MICHAŁ PRZYBYLINSKI Metody i tablice przepływów międzygałęziowych w analizach handlu zagranicznego Polski B 383003 1X1 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ 2012
SPIS TREŚCI 1 Wprowadzenie h....' 7 1.1 Podstawowe obszary zastosowań metod input-output w badaniach efektów handlu zagranicznego.' 7 1.2 Zalety tablic input-output 9 1.3 Cel pracy i układ treści 11 2 Rodzaje tablic przepływów-międzygałęziowych i ich miejsce w systemie rachunków narodowych 15 2.1 Systematyzacja pojęć 15 2.2 Tablica przepływów międzygałęziowych przedstawiająca zamkniętą gospodarkę 18 2.3 Tablice przepływów międzygałęziowych przedstawiające otwartą gospodarkę 1 22 2.3.1 Sposoby ujęcia handlu zagranicznego w tablicach input-output 22 2.3.2 Tablica bez wydzielenia importu 22 2.3.3 Tablice z wydzieleniem importu 24 2.4 Tablice input-output w systemie rachunków narodowych 27 2.5 Grupowanie 29 2.6 Sposób wyceny 31 2.7 Rodzaje tablic przepływów międzygałęziowych 33 2.8 Bilanse opisujące polską gospodarkę 36 2.9 Bilanse przepływów międzygałęziowych a inne krajowe źródła danych o handlu zagranicznym 39 2.10 Podsumowanie. -. 42 3 Zastosowania tablic przepływów międzygatęziowych GUS we wskaźnikowych analizach handlu zagranicznego 43 3.1 Analiza struktury produktowej handlu zagranicznego 43 3.2 Pomiar intensywności handlu 44 3.3 Importochłonność produkcji i offshoring 49 3.4 Pomiar intensywności handlu wewnątrzgałęziowego 60 3.5 Podsumowanie 63 4 Pomiar zawartości nakładów czynników produkcji w handlu zagranicznym - analiza mnożnikowa input-output 65 4.1 Zakres pojęcia czynnik produkcji" 65 4.2 Problemy szacowania nakładów czynników produkcji związanych z handlem zagranicznym 66
4.3 Problem produkcji drugorzędnej 67 4.3.1 Skala problemu produkcji drugorzędnej 67 4.3.2 Zastosowanie tablicy podaży do zmiany sposobu grupowania danych 70 4.4 Dekompozycja nakładów czynników produkcji jako sposób oszacowania ich zawartości 72 4.5 Modele input-output dla zamkniętej gospodarki 74 4.5.1 Współczynniki input-output 74 4.5.2 Otwarty model Leontiefa 77 4.5.3 Model Ghosha 78 4.6 Pojęcie mnożnika i rodzaje mnożników input-output 79 4.7 Mnożniki produkcji input-output vi otwartej gospodarce 81 4.7.1 Tablica z wydzieleniem importu 81 4.7.2 Tablica bez wydzielenia importu 85 4.8 Szacowanie nakładów czynników produkcji z wykorzystaniem mnożników input-output.' 86 4.8.1 Mnożniki input-output w przypadku nakładów związanych z produkcją 86 4.8.2 Dekompozycja nakładów zawartych w popycie finalnym 87 4.8.3 Udział importu w kosztach wytworzenia eksportu 88 4.8.4 Założenia dotyczące szacowania nakładów zawartych w imporcie 90 4.8.5 Przypisanie wartości dodanej elementom popytu finalnego 91 4.8.6 Wskaźnik Leontiefa 92 4.9 Podsumowanie 93 5 Analiza nakładów pracy 95 5.1 Oszacowanie zawartości nakładów pracy w handlu zagranicznym 95 5.1.1 Mnożniki nakładów pracy 95-5.1.2 Dekompozycja nakładów pracy względem popytu finalnego 98 5.1.3 Nakłady pracy zawarte w eksporcie 99 5.2 Analiza wybranych rodzajów nakładów pracy 103 5.2.1 Nakłady pracy w ujęciu przekrojowym 103 5.2.2 Praca kobiet i mężczyzn 103 5.2.3 Sektor publiczny i prywatny 106 5.2.4 Bilans nakładów pracy w handlu zagranicznym 109 5.3 Koszty prowadzenia wymiany handlowej: wypadkowość 111 