- 1 - LWR-41047-2/2007 Wrocław, dnia 2 kwietnia 2008 r. P/07/132 Pan Włodzimierz PAPACZ Dyrektor Gimnazjum im. Jana Pawła II w Środzie Śląskiej WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (j.t. Dz. U. z 2007 r. nr 231, poz. 1701), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura we Wrocławiu skontrolowała Gimnazjum im. Jana Pawła II w Środzie Śląskiej, zwane dalej Gimnazjum, w zakresie sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą w wieku szkolnym w latach 2005 2007 (I półrocze). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w podpisanym protokole kontroli, NajwyŜsza Izba Kontroli, stosownie do art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia działania Gimnazjum polegające na umoŝliwieniu uczniom korzystania ze zorganizowanego w Szkole gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej oraz realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki dla stworzenia odpowiednich warunków harmonijnego rozwoju psychofizycznego uczniów. Negatywnie natomiast oceniono działania pielęgniarki szkolnej w zakresie: braku dbałości o spełnianie przez gabinet pielęgniarski odpowiednich wymogów sanitarno porządkowych, nierzetelnego prowadzenia dokumentacji medycznej uczniów oraz nieterminowego wykonywania obowiązkowych szczepień ochronnych. 1. Gimnazjum, dla którego organem prowadzącym jest Gmina Środa Śląska, zgodnie ze statutem, winno realizować cele i zadania związane z prowadzeniem działalności opiekuńczej i w zakresie stwarzania warunków do wszechstronnego rozwoju uczniów, w tym w wymiarze zdrowotnym, poprzez m.in. realizację szkolnego programu profilaktyki oraz zapew-
- 2 - nienie moŝliwości korzystania z gabinetu pielęgniarki szkolnej. Zgodnie z 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą (Dz.U. nr 282, poz. 2814 ze zm.), w badanym okresie w Gimnazjum, zadania z zakresu opieki zdrowotnej nad uczniami, sprawowała pielęgniarka szkolna [...] 1, posiadająca wymagane kwalifikacje zawodowe (prawo wykonywania zawodu, ukończony kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania, a takŝe specjalistyczny kurs w zakresie szczepień ochronnych). W ramach prowadzonej indywidualnej praktyki pielęgniarskiej osoba ta udzielała uczniom 3 razy w tygodniu (łącznie przez 11 godzin) świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). W latach szkolnych 2004/2005, 2005/2006 i 2006/2007 liczba uczniów objętych w Gimnazjum profilaktyczną opieką zdrowotną pielęgniarki szkolnej wynosiła odpowiednio: 447, 444, i 440. Jednocześnie jak ustalono, Anna P. równolegle sprawowała opiekę pielęgniarską w szkole podstawowej w Środzie Śląskiej, w której to liczba uczniów w latach szkolnych jak wyŝej wynosiła odpowiednio: 860, 826, 1.271. W rezultacie, łączna liczba uczniów przypadających na tę pielęgniarkę w badanym latach szkolnych wynosiła odpowiednio 1.307, 1.270, 1.271 i przekraczała liczbę uczniów przypadających na jedną pielęgniarkę (800 uczniów, +/-10%), określoną przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie w Standardach w profilaktycznej opiece zdrowotnej. Dodać naleŝy, iŝ powyŝsza sytuacja była wynikiem zgody wyraŝonej przez Dolnośląski Oddział Wojewódzki NFZ we Wrocławiu, na kontraktację omawianych świadczeń pielęgniarskich w ilości większej od zalecanej liczby uczniów, z uwagi na małą opłacalność udzielanych świadczeń i brak odpowiednio wykształconych pielęgniarek szkolnych na terenie Środy Śląskiej. 2. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia zapewnianie wszystkim uczniom Gimnazjum moŝliwość korzystania w czasie zajęć lekcyjnych (zgodnie art. 67 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty tj. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) z gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. JednakŜe negatywnie naleŝy ocenić, iŝ w wyniku kontroli przeprowadzonych na wniosek NIK przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Środzie Śląskiej (PIS), Dolnośląskie Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu (DCZP), Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i PołoŜnych we Wrocławiu (DOIPiP) 1 Wyłączono dane osobowe. Tajemnica ustawowo chroniona na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września
