Pierwsze kroki: Zdrowie

België - Belgique P.B.-P.P. AALST MAIL BC 30323 N 9 Październik - Listopad 2008 GRATIS Tweemaandelijks, oktober - november 2008, erkenningsnummer P 706317, afgiftekantoor Aalst Mail, verantwoordelijke uitgever: Decom/Sól, Roger de Laet, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen ŁĄCZY LUDZI Pierwsze kroki: Zdrowie

Nowa, uaktualniona wersja strony! www.polonianet.be Abonament Praca Ogłoszenia Dodaj bezpłatne ogłoszenie Zamów bezpłatną prenumeratę Pobierz internetowe wydania Przeglądaj kalendarz Szukaj artykułów Nowa PoloniaNet Drogi czytelniku, PoloniaNet, największe czasopismo polonijne w Belgii, ma nową, rozszerzoną stronę internetową. Znajdziesz na niej nowe i starsze artykuły. www.polonianet.be daje Ci również możliwość bezpłatnego umieszczania ogłoszeń, zamówienia abonamentu, sprawdzenia najbliższych punktów dystrybucyjnych i czytania magazynu w wersji elektronicznej. Odwiedź nas na stronie www.polonianet.be! Wiadomości Porady Edukacja Szukasz pracy lub mieszkania? Chcesz coś kupić lub sprzedać? Umieść bezpłatne ogłoszenie. Zarejestruj się na stronie a następnie wpisz treść anonsu (niekomercyjnego) w rubryce Ogłoszenia. Możesz wybrać jedną z poniższych rubryk: szukam pracy, szukam mieszkania, wynajmę, ogłoszenia towarzyskie... PoloniaNet chce łączyć ludzi, a zatem rozbudowana rubryka z ogłoszeniami jest koniecznością. Dzięki niej dotrzesz do szerokiej publiczności. Twój anons nie może być jednak komercyjny (tzn. nie może dotyczyć firm i przedsiębiorstw), te będą usuwane.

Zarejestruj się Każdy odwiedzający stronę www.polonianet.be może czytać nowe i starsze artykuły, przeglądać internetowe wydanie czasopisma i przeglądać punkty dystrybucyjne. Aby korzystać z niektórych usług, takich jak umieszczenie anonsu lub wysłanie zapytania o bezpłatny abonament, należy się zarejestrować. Jednorazowa rejestracja umożliwia automatyczny dostęp do wszystkich części strony. Możesz to zrobić, klikając na Utwórz nowe konto. Zamów bezpłatny abonament Tak, to prawda, możesz otrzymywać PolonięNet bezpłatnie na adres domowy. Kilka tysięcy osób już to zrobiło. Zapisz się na stronie PoloniiNet pod rubryką Bezpłatny abonament. Kolejny numer PoloniiNet otrzymasz już na adres domowy, bez kosztów wysyłki! PoloniaNet to jedyne czasopismo polonijne w Belgii, które oferuje całkowicie bezpłatny abonament! Aby otrzymywać PolonięNet bezpłatnie do domu, należy zarejestrować się na stronie www.polonianet.be klikając na Utwórz nowe konto. Skorzystaj sam i powiadom o tym Twoich znajomych! Kultura Różności Polonia PoloniaNet blisko Ciebie Szukaj w archiwum Szukasz artykułu z poprzedniego numeru? Wpisz w pole na górze strony hasło na przykład Praca i naciśnij na przycisk Szukaj. Wyświetlą Ci się wszystkie artykuły, które ukazały się w rubryce Praca. W menu po lewej stronie znajdziesz listę z następującymi tytułami: Wiadomości, Porady, Polonia, Praca, Odkryj Belgię, Edukacja, Kultura, Różności. Klikając na jeden z powyższych tytułów ukażą Ci się rubryki z drukowanej wersji czasopisma. Na przykład rubryka Praca zawiera podrubryki Praca, Biznes, Budownictwo, Ekonomia. Szukasz ostatniego numeru PoloniiNet? Najbliższy punkt dystrybucyjny w Twojej okolicy znajdziesz w rubryce Dystrybucja. Wybierz kod pocztowy Twojego miejsca zamieszkania i sprawdź gdzie możesz znaleźć ostatni numer czasopisma. Jeśli wolisz otrzymywać czasopismo na adres domowy, kliknij pod rubrykę Bezpłatny abonament.

PROWADZIMY HURTOWĄ SPRZEDAŻ PIECZYWA Polskie Delikatesy www.rarytas.be Van harte welkom! nabiał ciasta prasa alkohole pieczywo wędliny Polski sklep i piekarnia Chaussée de Waterloo 49, 1060 Saint-Gilles, Tel.: +32 2 537.74.09 ZAPRASZAMY wtorek - piątek 10.00-20.00; sobota 9.00-20.00, niedziela 10.00-17.00 Pieczywo wyrabiamy w tradycyjny polski sposób, dzięki czemu jest zdrowe i wyśmienity w smaku.

[ Spis treści ] 12 25 40 46 52 32 46 44 54 PoloniaNet N 9 Październik - Listopad 2008 [ Kalendarz ] 4 [ Wiadomości ] 3 Przegląd Filmów Polskich, Flagey 10 [ Pierwsze kroki: Zdrowie ] Belgopocket (fragmenty z rozdziału: Zdrowie) 12 Zdrowe odżywianie 15 Ciąża i narodziny dziecka 18 [ Kwiaty polskie ] Stowarzyszenie Lekarzy Polskich w Belgii 21 [ Warto wiedzieć ] Lista lekarzy polskojęzycznych 24 [ Portret Polaka ] Grażyna Plebanek 25 [ Biznes ] Christelijke Mutualiteiten 28 [ Odkryj Flandrię ] Mechelen 30 [ Kultura ] Art Nouveau w Brukseli 32 [ Praca ] Choroba lub wypadek przy pracy 35 [ Budownictwo ] Flamandzki i brukselski sektor budowlany 38 [ Kiedy Belg spotyka Polkę ] 40 [ Sport ] Bareja wiecznie żywy 42 [ Młoda Polska ] Kushin 44 [ Bruksela po polsku ] Pachnący dywan 46 [ Historia ] Dyl Sowizdrzał 49 [ Felieton ] Widmo tarczy nad Europą 50 [ Społeczeństwo ] Współczesny patriotyzm polski 52 [ Unia Europejska ] Szczyt słabości 54 Rozpad i zjednoczenie 56 [ Kącik smyka ] 57 [ Kuchnia flamandzka ] 60 [ Kuchnia polska ] 60 [ Zaułek literatury ] 61 [ Za stołem ] 61 [ Ważne adresy ] 62 5

