Epidemiologia palenia papierosów oraz innych czynników ryzyka chorób układu krążenia w Polsce - badanie NATPOL 2011 Tomasz Zdrojewski, Marcin Rutkowski, Piotr Bandosz Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdański Uniwersytet Medyczny IV konferencja Tytoń albo Zdrowie im prof. F. Venuleta Warszawa 09.12.2011
Które czynniki i w jakim stopniu odpowiadają za wydłużenie życia w Polsce w latach 1991-2007? Analiza wg przyczyn zgonów i zmian przewidywanej długości trwania życia. inne wrodzone Mężczyźni Kobiety przyczyny zewnętrzne oddechowe sercowo-naczyniowe 2,7 2,8 endokrynne nowotwory zakaźne [lata] 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Na podstawie: Wojtyniak B. i wsp., Sytuacja zdrowotna ludności Polski, NIZP-PZH, Warszawa 2009.
Trends in heart disease mortality in Poland, other former-communist countries and West European countries. (Men, aged 0-64 years. SDR Standardized Death Rate). Datasource: The WHO Mortality Database
Model IMPACT Cel podstawowy: wyjaśnienie przyczyn obserwowanej redukcji umieralności spowodowanej Ch. n. s. w Polsce w latach 1991-2005 Czynniki ryzyka? Zmiany w zakresie terapii? Analysing the decline in coronary heart disease mortality in Poland after socioeconomic transformation. A modeling study. P. Bandosz, M. O' Flaherty, W. Drygas, J. Koziarek, B. Wyrzykowski, M. Rutkowski, K. Bennett, T. Zdrojewski, S. Capewell. Br. Med. J., 2011-09, praca przyjęta do druku
liczba zgonów z powodu Ch. n. s. Przyczyny redukcji liczby zgonów spowodowanych Ch. n. s. w latach 1991-2005 w Polsce. Wiek 25-74 lat. obserwowana redukcja liczby zgonów czynniki ryzyka: otyłość (-4%) cukrzyca (-2%) terapia: 54% 37% -26 200 zgonów Cholesterol /dieta/ (39%) palenie (11%) akt. fizyczna (10%) nwd. serca (12%) AMI (5%) prew. wtórna po MI (5%) UA (4%) statyny prew. pierw. (3%) dławica stabilna (3%) prew. wt. po rewask. (2%) leczenie NT (2%) 2005
Comparison with other countries: % CHD mortality falls attributed to: Treatments Risk factors (unexplained) LEE United States, 1968-76 40% 54% 6% BEAGLE New Zealand, 1974-81 40% 60% BOTS Holland, 1978-85 46% 44% 10% LEE United States, 1980-90 43% 50% 7% IMPACT Scotland, 1975-94 35% 55% 10% IMPACT New Zealand, 1982-93 35% 60% 5% IMPACT Sweden 1986-2002 36% 55% 9% BMJ Finland, 1972-92 24% 76% IMPACT Finland, 1982-97 23% 53% 24% IMPACT Iceland 1981-2006 24% 74% 2% IMPACT England & Wales, 1981-2000 38% 52% 11% IMPACT United States, 1980-2000 47% 44% 9% IMPACT Poland 1991-2005 37% 54% 10%
-7000-6000 -5000-4000 -3000-2000 -1000 0 O ile zmniejszy się liczba zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca, gdy: 1. dwukrotnie zwiększymy liczbę zabiegów angioplastyki w świeżym zawale serca 2. pięciokrotnie zwiększymy liczbę wykonywanych by-pass ów w stabilnej chorobie wieńcowej 3. 100% przypadków nadciśnienia w Polsce będzie leczonych 1. 2. 3. 4. 5. 6. -270-930 -1600-3000 4. zmniejszy się średnie ciśnienie tętnicze w populacji o 2 mmhg 5. zmniejszy się średnie stężenie cholesterolu całkowitego o 0,3 mmol/l 6. zmniejszy się o połowę liczba palaczy tytoniu -5600 IMPACT Polska, dane niepublikowane, dotyczy populacji Polaków w wieku 25-74 lat -6200
Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia Realizacja i finansowanie Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku Gdański Uniwersytet Medyczny Warszawski Uniwersytet Medyczny Instytut Kardiologii w Warszawie Patronat naukowy: Polskie Towarzystwo Kardiologiczne Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne
