Teoria WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ Ćwiczenia 1 Podziękowania za udostępnienie materiałów dla dr Gabrieli Grotkowskiej
Podstawowe informacje Tomasz Gajderowicz, Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego www.wne.uw.edu.pl/~tgajderowicz E-mail: tgajderowicz@wne.uw.edu.pl Dyżur: Poniedziałek, godz. 10.00 11.00, sala 216 Kontakt mailowy 2
Plan zajęć 1. Wprowadzenie 2. Model Ricardo (2 zajęcia) 3. Model czynników specyficznych (1 zajęcia) 4. Model Heckschera-Ohlina (2 zajęcia) 5. Nowa Teoria Handlu (2 zajęcia) 6. Polityka handlowa (3 zajęcia) 7. Prezentacje Studentów (2 zajęcia) 8. KOLOKWIUM
Zasady zaliczenia ćwiczeń Obecność na ćwiczeniach z TWM jest obowiązkowa. Zaliczenie ćwiczeń z TWM opiera się na trzech elementach: cotygodniowych kartkówkach, kolokwium końcowym oraz pracy pisemnej (wraz z prezentacją). Przykładowe zadania na kartkówki są układane przez Wykładowców i publikowane na stronach internetowych prowadzących zajęcia. Zadania, jakie otrzymają studenci będą ZBLIŻONE (lecz nie identyczne) do przykładowych. Każda kartkówka oceniana jest w systemie binarnym: zaliczona niezaliczona. Do zaliczenia konieczna jest poprawna odpowiedź na więcej niż połowę pytań. Studenci w grupach 2-osobowych wykonują pracę opartą o dane empiryczne (tematy zostaną przydzielone przez prowadzących w połowie semestru). Studenci przedstawią swoje prace zarówno w formie pisemnej (ok. 5 stron) oraz w formie około 10- minutowej prezentacji podczas ćwiczeń. Na ostatnich zajęciach w semestrze odbędzie się kolokwium pisemne.
Zasady zaliczenia ćwiczeń Warunkiem koniecznym zaliczenia ćwiczeń jest: zaliczenie n 2 kartkówek w semestrze, gdzie n oznacza liczbę przeprowadzonych kartkówek, uzyskanie co najmniej 50% punktów z kolokwium końcowego, uzyskanie co najmniej 50% punktów za pracę empiryczną. Ocena końcowa z ćwiczeń ustalana jest na podstawie łącznej liczby punktów, przy czym punkty z kolokwium stanowią 60% oceny, zaś punkty za pracę empiryczną 40% (łącznie wersja pisemna i prezentacja).
Podręczniki [KO]: Krugman P., M. Obsteld, Ekonomia międzynarodowa. Teoria i polityka, wydanie trzecie zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 - podręcznik podstawowy [M]: Marrewijk Ch. Van, International Trade and the World Economy, Oxford University Press 2012 - głównie Nowa Teoria Handlu, ale nie tylko [JJM]: Michałek J. J., Instrumenty polityki handlowej, mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, PWN 2002 - niezbędny do części o polityce handlowej 6
CZĘŚĆ I:KILKA FAKTÓW O WSPÓŁCZESNYM HANDLU MIĘDZYNARODOWYM 7
Co o handlu międzynarodowym mówią nam nasze dżinsy? A ołówek? https://www.youtube.com/watch?v=tuzpbws9pge 8
Kilka słów o handlu międzynarodowym w ujęciu historycznym Dramatyczne zmniejszenie kosztów transportu i komunikacji były kluczową siłą, która ukształtowała dzisiejszy globalny system handlowy W ciągu ostatnich 30 lat światowy handel towarami i usługami rósł przeciętnie 7% rocznie Między rokiem 1980 a 2011, gospodarki rozwijające się zwiększyły swój udział w światowym eksporcie z 34 procent do 47 procent, a światowym imporcie z 29 procent do 42 procent. Coraz większą rolę odgrywa Azja. Przez wiele lat, handel światowy rósł średnio prawie dwa razy szybciej niż światowa produkcja. Odzwierciedla to rosnące znaczenie międzynarodowych łańcuchów dostaw i stwarza wyzwania w zakresie pomiaru wartości handlu 9
