Refleksje nad zdrowiem Polaków

Transkrypt

1 Refleksje nad zdrowiem Polaków zdrowe woj. świętokrzyskie i t k ki 2020 Prof. Witold Zatoński 18 marca 2011 Kielce 0

2 Przyrost zdrowia w XX wieku 1

3 Oczekiwana długość życia w wybranych krajach, obie płcie 80 Szwecja Polska 70 Węgry Rosja Lata Portugalia Korea Płd. 40 Tunezja Źródło: Polish Central Statistical Office; Human Mortality Database; CIA World Fact book; G. Caselli, F. Mesle et J. Vallin: The health transition failures, URL: estimations for Portugal and Russia for 1950; presented data for every 10 years since 1950 to

4 Prawdopodobieństwo zgonu przed ukończeniem 65 r.ż., w krajach UE, 2007* Kobiety 7% 7% 7% 8% 8% 8% 8% 8% 9% 9% 9% 9% 9% 10% 10% 10% 11% 11% 13% 13% 14% 14% 15% 15% 16% 17% 18% 23% Mężczyźni Hiszpani Szwecja 12% Włochy Holandia 13% Grecja Włochy 13% Szwecja Irlandia 15% Francja UK 15% Austria UE15 16% Portugali Hiszpani 16% UE15 Austria 16% Finlandi Niemcy 16% Niemcy Grecja 16% Irlandia Luksemb 17% Holandia Belgia 18% Słoweni Dania 18% Belgia Francja 18% Luksemb Portugali 19% UK Finlandia 19% Czechy Słowenia 21% Dania Czechy 23% Polska Słowacja 30% Słowacja Polska 30% UE10 UE10 31% Estonia Rumunia 32% Bułgaria Bułgaria 32% Rumunia Węgry 35% Węgry Estonia 39% Litwa Łotwa 43% Łotwa Litwa 46% Rosja Rosja 54% Bardzo istotne różnice w Europie: Jedynie 7% kobiet w Hiszpanii umiera przed 65 rokiem życia Ponad 50% mężczyzn w Rosji nie dożywa wieku 65 lat 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 3 * 2004: Belgia; 2006: Dania, Luksemburg, Portugalia, Rosja

5 Transformacja epidemiologiczna 4

6 Odsetek zgonów przed 5 rokiem życia Polska vs. Anglia i Walia, obie płcie 45% Transformacja epidemiologiczna (choroby zakaźne i pasożytnicze i umieralność niemowląt). Polska Transformacja 40% 35% 30% 25% Angia i Walia 20% W 1950 roku w Polsce około 35% 15% nowonarodzonych dzieci nie dożywa 5 roku życia. 10% 5% 0%

7 Transformacja kardiologiczna w Europie 6

8 Umieralność na choroby układu krążenia, Polska i Finlandia, Mężczyźni, Wzrost umieralności 900 z powodu chorób układu 800 krążenia po II Wojnie 700 Światowej 600 Lata 70-te: Rozejście się 500 trendów umieralności z 400 powodu chorób układu 300 krążenia (CVD) między 200 wschodem a zachodem 100 Europy Finlandia Polska 7

9 Trendy umieralności z powodu chorób układu krążenia, 20+ Przykład spadku 800 umieralności z powodu 700 Finlandia mężczyźni chorób układu krążenia Finlandia kobiety Europa Zachodnia (zmiana diety, kontrola palenia, prewencja wtórna)

10 Demokracja jest zdrowsza We wszystkich krajach Europy wschodniej transformacja chorób układu krążenia jest przesunięta w czasie W Polsce wzrost umieralności zakończył się około 1990 roku Wraz z transformacją społeczno-ekonomiczną rozpoczęła się faza spadku 9 Źródło: Richard Peto, CTSU, Univeristy of Oxford, UK

11 IMPACT MODEL, 2010 Explaining The Decline in Coronary Heart Disease Mortality in Poland After Democratic and Economic Transformation Wyjaśnienie spadku liczby zgonów z powodu chorób wieńcowych serca w Polsce po transformacji społeczno-ekonomicznej Czynniki ryzyka: -54% Liczba zgon nów Leczenie: -37% Prof. Witold Zatoński, Niewyjaśnione: -10% O mniej zgonów w 2005 r rok Między ę 1991 a 2005 rokiem liczba zgonów z powodu chorób wieńcowych 100 zmniejszyła się o 26,202; 15% spadku liczby zgonów wynika z 50 ograniczenia palenia tytoniu u mężczyzn 0 39% spadku liczby zgonów wynika ze zmian w diecie symetrycznie u obu płci; 37% spadku liczby zgonów wynika z Mężczyźni Kobiety postępów w leczeniu, np.: niewydolność serca 12%, leczenie zawału 9%, rewaskularyzacja 6%, leczenie nadciśnienia 2%. Autorzy: Bandosz P, O Flaherty M, Drygas W, Rutkowski M, Koziarek J, Wyrzykowski B, Zdrojewski T, 10

