Stosowanie technologii informacyjnych przez gimnazjalistów w życiu i w edukacji przyrodniczej

Agnieszka Kamińska-Ostęp aostep@poczta.umcs.lublin.pl Zakład Dydaktyki Chemii Wydział Chemii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Lublin Stosowanie technologii informacyjnych przez gimnazjalistów w życiu i w edukacji przyrodniczej Wprowadzenie Ministerstwo Edukacji Narodowej w październiku 2 roku opublikowało Plan działań dotyczący nauczania dzieci i młodzieży oraz funkcjonowania szkoły w społeczeństwie informacyjnym. Nowe technologie w edukacji. Dostosowanie szkoły do potrzeb zmieniającego się społeczeństwa było jednym z głównych celów tego planu. Polega on przede wszystkim na skoordynowaniu stawianych przed szkołą celów i zadań z wymogami, jakie stawia przed dorastającym człowiekiem społeczeństwo informacyjne. Priorytetami w zakresie nauczania oraz funkcjonowania szkoły uznano: personalizację kształcenia, permanentność uczenia się, kształcenie i przygotowanie nauczycieli, dostosowanie zasobów edukacyjnych, unowocześnienie infrastruktury technologicznej [http://www.mswia.gov.pl/portal/szs/495/6271/, 213]. Każdy z wymienionych priorytetów jest ważny i właściwie trudno omawiać pojedynczy bez odniesienia się do pozostałych. W poprzednich badaniach w latach 2-211, skupiono się na umiejętnościach stosowania środków i narzędzi technologii informacyjnej przez nauczycieli przedmiotów przyrodniczych, biorąc pod uwagę rolę, jaką odgrywa nauczyciel w kształceniu. Jako osoba organizująca i kierująca tym procesem, priorytet związany z kształceniem i przygotowaniem nauczycieli uznany został za podstawowy i w dużym stopniu warunkujący skuteczność kształcenia. Wyniki badań ukazały nauczycieli jako dobrze wyszkolonych fachowców, a głównym problem był brak wystarczającej infrastruktury technologicznej w szkołach. Nauczyciele są zobowiązani do stosowania technologii informacyjnej w swojej pracy zawodowej i konieczne wydaje się umożliwienie wszystkim nauczycielom realizowanie tych celów, jednakże jest to niemożliwe bez dostosowania szkoły do potrzeb zmieniającego się społeczeństwa. W związku z tym, po przeprowadzonych badaniach za najważniejszy priorytet w zakresie nauczania dzieci i młodzieży oraz funkcjonowania szkoły uznano unowocześnienie infrastruktury technologicznej, uwzględniając najnowocześniejsze rozwiązania w zakresie sprzętu i oprogramowania. Nawet znakomicie i wszechstronnie wykształcony nauczyciel, nie wykorzysta swoich możliwości jeżeli nie będzie miał warunków [Kamińska-Ostęp, 211, s. 141-158]. Wydaje się, że konieczna jest w polskiej szkole reorganizacja procesu kształcenia. Stworzenie sytuacji dydaktycznych, w których nauczycielowi uda się odejść od nauczania zbiorowego na korzyść pracy w grupach lub indywidualnej. Taką szansę daje stosowanie technologii informacyjnych w edukacji [Gulińska, 1997]. Komputer z dostępem do Internetu, 1