Autorzy, konsultanci i recenzenci Gdański Uniwersytet Medyczny: Dr hab. Tomasz Zdrojewski Prof. Bogdan Wyrzykowski Dr Marcin Rutkowski Dr Piotr Bandosz Dr Zenon Jakubowski Mgr Elżbieta Wołkiewicz Mgr Monika Kasprzyk Dr Agata Wyrzykowska Dr Tadeusz Jędrzejczyk Prof. Zbigniew Nowicki Dr hab. Dominik Rachoń Prof. Zbigniew Gaciong WUM Dr Grzegorz Placha - WUM Prof. Michael Pencina - Boston University Prof. Wojciech Drygas IK Dr hab. Grażyna Broda IK Dr Zofia Słońska IK Dr Jerzy Piwoński - IK Dr hab. med. Bogdan Solnica CM UJ Prof. Tomasz Grodzicki CM UJ Prof. Bogdan Wojtyniak PZH NIZP
NATPOL 2011 - cele: ocena rozpowszechnienia i kontroli nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, palenia papierosów oraz otyłości i cukrzycy w Polsce, w roku 2011 analiza zmian w latach 2002-2011 w Polsce
NATPOL 2011 - dobór próby założenia próba reprezentatywna dla mieszkańców Polski w wieku 18-79 lat planowana liczba zrealizowanych wywiadów i badań 2400 respondenci losowani w wiązkach terytorialnych liczących 11 osób sposób losowania powinien umożliwić otrzymanie efektywnej próby o zakładanej liczebności, niezależnie od uzyskanej efektywności sposób losowania jak najbardziej zbliżony do badania NATPOL 2002.
NATPOL 2011 - dobór próby losowanie wielostopniowe: I stopień: zdefiniowano 60 warstw terytorialnych (liczba ludności w gminie x województwo) dla każdej z warstw określono liczbę wywiadów, proporcjonalną do liczby ludności zamieszkującej daną warstwę w każdej warstwie wylosowano gminy z prawdopodobieństwem wylosowania określonej gminy proporcjonalnym do liczby dorosłych osób zamieszkujących tę gminę. Określono także liczbę oraz liczebność wiązek terytorialnych w każdej z gmin operatem losowania była baza TERYT GUS
NATPOL 2011 - dobór próby losowanie wielostopniowe: II stopień: na podstawie spisu wylosowanych gmin oraz liczby i liczebności wiązek, wylosowano wiązki oraz respondentów zamieszkujących w obrębie tych wiązek struktura płci i wieku wylosowanych respondentów proporcjonalna do struktury płci i wieku badanej populacji wiązkę stanowiła ulica w przypadku miast oraz wieś w przypadku terenów wiejskich operatem drugiej części losowania był zbiór PESEL, losowanie wykonane zostało przez MSWiA dla każdego respondenta losowano od 3 do 5 adresów zapasowych, w zależności od wielkości miejscowości.
Mapa: Google Maps
Procedura kwestionariusz (367 zmiennych) pomiary antropometryczne pomiary ciśnienia tętniczego pobranie próbki krwi żylnej i moczu
Pomiary ciśnienia tętniczego pomiar w domu pacjenta serie trzech pomiarów wykonywane podczas dwóch osobnych wizyt automatyczny aparat (jeden model), metoda oscylometryczna pomiar w spoczynku, w pozycji siedzącej, na prawym ramieniu (jeżeli pozycja siedząca możliwa)
Badania biochemiczne 1. Lipidogram na czczo 2. Glikemia na czczo 3. Sód i potas w surowicy 4. Kreatynina w surowicy 5. Insulina na czczo 6. CRP 7. Bilirubina 8. Transaminazy 9. Albumina w surowicy 10. TSH, ft4 11.NT-pro-BNP 12. Apolipoproteina A1 i B 13. Albumina/kreatynina w moczu 14. Sód i potas w moczu
Pobieranie i opracowywanie materiału biologicznego próbka krwi pobierana na czczo, w domu pacjenta lub w przychodni transport próbki krwi w temp. otoczenia do lokalnego laboratorium (max. 2 godz.) odwirowanie surowicy i osocza w lokalnym laboratorium zamrożenie próbek surowicy, osocza i krwi pełnej (-20C) transport próbek do laboratorium centralnego (CLK UCK w Gdańsku), wykonanie oznaczeń
Realizacja - podsumowanie 278 miejscowości 524 wiązki terytorialne >240 pielęgniarek 180 laboratoriów lokalnych 30 szkoleń pielęgniarek na terenie całej Polski