[ K [ Kalendarz] Bezpłatny dwumiesięcznik PoloniaNet Nr 9, Październik - Listopad 2008 Wydawnictwa: DECOM i Sól Redaktor naczelny: Ula Wojciechowska ula@decom.be, tel: 015/652 841 PoloniaNet on line: Lieven de Laet, ldl@decom.be Redakcja: Magdalena Ciborowska, Dominika Ćosić, Mariusz Dudziuk, Elżbieta Kuźma, Aleksandra Michałowska, Agnieszka Nowińska, Mirosław Skowron, Ewa Szarkowska, Mikołaj Türschmid, Michał Ulicki Współpraca: Belgopocket (Kanselarij van de Eerste Minister, Algemene Directie Externe Communicatie), Frike Herthogs (Konfederacja Budownictwa), Jowita Sokołowska, VLAM, Renild Wouters (Wit-Gele Kruis) Skład: DECOM, Marleen Caremans Ilustracje do rubryk: Joanna Kraszewska Kontakt: PoloniaNet DECOM i Sól Stationsstraat 108 2800 Mechelen, Belgia redakcja@polonianet.be tel: 015/65 28 52 Strona: www.polonianet.be Reklama: Bie Van Cleuvenbergen, B-net/Decom bie@decom.be, bie@b-net.be, tel. 016/63 20 65 Wszelkie prawa zastrzeżone. Za treść reklam i ogłoszeń wydawnictwa DECOM i Sól oraz redakcja nie ponoszą odpowiedzialności. Materiał fotograficzny: Staraliśmy się uwzględnić prawa wszystkich autorów zdjęć. W przypadku ich naruszenia prosimy o kontakt: lieven.delaet@decom.be. 4 10 października Filmy Jerzego Kawalerowicza, Centrum Polskie, Bruksela www.centrumpolskie.com Najważniejsze filmy zmarłego pod koniec 2007 r. reżysera. Przy współpracy ze Studiem Filmowym KADR i Polskim Instytutem Szkoły Filmowej. Program projekcji: Sobota 4.10.2008, g. 18 30: Quo vadis oraz film dokumentalny Jak powstawało Quo vadis. Niedziela 5.10.2008: Austeria. Poniedziałek 6.10.2008: Matka Joanna od Aniołów. Wtorek 7.10.2008: Faraon oraz spotkanie z aktorem Jerzym Zelnikiem. Środa 8.10.2008: Pociąg oraz film dokumentalny Między prawdą a wyobraźnią opowieści twórców Polskiej Szkoły Filmowej. Czwartek 9.10.2008: Jeniec Europy. Filmy z napisami francuskimi. 4 do 19 października Voedingssalon, Bruksela www.voedingssalon.be Podczas dwóch tygodni zwiedzający będą rozpieszczani komfortem i smacznym jedzeniem. To dwie rzeczy, które bardzo docenia się w Belgii, na co wskazują też liczby odwiedzających. Teatr degustacji przyciąga wiele osób spragnionych gastronomicznych wrażeń. 5 października Open Bedrijvendag czyli dzień otwarty w przedsiębiorstwach www.openbedrijvendag.be Open Bedrijvendag jest wyjątkowym dniem, podczas którego wiele przedsiębiorstw otwiera swoje drzwi dla zwiedzających. Najczęściej jest to pierwsza niedziela października. Wszystkie przedsiębiorstwa mogą wziąć udział: od firm jednoosobowych po międzynarodowe, z dowolnej branży. Dzień otwarty w przesiębiorstwach to unikatowa okazja aby zapoznać się z działalnością ekonomiczną wielu z nich. Firmy przygotowują prezentacje, pokazy i degustacje. 7 do 18 października Filmfestival Gent www.filmfestival.be Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Gandawie powstał w 1974 r. Założony został przez uniwersytecki klub filmowy i od tamtej pory rozwinął się do jednego z nabardziej prestiżowych wydarzeń filmowych w Europie. Każdego roku prezentuje się tu ponad 200 filmów z całego świata. W 2008 r. Festiwal będzie obchodził swoje 35- lecie. 11 do 19 października BIS Bouw en Immosalon, Gent www.bisbeurs.be Masz plany aby kupić, wybudować lub rozbudować dom? Szukasz specjalnych materiałów budowlanych? Przyjdź na BIS największą giełdę budowlaną we Flandrii. 380 wystawców w 6 halach będzie pokazywać swoje produkty. Organizatorzy spodziewają się 84.000 odwiedzających. bis bouw- & immo salon 11 tot19 okt. 2008 Flanders Expo 6

alendarz] [ Kalendarz] 19 października Uroczystości na cmentarzu żołnierzy polskich, Lommel Informacje: Związek Polaków w Belgii, okręg Limburgii, tel. 011/452 392, 011/537 480. 19 października do 11 stycznia 2009 Palestina festival, Bruksela www.bozar.be/activity.php?id=8320 Przez trzy miesiące można oglądać w BOZAR dwie wystawy poświęcone Palestynie. Pierwsza ukazuję życie palestyńskie przez pryzmat codzienności, a druga przez pryzmat architektury domów żydowskich osadników na obszarze Palestyny. Dzięki przedstawieniom, filmom i odczytom będziemy mogli zobaczyć jak palestyńscy artyści żyją i pracują w podzielonym kraju. 31 października do 11 listopada Kiermasz książek/boekenbeurs, Antwerpia www.boek.be De Boekenbeurs to wielki festiwal książki. Jest to jedna z najważniejszych manifestacji kulturalnych we Flandrii z udziałem wielu znakomitych pisarzy. Odkryj unikatową ofertę książek prezentowanych przez 110 wydawców i sprzedawców książek i zdobądź podpis Twoich ulubionych autorów. 7, 8, 9 listopada Grupa MoCarta, Deinze, Eeklo, Gent www.deinzelacht.be www.grupamocarta.art.pl Czterech polskich muzyków klasycznych tworzy grupę La Grupa MoCarta. W Polsce kwartet ten zyskał już ogromną popularność, poza granicami kraju jest jeszcze nieznany. Tych czterech muzyków wykorzystuje w swoich utworach oprócz muzyki klasycznej również rocka, bluesa i rap. A nawet dźwięki telefonu komórkowego. Muzyka, którą grają wzbudzi dreszcze u niejednego słuchacza. La Grupa MoCarta to gwarantowany humor na scenie bez jednej fałszywej nuty. Prawdziwy kabaret muzyczny na światowym poziomie. Od 10 listopada/vanaf 10 november Tien eeuwen geschiedenis van Polen, Mechelen www.davidsfonds.be/uvt/course/detail. phtml?id=88 Wat betekende de Tweede Wereldoorlog voor de Poolse bevolking? Hoe kwam het huidige Polen tot stand? Hoe groot is de macht van de Poolse kerk? Louis Vos en Idesbald Goddeeris doorlopen tien eeuwen Poolse geschiedenis, met aandacht voor de belangrijkste politieke, culturele en sociaal-economische ontwikkelingen. 11 listopada Obchody święta 11 listopada, Heusden-Zolder Informacje: Związek Polaków w Belgii, oddział Heusden-Zolder, tel.: 011/537 480. Do 23 listopada Markiza szuka sztuki. Markiezin zoekt kunst. Sztuka nowoczesna na zamku w Gaasbeek www.gynaika.be www.kasteelvangaasbeek.be Zamek w Gaasbeek i Gynaika vzw prezentują Markiezin zkt. kunst czyli Markiza szuka sztuki. Wyjątkowe przedstawienie, podczas którego sztuka nowoczesna styka się z historyczną figurą markizy Marie Peyrat (1840-1923), ostatniej mieszkanki zamku w Gaasbeek. 8 do 11 listopada Bronks festival, Bruksela www.bronks.be Jest to coroczny festiwal mieszczącego się w Brukseli teatru dla dzieci i młodzieży Bronks. Festiwal odbędzie się w BOZAR, w Brukseli (a nie w Teatrze Bronks). Teatr Bronks zostanie otwarty na poczku 2009 r. Slavicatranslations biuro tłumaczeń tłumaczenia przysięgłe wszystkie języki europejskie E-mail: nordica@telenet.be Stationsstraat 27, 9060 Zelzate Tel.: (09) 342 90 07 Fax: (09) 342 81 17 Wyjazd: Belgia - Holandia - Niemcy Wyjazdy: Pn - Belgia Śr - Polska Pt - Belgia Nd - Polska

[ Kalendarz] 23 do 27 listopada Horeca Expo, Gent www.horecaexpo.be Wystawa będzie obchodziła w tym roku swoje dwudziestolecie. To tutaj możemy się przyjrzeć ostatnim trendom kulinarnego świata. Podczas ostatniej edycji HorecaExpo 54.530 osób odwiedziło stoiska ponad 600 wystawców. Komunikaty Konsul Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Brukseli List do moich Rodaków w Królestwie Belgii. Panie i Panowie, Do 4 stycznia 2009 50 lat Lego, Mechelen www.speelgoedmuseum.be Lego. Kto się nim nie bawił? 50 lat temu, w 1958 r. Lego pojawiło się na belgijskim rynku i otrzymało oficjalny patent. Ta podwójna rocznica jest okazją do inauguracji wystawy 50 lat Lego Trzy pokolenia budowania. Wystawa mieści się w Muzeum Zabawek w Mechelen. Pragnę, korzystając z uprzejmości Redakcji, przekazać na łamach tego pisma moje serdeczne pozdrowienia wszystkim Państwu, niezależnie od tego, gdzie ułożyliście Państwo swoje życie w Belgii. Z wieloma z Państwa znamy się bardzo dobrze, z innymi mniej, a z wieloma jeszcze nie zdążyłam się spotkać, gdyż przybywacie do Belgii bezustannie. Wszystkim jednak przesyłam wyrazy szacunku i moje najlepsze myśli. Dobiega końca czas mojej misji konsularnej w Belgii. Wkrótce wracam do Kraju. Do mojej Warszawy. Byłam z moimi Rodakami 1110 dni. Każdy z tych dni był dla mnie bardzo ważny. Każdy wzbogacał mnie przyjaźniami i radością poznawania bogactwa sposobów i form kultywowania polskości, tu na belgijskiej ziemi. My Polacy, nosimy w sercu przywiązanie do miejsca naszego urodzenia, naszej małej Ojczyzny. Ale gdy los rzuci nas z konieczności lub z wyboru do innego kraju, budujemy w nim nasze polskie życie. Każdy z nas, na swój sposób, reprezentuje wtenczas Polskę. Żyjąc w świecie tak galopującym zdarza się, że wiele wartości nam często umyka. Wielu z nich nie zauważamy. Nie odczuwamy tempa przemijania. Tymczasem naszym obowiązkiem powinno być ocalenie i przenoszenie tych najwyższych wartości, zwłaszcza ku młodzieży, ku następnym pokoleniom. Tę refleksję pozwalam sobie Państwu pozostawić. Rozstając się z Wami Panie i Panowie chcę życzyć wszystkim: ludziom starszym, których obdarzam szczególnym szacunkiem, młodym, a także Waszym dzieciom, dobrego, godnego życia, najlepszego zdrowia oraz spełniania pragnień i marzeń, które każdy z nas ma. Elwira Kucharska Do 11 stycznia 2009 Körperwelten, Anderlecht www.koerperwelten.be Wystawa Körperwelten cieszyła się ogromnym sukcesem w 2001 r. Odwiedziło ją wtedy ponad 500.000 osób. W Brukseli można oglądać Körperwelten 4-200 autentycznych postaci o delikatnych formach i fizjologii ludzkiego ciała. Są one ostatnimi dziełami pioniera anatomii w plastynacji i technologii dyssekcji - dr. Gunthera von Hagens. Konsulat Generalny RP w Brukseli Informuje, że we wtorek dnia 16 września 2008 r. został otwarty Punkt Konsultacyjno - Informacyjny Jest to pierwszy etap realizacji projektu Poradni dla Rodziców i diecka w sprawach społecznych. Adres: rue d Angleterre 43-45, 1060 Bruksela (siedziba Zespołu Szkół im. J. Lelewela przy Polskiej Misji Katolickiej) Dodatkowe informacje: Sekretariat Zespołu Szkół im. Joachima Lelewela w godz. od 9.00 do 13.00 Tel. 02/772 35 80 8

