STRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody

Transkrypt

1 STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej. Celem głównym badań była ocena rozpowszechnienia wybranych czynników ryzyka chorób układu krążenia (nadciśnienia tętniczego, nadwagi i otyłości, w tym otyłości wisceralnej, zaburzeń gospodarki węglowodanowej, obciążonego wywiadu rodzinnego, braku aktywności fizycznej) oraz oszacowanie ryzyka wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego według algorytmu SCORE u osób mających 35, 40, 45, 50, 55 lat zakwalifikowanych do programu profilaktycznego realizowanego w POZ z uwzględnieniem zmiennych (płci, grupy wiekowej vs 45-55, czasu w jakim pacjenci zgłosili się na badania 2012 i 2013 vs 2017 i 2018). Kolejny cel stanowiła analiza nasilenia zmian czynników ryzyka ChUK i wartości SCORE po 5 latach, u osób które wzięły udział w badaniu dwukrotnie. Materiał i metody Metodą badawczą niniejszego badania była analiza dokumentacji medycznej pacjentów objętych Programem Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia NFZ, prowadzonych w latach 2012, 2013, 2017 i Zebrano dane dotyczące czynników ryzyka ChUK (Chorób Układu Krążenia), ciśnienia tętniczego, pomiarów antropometrycznych (obwód ramienia, pasa, wzrost, masa ciała), BMI (body mass index), a także stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, triglicerydów i glukozy na czczo oraz wartości SCORE (Systematic COronary Risk Evaluation). Badaniem objęto populację pacjentów Podstawowej Opieki Zdrowotnej, będących mieszkańcami Pomorza Zachodniego zakwalifikowanych do Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Chorób Układu Krążenia Narodowego Funduszu Zdrowia. Badaną populację stanowiło 2009 osób, przy czym 63% stanowiły kobiety, a 37% mężczyźni. Populację podzielono na 2 grupy wiekowe: i lat. Wśród wszystkich badanych wyłoniono grupę osób 298, które wzięły udział w badaniu dwukrotnie w odstępie 5 lat. Dokonano analizy statystycznej zebranych danych.

2 Wyniki 1. Istotne statystycznie wyniki w zależności od płci wykazano dla: genetyki (u kobiet częściej wystąpił pozytywny wywiad rodzinny niż u mężczyzn) palenia tytoniu (mężczyźni znacznie częściej palą lub palili w przeszłości niż kobiety) aktywności fizycznej (u mężczyzn deklarowana częstość podejmowania aktywności fizycznej była większa niż u kobiet) RR skurczowego (u mężczyzn częściej występuje powyżej normy niż u kobiet; u mężczyzn szanse na wystąpienie podwyższonego ciśnienia skurczowego były 3- krotnie wyższe niż u kobiet) BMI (u mężczyzn występuje częściej nadwaga i otyłość niż u kobiet) glikemii (u mężczyzn znacznie częściej występuje podwyższona glikemia niż u kobiet) cholesterolu całkowitego i LDL, TG (podwyższone wartości występują częściej u mężczyzn niż u kobiet; szanse na uzyskanie stężenia TG powyżej normy były u mężczyzn ponad 4-krotnie wyższe niż u kobiet) cholesterou HDL (obniżone wartości występują częściej u mężczyzn niż u kobiet; szanse na uzyskanie stężenia HDL poniżej normy były u mężczyzn 2-krotnie wyższe niż u kobiet) RSCORE (wyższe wartości występują częściej u mężczyzn niż u kobiet). 2. Istotne statystycznie wyniki w zależności od danych z lat 2012/2013 i 2017/2018 wykazano dla: palenia tytoniu (w badaniu z roku 2012/13 był istotnie wyższy odsetek palących niż w roku 2017/18) RR skurczowego (w badaniu z roku 2012/13 był istotnie wyższy odsetek osób z podwyższonym RR skurczowym niż w roku 2017/18; spadek szansy na podwyższone RR skurczowe o 38% między latami 2012/13 a 2017/18) RR rozkurczowego (w badaniu z roku 2012/13 był istotnie wyższy odsetek osób z podwyższonym RR rozkurczowym niż w roku 2017/18; spadek szansy na podwyższone RR rozkurczowe o 67% między latami 2012/13 a 2017/18) glikemii, TC i LDL-C (w badaniu z roku 2012/13 był istotnie wyższy odsetek osób z podwyższonymi wartościami tych parametrów niż w roku 2017/18) RSCORE (w badaniu z roku 2012/13 był istotnie wyższy odsetek osób z wysokimi wartościami scoringu niż w roku 2017/18)

