1. ISTOTA ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO

1. ISTOTA ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO 1.1. Logistyka i zarządzanie logistyczne Każde przedsiębiorstwo (organizacja gospodarcza) realizując swoją działalność podstawową, zmuszone jest do sprawnej koordynacji współpracy zarówno swych jednostek wewnętrznych jak i z otoczeniem zewnętrznym (klientami i dostawcami), a jej celem jest szeroko rozumiana wymiana informacji i zasobów. Zagadnieniami tej wymiany zajmuje się logistyka, która w szerokim rozumieniu jest pojmowana jako zintegrowany system kształtowania i kontroli procesów fizycznego przepływu produktów, zmierzających do osiągnięcia najkorzystniejszych relacji między poziomem świadczonych usług (poziomem obsługi odbiorców) a poziomem i strukturą związanych z tym kosztów. Wśród głównych przyczyn rozwoju i znaczenia logistyki w zarządzaniu działalnością gospodarczą wymienia się: wyczerpywanie się możliwości wzrostu efektywności w sferze produkcji, techniki i technologii, zmiana podejścia do zapasów, podejście tradycyjne - zapas to rezerwa na wszelki wypadek, pozwala przetrwać trudne czasy, podejście współczesne - zapas to koszt związany z jego przechowywaniem, ukrywa niesprawności występujące w procesie, szersze możliwości pojawiające się przed zarządzaniem logistycznym dzięki postępowi technicznemu (szczególnie związanemu z przetwarzaniem danych przy zastosowaniu technologii informatycznych), globalizacja działań przedsiębiorstw. Istota logistyki rozumiana jest w trojaki sposób. 1. Logistyka jako dziedzina wiedzy jako interdyscyplinarna dziedzina wiedzy na styku techniki, informatyki i ekonomii, która integruje przepływy strumieni materiałów, informacji i kapitału w celu podniesienia produktywności i konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku. PWr/W8/K6/Z3 1

2. Logistyka jako system umożliwiający w określonym obszarze za pomocą odpowiedniego zbioru środków powiązanych celowo w pewną całość powstanie odpowiednich wyrobów oraz zrealizowanie procesów ich dostarczenia do użytkownika. 3. Logistyka jako zarządzanie jako proces planowania, organizacji, realizacji i kontroli przepływu dóbr od ich zakupu, poprzez produkcję i dystrybucję do ostatecznego klienta, w celu spełnienia wymagań rynkowych przy minimalnych kosztach i minimalnym zaangażowaniu kapitału. Podstawowym zadaniem zarządzania logistycznego jest zapewnienie dostępności, czyli koordynacja i synchronizacja podaży i popytu odbiorców na wyroby i usługi przedsiębiorstwa przy najmniejszym koszcie. Natomiast podstawowe cele stawiane logistyce są następujące. 1. Podporządkowanie działalności logistycznej wymogom obsługi klienta (czyli skuteczny rynkowo sposób funkcjonowania systemu logistycznego zmierzający do zapewnienia wysokiego stopnia spełniania potrzeb odbiorców). 2. Minimalizacja kosztów logistycznych (czyli efektywny ekonomicznie sposób funkcjonowania systemu logistycznego) Podporządkowanie działalności logistycznej wymogom obsługi klienta z uwzględnieniem korzyści ekonomicznych przedsiębiorstwa jest zgodne z uproszczoną definicją logistyki, określanej jako formuła 7R (Right product, Right quantity, Right quality, Right place, Right time, Right customer, Right price), co w polskiej nomenklaturze oznacza formułę 7W zapewnienie dostępności właściwych produktów, we właściwej ilości, o właściwej jakości, we właściwym miejscu i czasie, właściwemu odbiorcy, po właściwej cenie. 1.2. Łańcuchy logistyczne (dostaw) i łańcuchy wartości W najkrótszym i najbardziej zwięzłym ujęciu logistyka określana jest jako zarządzanie całym łańcuchem dostaw 1. Występujące w definicji pojęcie łańcuch dostaw (Supply Chain), określanego również jako łańcuch logistyczny (Logistics Chain), jest rozumiane jako działalność związana z przepływem dóbr materialnych od oryginalnego źródła, przez wszystkie formy pośrednie, aż do postaci, w której są konsumowane przez ostatecznego klienta. Przepływy materiałowe tworzą tzw. system logistyczny, którego struktura może rozciągać się na dowolną liczbę faz i ogniw realizujących określone funkcje i procesy, zarówno w obrębie przedsiębiorstwa jak i poza nim. Każde przedsiębiorstwo, będąc elementem złożonego systemu gospodarczego, oprócz realizacji i koordynacji wewnętrznych przepływów materiałowych posiada swoich dostawców i sprzedaje swoje produkty klientom. Stąd łańcuch logistyczny jest 1 Definicja ustalona przez Dicka Bak a w Institute of Logistics and Distribution Management w Corby Northants (Wielka Brytania). PWr/W8/K6/Z3 2