tablica multimedialna to współcześnie najbardziej dostępne i popularne środki technologii informacyjnej nadające się do wykorzystania w celu unowocześniania systemu edukacyjnego. Mogą one w procesie kształcenia pełnić dwojaką funkcję. Dzięki wykorzystaniu programów narzędziowych spełniają rolę środków dydaktycznych. Mogą też spełniać funkcję metody, dzięki możliwości organizowania procesu uczenia się poprzez dostarczanie treści, ćwiczeń i sprawowanie kontroli nad postępami uczącego się [Tanaś, 1997]. W nauczaniu przedmiotów przyrodniczych właśnie komputery, tablice multimedialne mogą znaleźć zastosowanie, między innymi do: tłumaczenia i upoglądowienia zagadnień trudnych, modelowania struktur związków chemicznych oraz sprawdzania wiedzy uczniów. Dostarczają także określonych porcji informacji w postaci tekstów, obrazów animowanych, z możliwością stosowania w celu korygowania przebiegu procesu uczenia się, w celach samokształceniowych, czy jako pomoc dla uczniów słabszych bądź posiadających zaległości. Idealnie nadają się do tak potrzebnej współczesnej szkole indywidualizacji procesu kształcenia. Dają możliwość wyrównywania szans na zdobycie wiedzy adekwatnie do posiadanego poziomu uczniów. Właściwa organizacja powinna umożliwić wielostronną działalność uczniów oraz respektowanie różnic indywidualnych uczących się [Skrzydlewski, 1991]. Bieżące badania skupione zostały na priorytecie dotyczącym personalizacji kształcenia, czyli dostosowania procedur edukacyjno-wychowawczych do predyspozycji, zdolności i zainteresowań ucznia. Dlatego też wyniki badań, które zostaną zaprezentowane w dalszej części będą dotyczyły stosowania technologii informacyjnej w życiu i w edukacji przez uczniów III klas kończących kształcenie w gimnazjum. Wizja nowoczesnej technologii jest koniecznym elementem systemu wspierania edukacji i środkiem porozumiewania się w każdej szkole. Właściwe i pełniejsze wykorzystanie tego, co niesie ze sobą komputer (IT) jest możliwe tylko wtedy, gdy wszyscy dobrze będą rozumieć jego znaczenie. Dla nauczyciela powinien się stać źródłem dodatkowego i atrakcyjnego środka dydaktycznego wspomagającego nauczanie, a dla ucznia narzędziem ułatwiającym uczenie się oraz motywującym do pracy. Chcąc realizować zaplanowane działania warto zdiagnozować sytuację uczniów we współczesnej szkole w kontekście stosowania środków IT w edukacji, ze szczególnym uwzględnieniem nauczania przedmiotów przyrodniczych oraz w życiu codziennym. Metodologia Głównym celem badań było określenie, w jaki sposób i w jakich obszarach uczniowie kończący edukację w gimnazjum stosują technologię informacyjną w życiu i w edukacji. Zebrane informacje pomogą wskazać obszary zainteresowań, posiadane umiejętności oraz określą potrzebne kierunki zmian w sposobach wykorzystania IT podczas zajęć szkolnych z przedmiotów przyrodniczych (biologii, geografii, chemii i fizyki). Grupę badawczą stanowili uczniowie III klas z 4 gimnazjów miasta Lublina w liczbie 18 9 chłopców i 9 dziewcząt. Badania przeprowadzono w roku szkolnym 211/212. Osoby ankietowane wypełniały kwestionariusz złożony z 22 pytań. Pytania obejmowały dwa obszary. Pierwszy dotyczył stosowania przez gimnazjalistów IT w życiu codziennym i zawierał 9 pytań. Drugi obszar, na który składało się 13 pytań, dotyczył wykorzystania 2