3 3. Istotnie statystycznie niższe średnie wyniki w grupie wiekowej względem grupy wykazano dla zmiennych: obwodu pasa (85,22 vs 87,10), BMI (25,12 vs 25,88), RR skurczowe (114,45 vs 118,65), RR rozkurczowe (73,17 vs 75,38), Glikemia (89,04 vs 92,25), TC (193,38 vs 210,59), był to najsilniejszy z obserwowanych efektów, LDL (109,13 vs 124,20), TG (101,00 vs 112,38). 4. Wyniki dla powtórzonego pomiaru wskazują, że po 5 latach więcej badanych było klasyfikowanych w grupie z otyłością wisceralną w porównaniu z pierwszym pomiarem (p = 0,000; OR = 2,56). 5. Istotną statystycznie różnicę między pierwszym i drugim pomiarem wykazano w zakresie: BMI: po 5 latach więcej badanych było klasyfikowanych w grupie z nadwagą i otyłością w porównaniu z pierwszym pomiarem (p = 0,000; η 2 = 0,057) RSCORE: po 5 latach istotnie wzrósło RSCORE w porównaniu z pierwszym pomiarem (p = 0,000; η 2 = 0,769) Obwodu ramienia: po 5 latach obwód ramienia był istotnie statystycznie większy niż przy pierwszym pomiarze (p = 0,004; η 2 = 0,027) Obwodu pasa: po 5 latach obwód pasa był istotnie statystycznie większy niż przy pierwszym pomiarze (p = 0,000; η2 = 0,116). Był to jeden z dwóch najsilniejszych zaobserwowanych efektów BMI: po 5 latach wskaźnik BMI był istotnie statystycznie większy niż przy pierwszym pomiarze (p = 0,000; η 2 = 0,115). Był to jeden z dwóch najsilniejszych zaobserwowanych efektów RR rozkurczowego: po 5 latach ciśnienie rozkurczowe było istotnie statystycznie wyższe niż przy pierwszym pomiarze (p = 0,007; η 2 = 0,025). Tętna: po 5 latach tętno było istotnie statystycznie niższe niż przy pierwszym pomiarze (p = 0,000; η 2 = 0,049) Triglicerydów: po 5 latach stężenie trójglicerydów było istotnie statystycznie wyższe niż przy pierwszym pomiarze (p =0,004; η 2 = 0,029) Wnioski

4 1. Badana populacja zachodniopomorska obciążona była wieloma czynnikami ryzyka chorób układu krążenia. Wśród najczęściej zdiagnozowanych można wyróżnić: nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię, cukrzycę, nadwagę i otyłość, niską aktywność fizyczną, palenie papierosów oraz obciążony wywiad rodziny związany z wczesnym występowaniem chorób układu krążenia. 2. Mężczyźni badanej populacji są tą grupą, która wymaga szczególnych działań profilaktycznych dotyczących czynników ryzyka chorób układu krążenia, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, cukrzycy, nadwagi i otyłości, palenia papierosów oraz obciążonego wywiadu rodzinnego. 3. Szczególnymi działaniami profilaktycznymi należy objąć osoby starsze z badanej populacji, bo właśnie w tej grupie częściej było diagnozowane nadciśnienie tętnicze, nikotynizm, nadmierna masa ciała, cukrzyca i dyslipidemia. 4. Rozpowszechnienie nadciśnienia tętniczego, palenia papierosów, cukrzycy, podwyższonych wartości cholesterolu całkowitego i LDL było istotnie wyższe u osób badanych w latach 2012/13 vs 2017/2018, podobnie jak ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu kolejnych 10 lat. Może to świadczyć o większej świadomości pacjentów lub podjętych wcześniej działaniach profilaktycznych. 5. Wśród grupy pacjentów badanych dwukrotnie w czasie 5 lat wzrosła istotnie częstość występowania otyłości, w tym otyłości brzusznej. Największą szansę na wystąpienie otyłości brzusznej w ponownym badaniu mieli mężczyźni i osoby w starszej grupie wiekowej. 6. Zgodnie z danymi RSCORE, mężczyźni badanej populacji byli częściej klasyfikowani jako osoby z umiarkowanym, dużym i bardzo dużym ryzykiem wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego zakończonego zgonem w porównaniu do kobiet. SUMMARY

5 Cardiovascular disease has remained one of the main causes of death in Europe for many years. Numerous studies describe risk factors for the development of atherosclerosis and cardiovascular disease. The main objectives of this study were: to assess the incidence of selected risk factors for cardiovascular disease hypertension, overweight, obesity (including visceral obesity), carbohydrate metabolism disorders, family history of cardiovascular disease, a lack of physical activity); to estimate the risk of cardiovascular incident according to the Systematic Coronary Risk Evaluation (SCORE) in people aged 35, 40, 45, 50, and 55 years, included in the prevention program implemented by primary care centers with regard to variables such as: sex, age bracket of 35 to 44 vs 45 to 55 years, and the moment when the patients entered the project (2012 and 2013 vs 2017 and 2018); to analyze changes in cardiovascular disease risk factors, and the SCORE results after five years in those patients who were examined twice. Material and methods The study was based on analysis of the medical documentation of primary care patients living in the Westpomeranian Province and included in the Cardiovascular Disease Prevention and Early Detection Program of the National Health Fund in the years: 2012, 2013, 2017, and The study sample consisted of 2009 subjects, 63% of whom were women and 37% were men. The sample was divided into two age brackets: and years. A group of 298 individuals who were examined twice at a five-year interval was selected from the whole study sample. The data collected concerned cardiovascular disease risk factors: blood pressure, anthropometric measurements (arm circumference, waist circumference, height, weight), body mass index (BMI), the levels of total cholesterol, low-density lipoprotein (LDL) cholesterol, high density lipoprotein (HDL) cholesterol, triglycerides (TG), fasting glucose, as well as the SCORE results. The results were subjected to statistical analysis. Results The following statistically significant sex-related results were demonstrated: genetic factors (more women than men had family history of cardiovascular disease) smoking (more men than women were current or former smokers) physical activity (the men were more physically active than the women) systolic blood pressure (more men than women had systolic blood pressure above normal; they had thrice higher odds for elevated systolic blood pressure than the women) BMI (more men than women were overweight or obese)

