Sport to zdrowie - czy zawsze, czy dla każdego? Spojrzenie kardiologa Dr hab. med. Łukasz Małek, prof. AWF Instytut Kardiologii w Warszawie Wydział Rehabilitacji, AWF w Warszawie St. George s University of London (MSc) Enel-Sport
1. Uprawianie sportu jest coraz bardziej popularne
Kluby sportowe i ich członkowie 1994-2016 Dane GUS
Maratony w Polsce za maratonypolskie.pl
1. Uprawianie sportu jest coraz bardziej popularne 2. Co jakiś czas dochodzą nas słuchy o nagłym zgonie sportowca (SCD)
Davide Astori piłkarz, 2018 Zake Upshaw, koszykarz 2018 Michael Goolaerts, kolarz 2018
Częstość SCD Płeć Rodzaj sportu SCD nie w wysiłku Day SM et al. Sports Health 2010
Przyczyny SCD Kardiomiopatia przerostowa Anomalie tt. wieńcowych Choroba wieńcowa Zapalenie mięśnia sercowego Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory Choroby aorty Inne Kimberly et al. Circ Arrhythm 2014
1. Uprawianie sportu jest coraz bardziej popularne 2. Co jakiś czas dochodzą nas słuchy o nagłym zgonie sportowca (SCD) 3. Czy intensywne uprawianie sportu jest zatem potrzebne i bezpieczne?
Stare serce nie jest już prawidłowe Przerost Dysfunkcja rozkurczowa Spadek czynności skurczowej Zwiększona sztywność naczyń Uszkodzenie śródbłonka Miażdżyca Spadek tętna maksymalnego Włóknienie - arytmie North BJ, et al. Circ Res 2012
Poprawa wydolności, zmniejszenie dysfunkcji rozkurczowej serca, sztywności aorty już po 2 latach treningów 61 mężczyzn zdrowych prowadzących siedzący tryb życia w wieku ok. 53 lat Howden EJ et al. Circulation 2018
Sharma S et al. EHJ 2015
Wpływ na zdarzenia kliniczne Uczestnicy Tour de France w latach 1947-2012 z Francji - 786 osób vs. populacja ogólna Marijon E et al. EHJ 2013
Wpływ na przeżycie 538 biegaczy zrzeszonych w klubach vs. 423 kontroli - wiek ok. 60 lat, 21 lat obserwacji Marijon E et al. EHJ 2013
Czy są jakieś granice?
Hipokrates 470-370 p.n.e. Jeśli moglibyśmy dać każdemu odpowiednią ilość substancji odżywczych i ćwiczeń, nie za dużo i nie za mało, osiągnęlibyśmy sposób na zachowanie najlepszego zdrowia
Granice adaptacji - badanie ultramaratończyków DS-296 (AWF) Magazyn Ultra Europrevent 2019 Lizbona Eur J Radiol (in press)
Granice adaptacji - badanie ultramaratończyków DS-296 (AWF) Magazyn Ultra Europrevent 2019 Lizbona Eur J Radiol (in press)
1. Uprawianie sportu jest coraz bardziej popularne 2. Co jakiś czas dochodzą nas słuchy o nagłym zgonie sportowca (SCD) 3. Czy intensywne uprawianie sportu jest zatem potrzebne i bezpieczne? 4. Jak zatem pogodzić bezpieczeństwo ze zbytnią ostrożnością?