NATPOL 2011 efektywność realizacji Grupa K+M K M Wszyscy: 82% 83% 80% Klasa miejscowości: wieś 85% 87% 83% miasto <=50.000 mieszkańców 83% 85% 81% miasto 50.001-200.000 mieszkańców 80% 81% 79% miasto > 200.000 mieszkańców 76% 78% 73%
Charakterystyka próby Średni wiek pacjentów M K M+K n 1168 1245 2413 średni wiek ± odch. std 44,9±16,0 46,7±17,2 45,8±16,7 Rozkład wieku pacjentów razem płeć K M Grupa wieku n odsetek n odsetek n odsetek 18-39 974 40,4% 497 39,9% 477 40,8% 40-59 849 35,2% 405 32,5% 444 38,0% 60-79 590 24,5% 343 27,6% 247 21,2%
Wybrane wstępne wyniki dla populacji dorosłych Polaków w wieku 18-79 lat
Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego ( 140/90 mmhg)
Zmiana rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego w latach 2002-2011
Poprawa kontroli nadciśnienia tętniczego w Polsce 2002-2011
Poprawa kontroli nadciśnienia tętniczego w Polsce 2002-2011
Miliony osób Prognozowana zmiana liczby osób z nadciśnieniem tętniczym w Polsce w latach 2011-2035 19 14 9 4 2010 2015 2020 2025 2030 2035 Uwzględniono dane prognozy demograficznej GUS
Rozpowszechnienie hipercholesterolemii ( 190 mg/dl lub leczenie farmakologiczne hipolipemizujące)
Zmiana rozpowszechnienia hipercholesterolemii w latach 2002-2011
Rozpowszechnienie palenia papierosów
Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów w latach 2002-2011
60% 50% Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów grupy płci i wieku, 1997-2011 NATPOL 1997 NATPOL 2002 NATPOL 2011 40% 30% 20% 10% 0% 18-79 lat 18-39 lat 40-59 lat 60-79 lat 18-79 lat 18-39 lat 40-59 lat 60-79 lat Kobiety Mężczyźni
Zmiana rozpowszechnienia nałogu palenia papierosów w zależności od wieku w latach 1997-2011
Podsumowanie: zmiany w stosunku do roku 2002 Znaczne zmniejszenie się liczby osób palących papierosy; bardziej korzystna zmiana u mężczyzn; nadal pali ponad ¼ badanej populacji zbliżony odsetek osób posiadających nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemię, jednocześnie zmniejszenie się średniego ciśnienia tętniczego oraz stężenia cholesterolu całkowitego w populacji bardzo duża poprawa skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego w Polsce
Ogólnopolskie Badanie Rozpowszechnienia Czynników Ryzyka Chorób Układu Krążenia MECENAS: PARTNERZY: Badanie NATPOL 2011, moduł badań laboratoryjnych zostało zrealizowane dzięki zaangażowaniu i wsparciu finansowemu Abbott Laboratories i Siemens Spółka z o.o.. Badanie NATPOL 2011, moduł niewydolności serca, Etap 1, zostało zrealizowane dzięki zaangażowaniu i wsparciu finansowemu Zakładów Farmaceutycznych POLPHARMA S.A Realizacja prac terenowych:
Koniec prezentacji
Slajdy rezerwowe
0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego 18-39 lat 40-59 lat >=60 lat bez NT 18-39 lat 40-59 lat >=60 lat 2002 2011 leczone NT 18-39 lat 40-59 lat >=60 lat nieleczone NT 80 100 140 180 220 80 100 140 180 220 80 100 140 180 220
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] Zmiana średnich wartości ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997, 2002 i 2011 (standaryzowane do populacji Polski z roku 2009) 170 160 150 140 130 120 110 100 115,8 117,9 120,5 128,3 135,6 136,2 142,2 149,5 150,7 128,5 130,8 134,4 135,5 138,5 137,6 143,8 148,4 145,9 NATPOL 1997 NATPOL 2002 NATPOL 2011 90 80 18-39 40-59 60-79 18-39 40-59 60-79 K M
Prognoza oczekiwana Prawdopodobny scenariusz obecna NATPOL było NATPOL 1997 2002 2005 2011 2020
0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego bez NT 2002 2011 leczone NT nieleczone NT 80 100 120 140 160 180 200 220
