzy mówią awet, że reumatyzm staie się plagą XXI wieku. Dopóki ostry ból i trudości w poruszaiu się ie dokuczają am, ie zdajemy sobie sprawy z istieia stawów. Kiedy zaczą odmawiać posłuszeństwa często a skutecza pomoc medyczą jest już za późo. Większość z as sądzi, że to choroby reumatycze są przypisae do starszego wieku. Tak ie jest. Reumatyzm może zaatakować w dzieciństwie, wieku dojrzałym (30-40 lat) lub starszym. Tu ie ma reguły. By ie dać się zaskoczyć chorobie, trzeba jak ajwięcej o iej wiedzieć. Na schorzeia reumatycze trzy razy częściej cierpią kobiety iż mężczyźi. Do ajczęściej występujących dolegliwości ależy osteoartroza, czyli choroba zwyrodieiowa stawów. Ma ją poad 3 milioy rodaków. Wciąż ie są zae przyczyy wielu schorzeń reumatyczych, a ich leczeie polega a dostosowywaiu terapii do potrzeb chorego. Lekarze starają się ie tylko powstrzymać rozwój choroby, ale i zlikwidować ból. Wiele jedak zależy od as samych. Zbyt późe rozpoczęcie leczeia często prowadzi do kalectwa. A to ozacza wielkie wydatki dla chorego i państwa. Dolegliwości reumatycze staowią iemal połowę przypadków absecji chorobowej w pracy, co prowadzi do utraty około 2 proc. dochodu arodowego brutto. W Polsce z powodu chorób reumatyczych a rety iwalidzkie trafiło 1,5 ml osób. Być może sytuacja jeszcze się pogorszy, bo w aszym kraju, p. po dwóch latach od rozpozaia reumatoidalego zapaleia stawów co trzeci chory traci zdolość do pracy, przechodzi a utrzymaie as wszystkich, czyli retę iwalidzką. A to kosztuje trzy razy tyle, co owoczese leczeie tego schorzeia. Dlatego o reumatyzmie warto wiedzieć jak ajwięcej, aby w porę zareagować. Mamy adzieję, że ta publikacja w tym pomoże. Stawy ie lubią: Nadwagi oraz otyłości - dodatkowe kilogramy obciążają stawy, osłabiają więzadła i przyczyiają się do szybszego zużywaia się chrząstki stawowej. Nadmiar ciała szkodzi przede wszystkim stawom biodrowym. Przeciążeń - itesywe, przeciążające ćwiczeia (p. dźwigaie dużych ciężarów) mogą adwerężać stawy, sprzyjać urazom. Najbardziej cierpią stawy łokciowe, których wrogiem są także powtarzające się ruchy obrotowe, p. takie jak przy grze w teisa. Dźwigaia, długiego siedzeia i spaia a zbyt twardym lub zbyt miękkim materacu ie lubi też asz kręgosłup. Butów a wysokich obcasach kilkuastocetymetrowe obcasy zmuszają kości stopy i kostki do ieaturalego ustawieia się. Efektem jest sily ból i obrzęk stawów śródstopia i kostki. Schodzeia po schodach obciążeie, jakiemu poddawae są stawy kolaowe podczas tej prostej z pozoru czyości to acisk kilkuset kilogramów. Podobie dzieje się podczas skoków z dużych wysokości i agłych skrętów. Mootoych ruchów - ie lubią stawy adgarstków. Dotyczy to ruchu ograiczoego, jaki wykoujemy podczas pisaia a klawiaturze komputera, robieiu a drutach czy prac modelarskich. Gwałtowych ruchów ie tolerują stawy barkowe. Nie służą im, podobie jak i stawom kręgosłupa także jedostroe obciążeia, p. oszeie ciężkiej torby a jedym ramieiu. Długotrwałych stresów bo te sprzyjają powstawaiu apięć i przeciążeń mięśi stabilizujących stawy. Podczas silych emocji odruchowo apiamy mięśie zwłaszcza te grzbietowe. Gdy mięsień pozostaje skurczoy przez dłuższy czas, zaciska włase aczyia krwioośe pozbawiając się w te sposób tleu. Tworzy się błęde koło: a skutek iedoboru tleu rośie apięcie mięśi i ból się asila. Kręgosłupowi ie wystarczy więc tylko ruch, potrzebuje rówież komfortu psychiczego. Stawy lubią: Przygodego seksu - zakażeiem chlamydiami bywa przyczyą reaktywego zapaleia stawów, azywaego także zespołem Reitera. Bakterie chlamydii tak przestrajają odporość orgaizmu, że włase komórki iszczą stawy i kręgosłup (to tzw. choroby z autoagresji). Chorobę moża wyleczyć atybiotykami i lekami przeciwzapalymi. Kuracja może trwać awet rok. Tłustego abiału (mleko, sery pleśiowe, żółte, topioe, twarogi, śmietaa). Produk- Ruch - wzmacia kości, mięśie, pozwala zachować prawidłową ruchomości stawów i zapobiegaie ich zesztywieiu. Rówomiere obciążeia kiedy iesiemy duże zakupy rozłóżmy je do dwóch siatek, by w każdej ręce zalazło się miej więcej tyle samo kilogramów. Wygode buty kupujmy te z elastyczą podeszwą, która amortyzuje wstrząsy powstające podczas stąpaia. Dietę śródziemomorską ryby, drób, warzywa, owoce oraz oliwa z oliwek to podstawowe meu dla aszych stawów. Taka dieta poprawia ich ruchomość, zmiejsza ból oraz zapobiega sztywieiu stawów. ty te zawierają sporo kwasu aracjidoowego, który ułatwia wytwarzaie przez orgaizm prostaglady hormoów odpowiedzialych za pojawiaie się staów zapalych, zwłaszcza w stawach. Na czarej liście powiie się zaleźć olej słoeczikowy i kukurydziay, które są źródłem ieasycoych kwasów tłuszczowych omega-6. Kwasy te dostarczae w admiarze blokują korzyste działaie kwasów omega-3. Nasilają się więc procesy zapale stawów, a przede wszystkim częściej pojawiają się obrzęki i ból. Nadmiaru pomidorów badaia dowiodły, że admiar pomidorów (podobie jak wszystkich psiakowatych, czyli ziemiaków, papryki, bakłażaów) w diecie może być przyczyą miejszej elastyczości stawów i dolegliwości bólowych.

