Zalana kopalnia Fryderyk Roz mo wa Rad ka Bi zo nia z Ada mem Zio ło Paw li kiem Radek Bizoń: Jak zro dził się po mysł nur - ko wa nia w sztol niach Fry de ry ka? Adam Pawlik: Pod zie mia są re zer wa tem przy ro dy ob ję tym pro gra mem Na tura 2000 i z te go po wo du cał ko wi cie nie do - stęp ne dla zwie dza ją cych. Wstęp mo ją je - dy nie lu dzie pro wa dzą cy ba da nia i opie - ku ją cy się za miesz ku ją cy mi tam nie to pe rza - mi. Po nie waż w ostat nim cza sie po ziom wo dy za czął się pod no sić po pro szo no nas o spraw dze nie pew nych punk tów ko pal ni. Przy tej oka zji po sta no wi li śmy zro bić do ku - men ta cję fil mo wą z pe ne tro wa nych chod - ni ków i sztol ni. R. B.: Z te go co się orien tu ję za la ne są naj niż sze par tie ko pal ni, ja ki to ma wpływ na ży cie nie to pe rzy? A. P.: Jesz cze kil ka lat te mu po ziom wo - dy w dol nych par tiach Fry de ry ka po zwa - lał prze miesz czać się tym ssa kom po mię dzy szy ba mi i wy do sta wać się na ze wnątrz. Nie wszyst kie szy by ma ją po łą cze nia z wyż szy - mi po zio ma mi co w nie któ rych miej scach ko pal ni cał ko wi cie od cię ło nie to pe rzom ko - rzy sta nie z tych wyjść. Tajemnicze wejście do sztolni 44 R. B.: Jak do sta je cie się do za la nej czę - ści ko pal ni? A. P.: Wła śnie ta część ope ra cji jest za - wsze naj bar dziej kło po tli wa. Do brze, że ma my du że gro no lu dzi chęt nych na ta kie eska pa dy. W za leż no ści od re jo nu, w któ -
rym trze ba wy ko nać nur ko wa nie trze ba za - nieść ca ły ekwi pu nek na wet dwa i pół ki lo - me tra idąc czę sto na czwo ra kach, a na wet się czoł ga jąc. Po za sprzę tem nur ko wym, a czę sto są to czte ry bu tle 11.1 mu si my za - brać sprzęt wspi nacz ko wy, gdyż by do stać się do za la nych po zio mów trze ba się opu - ścić kil ka na ście me trów w dół szy bu. Chciał bym przy tej oka zji po dzię ko wać eki - pie Tar no gór skie go Klu bu Ta ter nic twa Ja ski - nio we go, OSP Zbro sła wi ce i oczy wi ści na szym człon kom Cen trum Nur ko we go Ana con da za po moc w su chej czę ści. Szyby podobnie jak chodniki były bite ręcznie R. B.: Ro zu miem. Opo wiedz coś o wa - run kach pod wo dą. A. P.: Wa run ki są bar dzo sta bil ne, sta ła tem pe ra tu ra wo dy to osiem stop ni, wi zu ra kry sta licz na przy naj mniej w jed ną stro nę. Nie ste ty na ścia nach ko pal ni za le ga lek ki osad, któ ry ła two się wzbu dza znacz nie po - gar sza jąc wi docz ność. Tuż przed zjazdem na dno jednego z szybów Olinowanie gotowe, można zjeżdżać 45 R. B.: Czy ko pal nia jest ostem plo wa na? A. P.: Ge ne ral nie nie jest. Pod czas wszyst kich nur ko wań w tym obiek cie stem - ple spo tka łem je dy nie w ko mo rach na uro - bek. Chod ni ki by ły bi te w do lo mi cie, ma te-
Jedna z komór Arek podczas badania nietoperzy ni oka za ło się, że szyb ten był nie gdyś głęb - szy o osiem na ście me trów i na tym po ziomie wy bi to dwa chod ni ki o dłu go ści oko ło dwóch ki lo me trów w po szu ki wa niu złóż sre bra. Nie ste ty nie na tra fio no na kru szec wiec przy kry to po głę bie nie drew nia ny mi ba la mi i pro wa dzo no wy do by cie na do - tych cza so wym po zio mie. Głę bo kość od po - wierzch ni zie mi to ok 50-80 me trów. ria le bar dzo twar dym więc nie by ło po trze - by ich stem plo wa nia, a łu ko wa te skle pie nia za pew nia ły du że bez pie czeń stwo. R. B.: Spo tka łeś ja kieś za ci ski lub za wa ły? A. P.: Za ci sków nie spo tka łem, ko ry ta rze trzy ma ją sze ro kość do jed ne go me tra i pół - to ra wy so ko ści. Za wa łów jest bar dzo du żo. Prak tycz nie każ dy chod nik koń czy się za - wa łem, wy jąt kiem był re jon szy bu Ad ler, gdzie mu sia łem za wró cić ze wzglę du na za pas ga zu, a mia łem wte dy czte ry sta ge. R. B.: Mó wisz o czte rech bu tlach, w ja - kiej kon fi gu ra cji tam nur ku jesz? A. P.: Ze wzglę du na trans port su chą czę - ścią ko pal ni jak i pio no we zjaz dy zde