DZWOŃ DO WSZYSTKICH PAŃSTW ŚWIATA PO EKSTREMALNIE NILSKIE CENACH POLSKA OD 0,12 * ZA MINUTĘ BE ROZMOWY W BELGII ZAWSZE 0,20 * ZA MINUTĘ WYSYŁANIE WIADOMOŚCI SMS W KRAJU I ZAGRANICĘ ZAWSZE 0,13 * ZA SMS ZESTAW Z KARTĄ SIM ZA JEDYNE 9,95 SEKUNDOWO W TYM 7,50 NA Ortel Mobile is DARMOWE ROZMOWY available in Belgium, Germany and the Netherlands *STAWKI OD DNIA 1 SIERPNIA and 2008 soon OPŁATA INICJACYJNA ZA ROZMOWY 7 EUROCENTÓW in other countries too. ROZMOWY ROZLICZANE CO SEKUND = KOSZTY NALICZANE WSZYSTKIE CENY ZAWIERAJĄ PODATEK VAT WSZYSTKIE STAWKI ZNAJDUJĄ SIĘ NA NASZEJ STRONIE WWW.ORTELMOBILE.BE www.ortelmobile.be connecting the world

[ Wiadomości ] 3 Przegląd Filmów Polskich 7, 13,14 października 2008, Flagey Już po raz trzeci odbędzie się, organizowany przez naszą Ambasadę, Przegląd Polskich Filmów. Tak jak poprzednio, prezentowane filmy obejmą najnowszą polską kinematografię. Geert Schneider Będzie można obejrzeć filmy doświadczonych i znanych reżyserów : Korowód Jerzego Stuhra, Ogród Luizy Macieja Wojtyszko, ale także obiecujące debiuty: Rezerwat i Środa, czwartek rano, oraz ostatnie w dacie dzieło: Katyń. Dzięki uprzejmości Łódzkiej Szkoły Filmowej oraz Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy zobaczymy też kilka etiud. Rezerwat Komedia obyczajowa opowiada o mieszkańcach warszawskiej Pragi, dzielnicy odmiennej, rezerwacie autentyczności, w której specyficzny klimat powoli przenika osobnik z przeciwnego brzegu Wisły. Scenariusz został zainspirowany doświadczeniami Marcina Kwaśnego, odtwórcy głównej roli. Na ścieżce dźwiękowej oczywiście nie zabrakło warszawskich szlagierów podwórkowych. Wśród kilkunastu trofeów film zdobył nagrodę za debiut reżyserski dla Łukasza Pałkowskiego na XXXII FPFF w Gdyni i dwie nagrody dla młodej aktorki Soni Bohodziewicz: Nadzieja polskiego kina w Gdyni oraz nagroda im. Zbyszka Cybulskiego (przyznawana od 1969 nagroda filmowa dla młodych aktorów wyróżniających się wybitną indywidualnością). Środa, czwartek rano Akcja fabularnego debiutu Grzegorza Packa, znanego z dokumentalnej twórczości, rozgrywa się w ciągu jednej doby, podczas której dwoje młodych ludzi, Teresa i Tomek, przypadkowo spotyka się i odbywa wędrówkę po stolicy rozpamiętując Powstanie. Jest to podróż w głąb historii miasta oraz w głąb ich wzajemnych historii. Film jest też debiutem obojga pierwszoplanowych aktorów : Teresę gra Joanna Kulig (Złote Lwy za najlepszy debiut aktorski na FPFF w Gdyni), a w postać Tomka wciela się Paweł Tomaszewski. Ogród Luizy Luiza (Patrycja Soliman), dotknięta schizofrenią córka małomiasteczkowego polityka (Krzysztof Stroiński), zostaje zamknięta w klinice psychiatrycznej, w której ukrywa się, udając szaleństwo, niebezpieczny przestępca Fabio (Marcin Dorociński nagroda dla najlepszego aktora FPFF w Gdyni). Kiełkujące w gangsterze uczucie sprawia, że wykrada dziewczynę i osadza w swoim ogrodzie. Film w reżyserii Macieja Wojtyszko ( Miodowe lata, Pensjonat pod Różą ), na podstawie scenariusza Witolda Horwatha ( Ekstradycja ) jest mieszanką love story i kina gangsterskiego. Korowód Scenariusz i reżyseria : Jerzy Stuhr. Dramat zawiera dwa portrety : kłamcy starej daty byłego współpracownika komunistycznego reżimu, który teraz złamany wyrzutami sumienia i strachem stara uciec przed konsekwencjami, oraz kłamcy młodego, nowoczesnego, być może nie potrafiącego już zauważyć granic, za które się posuwa. Konfrontacja dwóch pokoleń, dwóch postaw oraz dwóch etapów życia. Pierwszy polski film fabularny poruszający temat lustracji. Nagroda za scenariusz na XXXII FPFF w Gdyni. (Występują: Kamil Maćkowiak, Karolina Gorczyca, Jan Frycz, Aleksandra Konieczna, Maciej Stuhr, Jerzy Stuhr) Lejdis Czwarty z kolei owoc niezwykle skutecznej komercjalnie współpracy Tomasza Koneckiego (reżyseria), Andrzeja Saramonowicza (scenariusz) i Tomasza Madejskiego (kamera). Ta komedia amoralna (podtytuł) jest żeńską odpowiedzią na Testosteron, który obejrzało w 2007 r. 1,4 mln widzów. Obok gwiazd takich jak Jan Englert, Krzysztof Globisz i Danuta Stenka rozśmieszać nas będą Edyta Olszówka, Izabela Kuna, Magdalena Różyczka, Anna Dereszowska oraz Robert Więckiewicz, Piotr Adamczyk, Borys Szyc, Tomasz Kot, Rafał Królikowski, Tomasz Karolak. Flagey: Place Sainte-Croix, 1050 Bruxelles/ Heilig-Kruisplein, 1050 Brussel Magdalena Ciborowska 10

Mówimy po polsku po to, żebyś się nie czuł jak na tureckim kazaniu W celu uzyskania dodatkowych informacji, skontaktuj się z Twoim doradcą: Marta Izowit (GSM: 0499 86 03 06 marta.izowit@ing.be) Odwiedź stronę www.ing.be/polski