5 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą 5 Leczeie a miarę Sposób terapii w chorobach reumatyczych musi być dobieramy idywidualie dla każdego pacjeta. To podstawa. Ale rówie waża, jak stosowaie środków farmakologiczych jest rehabilitacja, systematycze ćwiczeie i odpowiedi styl życia. Leczeie ma za zadaie zmiejszyć lub całkowicie usuąć ból, a także utrzymać fukcję stawów i powstrzymać zachodzące w im zmiay zwyrodieiowe. Pacjetom podaje się więc leki przeciwbólowe (paracetamol i jego pochode, tramadol, kodeię), iesteroidowe leki przeciwzapale NLPZ (p. ibuprofe i jego pochode), tzw. koksyby (celebrex) oraz środki, którym przypisuje się działaie modyfikujące strukturę chrząstki i spowaliające powstawaie iekorzystych zmia w obrębie stawów (p. zawierające glukozamię). Wielka adzieja W zaawasowaych chorobach reumatyczych, a zwłaszcza przy RZS i ZZSK stosuje się także ie leki, dostępe tylko a receptę. Ale terapie uzawae obecie za tradycyje, jak p. podawaie soli złota czy Metotrexatu ie sprawdzają się u proc. chorych. Ludzie ci skazai więc byli ie tylko a cierpieie, ale i a coraz większą utratę samodzielości, a ierzadko wprost błyskawicze iwalidztwo. Jedak i dla ich pojawiła się adzieja - terapia biologicza. Opiera się oa a lekach, w których skład wchodzą cząsteczki aturalie występujące w orgaizmie człowieka. Po odpowiediej obróbce w laboratorium i podaiu ich do orgaizmu mobilizująco wpływają a układ odporościowy. W Polsce są stosowae od prawie 10 lat u około 0,05 proceta chorych a reumatoidale zapaleie stawów. To droga terapia i ie u wszystkich chorych skutecza. Na razie leki biologicze podaje się osobom, u których tradycyje leczeie wywołuje wiele iepożądaych działań lub w ogóle ie przyosi poprawy. Doświadczeia ze stosowaiem tych leków są obiecujące. Trudo jedak porówywać leczeie owymi i starymi lekami. Dziś wiadomo, że obie formy terapii mają wady i zalety. Lekarze uważają więc, że pacjetowi ajlepiej podawać to, co zosi ból stawów, pozwala w miarę ormalie fukcjoować i przyosi jak ajmiejsze szkody. A więc jedym ależy podawać środki zae od lat, iym leki biologicze. Leki biologicze moża w zasadzie stosować u wszystkich chorych z RZS czy ZZSK, choć wciąż ie wiadomo (bo ie ma stosowych badań), jakie mogą być odległe skutki przyjmowaia tych preparatów. Na razie, co wielu chorych ze zrozumiałych względów bardzo martwi, przypuszcza się, iż leki biologicze mogą zwiększać częstość występowaia owotworów. Wprawdzie chorujący a RZS i tak kilkaaście razy częściej (iż ich zdrowi rówieśicy) zapadają a raka, to ie wiadomo, czy leki biologicze ie podoszą jeszcze tej statystyki. Ale a podstawie domiemaia ie moża ich dyskwalifikować. W końcu dają szasę 40 proc. chorych a RZS a powstrzymaie rozwoju choroby. Jak wiadomo RZS jest chorobą ieuleczalą, ale moża skuteczie powstrzymać jej postęp. Leki biologicze, ale trzeba przyjmować stale, bo działają od podaia do podaia. Specyfiki podawae w tradycyjym leczeiu dają dłuższe okresy remisji choroby, czyli czas, w którym ie są potrzebe żade preparaty. Najdłuższe, awet wieloletie okresy remisji, obserwuje się po podawaiu soli złota. Zgodie z receptą Dobierając leki reumatolog bierze pod uwagę m. i. wiek, asileie dolegliwości, zaawasowaie zmia w stawach, ie choroby i leki, jakie bierze pacjet. Żeby zmiejszyć ból, zazwyczaj stosuje się NLPZ. Niestety, przyjmowaie ich przez długi czas może się zakończyć bólami brzucha lub krwawieiem z przewodu pokarmowego czy wrzodami żołądka. Zwykle pojawiają się oe u osób starszych, ale i młodzi mają z tego powodu złe samopoczucie, choć zwykle ie łączą ich z przyjmowaiem leków przeciwzapalych. Jeśli pojawi się ból chory zwykle sięga po coś a żołądek. Nie idzie do lekarza, ie mówi o tym podczas kolejej wizyty. W te sposób maskuje się prawdziwą przyczyę dolegliwości, która skłoiłaby lekarza do zmiay sposobu leczeia. Przy reumatyzmie lepiej więc ie lekceważyć kłopotów żołądkowych. NLPZ są iebezpiecze, bo oddziałują a jede z ezymów krwi chroiący błoę śluzową żołądka. Ezym te to cyklooksygeaza. Ma oa dwie formy, skrótowo azywae cox1 i cox2. Zadaiem cox1 jest m.i. ochroa błoy śluzowej żołądka. Zaś cox2 odpowiedziala jest za zapaleie i pośredio za ból. Tradycyje formy leków przeciwzapalych oddziałują jedocześie a obie formy tego ezymu. Z jedej stroy pozytywie, poieważ wpływając a Leczeie ma za zadaie zmiejszyć lub całkowicie usuąć ból, a także utrzymać fukcję stawów i powstrzymać zachodzące w im zmiay zwyrodieiowe cox2, hamują proces zapaly i działają przeciwbólowo. Jedak z drugiej stroy iszczą obrońcę układu pokarmowego, jakim jest cox1. Zbawieiem dla wszystkich cierpiących a reumatyzm miały być zupełie owe leki przeciwzapale, które wybiórczo hamują tylko cox2, oszczędzając korzysty dla żołądka cox1. Nazwao je koksybami. Kiedy w 2004 roku koksyby (vioxx i celebrex) zalazły się a ryku przyjmowało je poad 20 ml ludzi a świecie. Niestety, po kilku latach okazało się, że iektóre z ich zwiększają ryzyko zawałów serca i udarów mózgu. Wycofao się więc z takiej terapii. Czy to boli kręgosłup? Ból odczuway w okolicach kręgosłupa często ie ma ic wspólego z im samym. Najbardziej typowym przykładem są bóle pojawiające się podczas cyklu miesiączkowego. Ich przyczyą są zmiay hormoale, które wpływają a tkakę łączą, mięśie oraz połączeia stawowe w obrębie miedicy. Ale krzyż będzie bolał także przy staach zapalych przydatków oraz adżerce. Jest to zwykle tępy ból, określay jako głęboko umiejscowioy. Podobe bóle mogą się pojawić w lędźwiowym odciku kręgosłupa, gdy cierpimy a choroby erek, układu moczowego lub prostaty. Ból ma wtedy tępy charakter i ie mija po zażyciu dostępych bez recepty środków przeciwbólowych (także użyciu maści przeciwbólowych). Ból, który występuje przy ataku kolki erkowej atakuje odciek lędźwiowy. Spowodoway chorobami moczowodów umiejscawia się w górej części pleców i może sięgać aż do łopatek. W kręgosłupie możemy czuć także ieprawidłową pracę trzustki, pęcherzyka i dróg żółciowych, żołądka oraz jelit. Często w te sposób objawia się także zwężeie tętic. Bywa też odwrotie człowiek cierpiący z powodu zwyrodieia kręgosłupa może czuć się jakby właśie przechodził zawał serca, bo odczuwa sily ucisk i ból w okolicach serca. Często drętwieje mu lewa ręka, co utwierdza go w przekoaiu, że ma chore serce.