cy do - wa łem się na si de mo un ta z bu tla mi z po - wie trzem. Jed nak w re jon Ad le ra na stęp nym ra zem pla nu ję za brać CCR -a i po de po no - wać tro chę bu tli ba ilo uto wych. R. B.: Roz kła dasz prę czów ki? A. P.: Tak roz kła dam ale zgod nie z proś - bą zwi jam je w dro dze po wrot nej. Po rę czo - wa nie w tej ko pal ni jest kło po tli we raz, że nie ma spe cjal nie na czym za kła dać punk - tów, dwa na tych miast wzbi ja się osad kom - pli ku ją cy ca łą ope ra cję. R. B.: Ja kie prze kro je głę bo ko ści spo ty - kasz i jak głę bo ko by ły te po kła dy od po - wierzch ni zie mi? A. P.: Nie spo tka łem więk szej głę bo ko ści niż sześć me trów, choć w szy bie Gott Hilft Ge rva is zna la złem dziu rę w po sadz ce. Po póź niej szym zba da niu do ku men ta cji ko pal - 46 R. B.: Za in try go wa ła mnie ta dziu ra, eks - plo ro wa łeś ją? A. P.: Nie ste ty nie, za za da nie mia łem spraw dzić prze pu sto wość dwóch chod ni - ków na wyż szym po zio mie, ale na pew no do te go wró ci my w swo im cza sie. R. B.: Nur ku jesz w ko pal ni od dwóch lat, czy wiesz ja ka jest łącz na dłu gość za la nych ko ry ta rzy. A. P.: Sza cu je my, że ok trzy dzie stu ki lo - me trów. Trud no to okre ślić jed no znacz nie gdyż część sztol ni za brał no wy ka mie nio - łom, część się za wa li ła na sku tek wy strza - łów pod czas wy bie ra nia ka mie nia na au to stra dę, a część mo że być nie do stęp na ze wzglę du na za sy pa nie szy bów. Nur ku - jąc ni gdy nie wiem czy uda się zre ali zo wać
plan. Pod czas ostat nie go nur ko wa nia mia - łem do pły nąć do szy bu Wolf, nie ste ty po ok 300m dro gę za gro dził mi za wał. Niesamowte formy roślinności na starych stęplach R. B.: Zna la złeś ja kieś ar te fak ty pod wo - dą? A. P.: Nie ste ty nie. My ślę, że po za koń - cze niu wy do by cia ko pal nia zo sta ła do kład - nie po sprzą ta na. W oko li cach szy bów z Ostatnie przygotowanie be to no wych fun da men tów ster czą śru by, do któ rych kie dyś przy krę co ne by ły ma szy - ny od wad nia ją ce co su ge ru je, że sztol nie zo sta ły za la ne po wyj ściu ostat nie go Gwar - ka. Prze ciw nie jak to mia ło miej sce w nie - od le głej ko pal ni Bi bie la, gdzie wo da wdar ła się na gle i za la ła ją w cią gu dwóch go dzin. Suchy korytarz 47 R. B.: Czy li nie zo sta ło nic prócz ka mien - nych sztol ni? A. P.: W wie lu miej scach za cho wa ły się jesz cze drew nia ne kon struk cje słu żą ce do wy wo zu urob ku za wie ra ją ce go sre bro. Kon struk cje te by ły po sa do wio ne ok 30-40 cm nad po sadz ką na drew nia nych pa - lach tak by środ kiem moż na by ło przejść z tacz ką. Po ni żej tej kon struk cji pły nę ła wo -
da. W jed nej od no dze spo tka łem też na - ścien ną dę bo wą ta bli ce in for mu ją cą o da - cie bi cia chod ni ka, a był to rok 1884. Część ko pal ni jest mu ro wa na z ce gły. Do my ślam się, że w miej scach gdzie na po ty ka no na nie pew ny ma te riał dla bez pie czeń stwa po wy bi ciu chod ni ka do dat ko wo go ob mu ro - wy wa no. R. B.: Wspo mi na łeś na po cząt ku o do ku - men ta cji fil mo wej, czy jest gdzieś do stęp - na? A. P.: Z kil ku nur ko wań Franz zmon to - wał kil ku na sto mi nu to we fil mi ki. Są do stęp - ne na na szej klu bo wej stro nie www.ana - con da.biz.pl w za kład ce NA SZE FIL MY, oraz tro chę fo tek w za kład ce GA LE RIA. Chciał bym jesz cze na ko niec ser decz nie po dzię ko wać Bart ko wi z Gral Mai ne i eki - pie www.enu rek.pl za wspar cie sprzę to we. R. B.: Ży czę dal szych uda nych eks plo ra - cji i daj znać jak znaj dziesz coś cie ka we go. A. P.: Dzię ku je za ży cze nia i obie cu je za - rów no To bie jak i czy tel ni kom Nu ra sa, że po dzie lę się ra do ścią ze zna le zio nych skar - bów. Chcesz opisać wyjątkowe nurkowanie? Chcesz się podzielić ciekawymi informacjami? Trudno uwierzyć, że to podwodne zdjęcie. Woda krystalicznie czysta Napisz do nas redakcja@nuras.info 48