Dynamika światowego handlu 10
Fakty dot. handlu: Kto jest największym eksporterem? Kto najwięcej importuje? Jakie dobra są przedmiotem światowego eksportu i importu? 11
Kto eksportuje? Chiny 12% Całkowita wartość eksportu wszystkich krajów świata (2013): 18784 mld USD USA 8% Pozostałe kraje 50% Rosja 3% Hong Kong 3% Niemcy 8% Japonia 4% Niderlandy 3% Francja 3% Korea 3% Wielka Brytania 3% 12
Kto importuje? USA 12% Całkowita wartość importu wszystkich krajów świata (2013): 18563 mld USD Chiny 10% Pozostałe kraje 48% Niemcy 6% Francja 4% Wielka Brytania Japonia 4% Włochy 3% Korea 3% Niderlandy 3% 4% Hong Kong 3% 13
Czym się handluje? 14
Handel usługami Tradycyjne usługi niehandlowe Usługi transportowe Turystyka Finanse i ubezpieczenia Usługi biznesowe i ich powiązanie ze zjawiskiem outsourcingu/offshoringu 15
Organizacja produkcji i konsumpcji w okresie przedprzemysłowym 16
Skutki rewolucji przemysłowej 17
Skutki rewolucji komunikacyjnej i informatycznej 18
Współczesne problemy z pomiarem strumieni handlu Cena katalogowa: 200-250 mln USD (w zależności od wersji) Przyleciały do Warszawy z USA Czy to jest eksport USA do Polski? 19
Jak mierzyć przepływy handlu? 20
Co kryje się w I-Phone? 21
CZĘŚĆ II: POLSKI HANDLEL ZAGRANICZNY 22
Polska: mała gospodarka otwarta 60 8 50 6 4 40 2 30 0 20-2 -4 10-6 0-8 Eksport (% PKB) Import (% PKB) NX (% PKB, prawa oś) 23
Produkty mineralne Dzieła sztuki, antyki Produkty przemysłu chemicznego Przyrządy i aparatura Materiały i artykuły włókiennicze Tworzywa sztuczne i artykuły z nich Tłuszcze i oleje Obuwie, nakrycia głowy itp. Skóry i artykuły z nich Broń i amunicja; ich części i akcesoria Ścier drzewny; papier lub tektura Produkty pochodzenia roślinnego Artykuły z kamienia, szkła, ceramiczne; Perły, kamienie szlachetne; Drewno i artykuły z drewna; Metale nieszlachetne i artykuły z nich Urządzenia mechaniczne i elektryczne Zwierzęta żywe i produkty z nich Przetwory spożywcze Sprzęt transportowy Artykuły przemysłowe różne Czym się wymieniamy? Ujawniona przewaga komparatywna Polski (2013) 0,060 0,040 0,020 0,000-0,020-0,040-0,060-0,080-0,100 24
Struktura geograficzna handlu zagranicznego Polski (2013) EKSPORT IMPORT inne 35% Niemcy 25% inne 33% Niemcy 21% W. Brytania 3% W. Brytania 6% Czechy 4% Ukraina 3% Szwecja Słowacja 3% 3% Holandia 4% Włochy 4% Rosja 5% Francja 6% Czechy 6% Chiny 9% Belgia 2% USA 3% Holandia 4% Włochy 5% Rosja 12% Francja 4% 25
Czym zajmuje się TWM? 26
Pytania, na które odpowiedzi szuka TWM Czemu kraje handlują? Czemu firmy z różnych krajów ze sobą handlują? Czym się wymieniają? Dobrami (jakimi)? Usługami? A może czynnościami (trade in tasks)? Czynnikami produkcji? Jakie są skutki handlu? Czy handel przynosi społeczeństwom korzyści? Od czego one zależą? Kto traci, a kto zyskuje na handlu? Podział dochodu Jak poprzez handel wpływają na siebie gospodarki różnych krajów? Jak państwo ingeruje w wymianę i jakie ma to skutki? 27
Czemu handlują? Kraje różnią się od siebie. technologią. wyposażeniem w czynniki produkcji W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga Model Ricardo Model Heckscherakomparatywna) motyw dla handlu Ohlina Handel wynika z innych przyczyn, takich jak rosnący korzyści skali produkcji, zamiłowanie konsumentów do różnorodności, a cena nie jest czynnikiem decydującym Nowe teorie handlu Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu 28
