Makroekonomia Blok III Budżet państwa Polityka fiskalna
Budżet a rola państwa w gospodarce Neoklasycy contra Keynesiści Efektywność rynku i efektywność sfery publicznej O co ten hałas? Czyli jaki jest współcześnie udział wydatków państwa G w tworzeniu PKB?
Budżet i jego funkcje Budżet państwa plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa. Sporządzany na 1 rok i zatwierdzany przez władzę ustawodawczą Funkcje budżetu: 1. Fiskalna. 2. Redystrybucyjna. 3. Stymulacyjna. 4. Alokacyjna.
Skład budżetu państwa Dochody i wydatki centralnych władz państwowych (budżet centralny) władz lokalnych (budżety terenowe) Ubezpieczenia społeczne
Zasady polityki budżetowej 1. Zasada rocznego budżetowania. 2. Zasada zupełności. 3. Zasada jedności. 4. Zasada jawności. 5. Zasada równowagi budżetowej.
Dochody budżetu państwa Podatki od osób fizycznych Podatki od przedsiębiorstw Cła Dochody z prywatyzacji Opłaty sądowe, skarbowe, notarialne Inne
Podatki Podatki przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwa. Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki Benjamin Franklin
Podatki (klasyfikacje) Podatki (ze względu na przedmiot opodatkowania): 1. Dochodowe od osób fizycznych i prawnych. 2. Konsumpcyjne (podatki od wydatków). 3. Majątkowe
Podatki (klasyfikacje) Podatki (ze względu na sposób naliczania): 1. Proporcjonalne. 2. Progresywne. 3. Degresywne. Podatki (ze względu na rodzaj rozliczenia z fiskusem): 1. Bezpośrednie (np. dochodowy) 2. Pośrednie (np. VAT)
Udział poszczególnych podatków w dochodach budżetowych 1. VAT (Value Added Tax) ok. 30% dochodu z tytułu podatków 2. PIT (Personal Income Tax) ok. 26% 3. Składki na ubezpieczenia społeczne ok. 25% 4. Podatki od dochodów przedsiębiorstw mniej niż 10%
Wysokość podatków, a wielkość wpływów budżetowych. Krzywa Laffera
Wydatki budżetu państwa Wydatki budżetowe (ze względu na przeznaczenie): 1. Tradycyjne funkcje państwa (obrona, administracja, wymiar sprawiedliwości) 2. Realizacja celów społecznych (ochrona zdrowia, oświata, kultura, tzw. socjal ). 3. Realizacja interwencji w gospodarce (inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne, pomoc dla rolnictwa, subsydia dla przedsiębiorstw, transfery)
Wydatki budżetowe w krajach OECD i UE Wydatki budżetowe jako % PKB? Szybkie tempo wzrostu wydatków. Wysoki stopień inercji wydatków. Wydatki na cele socjalne Obsług długu publicznego
Wydatki państwa a PKB Y = C + I + G +Enetto
Podatki i wydatki jako instrumenty stabilizacji koniunktury Mnożnik wydatków budżetowych Y 1 Mg = G = 1 ksk Wydatki rządowe mogą wpływać w sposób stabilizujący lub destabilizujący na gosp. Wzrost wydatków w czasie recesji wpływa na wzrost DN, a ograniczenie wydatków w czasie dobrej koniunktury powoduje skutek odwrotny
Mnożnik wydatków rządowych
Mnożnik podatkowy Zmiany wielkości podatków wywołują zmiany DN Podatki netto = podatki - transfery Mnożnik podatkowy Y ksk mt = T = 1 - ksk 1 ksk 1 ksk > 1 ksk, czyli mg > mt
Wpływ podatków na konsumpcję
Aktywna i pasywna polityka fiskalna Polityka aktywna podejmowanie decyzji dotyczących zmian wielkości i struktury dochodów i wydatków budżetowych pozwalające osiągnąć określone cele makroekonomiczne (tzw. ręczne sterowanie ) Wady aktywnej polityki opóźnienia i błędy: 1. Diagnostyczne. 2. Decyzyjne. 3. Wdrożeniowe 4. Związane z czasem reakcji podmiotów gosp.
Aktywna i pasywna polityka budżetowa Polityka pasywna polega na wykorzystaniu pewnych instrumentów samoczynnie reagujących na zmiany DN, zatrudnienia, itp. Automatyczne stabilizatory koniunktury: 1. Podatki od dochodów ludności. 2. Podatki od dochodów przedsiębiorstw. 3. Podatki pośrednie. 4. Zasiłki dla bezrobotnych i świadczenia społ. 5. Pomoc dla rolnictwa ( subwencje, gwarancje, itp.)
Deficyt budżetowy i dług publiczny Deficyt budżetowy nadwyżka wydatków nad dochodami państwa. Źródła finansowania deficytu: - Krajowy i zagraniczny dług publiczny, - Zadłużenie zagraniczne Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB
Dług publiczny Dług publiczny finansowe zobowiązanie państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek (u ludności i przedsiębiorstw) oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie. Sprzedaż obligacji i bonów skarbowych: - mobilizacja niewykorzystanych oszczędności, - ograniczenie popytu potencjalnego, - przesunięcie siły nabywczej z obywateli na rząd BEZPIECZNY DŁUG PUBLICZNY < 60% PKB