przez gimnazjalistów IT na zajęciach szkolnych z przedmiotów przyrodniczych, jak i w domu oraz wpływu stosowania IT na efekty kształcenia. Celem pierwszej grupy pytań było określenie, w jakich miejscach najczęściej uczniowie korzystają z komputera i ile czasu w tygodniu poświęcają na tę czynność. Dalsze pytania dotyczyły określenia, w jakim celu najbardziej lubią używać komputera, ile lat korzystają z komputera oraz kto nauczył ich posługiwania się tym sprzętem. Uczniowie poproszeni zostali również o określenie poziomu swoich umiejętności, dotyczących korzystania z komputera i Internetu. Celem drugiej grupy pytań było zbadanie na lekcjach, z jakich przedmiotów przyrodniczych nauczyciele stosują środki technologii informacyjnej, czy stosują je do indywidualizacji nauczania lub zalecają stosowanie IT do wykonywania pracy domowej. Interesująca była ocena uczniów, czy lekcje, na których nauczyciele stosują środki IT, np. komputer, Internet, tablicę multimedialną pomagają im w uczeniu się tego przedmiotu. Kolejne pytania dotyczyły określenia celu korzystania z Internetu podczas zajęć lekcyjnych oraz świadomości uczniów na temat zagrożeń wynikających z używania komputera lub Internetu. Następnie zapytaliśmy uczniów, jak często stosują narzędzia IT (edytor tekstu, Internet, arkusz kalkulacyjny, prezentację multimedialną, program graficzny) w uczeniu się podczas zajęć lekcyjnych i do przygotowania się do lekcji. Ostatnia grupa pytań dotyczyła oceny wpływu stosowania IT w edukacji. Gimnazjaliści poproszeni byli o określenie, jaki wpływ ma na nich stosowanie komputera, Internetu, tablicy multimedialnej, wideo, telewizora, DVD podczas zajęć szkolnych oraz na jakiego typu lekcjach z chemii stosowanie IT jest najbardziej skuteczne. Uczniowie mieli też możliwość podania swoich propozycji dotyczących wyobrażeń na temat wykorzystania środków i narzędzi IT na lekcjach chemii. Na koniec gimnazjaliści byli zapytani, czy wykorzystanie IT na lekcjach chemii przez nauczyciela pomaga im w nauce tego przedmiotu oraz jakie mają trudności z wykorzystaniem technologii informacyjnej w uczeniu się w szkole, jak również w domu. Szczegółowo zostaną przeanalizowane wyniki badań z drugiego obszaru. Wyniki badań i dyskusja Zdaniem 75% chłopców i 6% dziewcząt lekcje z przedmiotów przyrodniczych, na których nauczyciele stosują technologię informacyjną, np. komputer, Internet, tablicę multimedialną pomagają w uczeniu się tego przedmiotu są ciekawsze, atrakcyjniejsze i bardziej aktywizujące do nauki. 3

komputer tablica mult. telewizor video DVD inne 7 6 5 4 3 2 27 62 47 37 38 3 31 26 22 18 17 17 17 12 8 8 8 6 7 2 biologia chemia fizyka geografia Rys. 1. Częstotliwość wykorzystywania środków technologii informacyjnej przez nauczycieli przedmiotów przyrodniczych podczas zajęć szkolnych Najczęściej podczas zajęć szkolnych nauczyciele biologii wykorzystują środki technologii informacyjnej. Następnie nauczyciele geografii, chemii i na końcu fizyki. Najczęściej stosowanymi środkami IT są telewizory, następnie DVD, wideo, tablica multimedialna i komputer. Nadal nauczyciele dość często stosują środki dydaktyczne statyczne głównie w formie foliogramów. Widoczne jest, że mała grupa nauczycieli przyrodników wykorzystuje środki IT podczas zajęć. Zdecydowanie większa grupa stosuje środki dydaktyczne tradycyjne, takie jak telewizor, wideo i DVD. Przyczyną takiego stanu może być dostępność materiałów wykorzystywanych w różnych nośnikach. Niski poziom wykorzystania komputera może być spowodowany niedostępnością tego sprzętu w pracowniach przedmiotowych lub brakiem materiałów do zastosowania. 4

18 18 16 14 12 8 6 4 2 7 5 biologia chemia fizyka geografia Rys. 2. Częstotliwość stosowania środków technologii informacyjnej do indywidualizacji nauczania na zajęciach z przedmiotów przyrodniczych Uczniowie rzadko odczuwają stosowanie indywidualizacji nauczania przyrodniczego z wykorzystaniem środków IT. Najwięcej, bo 18% nauczycieli biologii stosuje środki technologii informacyjnej do indywidualizacji nauczania na swoich zajęciach. W następnej kolejności nauczyciele geografii w %, chemii w 7% i najmniej, bo 5% nauczycieli fizyki. Tak niski poziom wykorzystania środków IT do indywidualizacji pracy z uczniami na zajęciach jest niepokojący. Świadczyć to może o braku wypracowanych strategii służących do różnicowania metod i form pracy w zależności od potrzeb uczących się. Jest to jeden z obszarów, który wykorzystany przez nauczycieli pomógłby wyrównać szanse edukacyjne uczniów. Do wykorzystywanych przez nauczycieli przyrodników sposobów indywidualizacji nauczania zaliczymy stosowanie prezentacji, programów i materiałów multimedialnych, w tym filmów. Stosowanie programów multimedialnych lub innego rodzaju wsparcia komputerowego, np. płytek CD dołączanych do programów nauczania, służy pogłębianiu poznawanych zagadnień lub ćwiczeniu nowych umiejętności. Dość powszechnym celem wykorzystania IT na zajęciach jest wizualizacja procesów przyrodniczych poprzez zastosowanie filmów i animacji ukazujących mechanizmy tych procesów. 5