określany również jako forma systemów logistycznych przenikających przedsiębiorstwo i wykraczających poza jego granice prawne. W tym ujęciu rozróżnia się: łańcuch logistyczny wewnętrzny obejmujący procesy logistyczne zachodzące w danym przedsiębiorstwie, łańcuch logistyczny zewnętrzny obejmujący procesy logistyczne zachodzące między różnymi przedsiębiorstwami. A zatem każdy wewnętrzny łańcuch dostaw pojedynczego przedsiębiorstwa (organizacji) jest elementem (ogniwem) szerszego zewnętrznego łańcucha logistycznego (rys. 1-1). Rys. 1-1. Zewnętrzny i wewnętrzny łańcuch logistyczny (dostaw) Jak widać z rysunku działania logistyczne w łańcuchach dostaw mogą sytuować się w trzech obszarach: powyżej, wewnątrz i poniżej przedsiębiorstwa. Powyżej przedsiębiorstwa mamy do czynienia z działaniami logistycznymi polegającymi na koordynacji i kooperacji z dostawcami. Działania wewnątrz przedsiębiorstwa dotyczą zaopatrzenia materiałowego, produkcji właściwej i dystrybucji gotowych produktów. Działaniami logistycznymi poniżej przedsiębiorstwa będą wszystkie operacje związane z przekazaniem produktu klientowi (bezpośrednio lub za pośrednictwem firm dystrybucyjnych i transportowych). Podstawowym przepływem w łańcuchu jest fizyczny przepływ produktów, realizowany zazwyczaj w jednym kierunku (w dół strumienia materiałowego od dostawców do odbiorców), za wyjątkiem systemów funkcjonujących w układzie sprzężenia zwrotnego (np. recyklingu), w których zachodzą przepływy odwrotne. Główną bazą techniczną tego przepływu jest łańcuch PWr/W8/K6/Z3 3

magazynowo-transportowy, realizujący funkcje przemieszczania i składowania materiałów, który wraz z dodatkowymi funkcjami, jak działania manipulacyjne czy konfekcjonowanie materiałów tworzy tzw. infrastrukturę techniczną procesów logistycznych. Przepływy pieniężne, stanowiące domenę infrastruktury finansowej procesów logistycznych, realizowane są w przeważającej części w kierunku przeciwnym. Ponieważ przepływy te są związane zarówno z dostawcami, jak i klientami, którzy nie podlegają kontroli przedsiębiorstwa, ich newralgicznymi punktami w łańcuchu dostaw są obszary styku współpracujących organizacji. Ostatnim z wymienionych, ale chyba najistotniejszym, rodzajem przepływu jest przepływ informacji, tworzący infrastrukturę informatyczną procesów logistycznych i odbywający się zwykle w kierunku przeciwnym do przepływu materiałowego. Informacja jest kluczem do możliwości budowania skutecznych i efektywnych łańcuchów dostaw, łącząc nie tylko wszystkie części przedsiębiorstwa, ale tworząc również zewnętrzne połączenia z klientami i dostawcami Każdy z wymienionych przepływów jest procesem złożonym, a prawidłowy łańcuch dostaw wymaga zintegrowania ich ze sobą w celu uzyskania optymalnego efektu. Podstawą tej integracji jest system zarządzania, tworzący tzw. infrastrukturę biznesową procesów logistycznych. Omawiane elementy integracji łańcuchów dostaw zobrazowano na rys. 1-2. Rys. 1-2. Filary integracji procesów logistycznych Przez zarządzanie łańcuchem dostaw rozumieć zatem będziemy koncepcję planowania i sterowania strukturą przepływów materiałowych oraz sprzężonych z nimi przepływów informacyjnych i kapitałowych, obejmującą wszystkie fazy tworzenia i dostarczania wartości logistycznych -- od miejsca pozyskania surowców, poprzez produkcję, do ostatecznego PWr/W8/K6/Z3 4

