Inwentaryzacja zwierząt w sieci transektów na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie zimowym 2010 / 2011 Opracowanie: Pirga Bartosz Prace terenowe: Obwody Ochronne BdPN: Brzegi Górne: Caryńskie: Górny San: Moczarne: Osada: Ustrzyki Górne: Suche Rzeki: Tarnawa: Tarnica: Wołosate: Krawczyk Wojciech, Polakiewicz Tomasz Kopczak Bogusław, Kucharczyk Zbigniew, Kruczelak Jarosław Polakiewicz Tomasz Jackowski Rafał, Krysta Krzysztof, Kwolek Tadeusz, Polechoński Witold, Wojciechowski Maciej Kalinowski Marian, Pirga Bartosz, StrzyŜewski Stanisław Brojek Maksymilian, Kapes Adam, Pietrasz Waldemar, Pirga Bartosz, Styliński Mariusz Amarowicz Michał, Holly Waldemar, Kranz Jacek, Szpiech Stanisław Demko Tomasz, Kopczak Edward, Kucharzyk Stanisław, Tkacz Krzysztof Czarnik Aleksander, Pochyła Hubert Amarowicz Ewelina, Czarnik Aleksander, Jackowski Rafał, Pohyła Hubert, Wiśniewski Włodzimierz, Szpiech Krzysztof Kowalczyk Tadesz, Ratoń Janusz, Szpiech Krzysztof
Obszar inwentaryzacji i zakres prac terenowych Inwentaryzacja objęła 10 obwodów ochronnych na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego o całkowitej powierzchni wynoszącej 28377,56 ha. Podczas prac terenowych związanych z przemieszczaniem się na powierzchnie podlegające inwentaryzacji w Parku zwierzęta liczono równieŝ na obszarach Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany - na trasach dojść do transektów "parkowych" w oddziałach administrowanych przez Nadleśnictwa - bezpośrednio przylegających do granic BdPN. Obszar tych dodatkowych działań objął 2829,79 ha podczas akcji prowadzonej w grudniu 2010 roku oraz 2224,64 ha w lutym 2011 roku (Tab.1,2). Tab. 1. Powierzchnie obwodów ochronnych BdPN, sąsiadujących obszarów nadleśnictw oraz długości przebiegu transektów w grudniu 2010 roku. ID OBWÓD OCHRONNY BdPN / ODDZIAŁY PRZYLEGAJĄCE ADMINISTROWANE PRZEZ NADLEŚNICTWA POWIERZCHNIA [ha] DŁUGOŚĆ PRZEBIEGU TRANSEKTÓW [km] 1 górny san 3764,58 25,4 1a stuposiany 1775,38 10,5 2 tarnica 3512,62 12,0 3 wołosate 2753,35 9,1 4 ustrzyki grn 2866,65 18,2 5 caryńskie 2467,32 11,1 5a lutowiska 570,31 5,4 6 brzegi grn 2174,86 12,0 7 moczarne 3804,94 12,6 8 osada 2781,03 8,8 9 suche rzeki 3014,21 9,5 9a lutowiska 484,10 5,3 10 tarnawa 1238,00 13,5 RAZEM BdPN RAZEM nadleśnictwa 28377,56 2829,79 139,6 21,2 Tab. 2. Powierzchnie obwodów ochronnych BdPN, sąsiadujących obszarów nadleśnictw oraz długości przebiegu transektów w lutym 2011 roku. ID OBWÓD OCHRONNY BdPN / ODDZIAŁY PRZYLEGAJĄCE ADMINISTROWANE PRZEZ NADLEŚNICTWA POWIERZCHNIA [ha] DŁUGOŚĆ PRZEBIEGU TRANSEKTÓW [km] 1 górny san 3764,58 22,7 1a stuposiany 576,39 2,4 2 tarnica 3512,62 12,7 2a stuposiany 593,83 5,4 3 wołosate 2753,35 14,2 4 ustrzyki grn 2866,65 14,6 5 caryńskie 2467,32 7,5 5a lutowiska 570,31 5,4 6 brzegi grn 2174,86 11,1 7 moczarne 3804,94 14,1 8 osada 2781,03 13,1 9 suche rzeki 3014,21 10,2 9a lutowiska 484,10 4,5 10 tarnawa 1238,00 13,4 RAZEM BdPN RAZEM nadleśnictwa 28377,56 2224,64 133,6 17,7
Prace inwentaryzacyjne prowadzono w dwóch terminach w sezonie zimowym 2010 / 2011. Terminy dostosowano do warunków pogodowych warunkując rozpoczęcie działań w momencie upływu 24 godzin od ostatniego opadu śniegu (ponowy). Pierwszą akcję przeprowadzono 16 grudnia 2010 roku wykonując 21 transektów o łączniej długości 139,6 km na obszarze BdPN oraz 21,2 km na obszarze nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany (Ryc. 1). Ryc.1 Rzeczywisty przebieg tras przeprowadzonych transektów w grudniu 2010 roku.