6 6 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą Żeby tylko ie bolało Sięgając po leki przeciwbólowe oczekujemy, aby jak ajszybciej przestało as boleć. W przypadku chorób reumatyczych, ból jest jedym z ajbardziej uciążliwych objawów, chociaż jego odczuwaie jest sprawą idywidualą. Ból reumatyczy może mieć charakter przewlekły, stały lub okresowy. Może staowić iewielki problem dla chorego, ale może rówież zaczie utrudiać codziee życie. Dlatego właśie dobraie odpowiediej dawki i leku jest iezwykle waże. Po pierwsze dlatego, że chorując ie powiiśmy cierpieć, a po drugie dlatego, że ziesieie bólu wspomaga leczeie podstawowego schorzeia. Ale ból ma też swa dobrą stroę iformuje, że w orgaizmie dzieje się coś złego. Róże metody Ból moża leczyć a róże sposoby. Jedym z ich jest podawaie leków przeciwbólowych (tzw. aalgetyków). Leki takie mogą być podawaie doustie lub stosowae miejscowo - a skórę (pod postacią kremów, maści, żeli, plastrów), lub doodbyticzo - w postaci czopków. Jeżeli ból jest iewielki lub występuje a iedużej powierzchi, wystarczy zastosować żel, krem lub maść a bolące miejsce. W przypadku bólu siliejszego wskazae są douste lub dododbyticze formy leków lub też łączeie tych form leków przeciwbólowych z maściami, żelami czy kremami zwalczającymi przykre dozaia. Co ajczęściej zażywamy Najczęściej stosowaymi przez pacjetów lekami są leki ieopioidowe - p. paracetamol, które zoszą tylko uczucie bólu i gorączkę, albo iesteroidowe leki przeciwzapale (tzw. NLPZ) - działające przeciwbólowo, przeciwzapalie i przeciwgorączkowo - tak jak p. diklofeak czy kwas acetylosalicylowy (populara aspirya). Leki te, w zalecaych dawkach, są zazwyczaj bezpiecze w użyciu. Wiele z tych leków może być kupioe bez recepty, ale ajczęściej są to leki o różej sile działaia, dlatego ajlepiej zawsze zasięgąć porady, czy lek, który ma być zastosoway, jest wystarczająco sily, aby zlikwidować ból, i czy ie ma przeciwwskazań do jego stosowaia. W przypadku chorób reumatyczych, ból jest jedym z ajbardziej uciążliwych objawów Drugie miejsce w rakigu popularości u pacjetów zajmują maści i żele. Zasada ich działaia jest bardzo prosta i jedocześie geiala. Substacja zwalczająca ból wchłaia się stopiowo przez skórę do aczyń włosowatych, skąd trafia do krwiobiegu. Leki w postaci kremów czy żeli zawierają miejsze dawki substacji czyej, dzięki czemu są bezpiecze dla orgaizmu. Przede wszystkim ie podrażiają przewodu pokarmowego, co w przypadku osób przyjmujących leki rówież a ie schorzeia, jest iezwykle waże. Rzadko się też zdarza, by lek przeciwbólowy w postaci maści powodował podrażieie skóry. Nowoczese preparaty w tej grupy z reguły mają przyjemy zapach i ie brudzą ubraia. Poieważ dość szybko przyoszą ulgę w bólu, likwidują dokuczliwe obrzęki, zmiejszają krwiaki, siiaki są bardzo chętie stosowae przez pacjetów cierpiących a schorzeia reumatycze. Poieważ zoszą ból w krótkim czasie, choremu łatwiej jest wykoywać ćwiczeia, dzięki którym staje się sprawiejszy. Zdrowy rozsadek Douste leki przeciwbólowe mogą być iebezpiecze, zwłaszcza gdy araz połkiemy róże tabletki. Dlatego, gdy musimy coś brać, zdecydujmy się a jede preparat. Nie połykajmy a raz kilku tabletek, bo przekraczaie tzw. dzieej dawki (zawsze jest podaa a opakowaiu) może doprowadzić do zatrucia. Poza tym iektóre leki przeciwbólowe, przy długim i regularym stosowaiu mogą prowadzić do iewydolości erek, aemii, a awet uszkodzić szpik kosty. Leków przeciwbólowych dostępych bez recepty ie ależy przyjmować dłużej iż przez 3 di. Niebezpiecze związki Leki przeciwbólowe stosowae doustie ie zoszą towarzystwa chleba razowego, kasz i otrębów, czyli produktów zawierających błoik. Jeżeli w aszej diecie jest go dużo, orgaizm ie wchłoie substacji uśmierzających ból i kuracja ie będzie skutecza. Nie wolo ich łączyć z alkoholem, bo mogą uszkodzić wątrobę. Nie popijamy ich sokami owocowymi, zawierającymi sile kwasy, p. pomarańczowym lub geprutowym. Leki przeciwbólowe przyjmowae regularie mogą w istoty sposób obiżać tzw. sprawość przychoruchową.

7 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą 7 W poszukiwaiu owych rozwiązań W leczeiu chorób zwyrodieiowych stawów wciąż poszukuje się terapii, które ie tylko pomogą zwalczyć ból, ale także uchroią chorego przed trwałym kalectwem czy iwalidztwem odbierającym samodzielość. Ogrome adzieje wiąże się z substacjami, które ograiczają iszczeie chrząstki stawowej. Jedą z ich jest glukozamia. Jeżeli jej brakuje, stawy ie pracują jak ależy. Koiecze jest zatem uzupełieie iedoborów. Naturale źródła glukozamiy to: raki, krewetki, kraby i małże. Dlaczego jest potrzeba Glukozamia wzmacia stawy, stymuluje sytezę kolageu dzięki czemu możliwa jest regeeracja uszkodzoej lub adwerężoej chrząstki stawowej. Chroi także ścięga, więzadła, torebki stawowe oraz tkakę kostą. W wielu badaiach udowodioo, że działa przeciwzapalie i przeciwbólowo, zapobiega odwapieiu kości, ale także powstrzymuje zmiay zwyrodieiowe. Największą wartość terapeutyczą ma siarcza glukozamiy, bo charakteryzuje się dużą biodostępością. Ozacza to, że 98 proc. czyej substacji przeika do krwioobiegu. Siarczaowa postać związku potęguje efekt terapeutyczy glukozamiy. Substacja ta ie wchodzi w iterakcje z iymi przyjmowaymi przez chorego lekami, co ma duże zaczeie zwłaszcza dla osób, które z powodu iych chorób muszą przyjmować wiele leków. Bez bólu Obserwacje poczyioe w kliikach kilku polskich akademii medyczych, że stosując codzieie 1,5 grama glukozamiy, po około 4 tygodiach moża odstawić leki przeciwbólowe. A więc glukozamia działa przeciwbólowo, czy raczej regeeruje chrząstkę stawową. Specjaliści uważają, że po trosze i jedo i drugie. I chociaż tradycyje leki przeciwbólowe przyoszą te sam efekt w krótszym czasie (1-2 tygodie) to mają wiele działań iepożądaych. Otwartym pytaiem jest wpływ glukozamiy a zahamowaie procesu zwyrodieiowego czy odbudowę ziszczoej chrząstki. Odpowiedzią a to pytaie mogłyby być wieloletie obserwacje osób stosujących regularie preparat z siarczaem glukozamiy, p. Artresa. Dotychczasowe obserwacje pozwalają sądzić, że tak jest. Zwyrodieie stawów Jeśli ból jest trudy do ziesieia wystarczy delikaty masaż. Nie chodzi tu o masaż obolałych stawów, ale dochodzących do ich mięśi i ścięgie. Jeśli p. dokuczają am stawy dłoi, masujemy mięśie przedramieia (między łokciem a adgarstkiem). Najlepiej stosować