nabywcy w celu zaoferowania odpowiednich produktów, we właściwej ilości i jakości, we właściwym miejscu i czasie, przy uzasadnionych kosztach, z wykorzystaniem nowoczesnej technologii informacyjnej. Zakres dalszej części dotyczyć będzie tematyki zarządzania przepływami materiałowymi (rzeczowymi) w wewnętrznym łańcuchu dostaw przedsiębiorstw (jednostek gospodarczych). Problemy logistyczne z tym związane uważa się powszechnie za domenę zainteresowań tzw. mikrologistyki (w odróżnieniu od szerszego ich ujęcia w postaci tzw. meta-, makroi eurologistyki czy ostatecznie logistyki globalnej). * * * Z istotą łańcucha logistycznego w aspekcie efektywności i skuteczności jego funkcjonowania związane jest dodatkowe pojęcie łańcucha wartości (Value Chain) 2, rozumiane jako sekwencja działań w łańcuchu dostaw tworzenia i dostarczania wartości dla produktu z punktu widzenia klienta, co zilustrowano na rys. 1-3. Jak widać z rysunku w sekwencji działań w łańcuchu dostaw nie wszystkie działania tworzą wartość dodaną, natomiast wszystkie generują koszty. Rys. 1-3. Sekwencja działań w łańcuchu dostaw Przez wartość dodaną w produkcie rozumie się coś, za co klienta jest gotów zapłacić. Pojęcie to jest zbieżne z pojęciem wartości dla klienta (value to customer, customer value) 3 rozumianego jako nadwyżka korzyści, które klient uzyskuje, a ceną i kosztami dostępu do tych wartości i zbliżone do mikroekonomicznego pojęcia korzyści (użyteczności). Oznacza ono zdolność produktu do zaspokajania potrzeb i określa subiektywną przyjemność, pożytek lub zadowolenie płynące z jego posiadania, co wyraża sentencja: klient kupuje nie produkt, tylko korzyści (użyteczności). W kreowaniu użyteczności dla klienta wyróżnia się cztery podstawowe ich rodzaje. 2 Idea łańcucha wartości została sformułowana w latach 80. Ubiegłego wieku przez Michaela E. Portera [50a, s. 58-64]. 3 Pojęcie wprowadzone przez Petera Druckera [11a, s. 54]. PWr/W8/K6/Z3 5

1 Użyteczność formy (co kupujemy?) oznaczająca wartość dodaną do produktów w trakcie procesu ich powstawania. 2 Użyteczność miejsca (gdzie kupujemy?) oznaczająca wartość dodaną do produktów poprzez ich przemieszczanie do miejsc popytu. 3 Użyteczność czasu (kiedy kupujemy?) oznaczająca wartość dodaną do produktów poprzez ich dostarczenie do miejsc popytu w odpowiednim czasie. 4 Użyteczność posiadania/dysponowania (dlaczego kupujemy?) oznaczająca wartość powstałą w wyniku realizacji podstawowych działań marketingowych (promocja, reklama itp.). O ile domenami tworzenia użyteczności formy i posiadania są obszary produkcji i marketingu, domenę kreowania użyteczności miejsca i czasu stanowi obszar działań logistycznych tworzących wartość dodaną poprzez udostępnianie produktu w odpowiednim miejscu i czasie. 1.3. Rodzaje działalności gospodarczych w łańcuchach dostaw Organizacja logistyczna przedsiębiorstwa (organizacji gospodarczej) zależy głównie od specyfiki jego działalności. Specyfika ta determinuje rodzaj i charakter występujących w nim strumieni materiałowych, finansowych i informatycznych. Z punktu widzenia logistycznego najogólniej wyróżnia się trzy rodzaje działalności gospodarczych, jako ogniw (uczestników) szeroko pojmowanego zewnętrznego łańcucha dostaw: działalność wytwórcza (przemysłowa), handlowa i usługowa. W przypadku przedsiębiorstwa wytwórczego (rys. 1-4) na rzeczowy strumień dostaw składają się materiały podstawowe (surowce, elementy i zespoły kooperacyjne) oraz materiały pomocnicze (zwykle zużywane w toku produkcji), nabywane na rynku dóbr przemysłowych. W wyniku realizacji procesów logistycznych i przetwórczych powstają wyroby gotowe, wypełniające kanały sprzedaży. Na ogół wyroby te są przedmiotem dystrybucji za pośrednictwem przedsiębiorstw handlowych i usługowych na rynek dóbr konsumpcyjnych lub przemysłowych. Rys. 1-4. Przepływy materiałowe w działalności wytwórczej PWr/W8/K6/Z3 6