Fizjologia Patologia Zwolnienie rytmu Niegroźne zaburzenia rytmu Przebudowa serca Nadmierne zwolnienie Groźne zaburzenia rytmu Nieprawidłowa budowa serca i aorty
STRUKTURALNA adaptacja serca do wysiłków fizycznych Powiększenie jam serca Pogrubienie mięśnia sercowego Wzrost masy mięśnia sercowego
Wczesne zmiany adaptacyjne w sporcie 36 chłopców w wieku 8-12 lat trenujących piłkę od min. 2 lat vs. 24 chłopców w wieku 8-12 lat nietrenujących LAVI RVEDVI LVMI Barczuk-Falęcka M, Małek ŁA, et al. Ped Card 2018
ELEKTRYCZNA adaptacja: bradykardia, bloki przewodzenia przedsionkowo-komorowego D Souza A et al. J Physiol 2015 <50/min, czasem <40/min Zwiększona stymulacja przywspółczulna Obniżenie poziomu kanału jonowego - HCN4 (tzw. funny channel - If)
CZYNNOŚCIOWA adaptacja: w spoczynku zwiększone napełnianie lewej komory, zmiana rotacji koniuszka w spoczynku, ale globalna czynność skurczowa bez zmian E/A >2 Galderisi M, et al. EHJ 2015 Małek LA et al. Cardiology in the Young 2018
1. Uprawianie sportu jest coraz bardziej popularne 2. Co jakiś czas dochodzą nas słuchy o nagłym zgonie sportowca (SCD) 3. Czy intensywne uprawianie sportu jest zatem potrzebne i bezpieczne? 4. Jak zatem pogodzić bezpieczeństwo ze zbytnią ostrożnością? 5. Jakie mamy możliwości stwierdzenia nieprawidłowości?
1. Wywiad chorobowy: - choroby w rodzinie (zwłaszcza nagłe zgony) - objawy: bóle w klp, omdlenia/utraty przytomności w czasie/po wysiłku, spadek wydolności, kołatania serca 2. Badanie przedmiotowe 3. EKG 4. ECHO? 5. Po 40 roku życia - próba wysiłkowa - choroba wieńcowa Ew. badania dodatkowe 6. Badania obrazowe: TK, MR 7. Holter EKG, event-holter, badanie elektrofizjologiczne 8. Badania genetyczne
WYWIAD
EKG Sharma S et al. EHJ 2017
ECHOKARDIOGRAFIA
PRÓBA WYSIŁKOWA Ocena EKG pod kątem: - zaburzeń rytmu - objawów niedokrwienia mięśnia Ocena BP Ocena pod kątem objawów Ocena wydolności
ERGOSPIROMETRIA
ZABURZENIA RYTMU - HOLTER EKG i inne
CINE T1w z/bez fatsat Real-time Przepływ Taging REZONANS MAGNETYCZNY SERCA Angio T2w (TIRM) Perfuzja LGE
TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA - anomalie tętnic wieńcowych
Czy to działa?
Stwierdzenie niebezpiecznych chorób - co dalej? Choroby mięśnia sercowego Dwupłatkowa zastawka aortalna Tętniak aorty Anomalie tt. wieńcowych Choroba wieńcowa Groźne zaburzenia rytmu
Zalecenia minimalne D Silva A et al. Heart 2016
Ogólne środki ostrożności Racjonalne stawianie sobie celów Unikanie odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych Unikanie przegrzania (udaru cieplnego) Unikanie substancji poprawiających wydolność Ostrożność z suplementami Zgłaszanie niepokojących objawów lekarzowi Regularne monitorowanie stanu zdrowia
1. Uprawianie sportu jest coraz bardziej popularne 2. Co jakiś czas dochodzą nas słuchy o nagłym zgonie sportowca (SCD) 3. Czy intensywne uprawianie sportu jest zatem potrzebne i bezpieczne? 4. Jak zatem pogodzić bezpieczeństwo ze zbytnią ostrożnością? 5. Jakie mamy możliwości stwierdzenia nieprawidłowości? 6. Kto i kiedy powinien się badać?
KTO? Obowiązkowo w klubowym sporcie Amatorzy, niezrzeszeni - brak obowiązku, ale warto! KIEDY? Przed rozpoczęciem treningów Cyklicznie dla oceny ew. zmian W przypadku pojawienia się objawów
Dziękuję za uwagę Zapraszamy do Ośrodka Kardiologii Sportowej Instytutu Kardiologii www.kardiologsportowy.pl Kardiolog sportowy - Łukasz Małek