Jakie skutki przynosi handel? Korzyści z wymiany Korzyści ze specjalizacji Korzyści skali Postęp technologiczny Koszty dostosowawcze Efekty redystrybucyjne Zmienność i ryzyko 29
MODEL GRAWITACYJNY HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO 30
Rozmiar ma znaczenie: model grawitacyjny Lista największych partnerów handlowych USA: 3 największe gospodarki europejskie w pierwszej dziesiątce (Niemcy, Wielka Brytania i Francja) Dlaczego USA handlują najwięcej z tymi gospodarkami, a nie innymi krajami Europy? 31
Rozmiar ma znaczenie: model grawitacyjny 32
Odległość i granice mają znaczenie 33
Model grawitacyjny: idea Początkowo rozważania ateoretyczne Model grawitacyjny w podstawowej formie: T ij = A Y i Y j /D ij Gdzie: T ij to wartość handlu między krajem i a krajem j A jest stałą (zaraz o jej interpretacji ) Y i to PKB kraju i Y j to PKB kraju j D ij to odległość między krajem i a j W skrócie: handel między krajami i oraz j jest wprost proporcjonalny do iloczynu dochodu obu krajów oraz odwrotnie proporcjonalny do odległości między nimi. 34
Model grawitacyjny handlu międzynarodowego W bardziej ogólnej formie, model grawitacyjny jest estymowany w następującej formie: T ij = A Y ia Y jb /D ij c gdzie a, b oraz c mogą różnić się od 1. Co może być nieco zaskakujące, model grawitacyjny dość dobrze wyjaśnia faktyczne przepływy dóbr między krajami (np. USA - EU) Oszacowania efektu odległości wskazują, iż 1% zmiany odległości miedzy krajami wiąże się, ze spadkiem wymiany handlowej o około 0,7% - 1%. 35
Model grawitacyjny handlu międzynarodowego Inne czynniki mające wpływ na wielkość handlu (poza PKB i odległością): 1. Bliskość kulturowa: kraje powiązane kulturowo zwykle mają także silne więzi ekonomiczne 2. Geografia: zatoki oraz brak gór ułatwiają transport i handel 3. Korporacje transnarodowe: firmy rozlokowane w różnych krajach importują i eksportują dobra w handlu między swoimi oddziałami 4. Granice: konieczność przekraczania granic wiąże się z koniecznością załatwiania formalności i ponoszenia kosztów (jak cła) Istnienie granicy może oznaczać również problem używania różnych języków i walut, co dodatkowo może utrudniać handel Oprócz odległości także fakt istnienia granic wiąże się z koniecznością ponoszenia nakładu czasu i środków dla handlu 36
Model grawitacyjny handlu międzynarodowego 5. Porozumienia handlowe między krajami mają na celu zmniejszenie formalności i opłat celnych, których konieczne jest ponoszenie przy przekraczaniu granic, a tym samym mają prowadzić do wzrostu wymiany Model grawitacyjny może zatem służyć do oceny skutków tworzenia porozumień handlowych: czy porozumienie faktycznie prowadzi do większej wymiany (niż ta która miałaby miejsce bez jego podpisania biorąc pod uwagę PKB obu krajów i odległość między nimi)? 37
Odległość i granice: przykład 38
Odległość i granice: przykład 39
Odległość i granice: przykład Nawet w warunkach istnienia NAFTA i w sytuacji, gdy w USA i Kanadzie mówi się tym samym językiem, granica między krajami powoduje negatywne skutki dla handlu Efekt granicy szacowany jest na odpowiadający 2500 4000 km odległości 40
Przykład z najnowszej literatury Za: J. Hagemejer 41
Przykład z najnowszej literatury Za: J. Hagemejer 42
Do zobaczenia za tydzień 43