Ewolucja rynku piwa w Polsce

Transkrypt

1 Ewolucja rynku piwa w Polsce dr Piotr SZAJNER mgr Katarzyna ROLA IERiGŻ-PIB ul. Świętokrzyska 20 PL Warszawa szajner@ierigz.waw.pl, Tel:

2 Rynek. Rynek to kluczowa kategoria ekonomii głównego nurtu; Zespół mechanizmów opisujących proces prowadzący do tego, że decyzje nabywców i producentów zostają wzajemnie uzgodnione za pośrednictwem cen; Mechanizm rynkowy rozwiązuje trzy podstawowe problemy: co produkować? dla kogo produkować? jak produkować? Funkcje gospodarcze rynku: równoważąca równowaga popytu i podaży, efektywnościowa weryfikator efektywności efektywni wygrywają grę rynkową, dochodotwórcza gra rynkowa może pomnażać dochody, informacyjna rynek źródłem informacji, Aspekty analizy rynku: podmiotowy, przedmiotowy, przestrzenny, Struktura rynku: monopol, oligopol, konkurencja monopolistyczna; Regulacje rynkowe ingerencja administracji w prawa rynku rynek jako instytucja?

3 Struktura rynku piwa w Polsce Przemysł browarniczy w Polsce przeszedł proces głębokiej restrukturyzacji i modernizacji; Bezpośrednie inwestycje zagraniczne globalnych koncernów browarniczych, Proces koncentracji produkcji ewolucja rynku o oligopolistycznej strukturze jedna z najbardziej skoncentrowanych branż krajowego przemysłu spożywczego, % 50 W 2013 r. 36 przedsiębiorstw, w tym : 6 dużych firm (tj. zatrudniające > 250 osób): 25 udział tych firm w obrotach 86%, udział tych firm w zatrudnieniu 77%, 0 liczba firm zatrudnienie sprzedaż Małe browary zwiększyły udział w rynku mierzony sprzedażą korzystne dla konsumentów: 2000 r. 2%, małe średnie duże 2013 r. 8%,

4 Restrukturyzacja przemysłu browarniczego zatrudnienie, tys. osób 15 6, ,5 3,0 7 1, zatrudnienie wydajność pracy wydajność pracy, t/osobę Przemiany strukturalne branży wynikiem dużych inwestycji, które w latach wyniosły łącznie 10 mld zł, Nakłady inwestycyjne przewyższały amortyzację wzrost wartości kapitału trwałego, Redukcja zatrudnienia: 2000 r. 14 tys. osób; 2013 r. 8 tys. osób; Znaczący wzrost technicznej wydajności pracy mierzonej produkcją piwa na zatrudnionego: 2000 r. 2 tys. hl/zatrudnionego; 2013 r. 5 tys. hl/zatrudnionego; Substytucja pracy kapitałem - wzrost efektywności gospodarowania;

5 Oligopol struktura rynku Oligopol rynek złożony z kilku firm, które mogą rozumieć swoje strategiczne interesy wzajemnie (wspólnie?) forma niedoskonałej konkurencji: Dominujący udział 6 firm wskazuje na oligopolistyczną strukturę rynku, ale piwo nie jest homogenicznym produktem oraz na rynku działa grupa małych producentów branża nie jest klasycznym oligopolem (np. cukrownictwo), Modelowe zachowania oligopolu: Model Steckelberga przywództwo ilościowe lider wyznacza poziom produkcji, a pozostali go naśladują lider uwzględnia reakcję naśladowców; Model przywództwa cenowego lider wyznacza ceny, naśladowcy decydują ile produkcji po tej cenie sprzedadzą - lider uwzględnia reakcję naśladowców; Model Cournota każda firma ustala produkcję, aby maksymalizować zyski, a wielkość produkcji konkurentów przyjmuje się jako daną (tzw. oczekiwane decyzje konkurentów); Model Bertranda każda firma wybiera cenę przy danych oczekiwaniach dotyczących decyzji konkurentów, (tzw. oczekiwane decyzje konkurentów) Zmowa kartel firmy wchodzą w porozumienie w celu ograniczenia produkcji i maksymalizacji zysku pokusa sprzedaży większej ilości przez uczestników zabronione prawem Jak konkurują podmioty sektora w Polsce konsumentów forma gry rynkowej, - model Bertranda najkorzystniejsza dla Strategie konkurowania przywództwo kosztowe, wyróżnienie (np. oferty) lub koncentracja na grupie odbiorców, Browarnictwo jedna z najbardziej zglobalizowanych branż przemysłu spożywczego,

6 Natężenie sił konkurencji w sektorze browarniczym [1.] POTENCSJALNI WCHODZĄCY DO SEKTORA Groźba nowych wejść do sektora DOSTAWCY SUROWCÓW Siła przetargowa dostawców KONKURENCJA W SEKTORZE RYWALIZUJĄCY PRODUCENCI PIWA Siła przetargowa nabywców KONSUMENCI PIWA Groźba produktów substytucyjnych PRODUKTY SUBSTYTUCYJNE

7 Natężenie sił konkurencji w sektorze browarniczym [2.] nowe podmioty dostawcy struktura rynku 1,0 0,5 0,0 odbiorcy substytuty Ocena natężenia sił konkurencji: 1 silna pozycja browarnictwa, 0 słaba pozycja browarnictwa, Silna konkurencja w obrębie sektora oligopol forma niedoskonałej konkurencji: Silna pozycja konsumentów popyt wewnętrzny fundamentem rozwoju branży, Zagrożenie wejścia nowych podmiotów małe lokalne browary, Słaba pozycja przetargowa dostawców głównie rolników (chmiel, jęczmień), Słaba pozycja produktów substytucyjnych innych wyrobów alkoholowych, ale rosnące zainteresowanie konsumpcją win,