techikę uciskową p. obejmujemy lewą dłoią prawą rękę tuż przy łokciu, uciskamy przez kilka sekud, zwaliamy uścisk, przesuwamy dłoń Zwyrodieie stawów jest ajczęstszą chorobą arządu ruchu. To choroba postępująca, czyli jej objawy asilają się wraz okresem jej trwaia. Główym jej objawem jest ból, początkowo występujący tylko po wysiłku, ale wraz z postępem choroby asila się i występuje iezależie od obciążeia stawu. Drugim wiodącym objawem jest sztywość stawu, arastająca w spoczyku, czego przykładem jest sztywość występująca o poraku po wstaiu z łóżka. Sztywość ustępuje po rozruszaiu stawu, atomiast w zaawasowaej chorobie astępuje ograiczeie w jego ruchomości. Naturalych procesów zwyrodieiowych tak jak czasu ie da się zatrzymać, ale moża zmiejszyć ich tempo. Dlatego ajważiejszym postępowaiem jest właściwa i bezpiecza profilaktyka zdrowia stawów, aby jak ajdłużej cieszyć się aktywością ruchową i swobodą codzieych zajęć. Przyjmowaie preparatów z siarczaem glukozamiy takich jak Artresa przyiesie korzyść zarówo aszym kościom jak i stawom. lek. med. Piotr Białoń kawałeczek do przodu i zów uciskamy. Gdy bolą as stawy skokowe (kostki óg) lub stawy stóp, robimy masaż mięśi łydek, gdy bolą kolaa masaż mięśi ud. Do masażu możemy używać maści czy żelów przeciwbólowych, rozgrzewających. Spróbujmy się przemóc i ćwiczmy, choćby troszeczkę. Uikiemy wówczas zesztywieia stawów i szybko się przekoamy, że ból zelżeje. Ciepło i zimo Krioterapię (leczeie zimem) lekarze zalecają w okresach zaostrzeia choroby. Mogą to być zime okłady z lodu, kąpiele stawu w misce wypełioej kostkami lodu, zime atryski, schładzaie stawu oparami azotu lub pobyt w tzw. kriokomorze. Krioterapia powoduje, że aczyia krwioośe kurczą się pod wpływem zima, a potem gwałtowie się rozszerzają. Dzięki temu obiża się apięcie mięśiowe i słabiej odczuwamy ból. Wysokie temperatury wykorzystywae są w czasie, gdy dolegliwości są miejsze. Mogą to być okłady, kąpiele borowiowe, parafia, czy aświetlaie Potęga rehabilitacji Bez gimastyki i zabiegów rehabilitacyjych moża zapomieć o skuteczym leczeiu chorób reumatyczych. Gdy pojawia się ból, żeby go zmiejszyć - trzeba ćwiczyć. lampami sollux. Ciepło powoduje przekrwieie tkaek, dzięki czemu ból maleje. Magetoterapia Jest często wykorzystywaa do leczeia schorzeń reumatyczych. Zabiegi polegają a o oddziaływaiu a orgaizm pulsującym polem magetyczym o małej częstotliwości. Magetoterapia jest bezbolesa. Efektem działaia pulsacyjego pola magetyczego jest rozszerzeie aczyń krwioośych, dzięki czemu krew szybciej płyie przez ie, tkaki są lepiej dotleioe i odżywioe. Magetoterpia wpływa też a przewodictwo elektrycze erwów słabiej odczuwamy ból. Elekrtoleczictwo Służy rozszerzeiu aczyń skóry, głębiej położoych mięśi, poprawia też odżywieie tkaek i przyspieszają procesy regeeracji. W czasie zabiegu przez skórę moża podawać leki przeciwzapale. To jooforeza, która rozluźia mięśie i wzmaga ich siłę. Zabiegów ie wykouje się w okolicy implatów metalowych, p. protezy stawu biodrowego.

8 8 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą Edoprotezy stawów Zapaleia i choroby zwyrodieiowe stawów, złamaia spowodowae osteoporozą, urazy po wypadkach coraz częściej skłaiają ortopedów do sięgaia po rozwiązaie, jakim jest wszczepieie sztuczego stawu zamiast własego ziszczoego. Sztuczy staw jest zbudoway, jak aturaly. Dzięki temu moża im poruszać prawie tak samo jak zdrowym, aturalym stawem. Ale żade sztuczy staw ie zastąpi w pełi tego aturalego. Wszczepieie edoprotezy wymaga zmiay trybu życia i przestrzegaia zasad, które chroię edoprotezę przed uszkodzeiami. Główi wiowajcy Już wiele razy podkreślaliśmy, że choroby zwyrodieiowe mają wiele przyczy. Na iektóre z ich, p. wady wrodzoe ie mamy wpływu. Ie, choćby otyłość fudujemy sobie a włase życzeie. Kosekwecją jedych i drugich jest choroba, często prowadząca do iwalidztwa. Główymi sprawcami sa: Koksartroza - choroba zwyrodieiowa stawu biodrowego. Przyczyą (aż 40 proc. przypadków) jest wada rozwojowa biodra w postaci zbyt płytkiej paewki w której porusza się głowa kości udowej. Gdy część głowy ześlizguje się poza paewkę, prowadzi to do stopiowego ziszczeia stawu. Sprzyjają jej zaburzeia gospodarki lipidowej (cholesterol, trójglicerydy), cukrzyca, alkoholizm, adwaga, urazy i choroby biodra przebyte w dzieciństwie. Objawem zwyrodieia biodra jest ból w pachwiie i biodrze przy wstawaiu i chodzeiu, często promieiujący do kolaa (lub tylko tam odczuway!), a także utykaie. Osoby mające takie dolegliwości muszą dbać o prawidłową wagę, wspierać i regularie się gimastykować, aby ie dopuścić do osłabieia czy zaiku mięśi. Pomocą jest rówież fizykoterapia. Leki przeciwbólowe powiy być przyjmowae tylko w przypadku asileia się dolegliwości. Zaawasowaa koksartroza jest wskazaiem do wszczepieia edoprotezy stawu biodrowego. Goartroza - choroba zwyrodieiowa stawów kolaowych. Nieprawidłowe obciążeia stawu prowadzi do ziszczeia chrząstek oraz tworzeia się wyrostków kostych. Objawem goartrozy jest ból kolaa odczuway przy wstawaiu z krzesła, wchodzeiu lub schodzeiu ze schodów, a także po dłuższym chodzeiu. Ograiczeie zakresu ruchów w kolaie astępuje późiej iż w przypadku zwyrodieia stawu biodrowego. W goartrozie pojawiają się atomiast obrzęki. Chorym ulgę przyosi fizykoterapia. Niesterydowe leki przeciwzapale powiy być przyjmowae w okresach asileia dolegliwości bólowych. Korzystie wpływa regulare przyjmowaie preparatów z glukozamią (Artresa, Arthryl itp.), odżywiających chrząstkę stawową. W zaawasowaych przypadkach goartrozy jedyym wyjściem bywa wszczepieie edoprotezy stawu. Biodro do wymiay Pierwsze paewki produkowao z polietyleu. Dziś coraz częściej używa się do tego tytau. Polietyleowa pozostała tylko Pacjeci z wszczepioą edoprotezą powii stosować się do astępujących zaleceń: w pierwszych tygodiach po zabiegu iewskazae jest leżeie a boku, zakładaie ogi a ogę, siadaie a iskich krzesłach, dźwigaie dużych ciężarów, ie ależy korzystać z way- bezpiecziej korzystać z pryszica, wskazae jest przez pierwsze miesiące korzystaie z podwyższoej deski a toalecie, wysokość łóżka ależy tak dostosować, by gdy usiądziemy a im stopy swobodie dotykały podłogi, schylać ależy się bardzo ostrożie, pamiętając o ugięciu kola, dobrze osić wygode i stabile buty a iewysokim obcasem. Geerala zasada po edprotezoplastyce stawu biodrowego to zachowaie zdrowego