[ Belgopocket: fragmenty z rozdziału Zdrowie ] UBEZPIECZENIE MEDYCZNE Ubezpieczenie medyczne Czy muszę zapisać się do kasy chorych aby skorzystać ze zwrotu kosztów leczenia medycznego? Aby otrzymać zwrot kosztów opieki medycznej, musisz przyłączyć się do ubezpieczalni. Możesz zapisać się do kasy chorych lub do instytucji państwowej a dokładnie do regionalnej Kasy Zapomogowej dla Ubezpieczeń Chorobowych i Inwalidzkich (Hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering - HZIV). HZIV nie udziela takiej samej pomocy jak kasa chorych, ogranicza się jedynie do obowiązkowego ubezpieczenia opieki medycznej i wypłacania zwrotów. ROLA ISTYTUCJI UBEZPIECZENIOWYCH Instytucje ubezpieczeniowe po spełnieniu pewnych warunków zwracają część kosztów opieki medycznej. Ponadto przewidują one inną pomoc finansową, taką jak wypłatę świadczeń: - w przypadku niezdolności do pracy lub inwalidztwa powstałego na skutek choroby lub w wyniku wypadku poza pracą; - w czasie urlopu macierzyńskiego; - podczas urlopu macierzyńskiego wykorzystywanego przez ojca (przedłużonego w wyniku pobytu w szpitalu lub śmierci matki); - w związku z adopcją; - związanych z pogrzebem. etc.) i małe ryzyka (honoraria medyczne, dentystę, lekarstwa otrzymane bez hospitalizacji etc.). KONTAKT Skontaktuj się z Twoją kasą chorych. Fundusz Wypadków przy Pracy Troonstraat 100, 1050 Bruksela Tel.: 02 5068411, www.faofat.fgov.be Fundusz Chorób Zawodowych Sterrenkundelaan 1, 1210 Bruksela Tel.: 02 226 62 11, www.fmp-fbz.fgov.be CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ? www.riziv.be www.socialsecurity.be www.socialsecurity.fgov.be www.mijnsocialezekerheid.be www.hziv.be 12 W razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej będziemy mieli do czynienia z agencją ubezpieczeniową pracodawcy a w niektórych przypadkach z Funduszem Wypadków przy Pracy i Funduszem Chorób Zawodowych. OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIE OPIEKI MEDYCZNEJ Dzięki temu ubezpieczeniu koszty opieki medycznej zwracane są częściowo lub w całości. Są to koszty wizyt lekarskich, dentysty, fizykoterapeuty, porodu, lekarstw pobytu w szpitalu etc. Wszystko, za co mogą być zwrócone koszty, znajduje się na liście świadczeń medycznych, zwanej nomenklaturą, która została uznana przez rząd. Każdy rodzaj świadczenia medycznego ma swój kod, odpowiadający honorarium, które przysługuje lekarzowi i sumie, którą zwraca kasa chorych. Taka sama lista istnieje dla lekarstw. Niektórzy mogą skorzystać ze dodatkowej pomocy. Chodzi tutaj o osoby takie jak: wdowy, inwalidzi, emeryci i sieroty oraz osoby, które mają prawo do maksymalnej faktury. Kasy chorych są kontrolowane przez Królewski Instytut Ubezpieczeń Chorobowych i Inwalidzkich (Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering - RIZIV) jeśli chodzi o ubezpieczenie obowiązkowe. UBEZPIECZENIE DODATKOWE I NIEOBOWIĄZKOWE Mając ubezpieczenie dodatkowe (obowiązkowe w części kas chorych) możemy otrzymać zwrot niektórych kosztów, które nie figurują na oficjalnie uznanej liście. Chodzi tu na przykład o opiekę nad dziećmi, opiekę w domu, koszty opieki dentystycznej (ortodonty), okulisty (okulary, szkła kontaktowe) etc. OSOBY SAMOZATRUDNIONE Od pierwszego stycznia 2008 r. obowiązkowe ubezpieczenie dla osób samozatrudnionych pokrywa duże ryzyka (operacje, hospitalizację Zwrot kosztów opieki medycznej Idę do lekarza i do apteki. Często tylko część kosztów zostaje mi zwrócona. Dlaczego? Tylko koszty usług lekarskich, które znajdują się na oficjalnie uznanej liście mogą zostać zwrócone. Wysokość zwracanych kosztów różni się w zależności od rodzaju opieki i sytuacji, w której jej udzielono. Jeśli masz prawo do zwykłego zwrotu kosztów leczenia, dostaniesz około 65 do 70 proc. zwrotu kosztów honorarium lekarza pierwszego kontaktu, który normalnie nie posiada Twojej dokumentacji medycznej. Jeśli masz prawo do zwiększonej pomocy, będzie to 90 proc. kosztów. Jeśli Twój lekarz domowy skieruje Cię do specjalisty (jednego z 17 specjalistów), u którego masz swoją dokumentację medyczną, to zapłacisz 2 euro jeśli masz prawo do wyższego zwrotu, albo 5 euro, jeśli tego prawa nie posiadasz. W każdym roku kalendarzowym możesz jednorazowo obniżyć koszty leczenia przypadające na każdą specjalność.

[ Belgopocket: fragmenty z rozdziału Zdrowie ] Za wizytę u pediatry otrzymasz normalnie 60 proc. zwrotu kosztów. Jeśli przysługuje Ci prawo do większego zwrotu, otrzymujesz 85 proc. zwrotu kosztów a sam płacisz 2,5 euro. DOPŁATY I PRZEPISY ZWIĄZANE Z TRZECIM PŁACĄCYM W zwrocie kosztów opieki medycznej istnieją dwa systemy: ogólną zasadą jest zwrot kosztów opieki medycznej po ich uprzednim zapłaceniu przez pacjenta. Płaci się u wybranego lekarza, który wydaje nam atest z wymienioną usługą. Atest ten daje się następnie ubezpieczalni, która najczęściej oddaje nam część kosztów. Pozostałą część będziemy musieli zapłacić sami. To jest tak zwany remgeld, czyli część, którą pokrywa pacjent. Obok wyżej wymienionego systemu istnieją regulacje dotyczące trzeciego płatnika. Obowiązują one w szpitalach. Szpital wysyła fakturę z całkowitą sumą kosztów za opiekę medyczną, ale Ty nie płacisz całej kwoty. Jako pacjent płacisz jedynie dopłatę czyli remgeld i ewentualne dodatki. Szpital wysyła też fakturę do Twojej kasy chorych. A zatem osoba trzecia płaci resztę faktury. Regulacje dotyczące trzeciego płatnika obowiązują również w opiece ambulatoryjnej. Ale tylko w określonych przypadkach i przysługuje tylko określonym osobom. Jeśli chodzi o lekarstwa, system jest porównywalny. Istnieje lista lekarstw, których cena jest częściowo pokrywana przez ubezpieczenie medyczne. Jeśli lekarz przepisuje lekarstwo, które znajduje się na liście, to płacisz w aptece tylko część kosztów czyli wspomniany remgeld. Wszędzie musisz mieć ze sobą ważną SIS kartę, aby poświadczyć, że masz opłacone ubezpieczenie medyczne. Jeśli pracujesz poza Europejskim Obszarem Ekonomicznym (Unia Europejska, Islandia, Lichtenstein, Norwegia) i poza Szwajcarią, to możesz się przyłączyć do Zamorskiego Systemu Opieki Społecznej (Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid - DOSZ). Uzyskasz wtedy prawo do zwrotów kosztów leczenia w Belgii i zagranicą. KONTAKT Skontaktuj się z Twoją kasą chorych. Zamorski System Opieki Społecznej (Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid). Luizalaan 194, 1050 Bruksela Tel.: 02 642 05 11, www.dosz.be, info@fgov.be CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ? www.riziv.be www.socialsecurity.be www.socialsecurity.fgov.be www.caami.be www.hziv.be Honoraria medyczne Czym różni się lekarz domowy od specjalisty? Czy mają oni różne honoraria? W Belgii jest 30 oficjalnie uznanych specjalizacji lekarskich. Na przykład: kardiologia, pedriatria, gastro-enterologia, nurologia, psychiatria etc. Lekarzy domowych uznaje się jako osobną specjalizację. RODZAJE LEKARZY W każdej dziedzinie istnieją kategorie lekarzy z różnymi honorariami. Niedyplomowani lekarze mają niższe honoraria. Oni mogą wykonywać tylko określoną ilość usług, za które zwraca się koszty. Dyplomowani lekarze zakończyli edukację i są uznani przez FOD Volksgezondheid czyli Ministerstwo Zdrowia. Lekarze z akredytacją są w trakcie nauki i mogą dostawać wyższe wynagrodzenie. Ubezpieczalnia zwraca tą różnicę. Lekarze, którzy podpisali tzw. konwencję uznają taryfy określone przez Królewski Instytut Ubezpieczeń Chorobowych i Inwalidzkich (Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering - RIZIV). Lekarze, którzy nie podpisali tzw. konwencji określają swoje taryfy. Ubezpieczalnie nie zwracają dodatkowych kosztów. HONORARIA Honoraria różnią się w zależności od specjalizacji. Od pierwszego stycznia 2008 uznaje się następujące taryfy: 18,39 euro za konsultację u dyplomowanego lekarza rodzinnego, 21, 53 euro u lekarza akredytowanego; 32,32 euro za konsultację u akredytowanedo pediatry; 21,53 euro za konsultację u akredytowanego ginekologa; 25,37 euro za konsultację u akredytowanego dermatologa. Obok specjalizacji, na honoraria ma wpływ miejsce i czas. Poniżej podane są przykładowe honoraria uznanego lekarza. UBEZPIECZENIE MEDYCZNE yj! My zajmiemy si reszt! Skontaktuj si z Business Customer Care: mail: expats@euromut.be telefon: +32 2 44 44 700 www.euromut.be/expats yj! My zajmiemy si reszt! 13