Analizy na następną konferencję: - cukrzyca - depresja - aktywność fizyczna - zaburzenia snu - czynniki społeczne - zdrowie kobiet, menopauza - różnice regionalne
Współczynniki umieralności mężczyzn w wieku 25-64 lata z powodu ChW w Polsce w latach 1991-1996 i 1999-2005 oraz UE15 w latach 1991-2004 oraz trendy liniowe ich zmian (wg B. Wojtyniak, NIZP-PZH)
Total number of deaths in the world Source: 25 million 20 million 15 million 10 million 10.2M 2.3M 6.8 M 3.7M 13.6M 2.3M 0.5M 5.9M 0.6M 3.0M 3.3M 3.3 M 0.9M 1.1M 3.0M High-income countries Upper middle-income Lower middle-income Low-income countries Group III - Injuries Low-income countries Group II Other deaths from noncommunicable diseases Group II Premature deaths from noncommunicable diseases (below the age of 60), which are preventable Group I Communicable diseases, maternal, perinatal and nutritional conditions
Liczba lat Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach 1950-2008 - wartości rzeczywiste i linia trendu 66 64 Kobiety Mężczyźni 62 60 58 56 54 52 50 1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007
Chorobom naczyń i serca można zapobiec w 80%, a nowotworom w 40% Czynniki ryzyka Papierosy Niezdrowa dieta Brak AF Alkohol C h o r o b y n i e z a k a ź n e Choroby serca i udar mózgu Cukrzyca Nowotwory Choroby płuc
1945-1950 USA Rok 1947 r. wykład - Dr. Ancel Keys Prezentacja liczby zgonów w Minneapolis w latach 1920 1945. Ekstrapolacja trendów sugeruje Transformację Epidemiologiczną. Autor przewiduje epidemię chorób serca. Proponuje zmiane priorytetów epidemiologii i prewencji. Za dwa lata w USA rozpocznie się Framingham Heart Study Ancel Keys Archive, School of Public Health, University of Minnesota
SDR /100 000 0 100 200 300 SDR /100 000 0 50 100 150 Total cardiovascular mortality trends. Age group 0-64 y. SDR per 100.000, age 0-64 Diseases of circulatory system Men Women 1980 1985 1990 1995 2000 2005 1980 1985 1990 1995 2000 2005 x x Poland United Kingdom USA Netherlands Finland Austria Czechoslovakia, Former Czech Republic Hungary Romania Ukraine
Kontrola NT w Polsce
Liczba lat Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach 1950-2008 - wartości rzeczywiste i linia trendu 66 64 Kobiety Mężczyźni 62 60 58 56 54 52 50 1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 B. Wojtyniak i wsp.
Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005, by gender Men Women Age 25-75 5 % Acute AMI treatment 4 % 4 % Unstable Angina 9 % 4 % Sec. Prev. Post AMI 6 % 2 % Sec. Prev. Post Revasc. 2 % 2 % Chronic Angina 6 % 5 % Community HF 9 % 4 % Hospital HF 10 % 3 % Hypertension Treatment 1 % 3 % Statins in Primary Prevention 5 % 33 % All Treatments 53 % 52 % All Risk Factors 59 % 41 % Population Cholesterol 32 % 15 % Smoking 0 % -8 % Population Blood Pressure 29 % 10 % Physical Activity 11 % -4 % BMI -5 % -1 % Diabetes -8 % bar widths are proportional to absolute number of deaths prevented or postponed
-20% 0% 20% 40% 60% Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005 Treatments 37 % 54 % Risk Factors 39 % 5 % 4 % 4 % 2 % 3 % 6 % 6 % 2 % 3 % 11 % 0 % 10 % -4 % -2 %
Data verification if possible, more than one data source was used to validate trends example: population BP data data from national cross-sectional studies was used trends from this studies similar in Pol-MONICA study and WHO-CINDI surveys.
Limitations Not optimal data quality for 1991 Assumptions about efficacy/effectiveness Assumed short time lag between changes of population risk factors and mortality.