12 Kontrola chorób tytoniowych (zmniejszenie i ekspozycji na dym tytoniowy t palenie aktywne i bierne) 11

13 Wprowadzenie na początku XX wieku do zwyczaju ludzkiego inhalacji dymu papierosowego ( palenia ) zmieniło obraz ludzkiego zdrowia. 12

14 Zawarty w dymie papierosowym kompleks ponad 4000 związków chemicznych, h docierający do najgłębszych tkanek organizmu, upośledza wszystkie procesy życiowe i wszystkie narządy. 13

15 Palenie papierosów doprowadziło do trwającego cały XX wiek systematycznego wzrostu zachorowań i zgonów przede wszystkim z powodu raka płuca, zawału serca, udaru u mózgu oraz przewlekłej e ej obturacyjnej choroby płuc. 14

16 Palenie a ryzyko choroby Alzheimera / chorób otępiennych. Wzrost ryzyka zachorowania z wielkością dawki (liczba papierosów) Ryzyko względne (HR) Niepalący Palący > Choroba Alzheimera Otępienie Otępienie naczyniopochodne Palenie >2 paczek papierosów dziennie znacznie zwiększa (o ponad 100%) ryzyko wystąpienia chorób otępiennych w porównaniu do osób niepalących. Źródło: Rusanen M, Kivipelto M, Quesenberry ChP, Zhou J, Whitmer RA. (2010) Heavy Smoking In Midlife and Longterm Risk of Alzheimer Disease and vascular Dementi. Arch. Inter. Med. (

17 Podsumowanie rozwoju sytuacji w Polsce: trendy czasowe; tytoń, płuco 16

18 Codzienne palenie tytoniu, mężczyźni (Polska ) %

19 Codzienne palenie tytoniu wg wieku, kobiety (Polska ) % % % % % % Źródło: Ogólnopolskie badania ankietowe przeprowadzone przez Centrum Onkologii we współpracy z ośrodkami badania opinii publicznej (OBOP, CBOS, RUN, PENTOR) na reprezentatywnych próbach dorosłej (15+ lub 18+) populacji Polski; dane z r. pochodzą z badania Global Adult Tobacco Survey koordynowanego w Polsce przez Ministerstwo Zdrowia, a wykonanego przez Centrum Onkologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny i PENTOR.

20 Zachorowania raka płuca w Polsce mężczyźni kobiety Std. wsp. zachorowań / 100,000 i linie trendu Std. wsp. zachorowań / 100,000 i linie trendu Std. wsp. zachorowań / 100,000 i linie trendu Std. wsp. zachorowań / 100,000 i linie trendu Project PONS PNRF-228-AI-1/

21 Umieralność na nowotwory złośliwe płuca, Polska i Węgry 14 Mężczyźni, wiek Kobiety, wiek zg gony / 100, zg gony / 100, Polska Węgry Polska Węgry 20

22 Umieralność na nowotwory złośliwe płuca, Polska vs. UE15, w latach, , mężczyźni w grupie wieku ik umieralno ości współczynn Polska UE

23 Umieralność wwoj woj. świętokrzyskim 2008 Dekompozycja: wg. płci wg. wieku wg. grup chorobowych Porównanie z Norwegią 22

24 Umieralność w woj. świętokrzyskim i t k ki 2008 Oczekiwana długość życia y w woj. świętokrzyskim bardzo blisko oczekiwanej długości życia w Polsce 23

25 Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., mężczyźni Oczekiwana długość życia przy urodzeniu w Norwegii: Oczekiwana długość życia y przy urodzeniu w woj. świętokrzyskim: Różnica w oczekiwanej długości życia przy urodzeniu:

