CENY MIĘDZYNARODOWE terms of trade. Ceny międzynarodowe są kategorią ekonomiczną równą, co do istoty, pojęciu ceny w ekonomii.

Transkrypt

1 CENY MIĘDZYNARODOWE terms of trade BILANS PŁATNICZY Ceny międzynarodowe są kategorią ekonomiczną równą, co do istoty, pojęciu ceny w ekonomii. Cena jest wyrażoną w pieniądzu wartością produktu, usługi, pracy, kapitału, wiedzy technicznej, bogactw naturalnych, walut zagranicznych i na rynku przybiera postać ceny rynkowej. Ceny rynkowe powstają w wyniku konfrontacji popytu z podażą. Zawsze są to ceny równowagi choć ta równowaga może być zapewniona na różnym poziomie, w zależności od popytu i podaży. Ocena popytu i podaży poprzez cenę jest bardziej czytelna na rynku towarów i usług niż na rynku czynników produkcji i walut zagranicznych, bowiem na tych rynkach konkurencja bardziej zbliżona jest do konkurencji doskonałej. Jest to spowodowane większą przenośnością towarów i usług niż czynników wytwórczych i walut zagranicznych. 1

2 1. Co to są ceny międzynarodowe? Cena międzynarodowa wyraża w pieniądzu wartość międzynarodową towaru, usług i czynników produkcji. Wartość tę wyceniają uczestnicy rynku międzynarodowego na podstawie relacji popytu i podaży. Ceny międzynarodowe mają związek z cenami narodowymi o tyle, o ile towary i czynniki produkcji wytwarzane przez poszczególne kraje uczestniczą w wymianie międzynarodowej. Większy wpływ na ceny międzynarodowe mają kraje o bardziej otwartej gospodarce i w ogóle takiego wpływu nie mają kraje o gospodarce autonomicznej (autarkia) W przypadku pierwszej grupy krajów rynek międzynarodowy dokonuje transformacji wartości narodowej w wartość międzynarodową, w drugiej dopasowuje wartość narodową do sytuacji popytowopodażowej na rynku międzynarodowym. Dzięki wywozowi towarów, usług, czynników produkcji można ich krajową wartość rynkową podwyższyć (zmniejszyć podaż) Dzięki przywozowi można doprowadzić do obniżki ich wartości. 2

3 Nie wszystkie towary mają ceny międzynarodowe nie wszystkie bowiem są przedmiotem handlu międzynarodowego (non-tradables). Dotyczy to zwłaszcza obiektów użyteczności publicznej, które nie mają swoich odpowiedników na rynkach międzynarodowych i nie można wycenić ich wartości nawet w przybliżeniu. Część towarów ma zróżnicowane ceny na rynkach międzynarodowych są to towary przemysłowe o wysokim stopniu zindywidualizowania. Należą tu także niektóre półfabrykaty, zespoły, podzespoły i części. Niektóre różnice między nimi mają charakter obiektywny, inne pozorny, ale mają zasadniczy wpływ na popyt a wiec i na ceny. Są to różnice kreowane przez techniki marketingowe, reklamę i inne formy oddziaływania na kupującego. Niektóre różnice mają wyraźnie charakter subiektywny wynikają z ocen przypisywanych produktom dzięki gustom, preferencjom i upodobaniom klientów, przywiązaniu do marki, efektowi demonstracji. W rezultacie mimo identycznej wartości użytkowej ceny towarów na rynku międzynarodowym są różne. 3

4 Towary te nazywamy niestandaryzowanymi o cenach międzynarodowych określanych każdorazowo w konkretnych transakcjach na rynku międzynarodowym. Międzynarodowa wymiana towarów niestandaryzowanych organizowana jest najczęściej w formie targów lokalizowanych w dużych ośrodkach przemysłowych. Niekiedy są to przetargi organizowane przez organizacje gospodarcze lub sektor publiczny. Wymiana międzynarodowa niektórymi towarami niestandaryzowanymi odbywa się w dużej mierze między przedsiębiorstwami macierzystymi a ich filiami lub między filiami korporacji transnarodowych. W tym przypadku rozliczenia odbywają się po cenach transakcyjnych, całkowicie odbiegających od cen płaconych na targach i przetargach. Towary standaryzowane, jednolite gatunkowo, o jednoznacznie określonej jakości mają ceny światowe.(surowce, żywność, niektóre półfabrykaty) Towary te są w swoich grupach substytucyjne, a ich ceny różnią się jedynie kosztami transportu. Ceny światowe są wiec takie same na różnych rynkach międzynarodowych. 4

5 Podstawowym rynkiem towarów standaryzowanych jest giełda towarowa Handel na giełdach towarowych odbywa się według z góry ustalonych zasad, gwarantujących podmiotom uczestniczącym w transakcjach giełdowych równy dostęp do informacji a także bezpieczeństwo obrotu i rozliczeń finansowych. Rynkiem towarów standaryzowanych są także aukcje, na które trafiają towary wprawdzie jednorodne ale w różnych odmianach i gatunkach (np. kwiaty, zwierzęta hodowlane, kawa, herbata) Ceny towarów standaryzowanych bardziej niż niestandaryzowanych zbliżone są do wartości międzynarodowej gdy mechanizm konkurencji działa bez zakłóceń. W warunkach wolnej konkurencji występuje też tendencja do zbliżania się cen na rynkach wewnętrznych poszczególnych krajów uczestniczących w wymianie międzynarodowej do poziomu cen światowych (po uwzględnieniu różnic w kosztach transportu i kursach walut). W innym przypadku następuje przepływ towarów do/z danego kraju. 5