IMPACT ciśnienie tetnicze
Systolic blood pressure trends in Poland mean Systolic BP [mmhg] 125 130 135 140 145 150 155 National surveys Real data Estimated Men 55-64 Men 45-54 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Year
Badania oceniające ciśnienie tętnicze w populacji dorosłych mieszkańców Polski NATPOL II (1997) NATPOL PLUS (2002) WOBASZ (2004-2005) wiele badań dotyczących populacji lokalnych najważniejsze: Pol-MONICA Powyższe ogólnokrajowe badania przekrojowe były projektowane w celu oceny aktualnego rozpowszechnienia czynników ryzyka, nie oceny zmian
125 130 135 140 145 150 155 mean Systolic BP [mmhg] Systolic blood pressure trends in Poland National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated Men 55-64 Men 45-54 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Year
mean Systolic BP [mmhg] 120 125 130 135 140 145 150 155 Year Systolic blood pressure trends in Poland Women 55-64 Women 45-54 National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Odsetek zgonów, którym udało się zapobiec lub odsunąć w czasie, dzięki zmianom średniego ciśnienia tętniczego w populacji oraz leczeniu nadciśnienia tętniczego. ciśnienie tętn. w populacji pozostałe czynniki ryzyka Leczenie NT pozostałe metody leczenia USA 1980-2000 20% 7% Anglia i Walia 1981-2000 10% 3% Nowa Zelandia 1982-1993 7% 7% Irlandia 1985-2000 6% 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
mężczyźni Zróżnicowanie terytorialne rozpowszechnienia nadciśnienia tętniczego w Polsce WOBASZ 43 39 50 38 39 38 48 37 44 44 49 30 44 37 42 24 Kardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl. 4
rozpowszechnienie NT Wpływ użytej definicji na estymowane rozpowszechnienie NT w Polsce WOBASZ 36,6% 40,5% NATPOL PLUS 43,1% 38,1% 31,7% 31,8% 31,5% 29,5% 30,1% 41,0% 31,2% 30,3% 49,0% 31,3% 29,3% 32,7% 29,8% 31,1% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% I II III 2-3 1-2-3 1-2 3 2 1 NATPOL PLUS (dane niepublikowane)
Analiza zakres wieku ograniczony 20-74 lat ciśnienie tętnicze zdefiniowane jako średnia wartość drugiego i trzeciego pomiaru wykonanego podczas pierwszej wizyty raportowane wartości adjustowane do płci, wieku oraz miejsca zamieszkania
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 120 125 130 135 140 145 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 120 125 130 135 140 145 Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005 Mężczyźni Kobiety 138 137.6 137.1 131.2 129.6 127.5 1995 2000 2005 2010 rok 1995 2000 2005 2010 rok adjustowane do wieku
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 120 125 130 135 140 145 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 120 125 130 135 140 145 Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005 Mężczyźni Kobiety p= 0.178 p<0.001 1995 2000 2005 2010 rok Oznaczenia: 1995 2000 2005 2010 linia regresji 95% CI adjustowane do wieku rok
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 110 120 130 140 150 160 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 110 120 130 140 150 160 Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005 grupy wieku Mężczyźni Kobiety 145.7 149.6 147.2 149.3 149.1 148.6 137.6 134.7 138.5 131 139.5 129.6 135.6 135.1 132.4 120.5 117.7 116.3 1995 2000 2005 2010 rok Grupy wieku: 20-39 40-59 60-74 1995 2000 2005 2010 rok
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 110 120 130 140 150 160 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 110 120 130 140 150 160 Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005 grupy wieku Mężczyźni Kobiety p= 0.900 p= 0.699 p= 0.050 p<0.001 p= 0.001 p<0.001 1995 2000 2005 2010 rok Grupy wieku: 20-39 40-59 60-74 1995 2000 2005 2010 Oznaczenia: linia regresji 95% CI rok