[ Belgopocket: fragmenty z rozdziału Zdrowie ] UBEZPIECZENIE MEDYCZNE Wizyta u lekarza. W godzinach przyjęć: 18,39 euro. W soboty, niedziele i święta między godziną 8.00 a 21.00: suplement 10,77 euro. W nocy (pomiędzy 21.00 a 8.00): suplement 21,54 euro. Wizyta domowa lekarza dyplomowanego. W ciągu dnia: 32,32 euro. Pomiędzy godziną 18.00 a 21.00: 42,99 euro. Pomiędzy godziną 21.00 a 8.00: 48,48 euro. W weekendy i święta: 48, 48 euro. Koszty otwarcia i utrzymania osobistej dokumentacji medycznej wynoszą 27,67 euro na rok (na dzień 1 stycznia 2008 r.) i są całkowicie zwracane przez ubezpieczalnię. PRZEDŁUŻENIE CAŁKOWITEJ DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ Całkowitą dokumentację medyczną musisz co roku przedłużać przez uznanego lekarza. W przeciwnym razie utracisz prawa wynikające z jej posiadania. Możesz to zrobić przy okazji wizyty u lekarza lub wizyty w domu. Również kasy chorych mogą przedłużyć dokumentację w niektórych przypadkach. Ogólną zasadą jest, że zasięga się porady u specjalisty w sytuacji, kiedy potrzebna jest specjalistyczna technika pozwalająca na postawienie diagnozy, jak na przykład gastroskopia przy silnych bólach brzucha. Radzi się, aby najpierw udać się do lekarza rodzinnego, on może skierować do właściwego specjalisty, przez co unikniemy niepotrzebnych badań. Jeśli chodzi o ogólne i niejasne symptomy (lekka gorączka, ból głowy, niestrawność, ból gardła, przeziębienie etc.) najlepiej udać się najpierw do lekarza rodzinnego. KONTAKT Skontaktuj się z Twoją kasą chorych. CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ? www.riziv.be www.mijnsocialezekerheid.be www.socialsecurity.be www.socialsecurity.fgov.be Osobista dokumentacja medyczna Czy mam osobistą dokumentację medyczną? W czyim posiadaniu się ona znajduje? Czy można przekazać ją innym? Przy każdej wizycie u lekarza powstaje dokumentacja medyczna. Jeśli radzisz się specjalisty, na przykład ginekologa, tworzy on jedynie częściową dokumentację. Lekarz pierwszego kontaktu również przechowuje Twoją dokumentację medyczną. KOMPLETNA DOKUMENTACJA MEDYCZNA Od maja 2002, niezależnie od wieku, możesz poprosić obojętnie jakiego lekarza pierwszego kontaktu o otwarcie kompletnej dokumentacji medycznej (globaal medisch dossier - GMD). ZALETY CAŁKOWITEJ DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ (GMD): możesz uzyskać 30 proc. rabatu w ubezpieczalniach na kwoty, które musisz zapłacić sam tzw. remgeld za wizyty u lekarza pierwszego kontaktu; Twój lekarz posiada wszystkie informacje o Twoim zdrowiu. Przez to może lepiej śledzić zmiany w Twoim stanie zdrowia i możesz uniknąć zbędnych badań. WGLĄD DO DOKUMENTACJI I JEJ PRZEKAZANIE Za opłatą masz prawo mieć wgląd do Twojej dokumentacji medycznej i do otrzymania jej kopi. Ale nie masz dostępu do osobistych notatek Twojego lekarza, tymbardziej do danych o innych osobach. Jeśli chcesz znać dane dotyczące Twojego zdrowia, możesz pisemnie wskazać zaufaną osobę, która przejrzy z Tobą dokumentację we wskazanym miejscu. Jeśli zmieniasz lekarza pierwszego kontaktu, możesz poprosić o przekazanie Twojej dokumentacji medycznej. Lekarze wymieniają się między sobą dokumentacją lub jej częściami aby zapewnić Tobie kontynuację opieki. Lekarz jest zobowiązany przekazać innym opiekującym się Tobą osobom informacje potrzebne do postawienia całkowitej diagnozy lub do kontynuacji badań. Musi oczywiście uszanować tajemnicę lekarską. KONTAKT Skontaktuj się z Twoją kasą chorych lub z Twoim lekarzem pierwszego kontaktu. CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ? www.riziv.be www.mijnsocialezekerheid.be www.socialsecurity.be www.socialsecurity.fgov.be www.health.fgov.be www.hziv.be Belgopocket? Zwięzłe odpowiedzi na wiele pytań! Masz pytania do władz Aby Ci pomóc, władze federalne zebrały odpowiedzi na najważniejsze pytania w tej publikacji. Dotyczą one bardzo różnych kwestii, z którymi możesz zetknąć się w Belgii (na przykład praca w Belgii, zakwaterowanie, środowisko, życie rodzinne, emerytura,...). Wszystkie odpowiedzi znajdziesz w książeczce Belgopocket. W 2009 r. ukaże się jej nowe wydanie. Do tego czasu uaktualniona informacja dostępna jest na stronie: www.belgopocket.be. Belgopocket powstała z inicjatywy Kancelarii Premiera, Dyrekcji Wydziału Komunikacji Zewnętrznej. Deze artikels werden overgenomen uit Belgopocket, www.belgopocket.be. Belgopocket is een initiatief van de Kanselarij van de Eerste Minister, Algemene Directie Externe Communicatie. 14

[ Pierwsze kroki: Zdrowie ] Zdrowe odżywianie Naturalnie! Nie zawsze możemy mieć wpływ na nasze zdrowie, jednak to my decydujemy o naszym stylu życia. Jak żyjemy, co jemy i ile się ruszamy będzie miało wpływ na to, jak zdrowo będziemy kroczyli przez życie. Nasze przyzwyczajenia żywieniowe mają znaczący wpływ na zdrowie każdego z nas. Najlepiej pamiętać o tym już od najmłodszych lat. Poniżej kilka praktycznych porad dla każdego. Zdrowe odżywianie w trakcie ciąży Odżywianie małego człowieka zaczyna się już od pierwszych momentów poczęcia. Przyszła mama musi pilnować, aby nie brakowało jej kwasu foliowego i witaminy B11. Brak kwasu foliowego może spowodować wady rozwojowe a nawet deformacje u dziecka. Kwas foliowy jest bardzo delikatną witaminą: jest niszczony przez długie narażenie na ciepło, światło i wodę. Witamina C pełni tutaj funkcję ochronną. Dorośli potrzebują 200 mikrogramów kwasu foliowego dziennie, natomiast kobiety w ciąży potrzebują go dwa razy więcej. Również podczas karmienia potrzebna jest zwiększona dawka kwasu foliowego (około 350 mikrogramów). Kwas foliowy jest obecny w szpinaku, sałacie, kapuście, fasolce, groszku, kolorowych owocach i warzywach, serach np. brie, ser kozi). Aby zachować witaminy, należy przechowywać warzywa i owoce w chłodnym miejscu, unikać długiego kontaktu z wodą i gotować jak najkrócej. W czasie ciąży nie należy jeść zbyt dużo, czyli, jak się mówi, za dwoje, należy natomiast spożywać urozmaicone posiłki. Nie należy także rezygnować z posiłków, powinno się unikać alkoholu, zbyt dużej ilości kawy i herbaty i, naturalnie, dymu papierosów. Od 10. tygodnia ciąży możesz przyjmować dodatkowych 180 kcal dziennie np. jedząc jogurt i owoce lub kromkę ciemnego chleba z konfiturami. W jedzeniu mogą znajdować się bakterie chorób takich jak toksoplazmoza i listerioza. Jak uniknąć toksoplazmozy i listeriozy? - Płucz mięso bardzo dobrze. Nie jedz surowej żywności np. ryb, szynek, serów na bazie surowego mleka i nie pij surowego mleka. - Myj ręce po dotknięciu surowej żywności, myj dokładnie warzywa i owoce. Przed spożyciem obierz je ze skórki. - Unikaj kontaktu z kotami. Po narodzinach Światowa Organizacja Zdrowia i Unicef radzą, aby dziecko karmić piersią przez pierwsze sześć miesięcy. Kobieta potrzebuje wówczas 70 kcal do wytworzenia 100 ml mleka. Karmiąca mama może produkować nawet do 700-800 ml mleka. W tym okresie urozmaicone jedzenie z dużą ilością owoców i warzyw oraz picie dużej ilości wody są bardzo ważne. Mleko dla dziecka Od momentu, kiedy zaczynamy karmić dziecko butelką, należy dopasować pokarm do jego wieku. Krowie mleko nie nadaje się dla dzieci młodszych niż rok. Żywność przeznaczona dla dzieci zawiera mniej białka niż krowie mleko oraz składniki pokarmowe dostosowane do potrzeb dziecka. Zmiana pokarmu Kiedy dziecko skończy sześć miesięcy, do jadłospisu można wprowadzić warzywa i owoce. Następnie, pomiędzy 6. a 8. mie- yj! My zajmiemy si reszt! Euromut wita Ci w Belgii! Wa ne jest aby otrzyma jak najlepsz porad zdrowotn i opiek jako klient. My zajmiemy si administracj oraz postaramy si znale odpowied na ka de Twoje zapytanie. Ponad 4000 obcokrajowc w wybiera rocznie Euromut. Oni nie mog si myli! Skontaktuj si z Business Customer Care: mail: expats@euromut.be telefon: +32 2 44 44 700 www.euromut.be/expats yj! My zajmiemy si reszt! 15