rozsądku i iedopuszczaie do admierego przeciążaia operowaego stawu. wewętrza wyściółka paewki. Głowę i trzpień edoprotez początkowo wykoywao ze stopu kobaltu, chromu, molibdeu i iklu. Poieważ wiele osób jest uczuloa a ikiel, zastąpioo go tytaem. Iym materiałem stosowaym do budowy edoprotez jest tzw. ceramika korudowa. To materiał obojęty biologiczie i bardzo odpory a ścieraie. Początkowo z ceramiki budowao całe protezy, obecie wykorzystuje się ją raczej tylko do wytwarzaia główek. Na przestrzei lat zmieiał się też sposób mocowaia edoprotez. Początkowo były oe przyklejae tzw. cemetem kostym. Niestety okazał się toksyczy, wydzielał szkodliwe dla orgaizmu związki, podosił temperaturę i iszczył okolicze tkaki. Zastąpił go cemet akrylowy, który rówież ie jest pozbawioy wad. Dlatego wymyśloo tzw. protezy bezcemetowe. Zewętrzą powierzchię edoprotez, czyli paewkę i trzpień pokrywa się tytaem i hydroksyapatytem - mieralym składikiem kości. Nieco chropowate, ale duże powierzchie paewki i trzpieia umożliwiają wrastaie kości w edoprotezę dzięki czemu trzyma się oa jakby był przyklejoa. O typie wszczepioej protezy przesądza charakter zmia w obrębie stawu, jakość tkaki kostej i wiek chorego. Edoprotez ie powio się stosować do mometu zakończeia okresu wzrostu. Nowe kolao Nieco rzadziej iż edoprotezy stawów biodrowych wszczepiae są protezy kola. Staw kolaowy ze względu a skomplikowaą budowę i fukcje, jakie musi spełiać jest zaczie trudiejszy do odtworzeia iż staw biodrowy. Dlatego wciąż trwają prace ad idealą protezą. Najpełiej ruchy kolaa odtwarzają tzw. protezy kłykciowe. Mając edoprotezę zawiasową moża tylko zgiać i prostować ogę. Ortopedzi przestrzegają jedej zasady im bardziej ziszczoe kolao, tym miej skomplikowaa protezę moża wszczepić. O rodzaju protezy decyduje lekarz, który bierze pod uwagę ziszczeie stawu. Sztuczy staw samodzielie ie może się poruszać bez sprawych mięśi. Dlatego też, gdy mięśie zaikły lub chory cierpi a zaburzeia eurologicze wszczepieie edoprotezy stawu kolaowego ie przyiesie oczekiwaych rezultatów. Do produkcji protez stawu kolaowego używa się takich samych materiałów, jak do wytwarzaia protez stawu biodrowego. Osadza się je za pomocą cemetu akrylowego. Rzadziej wykorzystuje się techikę bezcemetową. Edoproteza rosąca Pierwszą w Polsce operację wszczepieia edoprotezy rosącej owego typu przeprowadzoo pod koiec marca 2006 roku w Istytucie Matki i Dziecka w Warszawie, u chłopca cierpiącego a owotwór kości. Edoprotezy rosące pozwalają uikąć amputacji ogi zaatakowaej przez owotwór. Dzięki im chorą kość udową, piszczelową lub ramieą. Rosąca edoproteza pozwala uikąć ciągłych operacji związaych z rozwojem dziecka. Proteza jest wyposażoa w siliczek, którym moża sterować przez skórę. W miarę wzrostu dziecka kończya może być wydłużaa stosowie do potrzeb. Wydłużeie protezy o kilka milimetrów jest bezbolese. Protezy poprzediej geeracji wydłużae były mechaiczie podczas operacji (tuleje rozkręcao specjalym kluczem). Po zabiegu dziecko musiało przez co ajmiej tydzień być w szpitalu. Dzięki programowi fiasowaemu przez Miisterstwo Zdrowia, co roku będzie moża sfiasować około 50 zabiegów wszczepiaia owoczesych rosących edoprotez, czyli całkowicie zaspokoić potrzeby chorych w Polsce. Staw biodrowy jest ajbardziej eksploatowaym stawem w ca³ym orgaizmie przeosi ajsiliejsze drgaia i ajwiêksze obci¹ eia, decyduje o harmoijym ruchu ca³ego cia³a. Jego biomechaika jest skomplikowaa, a prawid³owy rozk³ad si³ ie³atwy do odtworzeia. Dobra proteza stawu biodrowego musi wiêc spe³iaæ ajwy sze stadardy zarówo w zakresie kostrukcji jak i u ytych materia³ów. Wspóle dzie³o chirurgów i techologów Jak koroka a zêbie Pomys³, e mo a odtworzyæ aatomiê stawu biodrowego, zastêpuj¹c jedyie ziszczoe powierzchie tr¹ce, ie jest owy pierwsze tego typu protezy opracowao w latach piêædziesi¹tych ubieg³ego wieku. Wracao do tego pomys³u jeszcze kilkakrotie, jedak dopiero w pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych postêp w zakresie techologii i i yierii materia³owej umo liwi³ brytyjskiemu chirurgowi Derekowi McMi opracowaie kostrukcji, która by³a wystarczaj¹co wytrzyma³a i odpora a œcieraie, by zapewiæ skuteczoœæ dzia³aia protezy i jej wielolet¹ trwa³oœæ. Proteza zaprojektowaa przez dra McMia we wspó³pracy z i yierami agielskiej firmy Fisbury stworzy³a w te sposób stadardy owoczesej kapoplastyki, a jego system operowaia sta³ siê wzorcem, z ajlepszymi efektami stosowaym przez chirurgów a ca³ym œwiecie. Rówie Fisbury do dziœ pozostaje potetatem w produkcji kap, wytwarzaj¹c poad 20 tysiêcy tego typu protez roczie ajwiêcej a œwiecie. Du a g³owa, metal-metal Ka dy, kto kiedykolwiek s³ysza³ o kapoplastyce wie, e metoda ta jest miej iwazyja, a rehabilitacja du o szybsza Nie s¹ to jedak wszystkie jej wa e cechy. W przeciwieñstwie do ma³ej g³ówki protezy totalej, kapa jest g³ow¹ du ¹, aturalej wielkoœci. W³asie dziêki temu odtwarza aatomicz¹ budowê stawu. Pacjet z tak¹ protez¹ mo e œmia³o zak³adac ogê a ogê bez obawy jej zwichiêcia. Pe³e zakres ruchu powoduje, i mo e prowadziæ w pe³i ormale ycie i itesywie uprawiaæ sport. Proteza wykoaa jest ze stopu kobalt-chrom, poddaego specjalemu procesowi techologiczemu. Nie ma w iej adych elemetów z polietyleu. Podczas sch³adzaia odlewu w metalu tworz¹ siê wielkocz¹steczkowe wêgliki spiekae, adaj¹ce mu zwiêkszo¹ odporoœæ a œcieraie, które ie przekracza 1 mikroa roczie. W efekcie trwa³oœc protezy obliczaa a lat. Komfort ycia potrzeby jest w ka dym wieku Kapa jest wiêc wielk¹ szas¹ przede wszystkim dla m³odych. Nie ozacza to jedak w adym razie, e z jej zalet ie mog¹ korzystaæ ludzie starsi. Najstarszy operoway w Eel-Medzie pacjet mia³ 75 lat i prag¹³ adal graæ w teisa. By³o to 4 lata temu, a bywalcy kortów Elektryczoœci w Warszawie adal podziwiaæ mog¹ sprawoœæ 79 letiego teisisty. Warto te wspomieæ 72 leti¹ arciarkê, która regularie przesy- ³a kliice pozdrowieia z gór. Oi oboje ie s¹ m³odzi, ale zachowali œwiet¹ kodycjê i sprawoœæ fizycza jest im potrzeba. Nie metryka wiêc decyduje, a sta zdrowia i kodycja. Protezê trzyma gorset miêœiowy, ie tylko wiêc koœci musz¹ byæ moce, ale i miêœie. Wtedy, bez wzglêdu a wiek, d³ugo mo a siê cieszyæ swoj¹ kap¹. Wiêcej o kapoplastyce www. midmedtec. pl W Polsce pierwsze operacje kapoplastyki odby³y siê w 2003 r. Warszawie, w Carolia Medical Ceter oraz w Cetrum Medyczym Eel-Med.