Ciśnienie tętnicze skurczowe MONICA, Czechy 1985 2007/8 137 134 136 135,8 132 131,6 130,7 135 134,9 130 130,2 134 134,2 128 126,7 133 132 131 132,3 131,9 132,5 126 124 125,1 125,9 130 122 129 1985 1988 1992 1997 2000 2007 120 1985 1988 1992 1997 2000 2007 J. Bruthans, R. Cifkova, EuroPRevent 2010
Redukcja umieralności w latach 1996-2005, osoby w wieku 55-64 lat UDAR NIEDOKRWIENNY MÓZGU CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA MĘŻCZYŹNI KOBIETY MĘŻCZYŹNI KOBIETY -20% -39% -42% -47% Źródło danych: WHO Mortality Database, uwzględniono poprawkę na zmianę systemu kodowania zgonów
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 130 132 134 136 138 140 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 115 120 125 130 135 140 Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005, w zależności od wykształcenia Mężczyźni Kobiety 1995 2000 2005 2010 rok Grupy wykształcenia: Podstawowe Średnie Wyższe 1995 2000 2005 2010 rok
Odsetek leczonego NT[%] 0 20 40 60 80 100 Odsetek leczonego NT[%] 0 20 40 60 80 100 Odsetek leczonego nadciśnienia tętniczego w Polsce w latach 1997-2005 Mężczyźni Kobiety Razem (20-74) 20-39 Grupy wieku: 40-59 60-74 Razem (20-74) 20-39 Grupy wieku: 40-59 60-74 1996 1998 2000 2002 2004 2006 1996 1998 2000 2002 2004 2006
Odsetek skutecznie kontrolowanego NT[%] 0 5 10 15 20 25 30 Odsetek skutecznie kontrolowanego NT[%] 0 5 10 15 20 25 30 Kontrola ciśnienia tętniczego w Polsce w latach 1997-2005 odsetek osób z NT, które osiągnęły cel terapeutyczny (<140/90 mmhg) Mężczyźni Kobiety Razem (20-74) 20-39 Grupy wieku: 40-59 60-74 Razem (20-74) 20-39 Grupy wieku: 40-59 60-74 1996 1998 2000 2002 2004 2006 1996 1998 2000 2002 2004 2006
Dlaczego mimo znacznej poprawy leczenia, obserwujemy niewielkie zmniejszenie się średniego ciśnienia tętniczego? strategia populacyjna cała populacja terapia nadciśnienie tętnicze leczone NT RR <140/90 mmhg
Rozkład ciśnienia tętniczego skurczowego w roku 1997 i 2005. Mężczyźni, 20-74 lat Rok: 1997 2005 60 80 100 120 140 160 180 200 mmhg
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 130 132 134 136 138 140 Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe [mmhg] 115 120 125 130 135 140 Zmiany średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w Polsce w latach 1997-2005, w zależności od wykształcenia Mężczyźni Kobiety p= 0.886 p= 0.002 p= 0.187 p= 0.009 p= 0.014 p= 0.006 1995 2000 2005 2010 rok Grupy wykształcenia: Podstawowe Średnie Wyższe 1995 2000 2005 2010 Oznaczenia: linia regresji 95% CI rok
Odsetek rozpoznanego NT[%] 0 20 40 60 80 100 Odsetek rozpoznanego NT[%] 0 20 40 60 80 100 Zmiany odsetka rozpoznanego nadciśnienia tętniczego w Polsce w latach 1997-2005 Mężczyźni Kobiety Razem (20-74) 20-39 Grupy wieku: 40-59 60-74 Razem (20-74) 20-39 Grupy wieku: 40-59 60-74 1996 1998 2000 2002 2004 2006 1996 1998 2000 2002 2004 2006
IMPACT cholesterol
Dzienne spożycie cholesterolu MONICA Warszawa 1984-2001, wiek 35-64 A. Waśkiewicz i wsp., Kardiol Pol 2006; 64: 16-23
Zmiany spożycia tłuszczów zwierzęcych oraz roślinnych. MONICA Warszawa 1984-2001, wiek 35-64 A. Waśkiewicz i wsp., Kardiol Pol 2006; 64: 16-23
IMPACT: cholesterol całkowity Źródło danych: badanie Pol-MONICA (1993), Pol-MONICA Bis (2001) użyto średniej ważonej względem proporcji ludności miejskiej (Warszawa) i wiejskiej (dawne woj. Tarnobrzeskie) Dla grup wieku, których nie obejmowało badanie MONICA, (25-34, 65-74), wartości estymowano na podstawie gradientu z badania WOBASZ. Dalszą redukcję średniego stężenia cholesterolu po roku 2001 potwierdza analiza danych pochodzących z badań NATPOL PLUS i WOBASZ
Odsetek liczby zgonów, którym udało się zapobiec lub odsunąć w czasie, dzięki stosowaniu statyn, zmianom stężenia cholesterolu całkowitego w populacji (dieta) oraz rewaskularyzacji prew. prew. wtórnastatyny: pierwotna cholesterol (dieta) CABG & PTCA 0% -10% -20% -30% -4% -3% -4% -40% -50% -39%