[ Pierwsze kroki: Zdrowie ] siącem, wprowadza się mięso, ryby, jajka i ser. W ograniczonych ilościach od 10 do 15 g mięsa w zupełności wystarczy. Pomiędzy 8. a 12. miesiącem życia wprowadza się chleb, ciastka z małą ilością cukru, tłuszcze. Polecany jest olej rzepakowy, ale można zamieniać go innymi olejami. Olej z oliwek jest mniej zalecany. Między 1. a 3. rokiem życia Ilość mięsa może zostać zwiększona do 50 g, kiedy dziecko skończy 3 lata. Dzieci mają specyficzne potrzeby, jeśli chodzi o żelazo, wapno, jod, kwasy tłuszczowe i witaminę D. Zalecane jest, aby podawać dzieciom dodatkowo witaminę D, nie tylko w zimie. Nie zaleca się natomiast podawania produktów tłustych, napojów gazowanych i solonych produktów, np. chipsów. Od 3. do 6. roku życia Naucz dziecko regularnego spożywania posiłków w gronie rodzinnym. Co podawać dzieciom? Śniadanie: ciemny chleb z konfiturami, ewentualnie płatki śniadaniowe, owoc, do picia możemy podać mleko, wodę lub niesłodzony sok owocowy. Jeśli dziecko nie pije mleka, podaj mu produkt mleczny, np. ser lub jogurt. Drugie śniadanie: daj dziecku kawałek owoca; dbaj, żeby piło wodę. Obiad: do szóstego roku życia dziecko ma większe zapotrzebowanie na tłuszcze niż osoby dorosłe. Wybieraj mleko pełnotłuste i pełnotłuste produkty mleczne. Zmieniaj oleje, których używasz: olej rzepakowy, arachidowy, słonecznikowy Poza tym, przy ustalaniu jadłospisu trzeba brać pod uwagę zasadę piramidy żywieniowej: posiłek w południe i wieczorem powinien zawierać coś z każdej grupy. Dziecko powinno pić dużo wody. Kolacja: kanapka, niskosłodkie ciastka, jogurt, mleko, owoc i woda lub sok do picia. Od 7 do 12 roku życia Dziecko powinno wciąż dostawać cztery posiłki. Podwieczorek pozwala dziecku nabrać sił po dniu spędzonym w szkole. Zachęć dziecko do ruchu: do bawienia się z kolegami na powietrzu, do chodzenia na zajęcia sportowe. Uprawianie sportu z rówieśnikami stymuluje również rozwój zachowań społecznych, rozwija mięśnie i układ kostny. Ogranicz dziecku czas spędzany przed telewizorem lub komputerem. Nie pozwól, żeby jadło przed telewizorem. Od 12. do 18. roku życia W tym okresie życia dziecko bardzo szybko rośnie (osiąga do 15% swojego wzrostu), a ciało przybiera na wadze (do 50% wagi dorosłej osoby). Do tego potrzeba energii. Zapotrzebowanie na energię jest różne ze względu na wiek, ciężar ciała, płeć i rodzaj aktywności fizycznej. Do wzrostu potrzeba dużo białka, które odpowiada za budowę tkanki i mięśni. Białko możemy znaleźć w mięsie, rybach, produktach mlecznych i zbożowych, warzywach strączkowych i orzechach. Dziewczynki, które rozpoczęły miesiączkowanie, mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Żelazo występuje w mięsie, zwłaszcza czerwonym, rybach i drobiu. W tym wieku formuje się także system kostny, i wówczas niezbędne są wapno i witamina D a oprócz tego dużo ruchu. Co najmniej trzy produkty mleczne dziennie są potrzebne aby zapewnić wystarczającą ilość wapnia. Witamina D, pod wpływem światła, pomaga w tworzeniu naskórka. Aktywne spędzanie czasu na zewnątrz pomaga więc w uzupełnieniu niedoborów witaminy D. Dorośli Piramida żywności wciąż jest podstawą planowania żywienia. Kiedy energia, którą przyjmujesz i zużywasz, jest zbalansowana, nie przybierasz na wadze. Sztuką jest utrzymanie tej równowagi, dlatego trzeba uważać, aby nie tyć i starać się odpowiednio odżywiać. Ekstremalne diety mają odwrotny efekt, to już wystarczająco udowodniono. Jedyną efektywną metodą, prowadzącą do utraty dodatkowych kilogramów, jest zmiana stylu życia: zdrowe jedzenie połączone z codziennym uprawianiem sportu (od 30 min do godziny). Seniorzy Twierdzenie, że im jest się starszym, tym mniej jedzenia potrzeba, nie jest do 16

[ Pierwsze kroki: Zdrowie ] końca prawdziwe. Zdrowe i zbalansowane pożywienie pomaga zachować dobrą formę. Zaleca się trzy posiłki dziennie, ewentualnie także podwieczorek, aby zapewnić organizmowi odpowiednią ilość składników odżywczych pozwalających na sprawne funkcjonowanie ciała. Ta sama czynność będzie od starszej osoby wymagała więcej energii niż od młodszej. Regularne posiłki powinny zapewnić odpowiednią ilość energii. Propozycje posiłków: Śniadanie: szklanka świeżo wyciśniętego soku, kromka ciemnego chleba z konfiturami lub serem, filiżanka kawy, herbaty z mlekiem, jogurt. Obiad: zupa, ryby, drób lub jajka, gotowane warzywa, ziemniaki, produkty mączne lub ryż, odrobina oleju lub tłuszczu do smażenia, ser, owoce i woda. Podwieczorek: deser (ewentualnie), kanapka, jogurt, owoc. Kolacja: zupa lub sałatka, ciemny chleb z mięsem, rybą, jajkiem, owoc, nabiał. Woda, herbata lub kawa. Przed snem: szklanka mleka Picie: 1,5 l płynów dziennie, czyli 8 szklanek, najlepiej wody. Starsze osoby nie odczuwają pragnienia tak silnie jak młodsze. Ilość wody, która cyrkuluje w Twoim ciele zmniejsza się, ale nerki produkują więcej wody. Starsze osoby potrzebują więc tyle samo wody, co młodsze. Należy pić wystarczająco dużo, nawet bez poczucia pragnienia. Zmniejsza się również poczucie smaku. Jeśli jedzenie nie jest wystarczająco aromatyczne, dodaj aromatycznych przypraw, pieprzu, musztardy. Brak łaknienia Jeśli masz znaczące spadki wagi ciała w krótkim czasie, zmniejszone łaknienie, problemy z połykaniem, powinieneś opowiedzieć o tym swojemu lekarzowi. Waż się regularnie. Jeśli brak łaknienia się utrzymuje, najlepiej jeśli będziesz spożywać małe porcje w ciągu dnia, zwłaszcza posiłki bogate w białko (mięso, ryby, jajka, produkty mleczne) potrzebne do utrzymywania elastyczności mięśni. Wapń i witamina D Z czasem Twoje kości stają się mniej mocne, zwłaszcza u kobiet, zatem ryzyko złamania się zwiększa. Dbaj o dostarczanie organizmowi wystarczająco dużo wapnia: spożywaj produkty mleczne, pij wodę wzbogaconą wapniem. Wapń potrzebuje odpowiedniej ilości witaminy D, aby się przyswoić. W lecie witaminę tę dostarcza nam słońce, w zimie możemy brać suplementy witaminy D. Omega 3 i kwasy tłuszczowe Zdrowe odżywianie i odpowiednia ilość aktywności fizycznej pomagają utrzymywać sprawność umysłową. Najważniejszymi składnikami odżywczymi w starszym wieku są antyoksydanty (głównie w owocach i warzywach) i kwasy tłuszczowe omega 3, takie jak tłusta ryba, olej rzepakowy. Ruch Każda forma ruchu jest dobra dla układu kostnego, serca, układu oddechowego i krwionośnego. Staraj się ruszać przynajmniej pół godziny dziennie. Na podstawie książki: Gezonde voeding. Natuurlijk! Renild Wouters U het leven, wij de zorgen! Neem contact op met Business Customer Care: e-mail: expats@euromut.be telefoon: +32 2 44 44 700 www.euromut.be/expats U het leven, wij de zorgen! 17