Brak funkcji produkcyjnych stanowi zasadniczą różnicę między przedsiębiorstwami wytwórczymi a handlowymi i usługowymi. Przedsiębiorstwa handlowe (rys. 1-5) są zasilane towarami, które odsprzedają swoim odbiorcom, oraz materiałami pomocniczymi. Odbiorcami produktów sprzedaży przedsiębiorstw dystrybucji handlowej mogą być odbiorcy końcowi (indywidualni klienci na rynku dóbr konsumpcyjnych) lub inne przedsiębiorstwa produkcyjne na rynku dóbr przemysłowych. Jednostkami handlowymi obsługującymi te ostatnie są zwykle duże hurtownie stali, znormalizowanych elementów metalowych, osprzętu elektrycznego itp. Rys. 1-5. Przepływy materiałowe w działalności handlowej W przypadku przedsiębiorstw usługowych (rys. 1-6) na rzeczowy strumień dostaw składają się jedynie wszelkiego rodzaju materiały pomocnicze, a produktem sprzedaży są szeroko pojmowane usługi niematerialne (np. transportowe, informatyczne, księgowe itp.). Rys. 1-6. Przepływy materiałowe w działalności usługowej W każdym z wymienionych typów przedsiębiorstw zakres rzeczowych i informacyjnych procesów logistycznych jest inny, co sprawia, że obok typowych funkcji i czynności występują w nich często funkcje specyficzne lub unikalne. Wywołuje to wówczas konieczność doboru odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i tworzenia właściwej im infrastruktury procesów logistycznych. Niemniej, mimo różnej specyfiki omawianych systemów logistycznych, znaczna liczba realizowanych w nich typowych funkcji, takich jak: zakup, transport, magazynowanie, gospodarka zapasami czy sprzedaż jest podobnych i wiele omawianych dalej metod, systemów i modeli logistycznego zarządzania przepływami rzeczowymi (materialnymi) jest wspólnych dla każdego z nich. Stąd do analizy omawianych zagadnień używa się obecnie PWr/W8/K6/Z3 7

pojęcia zarządzanie operacjami (Operations Management) 4, jako zarządzanie działaniami związanymi z realizacją procesów rzeczowych dowolnego przedsiębiorstwa Celem (wytwórczego, handlowego bądź usługowego). uproszczenia terminologii w dalszej części używane będą w tym zakresie zamiennie pojęcia zarządzanie działalnością operacyjną lub zarządzanie produkcją (działalnością produkcyjną) zakładając, że każda organizacja wytwarza produkt mogący obejmować dobra materialne (wyroby) i usługi. Omawianie dalszych zagadnień oparte zostanie przede wszystkim na przykładzie działalności wytwórczej, w której zagadnienia logistyczne związane z zarządzaniem strumieniami materiałowymi i związanymi z nimi strumieniami informacji na całej długości wewnętrznych łańcuchów dostaw są najbardziej złożone. Ten rodzaj przedsiębiorstwa pozwala na najbardziej całościowe przedstawienie problemów wewnętrznego zarządzania logistycznego, zawierając w zasadzie wszystkie te aspekty, które choć naturalnie inaczej akcentowane, pojawiają się w pozostałych rodzajach działalności gospodarczych. 1.4. Zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie Logistykę i zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie, jako narzędzie informacyjnodecyzyjne integrujące trzy podstawowe przepływy: materiałów, informacji i pieniędzy, należy rozpatrywać w dwóch aspektach (przekrojach): 1) integracji funkcji zarządzania, 2) integracji obszarów zarządzania. Klasyczne funkcje zarządzania znajdują się w komplementarnej, przekrojowej relacji do podstawowych obszarów (faz) zarządzania logistycznego, realizujących procesy rzeczowe przedsiębiorstwa (rys. 1-7). Rys. 1-7..Przekroje integracji zarządzania logistycznego w przedsiębiorstwie. 4 W tłumaczeniach używane również zamiennie określenie zarządzanie operacyjne, które może być mylące z zarządzaniem przedsiębiorstwem lub dowolnym jego obszarem funkcjonalnym na poziomie operacyjnym (w odróżnieniu od strategicznego poziomu zarządzania). PWr/W8/K6/Z3 8