4 35 3 4 3 35 25 2 19 15 5 biologia chemia fizyka geografia Rys. 3. Przedmioty przyrodnicze, z których nauczyciele zadają pracę domową z zastosowaniem komputera lub innych środków technologii informacyjnej Praca domowa związana z wykorzystaniem komputera lub innych środków technologii informacyjnej dotyczy głównie wyszukiwania informacji, przygotowania prezentacji multimedialnych oraz referatów. Najczęściej stosują IT w pracy domowej nauczyciele biologii w 4%, następnie geografii 35%, chemii 3% i fizyki 19%. Wydaje się, że ten obszar jest w małym stopniu zagospodarowany przez nauczycieli. Uczniowie wykazują dużą potrzebę wykorzystywania technologii informacyjnej w uczeniu się. Jeżeli na zajęciach nie mają takiej możliwości ze względu na brak dostępności do komputerów, brak materiałów multimedialnych lub dostępu do Internetu albo zbyt dużą liczebność klas, to korzystanie z IT w domu wydaje się bardzo dobrym rozwiązaniem. Uczniowie mogą w domu pracować indywidualnie bądź w grupach, tak więc będzie to proces aktywnego uczenia się. Uczniowie w zdecydowanej większości odbierają taką formę pracy jako atrakcyjniejszą, ciekawszą i bardziej angażującą niż w wersji tradycyjnej. Efektywność domowej pracy własnej z zastosowaniem IT powinna być większa w porównaniu do tradycyjnej. 6

8 73 7 6 5 4 3 2 49 22 18 18 chłopcy 33 dziewczyny 22 22 9 9 źródło wiedzy pogłębianie zainteresowań ćwiczenie umiejętności sprawdzenie wiedzy nawiązywanie kontaktów Rys. 4. Cele wykorzystywania informacji zawartych w Internecie realizowane podczas zajęć szkolnych z przedmiotów przyrodniczych Wyniki uzyskane w badaniach wskazują, że najważniejszym celem wykorzystywania informacji zawartych w Internecie podczas zajęć przyrodniczych w gimnazjum według 49% chłopców jest zdobywanie wiedzy, następnie pogłębianie zainteresowań i sprawdzanie wiedzy dla 22%, ćwiczenie umiejętności dla 18%, a na końcu nawiązywanie kontaktów dla 9%. Dla dziewcząt na pierwszym miejscu, tak jak dla chłopców, jest również zdobywanie wiedzy, ale w zdecydowanie innej proporcji, ponieważ takie jest zdanie 73% badanych. Następnym celem jest ćwiczenie umiejętności dla 33% dziewcząt, sprawdzanie wiedzy dla 22% i pogłębianie zainteresowań dla 18%. Na końcu dla 9% dziewcząt, tak jak i dla chłopców, znajduje się cel związany z nawiązywaniem kontaktów. Oznacza to, że nauczyciele wykorzystując Internet podczas zajęć szklonych realizują na pierwszym miejscu cele poznawcze, a na drugim kształcące. Cele dotyczące weryfikacji wiedzy i wychowawcze są na dalszym miejscu. 7