Efekt statyn vs. cholesterol związany ze stylem życia strategia populacyjna cała populacja hipercholesterolemia terapia statyny: prewencja pierwotna statyny: prewencja wtórna
Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005
deaths prevented or postponed Further studies: Policy Potential changes in mortality in England and Wales In case risk factors: a) change according to actual trend b) decrase as in low risk countries risk factors: 5000 0-5000 -10000-15000 -20000 actual trend additional improvement -25000-30000 -35000-40000 -45000 Unal et al, J Clin Epid 2005, (58) s.733
618% Population: 38 mln (adults: 28 mln) Poland 244% 100 75 50 25 0 71% Health care system reform 42% 35% 31% 27% 20% 15% 11% 7% 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 Inflation rate in Poland in 90.s
Problem: mortality data affected by changes in death registration system in 1997
liczba zgonów z powodu Ch. n. s. Przyczyny redukcji liczby zgonów spowodowanych Ch. n. s. w latach 1991-2005 w Polsce. Wiek 25-74 lat. obserwowana redukcja liczby zgonów czynniki ryzyka: otyłość (-4%) cukrzyca (-2%) terapia: 54% cholesterol (39%) 37% -26 202 zgonów palenie (11%) akt. fizyczna (10%) nwd. serca (12%) AMI (5%) prew. wtórna po MI (4%) UA (4%) statyny prew. pierw. (3%) dławica stabilna (3%) prew. wt. po rewask. (2%) leczenie NT (2%) 2005
Sources of epidemiological data routine statistics (PZH mortality,hospital registry) cross sectional studies Pol-MONICA, NATPOL PLUS, WOBASZ, others national registries (KROK, PL-ACS) expert opinions
Najważniejsze różnice metodologiczne pomiędzy poszczególnymi badaniami NATPOL II NATPOL PLUS WOBASZ liczebność próby 1 664 3 051 14 769 zakres wieku 18+ 18+ 20-74 sposób doboru próby liczba: pomiarów RR /wizyt metoda pomiaru ciśnienia tętniczego wielostopniowy, automatycznie ważona wielostopniowy, automatycznie ważona wielostopniowy, liczba respondentów nieproporcjonalna do wielkości populacji w danej warstwie 3/1 3/3 3/1 osłuchowa oscylometryczna oscylometryczna miejsce pomiaru w domu respondenta w domu respondenta w domu respondenta lub w gabinecie
Systolic blood pressure trends in Poland mean Systolic BP [mmhg] 125 130 135 140 145 150 155 National surveys Real data Estimated Men 55-64 Men 45-54 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Year
125 130 135 140 145 150 155 mean Systolic BP [mmhg] Systolic blood pressure trends in Poland National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated Men 55-64 Men 45-54 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Year
mean Systolic BP [mmhg] 120 125 130 135 140 145 150 155 Year Systolic blood pressure trends in Poland Women 55-64 Women 45-54 National surveys Pol-MONICA CINDI-Lodz Real data Estimated 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Wnioski W latach 1997-2005 blisko dwukrotnie poprawiła się skuteczność leczenia NT w Polsce Umiarkowanie zmniejszyła się wartość średniego ciśnienia tętniczego skurczowego w populacji kobiet. W przypadku mężczyzn, redukcja średniego ciśnienia skurczowego, dotyczyła jedynie osób w wieku <40 lat. Niewielka redukcja średnich wartości ciśnienia tętniczego, pomimo poprawy skuteczności leczenia, może być związana z brakiem skutecznej interwencji populacyjnej.
Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby SDR, niedokrwiennej ischaemic heart serca disease, (wiek 0-64 lat) 0-64 per 100000, Polska female 120 100 80 mężczyźni 60 40? Poland 20 kobiety 0 1970 1980 1990 2000 2010 Źródło: WHO HFA Database
Standaryzowane współczynniki umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca (wiek 0-64 lat) 150 SDR, ischaemic heart disease, 0-64 per 100000 100 Czech Republic Hungary Poland Ukraine EU members before May 2004 50 0 1970 1980 1990 2000 2010 2020 Źródło: WHO HFA Database
Możliwe przyczyny Lepsza kontrola czynników ryzyka w populacji? Większa skuteczność leczenia chorób układu krążenia?