- 3 - oraz NFZ - Dolnośląski Oddział Wojewódzki we Wrocławiu, ujawnione zostały istotne zaniedbania i naruszenia przepisów w zakresie stanu sanitarno porządkowego oraz technicznego szkolnego gabinetu pielęgniarskiego. I tak w szczególności, PIS stwierdził, Ŝe powierzchnia gabinetu udostępniona świadczeniodawcy (według obowiązujących przepisów - 16 m 2 ) została zmniejszona do 12 m 2, tj. o 4 m 2, w związku z utworzonym i funkcjonującym w tym pomieszczeniu od sierpnia 2007 r., stanowiskiem pracy dla informatyka (biurko, na którym znajdował się sprzęt komputerowy, drukarka, monitor, krzesło), oddzielonym w części parawanem (o szer. ok. 1,5 m i wys. ok. 2 m) przykrytym niebieskim, przeźroczystym tworzywem. W ocenie NIK stanowiło to brak zapewnienia poszanowania intymności uczniów w gabinecie pielęgniarskim i naruszało przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie wymagań technicznych i sanitarnych dla pomieszczeń, w których moŝna wykonywać praktykę pielęgniarek i połoŝnych oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać urządzenia i sprzęt umoŝliwiający udzielanie świadczeń zdrowotnych (Dz.U. nr 56, poz. 397). Ponadto PIS stwierdził zepsuty zamek w szafce na leki oraz brak zamknięcia w szafce, w której przechowywana jest dokumentacja medyczna dzieci. Kontrola DOIPiP stwierdziła, iŝ gabinet pielęgniarski nie sprawia dobrego wraŝenia estetycznego, stan techniczny i higieniczny jest zły, podłoga pokryta była starym linoleum, ściany brudne, meble wyeksploatowane, brakowało zamontowanych dozowników na mydło i środki dezynfekcyjne oraz uznała, iŝ dzielenie gabinetu z informatykiem budzi wątpliwość, co do zachowania zasady poufności przechowywanej dokumentacji medycznej. Kontrola DOW NFZ potwierdziła przechowywanie w gabinecie dokumentacji medycznej niezabezpieczonej przed dostępem osób trzecich. Kontrola NIK zwróciła takŝe uwagę na fakt ponoszenia przez Gimnazjum, kosztów związanych z utrzymaniem gabinetu pielęgniarskiego oraz jego nieodpłatne uŝyczenie/najem. Stwierdzono bowiem, Ŝe w latach 2005 2007, [...] 2 - Dyrektor Gimnazjum zawarł z pielęgniarką szkolną 3 umowy nieodpłatnego uŝyczenia/najmu lokalu z przeznaczeniem na gabinet pielęgniarski oraz iŝ [...] 3 w tym okresie nie obciąŝano kosztami utrzymania tego pomieszczenia w zakresie dostawy energii elektrycznej, cieplnej, wody i odprowadzenia ścieków, których wysokość za okres wynajmu oszacowano na łączną kwotę 8,0 tys. zł. W umowach najmu brak 2 Wyłączono dane osobowe. Tajemnica ustawowo chroniona na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 3 Wyłączono dane osobowe. Tajemnica ustawowo chroniona na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września
- 4 - było zapisów, która ze stron przedmiotu umowy, zobowiązana była do ponoszenia kosztów związanych bezpośrednio z eksploatacją tego gabinetu. 3. Kontrola wykazała, Ŝe nie w pełni był realizowany przez pielęgniarkę [...] 4 zakres udzielanych świadczeń profilaktycznej opieki zdrowotne, określony w 7 cytowanego rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. W badanym okresie pielęgniarka wykonywała wprawdzie testy przesiewowe u wszystkich kwalifikujących się do tego uczniów Gimnazjum, kierowała postępowaniem poprzesiewowym oraz udzielała pomocy przedlekarskiej w przypadkach nagłych zachorowań, niemniej nie brała czynnego udziału w planowaniu, realizacji i ocenie Szkolnego Programu Profilaktyki oraz w innych działaniach podejmowanych na rzecz promocji zdrowia, a takŝe nie doradzała Dyrekcji Gimnazjum w sprawach dotyczących warunków sanitarnych i bezpieczeństwa uczniów. [...] 5, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku nr 2 ww. rozporządzenia, prowadziła przez okres pobierania nauki w szkole, dokumentację medyczną uczniów (karty zdrowia, dokumenty dotyczące testów przesiewowych oraz obserwacji pielęgniarki). JednakŜe jak ustalono, w przypadkach zmiany przez uczniów szkoły bądź po jej zakończeniu, wydawała uczniom dokumentację medyczną, czym naruszała 12 pkt 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. zgodnie, z którym w przypadku zmiany szkoły przez ucznia dokumentację medyczną ucznia odbierają rodzice albo opiekunowie prawni lub faktyczni ucznia i przekazują szkole przyjmującej ucznia. Wskazać teŝ naleŝy, iŝ przeprowadzona przez Dolnośląskie Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu kontrola dokumentacji medycznej (karty profilaktycznego badania lekarskiego uczniów - bilansów zdrowia) prowadzonej przez lekarzy poz oraz pielęgniarkę szkolną, dotycząca 27 uczniów II klasy oraz 2 nauczanych indywidualnie, wykazała naruszenie przepisu określonego w 5 ust.1 cytowanego rozporządzenia, a takŝe wytycznych zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 247, poz.1819 ze zm.).i tak.: 4 Wyłączono dane osobowe. Tajemnica ustawowo chroniona na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września 5 Wyłączono dane osobowe. Tajemnica ustawowo chroniona na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 6 września
- 5 - - w 19 na 21 skontrolowanych w NZOZ Puls historii chorób, nieprawidłowo dokumentowano wykonanie profilaktycznych badań lekarskich (bilansów zdrowia) zarówno, w indywidualnej dokumentacji medycznej, jak i w dokumentacji zbiorczej (brak ksiąŝki bilansów), - w przypadku 4 dzieci stwierdzono brak wykonania badań bilansowych 13 - latka, w tym w 1 przypadku brakowało karty badania lekarskiego dziecka. - nie formułowano na piśmie zaleceń dla pielęgniarki szkolnej, co do dalszego postępowania z uczniami (np. w przypadkach dzieci zakwalifikowanych do grup dyspanseryjnych), - nieprawidłowo prowadzono ksiąŝkę grup dyspanseryjnych (ksiąŝki grup dyspanseryjnych powinny być prowadzone oddzielnie dla dorosłych i oddzielnie dla dzieci i młodzieŝy w celu prawidłowego monitorowania oraz planowania postępowania lekarskiego i rehabilitacji dzieci z nieprawidłowościami rozwojowymi i schorzeniami przewlekłymi). Z kolei w odniesieniu do dokumentacji medycznej znajdującej się w gabinecie pielęgniarskim, kontrola stwierdziła, Ŝe w przypadku 3 (z 27) dzieci brak było w jednym przypadku karty badań profilaktycznych 6, 10 i 13 latka, a w dwóch przypadkach kart badań bilansowych 6 i 10 latka, a nadto w 11 przypadkach brakowało badań bilansowych 6-7 latka, 10 latka i 13 latka. Uchybienia formalne (brak wpisów nr PESEL) w zakresie dokumentacji medycznej (m.in. w kartach zdrowia i profilaktycznych badań uczniów) stwierdził takŝe DOW NFZ. W związku z ustaleniami kontroli dotyczącymi m.in. nieprawidłowego dokumentowania profilaktycznych badań lekarskich, w ocenie NIK uznać naleŝy, Ŝe niewystarczająca była, wynikająca z 7 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r., współpraca pielęgniarki szkolnej, w szczególności z Dyrekcją Gimnazjum, radą pedagogiczną, lekarzami poz sprawującymi profilaktyczną opiekę nad uczniami oraz rodzicami. 4. Analiza dokumentacji medycznej w zakresie realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych 29 uczniów wykazała, Ŝe 6 uczniów (w tym 1 objęty indywidualnym nauczaniem) nie zostało zaszczepionych zgodnie z kalendarzem szczepień, przy czym, aŝ u 20 uczniów (w tym 2 nauczanych indywidualnie), stwierdzono opóźnienia w wykonaniu tych szczepień. Wszyscy uczniowie przed szczepieniami, poddawani byli kwalifikacyjnym badaniom lekarskim, niemniej jak ustalono w ogóle nie wypełniano formularzy informacji szczepienia ochronnego uczniów.