8 74 7 6 5 4 3 2 58 49 53 32 44 29 35 33 27 27 18 18 9 Rys. 5. Wpływ stosowania środków technologii informacyjnej podczas zajęć szkolnych z przedmiotów przyrodniczych Dane na wykresie (rys. 5) przedstawiają wpływ stosowania środków technologii informacyjnej podczas zajęć szkolnych z przedmiotów przyrodniczych. Zdaniem 74% dziewcząt stosowanie IT podczas zajęć szkolnych ma największy wpływ na ułatwienie uczenia się, 49% badanych uważa, że wpływa na wzrost zainteresowania przedmiotem, dla 44% skraca czas uczenia się, wg 35% wpływa na rozwój wyobraźni, dla 33% powoduje wzrost aktywności oraz według 18% kształtuje umiejętność pracy. Natomiast dla chłopców wyniki przedstawiają się w inny sposób. Zdaniem 58% chłopców stosowanie IT podczas zajęć szkolnych ma największy wpływ na wzrost zainteresowania przedmiotem, a wg 53% ułatwia uczenie się, 32% badanych uważa, że skraca czas uczenia się, wg 29% wpływa na rozwój wyobraźni, dla 27% powoduje wzrost aktywności i kształtuje umiejętność pracy, a wg 18% badanych motywuje do samodzielnej pracy. Stosowanie IT podczas zajęć szkolnych wg chłopców ma najmniejszy wpływ na ułatwienie samooceny i korekty wg 9% dziewcząt. Oddziaływanie środków technologii informacyjnej na uczących się zależy między innymi od metod ich zastosowania na zajęciach. W przeprowadzanym badaniu podczas zajęć z przedmiotów przyrodniczych uczniowie najczęściej w bierny sposób korzystali z technologii informacyjnej. Korzystanie ze środków IT w indywidualny i aktywizujący sposób należało do rzadkości. Wymienione przez badanych rodzaje oddziaływań są skutkiem bardziej podającego sposobu wykorzystania IT na zajęciach przez nauczycieli niż bezpośredniego stosowania IT przez uczniów. 8

22 11 57 27 zrozumienie materiału wyćwiczenie umiejętności sprawdzanie wiedzy nie ma wpływu Rys. 6. Obszary, na które ma wpływ wykorzystanie technologii informacyjnej na lekcjach chemii Obszary, na które ma wpływ wykorzystanie technologii informacyjnej na lekcjach chemii zdaniem gimnazjalistów, to przede wszystkim zrozumienie materiału (57%), następnie wyćwiczenie umiejętności (27%) uczniów, a na ostatnim miejscu sprawdzanie wiedzy (22%). Zdaniem 11% uczniów wykorzystanie IT na lekcjach chemii nie ma znaczenia. Konieczna wydaje się zmiana sposobów stosowania technologii informacyjnej na lekcjach chemii w celu przełożenia nacisku z przekazywania wiedzy na rozwój umiejętności uczących się. Zamiast metody podającej, a nawet naprowadzająco-poszukującej, podczas której wykorzystywana jest technologia informacyjna, należy przejść na indywidualne lub grupowe formy pracy z komputerem lub tablicą multimedialną, ale pod kierunkiem nauczyciela. 8 7 6 5 4 3 2 27 73 podczas zajęć szkolnych nie tak 22 78 do przygotowania się do zajęć Rys. 7. Trudności gimnazjalistów (dziewcząt) związane z wykorzystaniem technologii informacyjnej w uczeniu się 9