6 glycemia (significantly more men than women had increased glycemia) total cholesterol, LDL cholesterol, TG (more men than women had elevated levels of these parameters; the odds for TG levels above normal were over four times higher for the men than for the women) HDL cholesterol (more men than women had decreased levels of this parameter; the odds for HDL-C levels below normal were twice higher for the men than for the women) the risk of cardiovascular disease based on the SCORE results (more men than women were at increased risk of cardiovascular disease). Comparison of the results obtained in 2012/2013 and 2017/2018: smoking (there were significantly more smokers in 2012/13 than in 2017/18) systolic blood pressure (the percentage of individuals with increased systolic blood pressure was significantly higher in 2012/13 than in 2017/18; there was a 38% decline in the odds for elevated systolic blood pressure in 2017/18) diastolic blood pressure (the percentage of individuals with elevated diastolic blood pressure was significantly higher in 2012/13 than in 2017/18; there was a 67% decline in the odds for increased diastolic blood pressure in 2017/18) glycemia, total cholesterol, and LDL cholesterol (the percentage of patients with elevated levels of these parameters in 2012/13 was significantly higher than in 2017/18) the SCORE results (the percentage of patients with high SCORE results in 2012/13 was significantly higher than in 2017/18). The following mean results for the 35 to 44 age bracket were statistically significantly lower than for the 45 to 55 age bracket: waist circumference (85.22 vs 87.10), BMI (25.12 vs 25.88), systolic blood pressure ( vs ), diastolic blood pressure (73.17 vs 75.38), glycemia (89.04 vs 92.25), total cholesterol ( vs ), LDL cholesterol ( vs ), TG ( vs ). After five years, more patients had visceral obesity than at the first measurement (p = 0.000; OR = 2.56). There were statistically significant differences between the first and the second measurements of: 1. BMI: after five years, more patients were overweight or obese than at the first measurement (p = 0.000; η 2 = 0.057)

7 2. The SCORE results: after five years, the SCORE results were significantly higher than at the first measurement (p = 0.000; η 2 = 0.769) There were statistically significant differences between the first and the second measurements of: 1. Arm circumference: after five years, arm circumference was statistically significantly higher than at the first measurement (p = 0.004;η 2 = 0.027) 2. Waist circumference: after five years, waist circumference was statistically significantly higher than at the first measurement (p = 0.000; η 2 = 0.116) 3. BMI: after five years, BMI was statistically significantly higher than at the first measurement (p = 0.000; η 2 = 0.115) 4. Diastolic blood pressure: after five years, diastolic blood pressure was statistically significantly higher than at the first measurement (p = 0.007; η 2 = 0.025) 5. Pulse: after five years, pulse was statistically significantly lower than at the first measurement (p = 0.000; η 2 = 0.049) 6. Triglycerides (TG): after five years, TG levels were statistically significantly higher than at the first measurement (p = 0.004; η 2 = 0.029) Conclusions 1. The studied population of the Westpomeranian Province had many risk factors for cardiovascular disease. The most common of them were hypertension, dyslipidemia, diabetes, overweight, obesity, low physical activity, smoking, and family history of early cardiovascular disease. 2. The men in the studied population are a group that requires prevention of risk factors for developing cardiovascular disease, especially hypertension, dyslipidemia, diabetes, overweight, and obesity, smoking, and family history of cardiovascular disease. 3. Preventive actions should be especially addressed to the elderly people in the population analyzed, because they were more often diagnosed with hypertension, nicotinism, overweight, diabetes, and dyslipidemia. 4. The incidences of hypertension, smoking, diabetes, elevated levels of total cholesterol and LDL cholesterol, as well as the risk of death due to cardiovascular disease in the next 10 years were significantly higher at the measurement in 2012/13 than in 2017/2018. This may prove the patients greater awareness, or earlier preventive actions.

8 5. The incidence of obesity (including abdominal obesity) in the group of patients examined twice over five years significantly increased. The men and those in the older age bracket had the highest odds for abdominal obesity at the second measurement. 6. According to the RSCORE results, more men than women in the studied population were at a moderate, high, and very high risk of a cardiovascular incident ended with death.