5.4 Podsumowanie 114 6 Zastosowanie mnożnika input-output i metody dekompozycji strukturalnej do badania wpływu eksportu na wydajność pracy 115 6.1 Wydajność pracy 115 6.2 Mnożniki wielkości względnych: zróżnicowanie wydajności pracy 116 6.2.1 Analiza wydajności pracy w oparciu o bezpośrednie nakłady 116 6.2.2 Wydajność pracy przy uwzględnieniu pełnych nakładów 118 6.3 Zmiany w handlu zagranicznym a wydajność pracy 119 6.4 Podstawowe metody dekompozycji 120 6.4.1 Metoda stałych udziałów w rynku 120 6.4.2 Dekompozycja strukturalna w modelach input-output 122 6.5 Intensywność handlu a wydajność pracy 125 6.5.1 Badanie wpływu zmiany intensywności eksportu na wydajność pracy 127 6.5.2 Wpływ zmian w strukturze produktowej eksportu na zmiany wydajności pracy... 130 ' 6.6 Podsumowanie 131
7 Zastosowanie modelu cen input-output w analizie konkurencyjności gospodarki 133 7.1 Problemy definicji i pomiaru konkurencyjności 133 7.1.1 Kooperacja i konkurencja (konflikt)! 133 7.1.2 Podstawowe rodzaje definicji w aspekcie pomiaru konkurencyjności 135 7.2 Mierniki konkurencyjności na szczeblu makroekonomicznym 136 7.3 Badanie konkurencyjności cenowej polskiej gospodarki na podstawie modelu input-output 138 7.3.1 Zmiana krótkookresowej pozycji konkurencyjnej 138 7.3.2 Model cen input-output 139 7.3.3 Model cen dla otwartej gospodarki z wyróżnieniem cen importu 140 7.4 Mnożniki cen eksportu...7. 145 7.5 Ceny eksportu a ceny krajowych czynników produkcji 149 7.6 Podsumowanie 153 8 Wpływ handlu zagranicznego na stan'środowiska- emisja zanieczyszczeń powietrza 155 8.1 Wymiana produktowa a stan środowiska naturalnego - wprowadzenie 155 8.2 Zanieczyszczenia powietrza w wymianie międzynarodowej 156 8.2.1 Środowisko jako czynnik produkcji 156 8.2.2 Próby oszacowań emisji zanieczyszczeń związanych z eksportem i importem 160 8.3 Mnożniki emisji zanieczyszczeń 163 8.3.1 Definicje współczynników emisji 163 8.3.2 Wartości współczynników emisji dla Polski 164 8.4 Oszacowania emisji związanych z handlem zagranicznym 168 8.4.1 Wyniki dla 2005 r..'... 168 8.4.2 Zmiany w czasie 171 8.5 Podsumowanie 174 9 Modele wymiany międzynarodowej oparte na tablicach input-output 175 9.1 Modele globalnej gospodarki 175 9.2 Modelowanie udziałów w handlu 176 9.3 Zastosowanie tablic przepływów międzygałęziowych w submodelach krajowych 179 9.3.1 Dwa podejścia wykorzystujące model input-output 179 9.3.2 Modele zintegrowane jako modyfikacja modeli input-output 180 9.3.3 Modele równowagi ogólnej i GTAP 181 9.4 Modele regionalne w analizach handlu zagranicznego 181 9.5 Model cen input-output z efektem substytucji 184 9.5.1 Zmodyfikowany model cen input-output 184 9.5.2 Oszacowania elastyczności cenowych 186 9.5.3 Zastosowanie modelu 188 9.6 Podsumowanie 190 10 Zakończenie : 193 11 Literatura 197 12 Źródła danych statystycznych 209 13 Aneksy 211 13.1 Wykaz skróconych nazw gałęzi, używanych w bilansach publikowanych przez GUS... 211 13.2 Udziały importu w popycie pośrednim. Współczynniki Ol w % 217
13.3 Wskaźniki handlu wewnątrzgałęziowego 228 13.4 Mnożniki produkcji i importu 230 13.5 Nakłady pracy w wybranych przekrojach 233 13.6 Wypadki przy pracy :... 248 13.7 Emisja zanieczyszczeń 258 13.8 Mnożniki cen importu dla 2005 roku 264 14 Od Redakcji 273