9 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą 9 Stawy do aprawy Dla młodych osób cierpiących a zwyrodieia stawów jest dobra wiadomość. Mogą się poddać operacji wszczepieia edoprotezy stawu biodrowego ie rezygując z uroków dotychczasowego życia. Taką szasę stwarza im kapoplastyka, czyli powierzchiowa wymiaa części stawu biodrowego. Od poad 50 lat chorym ze ziszczoymi stawami biodrowymi wszczepia się protezy. I chociaż całkowita wymiaa stawu biodrowego umożliwia chorym samodziele poruszaie się, arzuca jedak sporo ograiczeń. Ich powodem jest ieaatomicze fukcjoowaie stawu biodrowego zaopatrzoego w protezę całkowitą. Dlatego właśie ortopedzi od lat poszukiwali rozwiązaia, które odtwarzałoby aturalą budowę i fukcjoowaie stawów. Okazała się im kapoplastyka, azywaa przez lekarzy kapą. Jedak dopiero w początkach lat dziewięćdziesiątych ub. wieku poziom techologii obróbki metali pozwolił stworzyć kapę wystarczająco trwałą i odporą a ścieraie, by mogła przez wiele lat fukcjoować wewątrz orgaizmu człowieka i skuteczie przeosić ogrome aciski, a jakie arażoy jest staw biodrowy. Autorem stosowaego obecie a całym świecie rozwiązaia jest agielski chirurg Derek McMi. Operacja wykoaa tą techiką polega a zastąpieiu powierzchi styczych paewki i głowy kości udowej metalem o iskiej ścieralości. Jej iewątpliwą zaletą jest zachowaie aatomiczych waruków pracy stawu biodrowego. Spodzieway okres żywotości takiego implatu to około 30 lat. To długo, zwłaszcza, że dotychczas stosowae protezy całkowite wytrzymują co ajwyżej kilkaaście lat. Szczególą zaletą kapoplastyki jest zaczie szybszy powrót do pełej sprawości fizyczej po zabiegu. Większość pacjetów może się samodzielie poruszać już po 4-7 diach, prowadzi samochód po 4 tygodiach, a zapomia o operacji po 3 miesiącach. Dlatego właśie kapoplastyka jest szczególie polecaa dla osób młodych, które pragą powrócić ie tylko do ormalego życia, ale rówież do uprawiaia sportu. Po wszczepieiu owoczesej protezy powierzchiowej pacjet ma pełe zakres ruchów w stawie biodrowym Różicę między tradycyją a owoczesą alloplastyką stawu biodrowego doskoale oddają ich agielskie azwy. Resurfacig to wymiaa powierzchi, atomiast replacig to wymiaa całkowita. W porówaiu z metodą stadardową resurfacig przyosi chorym zaczące korzyści. Przede wszystkim jest metodą zaczie miej iwazyją, bo założeie protezy powierzchiowej ie wymaga usuięcie głowy kości udowej czy paewki. Zabieg pozwala zachować aatomiczy układ kośćca, dzięki czemu siły i aprężeia w trakcie ruchu rozkładają się tak samo jak w zdrowym stawie. Ozacza to, że odtworzoa zostaje aturala biomechaika stawu. Pacjetowi praktyczie ie grozi ryzyko obluzowaia się wszczepioej protezy. I jeszcze jeda wielka korzyść z resurfacigu zabieg pozwala przywrócić pierwotą długość kończyy. Natomiast w przypadku powikłań daje możliwość rewizji, czyli wymiay protezy powierzchiowej a tradycyją (całościową) edoprotezę stawu biodrowego. Po wszczepieiu owoczesej protezy powierzchiowej pacjet ma pełe zakres ruchów w stawie biodrowym, moża uprawiać sport, ie odczuwa braku stawu własego, bez problemu utrzymuje rówowagę. Jest w pełi sprawy i samodziely. Nie wszyscy jedak mogą korzystać z dobrodziejstw tej metody. Praktyka pokazuje, że a 100 pacjetów wymagających założeia protezy, jedyie u około 30 osób zmiay zwyrodieiowe ie są a tyle daleko posuięte, że umożliwiają założeie kapy. Ograiczeiem jest fakt, że kapa musi być osadzoa a zdrowej, ie zmieioej przez osteoporozę kości. Nieprzestrzegaie tego waruku może być przyczyą złamaia szyjki kości udowej, szczególie w ciągu pierwszych 6 tygodi po operacji. Niemiej, ze zgromadzoych przez ostatich kilkaaście lat wyika, że powikłaia po wszczepieiu owoczesych protez wyoszą zaledwie jede procet. Kolaom a pomoc Dolegliwości związae z uszkodzeiami chrząstki dotykają ie tylko osoby starsze. Coraz więcej czterdziesto-, a awet trzydziestolatków, skarży się a uporczywe bóle kola, które potrafią skuteczie ograiczyć zarówo sportową jak i codzieą aktywość. Na pomoc cierpiącym z powodu chorób stawów kolaowych przychodzi terapia komórkowa, o której rozmawiamy z Robertem Zalewskim - prezesem IMPOMED Cetrum Na czym polega terapia komórkowa? Terapia komórkowa wykorzystuje aturale możliwości odbudowy orgaizmu i dzięki temu wspomaga jego regeerację. Posiadając odpowiedią techologię jesteśmy w staie wyhodować kokrete komórki, które wszczepia się w miejsca ubytków tkaki. W te sposób w dotychczas chorym miejscu tworzy się owa zdrowa tkaka. Czy w te sposób moża leczyć także choroby stawów kolaowych? Tak, poieważ obeca techologia pozwala am wyhodować chodrocyty, czyli komórki tworzące tkakę chrzęstą, która z kolei buduje stawy. Przeszczep chodrocytów pozwala zregeerować ziszczoy chorobą lub wypadkiem staw. Podkreślę - zregeerować - co ozacza ie tylko elimiację objawów, ale także zlikwidowaie przyczy choroby. Metoda azywaa jest w skrócie ACI (z ag. autologous chodrocyte implatatio czyli autologiczy przeszczep chodrocytów), a jej skuteczość została potwierdzoa przez wiele badań aukowych. Przeszczepy chrząstki to zaa metoda leczeia. Jakie owe korzyści iesie zastosowaie terapii komórkowej? Rzeczywiście, w leczeiu ubytków chrząstki od lat stosuje się przeszczep autologiczy, czyli taki, gdzie dawca i pacjet to ta sama osoba. Klasyczy przeszczep polega a implatacji w miejsce ubytku wycika chrząstki pobraego z iej części ciała pacjeta. Taki przeszczep ma istote wady: wymaga dodatkowej operacji i osłabia część stawu, z którego pobrao chrząstkę. ACI elimiuje te iedoskoałości, poieważ ilość pobieraych do dalszej hodowli komórek jest iewielka, a zabiegi biopsji i implatacji krótkie i ie wymagające ogólego zieczuleia. Pacjet odczuwa pozytywe skutki terapii przez całe życie. Praktyczie od razu po zabiegu zikają dolegliwości bólowe, a dzięki aprawie tkaki zmiejsza się ryzyko, że w przyszłości chory staw trzeba będzie zastąpić protezą. Przeszczep komórkowy, wraz z odpowiedią rehabilitacją, pozwala powrócić do zdrowia i do aktywego życia, bez potrzeby rezygacji ze sportu, awet jeśli jest o uprawiay wyczyowo. Czy w Polsce wykoywae są tego typu zabiegi? Niestety, pomimo wysokiej skuteczości i szerokiego zastosowaia a świecie, w Polsce zabiegi ACI wykoywae są rzadko. Główie ze względów fiasowych, poieważ to pacjet musi pokryć koszty hodowli swoich komórek. Pozostaje mieć adzieję, że wkrótce zabieg te upowszechi się także w Polsce i być może w przyszłości będzie refudoway, jak ma to miejsce a przykład a Litwie czy też w Daii. Więcej iformacji a temat terapii komórkowej a stroach