[ Pierwsze kroki : Zdrowie] Ciąża i narodziny dziecka Co należy wiedzieć o prawach pracownika w ciąży? Jak długi jest urlop przedi poporodowy? Ile trwa urlop macierzyński? Jakie świadczenia przysługują kobietom w ciąży? To tylko niektóre z pytań, na które odpowiedź znajdziecie w poniższym artykule. Powstał on dzięki uprzejmości organizacji Kind en Gezin. fakcie, że jesteś w ciąży musisz poinformować swojego pracodawcę najpóź- O niej 8 tygodni przed planowanym porodem. Najlepiej pokazując mu zaświadczenie lekarskie. Prawo chroni pracownika w ciąży przed zwolnieniem od momentu, kiedy powiadomi on pracodawcę o swojej ciąży, do pierwszego miesiąca po zwolnieniu macierzyńskim. Jeśli pracownik zostanie zwolniony w okresie ciąży, pracodawca będzie musiał wypłacić mu wynagrodzenie brutto za 6 miesięcy pracy oraz wszystkie odszkodowania związane z przerwaniem kontraktu. Umowę o pracę można rozwiązać jedynie w nagłych przypadkach, które nie są związane z ciążą. Jeśli Twoja umowa o pracę zostanie zerwana przed lub w trakcie ciąży, okres wypowiedzenia zostaje wydłużony do 15 tygodni. Jeśli sama ją zerwiesz, okres wypowiedzenia nie zmienia się. Zwróć uwagę, żeby nie rozwiązywać umowy o pracę za porozumieniem stron przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego, ponieważ w tym momencie tracisz prawo do wielu świadczeń. Istnieje wiele prac stanowiących zagrożenie dla zdrowia kobiety w ciąży lub kobiety karmiącej, m.in. praca w hałasie, w wysokiej temperaturze, przy środkach chemicznych, praca polegająca na noszeniu ciężkich przedmiotów, itd. Pracownice w ciąży nie mogą wykonywać czynności, które byłyby zagrożeniem dla ich zdrowia lub zdrowia dziecka. To lekarz decyduje o tym, czy kobieta może wykonywać daną pracę. Jeśli zaistnieje taka potrzeba, pracodawca powinien zlecić pracownicy inną pracę. Jeśli nie jest to możliwe, pracownica ma prawo do świadczenia społecznego z kasy chorych z racji niezdolności do pracy. Otrzymuje wtedy 60 proc. płacy brutto, a w wypadku niektórych zawodów Fundusz Chorób Zawodowych płaci 90 proc. wynagrodzenia. W każdym przedsiębiorstwie, gdzie pracują kobiety prewencyjnie powinna odbywać się systematyczna ogólna ewaluacja ryzyka. Kobieta w ciąży jest chroniona w pracy licznymi przepisami. W czasie ośmiu tygodni przed planowaną datą porodu nie może ona wykonywać pracy w nocy, tzn. między godz. 20 a godz. 6. Okres ten może zostać wydłużony na inne tygodnie ciąży lub do maksymalnie czterech tygodni po urlopie macierzyńskim za okazaniem zaświadczenia lekarskiego. Również w tym przypadku można pracownika czasowo przenieść na zmianę dzienną. Obowiązuje to nie tylko w przypadku kobiet w ciąży, ale również kobiet karmiących. Kobiety w ciąży nie powinny pracować więcej niż 39 godzin tygodniowo lub 9 godzin dzienne. Pracownice te mają też prawo do nieobecności w pracy z powodu badań medycznych, jeśli nie jest to możliwe poza godzinami pracy. Należy wtedy okazać zaświadczenie lekarskie. Urlop przed- i poporodowy i okres macierzyński Urlop przedporodowy obejmuje 6 tygodni, z czego tydzień jest obowiązkowy. Urlop poporodowy obejmuje 9 tygodni. Pracownica w ciąży powinna przerwać pracę tydzień przed zakładaną datą porodu. To oznacza, że pozostałe 5 tygodni może przenieść na poczet urlopu poporodowego. Jeśli spodziewa się bliźniąt, otrzyma dodatkowe 2 tygodnie. W przypadku ciąży mnogich matka ma prawo do 8 tygodni urlopu przedporodowego zamiast 6. Tu również można przenieść 7 tygodni urlopu przedporodowego na poczet urlopu poporodowego. Prócz tego obowiązują dodatkowe 2 tygodnie urlopu poporodowego. Jeśli dziecko urodzi się wcześniej niż planowano, tracisz dni z tygodniowego obowiązkowego urlopu. Jeśli dziecko urodzi się później, a pracownik wykorzystał 6 tygodni urlopu przedporodowego, to urlop się wydłuża. Jeżeli dziecko po urodzeniu musi pozostać w szpitalu dłużej niż 7 dni, urlop poporodowy wydłuża się o tyle dni, ile dziecko przebywało w szpitalu (maksymalnie 24 tygodnie) Ochrona przed zwolnieniem z pracy obowiązuje do jednego miesiąca po urlopie macierzyńskim. Jeśli rozchorujesz się 6 tygodni przed porodem, będzie się to liczyło do urlopu przedporodowego, którego nie można już przenieść na poczet urlopu poporodowego. W przypadku zgonu noworodka lub poronienia od 180 dnia ciąży matka ma również prawo do przed- i poporodowego urlopu. W razie śmierci lub hospitalizacji matki, ojcu dziecka przysługuje reszta urlopu. On będzie również chroniony przed zwolnieniem z pracy do końca urlopu macierzyńskiego. Hospitalizacja musi trwać dłużej niż 7 dni i dziecko musi znajdować się w domu. Kiedy matka opuszcza szpital, urlop macierzyński ojca automatycznie się kończy. Wypłata w trakcie urlopu macierzyńskiego wynosi 82 proc. pensji podczas pierwszych 30 dni i 75 proc. pensji od 31 dnia urlopu. Urzędnicy państwowi otrzymują całą wypłatę. Urlop macierzyński dla osób samozatrudnionych Jako samozatrudniona możesz skorzystać z 8-tygodniowego urlopu macierzyńskiego (9 tygodni w przypadku ciąży wielopłodowej). 18