Integracja funkcji zarządzania polega na spójnym, usystematyzowanym i równoczesnym sprawowaniu: planowania, organizowania i koordynowania, przewodzenia i motywowania oraz kontroli procesów logistycznych zachodzących w przedsiębiorstwie. Tak rozumiana zamknięta pętla funkcji zarządzania powinna być realizowana zarówno na poziomie strategicznym jak i operacyjnym zarządzania logistycznego w poszczególnych obszarach (fazach) realizacji procesów logistycznych przedsiębiorstwa. Integracja obszarów zarządzania polega natomiast na zintegrowanym podejściu do kształtowania i regulowania wszelkich przepływów materiałowych i informacyjnych, obejmującym cały cykl wytwarzania, począwszy od określenia popytu rynku na produkty finalne, poprzez zakupy i produkcję, a skończywszy na dostawach produktów do odbiorców. W strukturze tych przepływów wyodrębnia się trzy podstawowe fazy (obszary integracji): sfera zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji (sprzedaży), tworzące jako całość logistykę przedsiębiorstwa. W ewolucji procesów integrujących obszary i funkcje zarządzania w łańcuchach logistycznych można wyróżnić pięć poziomów (etapów), odniesionych zarówno do wewnętrznych jak i zewnętrznych łańcuchów dostaw (rys. 1-8). Rys. 1-8. Integracja procesów logistycznych w łańcuchach dostaw. Poziom 0 izolacja funkcjonalna. Przy braku integracji wewnętrznych procesów logistycznych różne działy funkcjonalne przedsiębiorstwa koordynują i kontrolują w formie rozproszonej różne części przepływów materiałowych. Obsługa administracyjna i informacyjna tych procedur wspomagana jest PWr/W8/K6/Z3 9

nierzadko drogą wykorzystania autonomicznych (często niestandardowych) rozwiązań i własnych (często niekompatybilnych z innymi) narzędzi informatycznych. Izolacja taka prowadzi w wielu przedsiębiorstwach do niepotrzebnego powielania i nadmiaru realizowanych procedur logistycznych oraz powstawania interfunkcjonalnych konfliktów celów. Poziom I integracja wewnętrzna funkcjonalna. Integracja funkcjonalna obejmuje integrację procesów i czynności logistycznych działów pokrewnych, realizowanych wewnątrz trzech podstawowych faz przepływów materiałowych: zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji. Prowadzi to do tworzenia podsystemów zarządzania zaopatrzeniem (Purchasing Management), produkcją (Production Management) i dystrybucją (Distribution Management). Obsługa administracyjna i informacyjna każdego z nich wspomagana jest w praktyce drogą wykorzystania niezależnych rozwiązań i systemów informatycznych. Poziom II integracja wewnętrzna interfunkcjonalna (etap 1). W pierwszym etapie wewnętrznej integracji interfunkcjonalnej następuje zwykle połączenie procedur i czynności logistycznych realizowanych w ramach podsystemów zaopatrzenia i produkcji. Tworzony jest w ten sposób wspólny podsystem zarządzania materiałami (Materials Management) 5, odpowiedzialny za planowanie, koordynację i kontrolę dopływu materiałowego do przedsiębiorstwa oraz jego przepływu wewnątrz przedsiębiorstwa, którego obsługa administracyjna i informacyjna wspomagana jest drogą wykorzystania jednolitych rozwiązań i systemów informatycznych. Poziom III integracja wewnętrzna interfunkcjonalna (etap2). W drugim etapie wewnętrznej integracji interfunkcjonalnej następuje zespolenie procedur i czynności logistycznych realizowanych w ramach podsystemów zarządzania materiałowego i dystrybucji. Prowadzi to do utworzenia jednego spójnego wewnętrznego systemu zarządzania logistycznego (Internal Logistics Management), integrującego wszystkie obszary i funkcje zarządzania w wewnętrznym łańcuchu dostaw przedsiębiorstwa i obsługiwanego administracyjnie przez jednolite procedury oraz informacyjnie przez jeden zintegrowany system informatyczny. Poziom IV integracja zewnętrzna (etap 1). Czwarty i piąty poziom rozwoju procesów integracyjnych dotyczy integracji zewnętrznej, w której firma postrzegana jest jako zintegrowany wewnętrznie element (ogniwo) 5 Zwany również w praktyce gospodarką materiałową lub administracją materiałową. PWr/W8/K6/Z3 10