26 Grupa wieku Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., mężczyźni Rozkład według grup wieku i przyczyny zgonu Choroby układu Nowotwory Urazy krążenia Choroby zakaźne Inne przyczyny Razem % % % % % % % 34% 17% 18% 0% 32% Razem (0+) % % 46% 15% 15% -1% 25% Oczekiwana długość życia przy urodzeniu w Norwegii: Oczekiwana długość życia przy urodzeniu w woj. świętokrzyskim: Różnica w oczekiwanej długości życia przy urodzeniu: 7.09

27 Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., mężczyźni Rozkład według grup wieku Grupa wieku Razem % % % % %

28 Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., mężczyźni Rozkład według grup wieku i przyczyny zgonu Grupa wieku Choroby układu krążenia Nowotwory Urazy Choroby zakaźne Inne przyczyny Razem % % % % % Razem (0+) % % 46% 15% 15% -1% 25%

29 Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., kobiety Oczekiwana długość życia przy urodzeniu w Norwegii: Oczekiwana długość życia y przy urodzeniu w woj. świętokrzyskim: Różnica w oczekiwanej długości życia przy urodzeniu:

30 Grupa wieku Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., kobiety Rozkład według grup wieku i przyczyny zgonu Choroby układu Nowotwory Urazy krążenia Choroby zakaźne Inne przyczyny Razem % % % % % % % 56% 29% 1% -1% 15% Razem (0+) % % 122% -2% 1% -5% -15% Oczekiwana długość życia przy urodzeniu w Norwegii: Oczekiwana długość życia przy urodzeniu w woj. świętokrzyskim: Różnica w oczekiwanej długości życia przy urodzeniu: 2.49

31 Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., kobiety Rozkład według grup wieku Grupa wieku Razem % % % % %

32 Różnice w oczekiwanej długości życia między Norwegią a województwem świętokrzyskim w 2008 r., kobiety Rozkład według grup wieku i przyczyny zgonu Grupa wieku Choroby układu Nowotwory Urazy krążenia Choroby oby zakaźne Inne przyczyny Razem % % % % % Razem (0+) % % 122% -2% 1% -5% -15%

33 Udział tytoniu i alkoholu w różnicy w oczekiwanej długości życia między Polską i UE15, 2002 Różnica przypisana do tytoniu Grupa wieku Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) Różnica przypisana do tytoniu (lata) Mężczyźni Grupa % wieku Różnica przypisana do alkoholu Różnica w oczekiwanej długości życia (lata Różnica przypisana do alkoholu (lata) % % Grupa wieku Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) Kobiety Różnica przypisana do Grupa tytoniu % wieku (lata) Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) Różnica przypisana do alkoholu (lata) % % p % % U mężczyzn przedwczesne zgony z powodu chorób odtytoniowych wyjaśnia ponad 50% różnicy w oczekiwanej długości życia. Alkohol odpowiada za 14% różnicy. U kobiet choroby odtytoniowe odpowiadają za 35% różnicy w oczekiwanej długości życia. Szkody związane z alkoholem l są wyższe u kobiet w Europie zachodniej niż w Europie wschodniej 32

34 Wnioski [1] Medycyna obywatelska vs. prywatna (model w UK, Australii i Kanadzie, krajach skandynawskich vs. model w USA) 33

35 Wnioski [2] Wielopłaszczyznowe podejście: polityka zdrowotna we wszystkich dziedzinach / medycyna jest jednym (nie jedynym) z elementów budowania i ochrony zdrowia / demedykalizacja acja działań dla zdrowia (ale i kontroli zachorowań) / programy lokalne l 34

36 Wnioski [3] Zmiana strategicznych paradygmatów: promocja zdrowia / budowanie zdrowia / akcent na czynniki protekcyjne / dieta / wysiłek fizyczny / a nie tylko leczenie i zapobieganie (m.in. bo bariera ekonomiczna) / edukacja także wychowanie zdrowotne początek u dzieci 35

37 Wnioski [4] Konieczność edukacji - analfabetyzm zdrowotny (np. tytoniowy) 10% nie zna (nie wierzy) w związek przyczynowy palenia z rakiem płuca 20% nie zna związku przyczynowego palenia z zawałem serca 40% nie zna związku przyczynowego palenia z udarem mózgu (wylewem) 36

38 Wnioski [5] Interwencja zdrowotna oparta o dowody naukowe 37

39 Wnioski [6] Choroby przewlekłe wspólny ciąg zdarzeń rak, miażdżyca, COPD, uszkodzenie mózgu (demencja) te same czynniki sprawcze 38

40 Wnioski [7] Co zrobić z paleniem? 39