10 10 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą Nowoczese leczeie zwyrodień stawów Choroba zwyrodieiowa stawów została azwaa plagą XXI wieku. Być może zasługuje a tę azwę, bo z jej powodu coraz więcej osób a całym świeci traci sprawość i samodzielość. Na szczęście dla chorych lekarze ie ustają w wysiłkach, by powstrzymać postęp chorób. Jeśli ie pomaga leczeie farmakologicze, zawsze moża się uciec do operacyjych metod aprawiaia stawów. Choć zmiay zwyrodieiowe rozwijają się w każdym stawie maziówkowym, ajczęściej chorobą dotkięte są stawy stóp, kola, bioder, oraz kręgosłupa. Proces iszczeia stawów przez długi czas przebiega bez objawów, iewielkie uszkodzeia chrząstki stawowej ie są aprawiae przez orgaizm. Wreszcie dochodzi do całkowitego jej ziszczeia i odsłoięcia kości stawu. Stąd już prosta droga do iwalidztwa. Europejska Liga Przeciwreumatycza (EULAR) rekomeduje trzy metody leczeia zmia zwyrodieiowych stawów - iefarmakologicze, farmakologicze i chirurgicze. O iefarmakologiczych i farmakologiczych metodach leczeia chorób reumatyczych i zwyrodieiowych mówiliśmy w poprzediej części. Teraz zajrzymy do laboratoriów i a salę operacyją. Przeszczepy chrzęsto-stawowe Coraz więcej zwoleików mają rówież metody iżyierii tkakowej, które określa się jako metody iicjujące procesy regeeracyje. Stwarzają adzieję a postęp w leczeiu choroby zwyrodieiowej, zwłaszcza jedej z ajczęstszych jej form, goartrozy, czyli zmia zwyrodieiowych stawu kolaowego. Przeszczepieie chrząstki ozacza przeiesieie Marek Młodziaowski, Dyrektor Zarządzający, Biomet Polska Sp. z o.o fragmetu ieuszkodzoej chrząstki stawowej stawu kolaowego, pobraej z obszaru ie objętego procesem chorobowym, tam gdzie jest potrzeba - w miejsce tkaki ziszczoej, ewetualie przeszczepieie chrząstki pochodzącej od dawcy (od osoby, która zmarła). Metoda ta Proces iszczeia stawów przez długi czas przebiega bez objawów, iewielkie uszkodzeia chrząstki stawowej ie są aprawiae przez orgaizm stwarza możliwość leczeia choroby zwyrodieiowej, ale ma w dalszym ciągu charakter eksperymetaly, a jej skuteczość ie została dotychczas potwierdzoa. Zabieg aprawy stawu kolaowego wykoyway jest w dwóch etapach. Polega a pobraiu fragmetu zdrowej chrząstki, z którego poprzez odpowiedie preparowaie izoluje się chodrocyty, poddając je hodowli. W czasie tego samego etapu opracowuje się odpowiedio ubytek chrząstki. W drugim etapie pobiera się łatę okostej z przediej powierzchi kości piszczelowej, którą przyszywa się w miejscu ubytku, umieszczając pod ią zawiesię chodrocytów. Zabiegi powio się przeprowadzać u osób młodych lub co ajwyżej w średim wieku oraz u osób ze zlokalizowaym uszkodzeiem chrząstki. W dodatku chrząstka w okolicy ubytku powia być zdrowa. Istotym makametem zabiegu ograiczającym jego powszechość jest wysoki koszt (w USA około 10. tys. USD). Implaty węglowe Miej zaymi metodami iżyierii tkakowej są implaty z włókie węglowych lub kolageowe implaty łąkotek. Czy warto osić wkładki do butów Wady postawy są powodem dolegliwości bólowych i deformacji stawów. A moża im zapobiec osząc wkładki do butów. Wkładki powiiśmy osić w przypadku płaskostopia podłużego i poprzeczego. Dzieci, które ie skończyły trzeciego roku życia ie powiy osić wkładek, ich stopa dopiero się kształtuje. Nie w każdej sytuacji koiecze jest robieie wkładek a miarę. Moża kupić wkładki a oko, ale gdy oszeie ich przez miesiąc czy dwa ie przyiesie ulgi trzeba zasięgąć porady ortopedy. Dobre wkładki muszą idealie pasować do stopy, dlatego dopasowywaie ich trwa dość długo. Najpierw trzeba wykoać badaia czasem potrzebe jest zdjęcie RTG stóp, a zawsze potrzebe jest sprawdzeie, które miejsca a stopie są zbyt przeciążoe, a które iedociążoe. Najprostszym badaiem jest odcisk stopy a piasku jeśli przypomia o płaski placek, świadczy to o płaskostopiu podłużym. Techik przygląda się też stopie w lustrze trzeba boso staąć a szklaym pudle (azywaym podoskopem), którego spód staowi lustro. Czasem wykouje się też badaie komputerowe. Należy przejść po specjalej macie, która ma wmotowae czujiki i jest połączoa z komputerem. Za pomocą specjalego programu komputerowego sporządza się mapę stopy, a której różymi kolorami zazacza się miejsca zbyt przeciążoe i iedociążoe. Bada się obie stopy, bo schorzeia ortopedycze są zwykle obustroe. Na podstawie wyików tych badań techik wykouje modele wkładek ortopedyczych. Trzeba je przymierzyć i pochodzić chwilę w pracowi ortopedyczej. Po kilku przymiarkach moża wykoać właściwe wkładki a miarę. Do wkładek ortopedyczych trzeba się przyzwyczaić tak, jak do każdego rodzaju protezy. Dlatego zaleca się, by wkładki osić ajpierw tylko przez jedą, dwie godziy dzieie i stopiowo te czas wydłużać. Po miej więcej miesiącu stopy już powiy się do ich przyzwyczaić. Dorosłym zwykle wystarczają jede wkładki a rok, dzieciom trzeba je wymieiać częściej, bowiem stopa dziecka rośie, modeluje się i po jakimś czasie wkładka przestaje do iej pasować (przez to może przyieść więcej złego iż dobrego). 1. Działają Państwo a ryku od 10 lat. Czemu zawdzięczają Państwo te sukces? W ortopedii bardzo waże jest zaufaie lekarza do implatu, który stosuje. Iaczej iż w wielu iych dziedziach medycyy skutki złych wyborów widać dopiero po latach. Oferowae przez Biomet implaty mają długą, udokumetowaą historię kliiczą, a owe techologie wprowadzae są rozważie i po odpowiedim sprawdzeiu. To powoduje, że asze produkty są chętie stosowae. Są bezpiecze i zarazem owoczese. 2. Jak dostosowują Państwo swoją ofertę do wymogów ryku i pacjetów? Wydaje się, że ajistotiejsza zmiaa jaka zachodzi w ortopedii to zmiaa oczekiwań pacjetów dotyczących efektów leczeia. Ból towarzyszący p. chorobie zwyrodieiowej stawów jest bardzo uciążliwy. Tym bardziej, że trwa latami i asila się z czasem. Kiedyś usuięcie dolegliwości bólowych satysfakcjoowało większość pacjetów. Obecie coraz większa ich grupa oczekuje przywróceia pełej sprawości, z okresu przed chorobą. Nie zawsze jest to możliwe, ale wprowadzamy owe implaty i techiki operacyje pomagające odzyskać sprawość w większym stopiu i szybciej. Możliwe jest p. założeie edoprotezy biodra praktyczie bez przeciaia mięśi. Stosując system Recover błyskawiczie wygoimy uszkodzoe mięśie i ścięga lub doprowadzimy do zrostu ie gojące się złamaie. To tylko dwa przykłady. Takich możliwości jest obecie zaczie więcej. 3. Coraz więcej mówi się o miimalie iwazyjych techikach operacyjych. Czy korzyści dla pacjetów są rzeczywiście tak ogrome? Korzyści są duże. Przede wszystkim szybsza rehabilitacja, lepsze fukcjoowaie po operacji i efekt estetyczy w postaci miejszej blizy. Należy jedak pamiętać, że techiki te wymagają od zespołu operacyjego dużego doświadczeia i umiejętości. Rówież ie każdy pacjet się adaje, aby je zastosować. Nie ależy przesadzać. Lepsza większa bliza i dobrze osadzoy implat iż zabieg przez dziurkę od klucza i koieczość reoperacji.