[ Pierwsze kroki: Zdrowie ] Przy tym musisz być członkiem funduszu ubezpieczeniowego przez 6 miesięcy (lub być z tego zwolnioną). Urlop przedporodowy wynosi co najmniej tydzień a maksimum 3 tygodnie. Tydzień przed planowaną datą porodu powinnaś przerwać pracę. Jeśli poród odbędzie się wcześniej, można przenieść dni z urlopu przedporodowego do urlopu poporodowego. Urlop poporodowy wynosi od 3 do 5 tygodni (4 do 6 tygodni w przypadku wieloraczków). Pod koniec urlopu poporodowego przysługuje Ci zasiłek porodowy składający się z określonej sumy na tydzień. Przerwy w pracy dla matek karmiących Karmiące pracownice mają możliwość raz lub dwa razy w ciągu dnia na pół godziny przerwać pracę, aby nakarmić dziecko lub ściągnąć pokarm. Prawo do karmienia przypada do 7 miesiąca po urodzeniu. Warto wiedzieć Od szóstego miesiąca ciąży kobiety posiadające bilet na pociąg w drugiej klasie mogą jeździć bez dodatkowych kosztów pierwszą klasą za okazaniem atestu medycznego. Informacja o urodzeniu dziecka O narodzinach dziecka należy powiadomić urzędnika gminy. Odpowiedzialne za to osoby muszą zawiadomić o narodzinach ustnie lub pisemnie, najpóźniej następnego dnia po porodzie. Obowiązek ten nie spoczywa na rodzicach. Po porodzie rodzice otrzymują zaświadczenie od lekarza lub akuszerki, z którym w przeciągu 15 dni muszą zgłosić się do urzędu gminy. Może to zrobić jeden z rodziców lub oboje. Do zgłoszenia dziecka w gminie potrzebne będą: dowód osobisty rodzica, atest medyczny, akt małżeństwa lub dowód uznania dziecka. Otrzymuje się wtedy 3 lub 4 zaświadczenia dla funduszu ubezpieczeniowego, funduszu rodzinnego oraz dla ambasady lub konsulatu, jeśli ojciec dziecka nie jest Belgiem. Także w przypadku poronienia po 180 dniu ciąży lub zgonu noworodka przy porodzie obowiązuje obowiązek rejestracji. Dzieci narodzone poza małżeństwem mają takie same prawa, jak dzieci pochodzące ze związku małżeńskiego. Aby uznać dziecko, oboje rodzice muszą udać się do gminy. Uznanie dziecka może nastąpić również przed porodem; wtedy oprócz dowodu osobistego potrzebne jest również zaświadczenie o przypuszczalnej dacie porodu. Jeśli dziecko nie zostało uznane przed porodem, może to nastąpić w chwili zgłoszenia narodzin dziecka w gminie. Wtedy dziecko otrzyma nazwisko ojca. Rodzice muszą udać się wtedy razem do gminy w przeciągu 15 dni od narodzin. Dodatki rodzinne Porodowe Wysokość porodowego, podobnie jak premii adopcyjnej, jest jednakowa w przypadku osób samozatrudnionych i pracowników. Porodowe można otrzymać: - z funduszu rodzinnego pracodawcy; - z funduszu rodzinnego ostatniego pracodawcy, jeśli pracownik jest bezrobotny, chory lub na emeryturze; -z funduszu ubezpieczeniowego w przypadku osób samozatrudnionych lub w Królewskim Oddziale Dodatków Rodzinnych dla Pracowników (Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers). Można starać się o porodowe dla każdego dziecka od szóstego miesiąca ciąży. Zostaje ono wypłacone najwcześniej 2 miesiące przed porodem. Aby uzyskać więcej informacji o porodowym, można zgłosić się do: >Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers, Trierstraat 70, 1000 Brussel (wejście od: Trierstraat 9) Tel.: 0800 94 434 (numer bezpłatny) lub 02 237 23 40 www.rkw.be Osoby samozatrudnione mogą zgłaszać się do funduszu, w którym są ubezpieczone. Porodowe dla pierwszego dziecka jest dużo wyższe niż dla kolejnych. Wynosi ono odpowiednio 1107, 8 euro dla pierwszego dziecka i 883,49 euro dla kolejnych (na dzień 1 maja 2008 r.). W przypadku urodzenia bliźniąt lub w przypadku wieloraczków otrzymuje się najwyższe porodowe dla każdego dziecka. Należy się ono również w przypadku zgonu noworodka lub poronienia po 180 dniu ciąży. Rodzice adopcyjni też mają prawo do otrzymania porodowego. Dodatek na dziecko Dodatek rodzinny jest to suma otrzymywana miesięcznie na utrzymanie dzieci. Dodatek ten zwiększa się wraz z kolejnym dzieckiem, U het leven, wij de zorgen! Euromut heet u welkom in België Het is van essentieel belang dat u het beste advies in gezondheidszorg én opvolging krijgt. Dankzij ons wordt uw administratie kinderspel wij hebben op elke vraag een antwoord. Elk jaar kiezen meer dan 4000 expats voor Euromut. En ze weten waarom! Neem contact op met Business Customer Care: e-mail: expats@euromut.be telefoon: +32 2 44 44 700 www.euromut.be/expats U het leven, wij de zorgen! 19

[ Pierwsze kroki: Zdrowie ] można go otrzymać na wychowanie swoich dzieci, dzieci partnera lub nawet dzieci będących pod opieką. Dodatek rodzinny zostaje wypłacany dopóki dzieci nie skończą 18 roku życia lub do 25 roku życia, jeśli jeszcze studiują. Aby uzyskać więcej informacji, należy skontaktować się z: >Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers. Koszty pobytu w szpitalu i koszty porodu Jeśli opłacasz składki ubezpieczeniowe oraz jeśli poród odbędzie się w szpitalu, który zawarł porozumienie z RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering), to opłatę dzienną za pokój kilkuosobowy pokrywa fundusz ubezpieczeniowy (z wyjątkiem składki pokrywanej przez pacjentów). Fundusz pokrywa również koszty osoby będącej pod opieką, na przykład małżonka. Jeśli życzysz sobie pokój jednoosobowy, najlepiej jest się uprzednio skontaktować z wybranym szpitalem. Więcej informacji można zdobyć w wybranych kasach chorych. Urlop rodzicielski dla ojca Ojciec ma prawo do 10 dni urlopu wychowawczego, który musi wziąć do 30 dni po urodzeniu się dziecka. W ciągu pierwszych dni otrzymuje on całkowite wynagrodzenie, natomiast przez pozostałych 7 dni otrzymuje on wynagrodzenie z funduszu ubezpieczeniowego w wysokości 82 proc. pensji brutto. Uprzednio należy wystąpić z wnioskiem do pracodawcy i do kasy chorych. Urlop związany z adopcją Rodzice, którzy adoptują dziecko, mają prawo do urlopu adopcyjnego obejmującego maksymalnie 6 tygodni, jeśli dziecko jest młodsze niż 3 lata, lub do 4 tygodni, jeśli dziecko nie skończyło jeszcze 8 lat. Urlop ten będzie dwa razy dłuższy w przypadku dziecka niepełnosprawnego. Należy go wykorzystać do dwóch miesięcy po tym, jak dziecko stało się członkiem rodziny oraz powiadomić pracodawcę miesiąc przed urlopem. Pracownikowi przysługują wtedy świadczenia socjalne, również ochrona przed zwolnieniem z pracy. Urlop rodzinny lub urlop z nagłych powodów Urlop ten regulują przepisy pracownicze lub indywidualna umowa między pracownikiem a pracodawcą. Normalnie urlop ten jest nieodpłatny, natomiast dni te liczą się jako przepracowane dla ubezpieczenia. Rocznie można wziąć 10 takich dni. Kredyt czasowy Istnieją 3 formy kredytu czasowego: - prawo do kredytu czasowego o maksymalnej długości 1 roku - prawo do zmniejszenia czasu pracy o 1/5 o maksymalnej długości 5 lat - prawo pracowników starszych niż 50 lat do zmniejszenia czasu pracy o nieograniczonej długości. Nie są to jednak prawa dla pracowników firm liczących 10 i mniej osób. Dla nich będzie to przywilej. Więcej informacji: >RVA, dienst Loopbaanonderbreking Keizerslaan 7, 1000 Brussel, Tel.: 02 / 515 41 11 www.meta.fgov.be www.rva.be publi@meta.fgov.be (aby otrzymać bezpłatną broszurę) Urlop rodzicielski Urlop ten może wziąć zarówno matka jak i ojciec aby zająć się wychowaniem dzieci. Prawo do urlopu rodzicielskiego ma każdy rodzić, którego dzieci nie osiągnęły wieku 6 lat. W przypadku adopcji lub dziecka niepełnosprawnego granica wieku podniesiona jest do 8 lat. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie z RVA. Jeśli zatrudniony jest na pełen wymiar godzin i przerywa całkowicie swoją umowę o pracę, otrzymuje 698,65 euro brutto (na dzień 1 stycznia 2008 r.). Urlop rodzicielski można wziąć jedynie wtedy, kiedy 15 miesięcy przed pisemną prośbą o urlop, pracownik przepracował 12 miesięcy u swojego pracodawcy. Pracownik jest zobowiązany powiadomić swojego pracodawcę o zamiarze wzięcia urlopu wychowawczego 2 do 3 miesięcy przed jego rozpoczęciem. To daje również prawo do przełożenia urlopu wychowawczego najdłużej na okres 6 miesięcy. Od momentu złożenia pisemnego wniosku do 2 miesięcy po zakończeniu urlopu pracownik jest chroniony przed zwolnieniem. Osoby samozatrudnione Osoby samozatrudnione, które po porodzie i urlopie poporodowym wracają do pracy, mają prawo do pomocy dla matek. Pomoc ta to 105 gratisowych czeków jeśli dziecko urodziło się przed 1 maja 2007 r. i 70 jeśli urodziło się między 1 stycznia 2007 r. i 30 kwietnia 2007 r. Czeki te można otrzymać w kasach ubezpieczeniowych dla osób samozatrudnionych, mają one wartość 7 euro każdy. Za pomocą tych czeków można zapłacić za pomoc potrzebną po powrocie do pracy, np. pomoc w przygotowywaniu posiłków, w utrzymaniu domu, w robieniu zakupów, itd. Kwoty brutto zindeksowane na dzień 1 stycznia 2008 r. Możliwości Miesięczne wynagrodzenie Całkowite przerwanie pracy 698,65 euro Chcesz wiedzieć więcej lub masz konkretne pytania, skontaktuj się z nami: Kind en Gezin, 078 150 100 www.kindengezin.be < 50 jaar 50 jaar i więcej Zmniejszenie do 1/2 349,32 euro 592,53 euro Zmniejszenie do 1/5 118,51 euro (159,36 euro dla samotnych rodziców) 237,01 euro 20