8 Produkcja piwa w Polsce [1.] mln hl Rynek piwa charakteryzował się wysoką dynamiką rozwoju, W 2009 r. spowolnienie rozwoju spowodowane pogorszeniem koniunktury gospodarczej, ale w kolejnych latach powrót na ścieżkę rozwoju, Produkcja piwa: 1995 r. 15,3 mln hl, 2013 r. 40,0 mln hl, Dynamika produkcji piwa: w analizowanym okresie dwuipółkrotny wzrost, bezwzględnie 1,4 mln hl rocznie, względnie 5,5% rocznie, Rekordowa produkcja w 2008 r. 41,2 mln hl,

9 Produkcja piwa w Polsce wahania sezonowość [2.] 5 1,4 4 1,2 mln hl 3 % 1,0 2 0,8 1 I 2004 I 2007 I 2010 I ,6 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

10 Konsumpcja piwa w Polsce [1.] litrów per capita per capita ogółem mln hl Popyt jest fundamentem ekonomii rynku, Spożycie wykazywało analogiczną dynamikę jak produkcja: bezwzględnie 1,3 mln hl rocznie, względnie 4,8% rocznie, Bilansowe spożycie wzrosło dwuipółkrotnie do ok. 100 litrów per capita, Analogiczna sezonowość konsumpcji jak produkcji szczyt popytu występuje w okresie letnim, Według danych GUS małe spożycie w gospodarstwach domowych 12,5 l/per capita (tylko ok. 13%) duża konsumpcja poza domem (puby, imprezy, plener, itp.), Duże różnice konsumpcji w typach gospodarstw domowych : przedsiębiorców 13,9 litrów, pracowników 13,4 litrów, emerytów 10,8 litrów, rolników 9,2 litrów,

11 Konsumpcja piwa w Polsce [2.] 2000 = 100% piwo n. spirytusowe inflacja Wzrost konsumpcji wystąpił w warunkach realnego wzrostu cen względem napojów spirytusowych oraz win i miodów pitnych. Skumulowane wskaźniki cen : inflacja 143%, napoje spirytusowe 104%, wina i mody pitne 125% piwo 130%, W 2003 r. podatek akcyzowy na wyroby spirytusowe został obniżony o kilkanaście procent spadek cen detalicznych, Ceny napojów alkoholowych, w tym piwa wzrosły w mniejszym stopniu niż inflacja, Skumulowany wskaźnik wzrostu wynagrodzeń 183%, O wzroście konsumpcji piwa decydowały inne czynniki niż zmienność cen: wzrost siły nabywczej dochodowa elastyczność popytu, zmiana modelu konsumpcji napojów alkoholowych,

12 Handel zagraniczny piwem mln hl eksport import Sektor piwowarski jest eksporterem netto od 2004 r., Po akcesji do UE dynamiczny wzrost eksportu: bezwzględnie 1,3 mln hl rocznie, względnie 4,8% rocznie, Obroty handlu zagranicznego mają małe znacznie decydujący jest rynek wewnętrzny. W 2013 r.: eksport 2,6 mln hl, 118 mln EUR, import 0,6 mln hl, 35 mln EUR, Udział eksport w produkcji specjalizacja eksportowa produkcji - 6,5%, Udział importu w zaopatrzeniu rynku penetracja importowa rynku 1,5%,

13 Wyniki finansowe sektora browarniczego % browarniczy spożywczy Produkcja piwa jest jednym z najbardziej zyskownych kierunków przetwórstwa produktów rolnych: 2013 r. zysk netto 880 mln zł, Rentowność netto - relacja zysku netto do przychodów netto - przemysłu browarniczego była znacznie wyższa niż przemysłu spożywczego ogółem, w tym: przemysłu spirytusowego, przemysłu winiarskiego, W latach spadek rentowności produkcji, ale ciągle jest ona dwukrotnie większa niż w przemyśle spożywczym ogółem, Determinanty dobrej sytuacji finansowej: rosnący popyt rosnąca sprzedaż, poprawa efektywności redukcja kosztów, innowacyjność produktowa, konkurencyjność wobec innych wyrobów alkoholowych,

14 Podsumowanie Sektor piwowarski przeszedł proces głębokiej restrukturyzacji i modernizacji zmiana struktury rynku - duży udział transnarodowych koncernów, Wzrost udziału w rynku małych browarów w ostatnich latach, Duży wzrost konsumpcji piwa popyt wewnętrzny decydował o rozwoju sektora, Konsumpcja piwa per capita osiągnęła wysoki poziom ok. 100 litrów per capita, Potencjał wzrostu popytu wewnętrznego jest już ograniczony, ale możliwe są zmiany w strukturze, Wzrost eksportu ale małe znaczenie handlu zagranicznego w rozwoju rynku, Dobra sytuacja finansowa stwarza solidne podstawy rozwoju w przyszłości, Należy oczekiwać wzrostu konkurencji ze strony innych napojów alkoholowych (win, wyrobów spirytusowych), Dalszy rozwój sektora będzie możliwy w warunkach równoczesnego zwiększenia popytu wewnętrznego (o 5-10%) oraz eksportu dywersyfikacja rynków zbytu, Rozwój będzie wymagał nakładów inwestycyjnych modernizację linii technologicznych, redukcję kosztów, działania innowacyjne (nowe produkty), działania promocyjne, w tym także na rynkach zewnętrznych,