zewnętrznego łańcucha dostaw. W pierwszym jej etapie następuje zwykle zacieśnienie współpracy przedsiębiorstwa z bezpośrednimi jego dostawcami i odbiorcami (dostawcy i odbiorcy pierwszego rzędu) i tworzenie tą drogą jednego spójnego zewnętrznego systemu zarządzania logistycznego (External Logistics Management). Po wykształceniu odpowiednich relacji i zasad współpracy z partnerami następuje sprzężenie systemów informatycznych i wymiana informacji w układzie powiązań poziomych między określonymi obszarami współpracujących jednostek (z pominięciem hierarchicznego przepływu informacji w ramach każdej z nich). Poziom V integracja zewnętrzna (etap2). Ostatni faza rozwoju procesów integracyjnych zakłada administracyjne i informacyjne sprzężenie wszystkich ogniw i faz przepływów materiałowych zewnętrznego łańcucha dostaw, począwszy od surowców, poprzez fazy pośrednie, aż do końcowego konsumenta. Prowadzi to do kształtowania spójnego systemu zarządzania pełnym łańcuchem logistycznym (Supply Chain Management), którego uczestnicy są zintegrowani przez wspólne działanie i wartości, celem skutecznego i efektywnego zaspokajania potrzeb ostatecznego odbiorcy. Przedstawione poziomy integracji obszarów i funkcji zarządzania logistycznego w łańcuchach dostaw stanowią główną podstawę wydzielania w przedsiębiorstwie jego podsystemów i systemów logistycznych, które w układzie głównych faz przepływów materiałowych przedstawiono na rys. 1-9. Rys. 1-9. Logistyka przedsiębiorstwa podział fazowy Jak widać z rysunku pierwsza faza przepływów materiałowych w przedsiębiorstwie, obejmująca surowce, materiały pomocnicze i elementy z zakupu, stanowi domenę logistyki PWr/W8/K6/Z3 11

zaopatrzenia. Procesy logistyczne realizowane w fazie zaopatrzenia tworzą połączenie między logistyką dystrybucji dostawców, a logistyką produkcji przedsiębiorstwa jako odbiorcy. W drugiej fazie dostarczone materiały są przemieszczane, przetwarzane i przechowywane w procesie wytwarzania, tworząc międzyoperacyjne zapasy produkcji i robót w toku. Procesy logistyczne w niej realizowane stanowią domenę logistyki produkcji. Trzecia faza, obejmująca zapasy wyrobów gotowych i części zamiennych, stanowi domenę logistyki dystrybucji (towarowej). Procesy logistyczne realizowane w tej fazie tworzą z kolei połączenie między logistyką produkcji przedsiębiorstwa, a logistyką zaopatrzenia odbiorcy bądź klientem końcowym. Podsystemy logistyki zaopatrzenia lub dystrybucji określa się zamiennie jako logistyka marketingowa, ponieważ charakter realizowanych w nich (na styku z rynkami zewnętrznymi) procesów logistycznych jest związany z marketingiem zakupów i sprzedaży. Zintegrowanie procesów logistycznych realizowanych w podsystemach zaopatrzenia i produkcji prowadzi do ukształtowania podsystemu logistyki materiałowej, którego połączenie z logistyką dystrybucji tworzy ostatecznie jeden zintegrowany system logistyczny przedsiębiorstwa. Na oddzielną uwagę zasługuje, funkcjonujący w większości przedsiębiorstw, logistyczny podsystem utylizacji i powtórnego zagospodarowania (recyklingu), realizujący koncepcję logistyki w odniesieniu do pozostałości przemysłowych. Kryteriami rozgraniczającymi charakter logistyki wtórnej (ekologistyki) od omówionych poprzednio są zarówno obiekty tego podsystemu jak i kierunek realizowanych w nim przepływów materiałowych. W oparciu o treść przedstawionych zagadnień przez zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie rozumieć będziemy koncepcję zintegrowanego planowania, koordynowania i kontrolowania struktury przepływów materiałowych oraz sprzężonych z nimi przepływów informacyjnych i kapitałowych w wewnętrznym łańcuchu logistycznym przedsiębiorstwa, w celu optymalnego (skutecznego i efektywnego) zaspokojenia potrzeb klientów. Zakres tak rozumianego zarządzania logistycznego obejmuje realizację związanych z nim procedur informacyjnodecyzyjnych w pełnym łańcuchu wewnętrznym, począwszy od ustalenia potrzeb odbiorców, poprzez planowanie zadań dotyczących zakupów i produkcji oraz ich realizację celem zaspokojenia ustalonych potrzeb, aż do dostarczenia produktów odbiorcom. W działalności wytwórczej realizacja tych procedur realizowana jest przez logistycznie zorientowane i wewnętrznie zintegrowane systemy zarządzania produkcją. PWr/W8/K6/Z3 12