73% dziewcząt ma trudności z wykorzystaniem IT podczas zajęć szkolnych, a 78% podczas przygotowywania się do zajęć. Tylko 27% nie ma problemów ze stosowaniem IT na zajęciach w szkole, a 22% w domu. Do możliwych przyczyn takiej sytuacji można zaliczyć niższy poziom umiejętności komputerowych dziewcząt w porównaniu do chłopców. Może to być spowodowane krótszym czasem korzystania z komputera. Przyczyną może być niechęć do manifestowania ewentualnych trudności, co skutkuje brakiem poprawy i powielaniem dotychczasowych błędów. Często praca na zajęciach z wykorzystaniem komputera to praca w grupach, gdzie nie każdy musi posiadać umiejętności na tym samym poziomie. W efekcie osoba słabsza nie rozwija się. Na podstawie tych danych można wnioskować, że dziewczęta rzadziej od chłopców wykorzystują technologię informacyjną do przygotowania się do zajęć. Chłopcy nie mają trudności związanych z korzystaniem z technologii informacyjnej, zarówno podczas zajęć lekcyjnych, jak i w domu przygotowując się do zajęć. chłopcy dziewczyny 5 4 4 44 49 49 3 2 18 11 poznawcze utrwalające sprawdzające Rys. 8. Skuteczność stosowania środków technologii informacyjnej na różnego rodzajach lekcji chemii Największą skuteczność stosowania środków technologii informacyjnej 49% uczniów zauważyło na lekcjach utrwalających materiał. Natomiast na lekcjach wprowadzających nowy materiał (poznawczych) skuteczność stosowania środków IT oceniana jest na 4% w przypadku chłopców i 44% w przypadku dziewcząt. W przypadku lekcji sprawdzających wiadomości i umiejętności tylko dla 18% chłopców i 11% dziewcząt stosowanie IT było skuteczne. Podsumowując można stwierdzić, że zdaniem uczniów wykorzystanie IT na lekcjach powtórzeniowych i poznawczych dla blisko połowy badanej populacji jest skuteczne. Uczniowie korzystają wówczas z programów multimedialnych, portali edukacyjnych, wsparcia internetowego. Natomiast niską skuteczność stosowania IT na lekcjach sprawdzających wiadomości i umiejętności można wytłumaczyć brakiem dostępu do środków IT, np. komputera w salach przedmiotowych, albowiem w celu weryfikacji wiedzy każdy uczeń musi mieć samodzielny dostęp do stanowiska komputerowego. Dlatego też nauczyciele rzadko stosują takie formy sprawdzania wiedzy, co powoduje niedosyt u uczniów i w ich ocenie niską skuteczność. Natomiast,

współpracując z nauczycielem informatyki nauczyciele przyrodnicy mogą ustalić zasady korzystania z pracowni komputerowej kilka razy w ciągu roku, proponując uczniom elektroniczną formę sprawdzania wiedzy z wykorzystaniem technologii informacyjnej. Na pytanie dotyczące stosowania narzędzi technologii informacyjnej w uczeniu się odpowiedzi chłopców i dziewcząt są porównywalne. Nie ma też różnicy w rodzajach środków wykorzystywanych przez uczniów podczas zajęć lekcyjnych, jak również do przygotowania się do zajęć. Najczęściej stosują edytory tekstu i Internet, bardzo rzadko zaś arkusz kalkulacyjny i program graficzny. Natomiast jako środek IT wykorzystywany do przygotowywania się do zajęć zaliczyli tylko prezentację multimedialną. Chłopcy Dziewczęta 29 42 44 56 29 38 39 51 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Rys 9. Uczniowskie propozycje zmian w związku z wykorzystaniem technologii informacyjnej w szkole 1. Więcej stosowania IT przez nauczycieli na lekcjach 2. Więcej samodzielnego korzystania z IT na zajęciach szkolnych 3. Więcej podstawowej wiedzy dotyczącej możliwości stosowania IT w edukacji 4. Więcej wykorzystywania IT do zabawy 5. Żadne zmiany nie są potrzebne Uzyskane dane pokazują, że 42% chłopców i 56% dziewcząt deklaruje potrzebę stosowania przez nauczycieli na lekcjach technologii informacyjnej. Połowa dziewcząt 51% i 38% chłopców oczekuje więcej samodzielnego korzystania z IT na zajęciach szkolnych. 29% chłopców i 39% dziewcząt potrzebuje więcej podstawowej wiedzy dotyczącej możliwości stosowania technologii informacyjnej w edukacji. Więcej wykorzystywania IT do zabawy oczekuje 44% dziewcząt i 29% chłopców. Może być to spowodowane rodzajami gier wykorzystywanymi przez uczniów. Chłopcy częściej niż dziewczyny grają w gry strategiczne, co pochłania zdecydowanie więcej czasu, a w szkole jednak ten czas jest ograniczony. Dla % gimnazjalistów stosowanie IT na zajęciach jest wystarczające i żadne zmiany nie są potrzebne. Propozycje chłopców i dziewcząt związane z ich wyobrażeniami na temat wykorzystania technologii informacyjnej na lekcjach chemii są zbliżone. Na pierwszym miejscu gimnazjaliści wymienili potrzebę prezentacji filmów edukacyjnych, wykorzystywanie tablic multimedialnych, rozwiązywanie zadań z użyciem programów edukacyjnych, 11