BMJ 1998 1991-1994 Kluczowe znaczenie: Zmiana proporcji spożywanych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych do nasyconych kwasów tłuszczowych Wzrost spożycia warzyw i owoców Zmniejszenie spożycia masła
Średnie ciśnienie tętnicze skurczowe w Polsce (wiek 20-74 lata, adjustowane względem wieku, średnia wartość z dwóch pomiarów) RR skurczowe [mmhg] 140 138 136 134 132 130 137,5 132,9 136,8 130,9 136,2 129,5 M K 128 126 124 1994 2002 2005 rok Dane niepublikowane: Natpol II, Natpol Plus, WOBASZ
Czym jest model model jest uproszczeniem rzeczywistości; zwykle jest to zbiór równań matematycznych opisujących rzeczywiste zjawiska jest to sposób syntezy danych pochodzących z wielu źródeł modelowanie ma zastosowanie w bardzo wielu dziedzinach jak inżynieria, meteorolgia, komunikacja
Zastosowanie w medycynie prognozowanie: przewidywanie wyników procedur medycznych wyjaśnianie przyczyn obserwowanych zjawisk (IMPACT) określanie efektywności kosztowej procedur medycznych ocena technologii medycznych
dane wejściowe Model silnik modelu (zbiór reguł) wyniki
Metody modelowania w epidemiolgii drzewa decyzyjne modele Markova modele mikrosymulacyjne modele komórkowe (cell-based: IMPACT) deterministyczne stochastyczne
-20000-40000 -60000-80000 Wyjaśnienie redukcji umieralności spowodowanej ChNS w latach 1981-2000 w Anglii i Walii 0 1981 68,230 mniej zgonów w roku 2000 2000 Czynniki ryzyka +13% (pogorszenie) Otyłość (wzrost) +3.5% Cukrzyca (wzrost) +4.8% Akt. fizyczna (redukcja) +4.4% Czynniki ryzyka -71% (poprawa) Palenie -41% Cholesterol -9% Redukcja RR w popul. -9% Cz. psychospołeczne -3% Inne czynniki -8% Leczenie -42% Leczenie ostrego MI -8% Prewencja wtórna -11% Niewydolność serca -12% Dławica :CABG & PTCA -4% Dławica: Aspiryna itp. -5% Leczenie farmakol. NT -3% Unal, Critchley & Capewell Circulation 2004 109(9) 1101
zgony, którym zapobieżono lub odsunięto w czasie Potencjalne zmiany umieralności spowodowanej ChNS w Anglii i Walii, w latach 2000-2010 W wypadku, gdy czynniki ryzyka: a) zmienią się zgodnie z obecnym trendem b) zmniejszą się do poziomu obserwowanego w innych krajach czynnik ryzyka: 5000 0-5000 -10000-15000 -20000 aktulany trend dodatkowa poprawa -25000-30000 -35000-40000 -45000 Unal et al, J Clin Epid 2005, (58) s.733
Odsetek osób z nadciśnieniem tętniczym w grupach płci i wieku, w roku 2002 i 2011 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% NATPOL 2002 Wiek 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-79 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-79 plec K M
rozpowszechnienie NT Wpływ liczby pomiarów na częstość rozpoznawania NT. 50% 49,0% 45% 36,6% 40,5% 43,1% 38,1% 41,0% 40% 35% 32,7% 31,5% 31,8% 29,5% 31,7% 30,1% 31,2% 30,3% 31,3% 29,3% 29,8% 31,1% 30% 25% 20% 15% I II III 2-3 1-2-3 1-2 3 2 1 NATPOL 2002 (dane niepublikowane)
Explaining the fall in coronary artery disease mortality in Poland between 1991 and 2005
USA: przewidywana redukcja liczby zgnonów z powodu ChNS, przy założeniu: a) kontynuacji obecnych trendów dotyczących czynników ryzyka b) osiągnięcia celów Healthy People 2010 c) dalszej redukcji odpowiadającej grupie niskiego ryzyka w USA 20000 0-20000 -40000-60000 -80000-100000 -120000-140000 -160000-180000 -28300-33540 -103080 2190-48635 -82520-10020 -6810-12010 -26270-33670 -60135 8105-17430 -20535 15885 JEŻELI aktualne trendy zostaną utrzymane do 2010 r. JEŻELI zostaną osiągnięte cele HP2010 JEŻELI zostaną osiągnięte wartości jak w USA w grupie niskiego ryzyka -43900-71860 Redukcja liczby zgonów w roku 2010 WHO Bulletin 2009, in press
Rozkłąd w populacji Rozkład w populacji Strategia populacyjna i strategia wysokiego ryzyka Czynnik ryzyka «Strategia populacyjna» Dotyczy całej populacji Czynnik ryzyka «Strategia wysokiego ryzyka» Dotyczy osób z wysokim ryzykiem Niewielki efekt u bardzo wielu osób Duży efekt w niewielkiej grupie
Zmiana rozpowszechnienia hipercholesterolemii w latach 2002-2011 260 240 220 200 180 160 185,7 181,2 218,7 213,5 231,9 206,2 190,7 185,3 219 213,7 212,5 192,4 NATPOL 2002 NATPOL 2011 140 120 100 18-39 40-59 60-79 18-39 40-59 60-79 K M