- 6-5. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 ze zm.), Gimnazjum w okresie objętym kontrolą, realizowało Szkolny program profilaktyki, zwany dalej Programem. Program ten uchwalony przez Radę pedagogiczną w lutym 2003 r., nie został jednak mimo postanowień statutu Gimnazjum, zaopiniowany przez Radę Rodziców oraz Samorząd Uczniowski. Program zawierał elementy edukacji i profilaktyki zdrowotnej, a takŝe zagadnienia związane z kształtowaniem zdrowego stylu Ŝycia dzieci i młodzieŝy, osobowości i profilaktyką uzaleŝnień. Niemniej realizowany w latach szkolnych 2005/2006 i 2006/2007 (poza rokiem szkolnym 2004/2005) nie podlegał ocenie w zakresie stopnia jego wykonania i osiągniętych efektów, zarówno przez Radę Pedagogiczną, jak i Radę Rodziców, czy teŝ Samorząd Uczniowski. Dodać teŝ naleŝy, iŝ do udziału w planowaniu oraz ocenie rocznych działań na rzecz Programu, nie była zapraszana pielęgniarka szkolna. UniemoŜliwiło to jej wykonywanie obowiązku w tym zakresie wynikającego z 7 ust.1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r. 6. ZauwaŜyć teŝ naleŝy, iŝ szereg uwag krytycznych na temat prowadzonej przez Gimnazjum profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykazała analiza ankiet przeprowadzonych wśród rodziców 50 uczniów z 2 wybranych klas III. W ocenie 62% ankietowanych podstawowym problemem jest brak w szkole lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i lekarza dentysty, 32% ankietowanych źle oceniło sprawowanie opieki zdrowotnej przez pielęgniarkę szkolną, 24% wyraziło niezadowolenie z powodu rzadkiego pobytu pielęgniarki w szkole, a 50 % objętych ankietą rodziców stwierdziło brak współpracy lekarza poz, dentysty oraz pielęgniarki szkolnej. Ponadto 76% rodziców podało, Ŝe nie było pytanych o zgodę na poddanie dziecka szczepieniom ochronnym, a 52 % ankietowanych przyznało, Ŝe nie posiadało wiedzy o przyjętym szkolnym programie profilaktyki i działaniach mających na celu jego realizację, co w ocenie NIK nie sprzyjało promowaniu i nadzorowi nad jego wykonaniem. 7. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia stworzenie przez Dyrektora Gimnazjum warunków harmonijnego rozwoju psychofizycznego uczniów, poprzez aktywne działania prozdrowotne, zgodnie z postanowieniami art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Działania te polegały na organizacji imprez integracyjnych, spotkań, spektakli, koncertów, warsztatów oraz akcji dotyczących zdrowego trybu Ŝycia, a takŝe
- 7 - prowadzeniu kampanii profilaktycznych odnoszących się do problemów agresji w szkole i poza nią oraz uzaleŝnień od narkotyków, alkoholu i nikotyny. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. RozwaŜenie moŝliwości obciąŝenia pielęgniarki szkolnej kosztami utrzymania oddanego jej w najem/uŝyczenie gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. 2. Zintensyfikowanie współpracy z pielęgniarką szkolną i lekarzami poz w zakresie sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami Gimnazjum, w celu zapewnienie terminowego wykonywania obowiązkowych szczepień ochronnych uczniów oraz sporządzania i przechowywania pełnej dokumentacji medycznej z przeprowadzonych badań lekarskich. 3. Podjęcie działań, we współpracy z pielęgniarką szkolną, w celu doprowadzenie do usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych w gabinecie pielęgniarskim Gimnazjum przez: Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Środzie Śląskiej, Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i PołoŜnych we Wrocławiu, Dolnośląskie Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu oraz Dolnośląski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia we Wrocławiu. 4. Dokonywanie i dokumentowanie corocznych ocen z realizacji Szkolnego programu profilaktyki przez Radę Pedagogiczną, Radę Rodziców oraz Samorząd Uczniowski Gimnazjum, a takŝe zapewnienie udziału pielęgniarki szkolnej w planowaniu i ocenie tego Programu. 5. Wykorzystanie w sprawowaniu przez Gimnazjum profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami, uwag zawartych w ankietach przeprowadzonych w tym zakresie wśród rodziców. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura we Wrocławiu na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach nie podjęcia takich działań. Zgodnie z treścią artykułu 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od otrzymania
- 8 - niniejszego wystąpienia pokontrolnego, Pan Dyrektor ma prawo zgłosić do dyrektora Delegatury NIK we Wrocławiu, umotywowane zastrzeŝenia w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK o sposobie ich rozpatrzenia.