korzystanie z prezentacji multimedialnych oraz pokazy doświadczeń chemicznych. Można zauważyć, że oczekiwania uczniów dotyczą potrzeb związanych z wizualizacją zagadnień chemicznych oraz ćwiczeniem trudnych dla nich umiejętności. Zaznaczona jest również potrzeba gimnazjalistów do rozbudowywania i poszerzania wiedzy. Podsumowanie Wyniki przeprowadzonych badań miały za zadanie pomóc określić obszary zainteresowań gimnazjalistów, posiadane przez nich umiejętności oraz określić potrzebne kierunki zmian w sposobach wykorzystania IT podczas zajęć szkolnych z przedmiotów przyrodniczych (biologii, geografii, chemii i fizyki). W polskiej szkole technologia informacyjna nie pojawiła się na wszystkich przedmiotach. Nie ma też jej integracji z przedmiotami, pomimo iż większość nauczycieli dostrzega taką potrzebę w swojej pracy. Uczniowie rzadko uczestniczą w zajęciach, na których nauczyciele wykorzystują technologię informacyjną w procesie kształcenia przyrodniczego. Większość lekcji prowadzonych jest metodami tradycyjnymi z wykorzystaniem środków dydaktycznych, które znane są od dawna: projektoskop, telewizor i wideo. Do nowoczesnych środków technologii informacyjnej stosowanych na zajęciach z przedmiotów przyrodniczych zaliczymy komputer i tablicę multimedialną, które jednak są sporadycznie wykorzystywane. Nie jest to spowodowane brakiem kompetencji nauczycieli w obszarze technologii informacyjnej, lecz raczej niedostosowaniem warunków szkolnych w celu stałego i systematycznego korzystania nauczycieli z komputera z dostępem do Internetu czy rzutnika multimedialnego. Korzystanie przez uczniów na zajęciach z przedmiotów przyrodniczych z pracowni komputerowej nie jest praktykowane. Dodatkowe problemy związane są również z niedostateczną znajomością obsługi komputera i innych programów oraz małą dostępnością w szkole do aktualnych programów edukacyjnych. Dodatkowo problemem są kwestie organizacyjno-techniczne, np. zbyt duża liczba uczniów w stosunku do liczby komputerów w klasach oraz zbyt krótki czas trwania lekcji. W polskiej szkole najczęściej stosowanymi programami komputerowymi są: programy użytkowe i wspomagające uczenie się, programy multimedialne, oprogramowanie służące do wizualizacji i symulacji oraz prezentacji. Na zajęciach najczęściej komputer wykorzystywany jest do tłumaczenia lekcji uczniom (pokazy, prezentacje), przy czym to nauczyciel przeważnie prezentuje, co nie sprzyja aktywizacji uczniów i świadczyć może o niskim poziomie wiedzy na temat pozostałych narzędzi IT. Z przeprowadzonych badań widoczne są obszary, które można w łatwy sposób zagospodarować w celu stworzenia uczniom możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii tak, aby mogli efektywnie tzn. adekwatnie do swojego poziomu i możliwości zdobywać wiedzę, stosując środki i narzędzia komputerowe priorytet personalizacja kształcenia. Bibliografia Gulińska H.: Strategia multimedialnego kształcenia chemicznego. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1997 12

Kamińska-Ostęp A.: Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych przez nauczycieli przedmiotów przyrodniczych. [W:] Człowiek Media Edukacja. Red. naukowa E. Musiał, I. Pulak. Wydawca: Katedra Technologii i Mediów Edukacyjnych, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 211 Skrzydlewski W.: Właściwości i efektywność mediów interaktywnych. [W:] Wideo interaktywne w kształceniu multimedialnym. Red. W. Strykowski. Wydawca: Zakład Technologii Kształcenia Instytutu Pedagogiki UAM, Poznań 1991 Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 213 dokument przyjęty przez Radę Ministrów. http://www.mswia.gov.pl/portal/szs/495/6271/ [dostęp 5.4.211] Tanaś M.: Edukacyjne zastosowanie komputerów. Wydaw. Żak, Warszawa 1997 13