6 2. Terms of Trade Ponieważ elastyczność cenowa popytu na żywność i surowce jest większa od 1 a podaży mniejsza od 1, natomiast elastyczność popytu na wyroby przemysłowe jest mniejsza od 1, zaś podaży większa od 1, to ceny surowców i żywności w krótkim okresie ulegają częstym i gwałtownym zmianom, zaś wyrobów przemysłowych są względnie stabilne. W efekcie następuje rozwieranie się nożyc cenowych między surowcami i żywnością a wyrobami przemysłowymi. Ma to podstawowe znaczenie dla czerpania korzyści z wymiany międzynarodowej. Konsekwencją tego jest dążenie krajów do eksportowania wyrobów przemysłowych i importowania surowców i żywności, co wymaga głębokich zmian w gospodarce, jest kapitałochłonne i długotrwałe. Stosunek wymienny na rynku międzynarodowym towarów eksportowanych do importowanych określamy terms of trade. Istnieje zależność między terms of trade a dochodem narodowym i wzrostem oraz rozwojem gospodarczym. 6

7 Poprawa terms of trade wpływa na zwiększenie dochodu narodowego, a ich pogorszenie oddziałuje w kierunku odwrotnym. Kraje eksportujące wyroby przemysłowe, importujące żywność i surowce uzyskują rentę z tytułu rozwierania się nożyc cenowych ich terms of trade stale się poprawiają Kraje eksportujące żywność i surowce, importujące zaś wyroby przemysłowe są w sytuacji odwrotnej, ich terms of trade ulega stałemu pogorszeniu. Różnice w kształtowaniu się terms of trade między dwiema grupami krajów pozwalają wyjaśnić przyczyny szybszego tempa rozwoju gospodarczego krajów wysoko uprzemysłowionych niż słabo rozwiniętych. (bogaci stają się bogatsi, biedni coraz biedniejsi) 3. Bilans płatniczy Przez bilans płatniczy będziemy rozumieli zestawienie wszelkich zobowiązań i należności, a więc wszelkich wpływów zagranicznych środków płatniczych uzyskanych w danym okresie oraz płatności dokonanych na rzecz zagranicy w tym okresie. 7

8 W bilansie płatniczym wszystkie transakcje z zagranica zapisywane są podwójnie: jako zapis debetowy i kredytowy. Zapis debetowy oznacza zwiększenie rzeczowych bądź finansowych składników majątkowych (czyli aktywów) danego kraju Konsekwencja tego zapisu są płatności wobec zagranicy dokonywane w imieniu osób prawnych lub fizycznych (rezydentów) Zapis kredytowy oznacza zmniejszenie aktywów danego kraju. Konsekwencją tego zapisu są płatności zagranicy na rzecz tego kraju dokonane w wyniku sprzedaży przez ten kraj towarów lub usług za granicę. Każdej transakcji debetowej towarzyszy transakcja kredytowa. I odwrotnie. Np. zakup technologii za granicą jest księgowany jako transakcja debetowa a jednocześnie jako transakcja kredytowa zobowiązująca kraj do zapłaty na rzecz zagranicy równowartości zakupionej technologii w walucie zagranicznej. Sprzedaż truskawek jest księgowana jako transakcja debetowa oznaczająca należność przeliczoną w walucie zagranicznej. 8

9 W obu wypadkach ważną rolę odgrywa kurs walutowy. Kurs walutowy jest ceną waluty zagranicznej i jest mierzony stosunkiem waluty krajowej do wartości waluty zagranicznej. Wzrost podaży waluty zagranicznej prowadzi do obniżki kursu, co oznacza, że za jednostkę waluty zagranicznej trzeba zapłacić mniej jednostek waluty krajowej. Zmniejszenie podaży waluty zagranicznej (wzrost podaży waluty krajowej) oznacza wzrost kursu, a wiec za jednostkę waluty zagranicznej trzeba zapłacić więcej jednostek waluty krajowej. Bilans płatniczy przygotowuje się w walucie krajowej. Jeżeli zobowiązania i należności danego kraju wobec zagranicy są równe płatnościom dokonanym na rzecz zagranicy, wtedy bilans płatniczy jest zrównoważony. Gdy globalne wpływy są większe od globalnych wydatków wówczas bilans płatniczy jest dodatni. Gdy globalne wpływy są mniejsze od globalnych wydatków = bilans płatniczy jest ujemny. 9

10 Struktura bilansu płatniczego = + bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący) + bilans obrotów kapitałowych + bilans obrotów wyrównawczych. Bilans obrotów bieżących jest zestawieniem, dochodów z kapitału i pracy oraz transferów jednostronnych płatności związanych z międzynarodową wymianą towarów i usług. Jego główną częścią jest bilans handlowy czyli zestawienie płatności z tytułu eksportu i importu towarów. Bilans handlowy zależy od wolumenu eksportu i importu oraz cen międzynarodowych towarów eksportowanych i importowanych. Przedłużającej się nierównowadze bilansu płatniczego można zapobiec dwiema metodami: - uruchamiając mechanizm automatycznego przywracania równowagi - prowadząc politykę dostosowawczą Podstawowa siłą zapobiegającą narastaniu deficytu bilansu płatniczego jest w pierwszym przypadku mechanizm rynkowy, w drugim państwo. 10

11 11