11 Niezależa publikacja Mediaplaet dystrybuowaa wraz z Rzeczpospolitą 11 Złodziejka kości Tak często określa się osteoporozę - chorobę, która sprawia, że kości staja się słabe, kruche i podate a złamaia. Osteoporoza ozacza porowatość kości, co trafie obrazuje proces, jaki zachodzi w układzie kostym człowieka cierpiącego a tę chorobę. Do iedawa uważao, że podobie jak siwe włosy czy zmarszczki a twarzy, zmiay w kościach są aturalym procesem starzeia się. Sadzoo rówież, że schorzeie dotyczy tylko kobiet w okresie przekwitaia. Dziś wiadomo, że chorują także mężczyźi, a awet młodzi ludzie i dzieci. Rozpozaą chorobę ma blisko 2,2 milioa osób - 1,3 milioa kobiet i 0,9 milioa mężczyz. Walka komórek Tkaka kosta ciągle się przebudowuje. W procesie tym biorą udział komórki koste, przede wszystkim osteoblasty oraz osteocyty i osteoklasty. Osteoblasty (czyli komórki budulcowe, kościolube ) odpowiadają za budowę owej kości. Osteocyty - to dojrzałe komórki kości, a osteoklasty to tzw. komórki żere ( kościogube ), które rozpuszczają i usuwają elemety starej kości. W dzieciństwie oraz w okresie dorastaia aktywiejsze są osteoblasty, dlatego kości rosą. Między 20 a 35 rokiem życia procesy rozpuszczaia i odbudowy przebiegają miej więcej w tym samym tempie, co sprawia, ze masa kosta właściwie się ie zmieia. Późiej zaczyają domiować procesy rozpuszczaia, iszczeia, dlatego zmiejsza się masa kosta i kości stają się słabsze. Od 30. roku życia tracimy masę kostą w tempie 0,3-0,5 % roczie. W okresie meopauzalym proces te gwałtowie przyspiesza do 3,0-5,0% a rok. Dlatego tak waża jest tzw. szczytowa masa kości, a która pracujemy od urodzeia. Jeżeli jest a wysokim poziomie, mamy z czego tracić. Rówowaga procesów tworzeia i resorpcji kości zależy od wielu czyików, m.i. prawidłowych stężeń hormoów, obciążaia szkieletu, dostarczaia białaka i wapia, czyli substacji budujących kości oraz witami, główie D3. Na prawidłową gęstość kości (zawartość składików mieralych) pracujemy od urodzeia. Dlatego tak istota jest tzw. szczytowa masa kosta osiągaa między 20 a 30 rokiem życia. Jeśli będzie wysoka, orgaizm będzie miał z czego tracić, a objawy osteoporozy pojawia się w późej starości lub wcale. Niestety, ie mamy się czym chwalić - blisko 40 procet młodzieży jest zagrożoa osteoporozą. Jak to się zaczya? Osteoporoza ie pojawia się agle. Jest chorobą podstępą, rozwijającą się przez wiele lat, ie dając żadych objawów. Masa kosta zmiejsza się powoli, często bez żadych bólów, które mogłyby być ostrzeżeiem przed chorobą. Gdy choroba się rozwiie pojawiają się bóle osteoporotycze. Późiej pojawiają się złamaia w charakterystyczych miejscach: adgarstku, szyjce kości udowej, trzoach kręgów kręgosłupa, rzadziej dotyczą żeber i iych kości. Najpoważiejszymi złamaiami spowodowaymi przez osteoporozę są złamaia szyjki Osteoporozę uzao za chorobę społeczą. Szacuje się, że w Polsce dotkiętych osteoporozą jest około 4 milioów osób kości udowej, które wymagają leczeia operacyjego. To iezwykle waży problem medyczy i społeczy. 50 proc. osób po takim złamaiu wymaga opieki, w tym 20 proc. stałej pielęgacji. Co więcej 20 proc. w pierwszym roku od złamaia umiera. Co sprzyja chorobie Jest wiele przyczy osteoporozy. Zawsze jedak schorzeie to polega a zachwiaiu rówowagi pomiędzy budowaiem owej a obumieraiem starej tkaki kostej. Im człowiek starszy, tym ryzyko wystąpieia choroby jest większe. Najbardziej zagrożei są, bez względu a płeć, ludzie po 65. roku życia. Ale prawdą jest, że kobiety częściej cierpią z tego powodu iż mężczyźi. To skutek wcześiejszego występowaia u kobiet iż u mężczyz zaburzeń hormoalych. Niedobór estradiolu i progesterou może spowodować, że kobieta będzie traciła do 7 proc. masy kostej roczie. Osteoporoza pojawi się rówież u pań, które mają zaburzeia miesiączkowaia. Skłoość do rzeszotowieia kości możemy też dziedziczyć w liii żeńskiej. Jeśli matka lub babcia miały osteoporozę, ryzyko wystąpieia jej u as jest większe iż u osób bez takiego spadku geetyczego. Jak się broić Nasze babcie mawiła lepiej wydać a piekarza, iż a lekarza. Dziś moglibyśmy powiedzieć - lepiej zapobiegać iż się leczyć. Sprawdź się Odpowiedz a zadae pytaia. Jeśli większość odpowiedzi będzie pozytywa, poproś lekarza o skierowaie a badaie kości. Prawdopodobie jesteś w grupie podwyższoego ryzyka. 1. Czy któreś z twoich rodziców dozało złamaia kości szyjki udowej po iegroźym upadku lub stłuczeiu? 2. Czy ty miałeś złamaą kość po iegroźym upadku lub stłuczeiu? 3. Czy przyjmowałeś lub przyjmujesz leki zawierające kortykosteroidy, p. kortyzo, predizo, hydrokortyzo dłużej iż 3 miesiące? 4. Czy zmalałeś w ostatim czasie o 3-4 cm? 5. Czy regularie pijesz duże ilości alkoholu? 6. Czy wypalasz dzieie więcej iż 20 papierosów? 7. Czy cierpisz a częste bieguki spowodowae chorobą Croha, celiakią lub adwrażliwością jelit? 8. Czy meopauza pojawiła się przez 45. rokiem życia? 9. Czy przestałaś miesiączkować zaczie wcześiej iż twoje rówieśiczki? Pytaia zostały opracowae przez Międzyarodową Fudację Osteoporozy (IOF) A więc powiiśmy postawić a profilaktykę, czyli zapobiegaie rozwojowi choroby. O sta kości ależy dbać jak ajwcześiej. Ogrome zadaie mają do spełieia rodzice, którzy powii, upraszczając problem auczyć dzieci pić mleko i jeść ser. Bowiem od tego, jak moce staą się asze kości w dzieciństwie i wieku młodzieńczym, będzie zależała ich kodycja w przyszłości. Ale w każdym momecie życia moża dla swoich kości zrobić wiele dobrego. Nigdy ie jest za późo a modyfikację stylu życia, zmiaę diety oraz regulare kotrolowaie stau zdrowia.

12