Druga akcja, przeprowadzona w dniu 15 lutego 2011 roku objęła 20 transektów o łącznej długości 133,6 km na obszarze BdPN oraz 17,7 km na obszarze nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany (Ryc. 2). Ryc.2 Rzeczywisty przebieg tras przeprowadzonych transektów w lutym 2011 roku.
Metodyka Zbiór danych terenowych odbywał się wg. metodyki stosowanej przy poprzedniej akcji inwentaryzacyjnej prowadzonej w sezonie zimowym 2009/2010. Dla określenia dokładnych przebiegów i określenia rzeczywistych długości transektów rejestracja tras przejść odbywała się przy pomocy zapisu śladu aktywnego w rejestratorze GPS. KaŜde napotykane przecięcia transektu przez świeŝe tropy zwierząt oznaczano w GPS punktem z kolejnym numerem mającym odniesienie w formularzu obserwacyjnym (Ryc. 3). Ryc.3 Wzór formularza obserwacyjnego. Dane wypełniane w formularzu dotyczyły kolejnych punktów zaznaczanych w GPS i w odniesieniu do nich notowano: a) numer oddziału leśnego; b) kierunek przecinającego transekt tropu; c) gatunek zwierzęcia; d) liczbę tropów / osobników, które przecięły transekt; e) w rubryce "uwagi" wpisywane były ew. wielkości tropu niedźwiedzi oraz dokładne opisy wszystkich istotnych zdarzeń (np. znalezione legowiska, barłogi, ofiary drapieŝników, obserwacje bezpośrednie, itp.). W przypadku tropów, które w zasięgu wzroku zataczały koło notowano tylko pierwsze przecięcia tropów przez transekt. Przy braku pewności co do liczby przecinających transekt tropów podawano wartości min-max liczby zwierząt. Dla określenia dokładnej liczby zwierząt drapieŝnych w grupach przetrapiano odpowiedni odcinek przejścia dla uzyskania pewności w określeniu liczby zwierząt. Dla napotkanych tropów niedźwiedzia mierzono długość oraz szerokość
Wyniki Dla najczęściej odnotowywanych na trasach tropień gatunków ssaków wyznaczono indeksy zagęszczeń (IZ), określające liczbę przecięć tropów na kilometr transektu. JeŜeli transekt w danym miejcu przecinały tropy kilku zwierząt (np. 4 jeleni) przy wyznaczaniu wartości IZ punkt taki traktowano jako jedno przecięcie transektu. Wartości podane w tabeli są wynikiem uśrednienia wszystkich dla danego obwodu indeksów zagęszczeń tropów na transektach (Tab. 3). Tab.3 Średnie wartości indeksów zagęszczeń tropów dla obwodów ochronnych oraz obszarów przylegających.
Indeksy zagęszczeń tropów jeleni Największe średnie wartości indeksów zagęszczeń tropów jeleni uzyskano w następującaych obwodach ochronnych Parku oraz obszarach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany: - Suche Rzeki (obszar przyległy nadleśnictwa IZ=2.51; obwód ochronny BdPN IZ=1.49;); - Osada (IZ= 0.91); - Górny San (obwód ochronny BdPN IZ=0.70; obszar przyległy nadleśnictwa IZ=0.57); - Caryńskie (obszar przyległy nadleśnictwa IZ=0.65; obwód ochronny BdPN IZ=0.43); - Wołosate (IZ=0.39) W obwodach ochronnych Suche Rzeki, Osada, Górny San i Tarnica odnotowano wyraźne, duŝe przyrosty indeksów zagęszczeń z porównaniu z inwentaryzacją prowadzoną w sezonie 2009/2010 (Tab.3, Ryc. 4). Ryc.4 Wykres porównawczy uzyskanych indeksów zagęszczeń tropów jeleni na transektach w sezonach zimowych 2009/2010 oraz 2010/2011. Jednym z podstawowych czynników warunkujących migracje sezonowe jeleni jest dostępność pokarmu, która w okresie zimowym jest limitowana zalegającą pokrywą śniegową. Sezon zimowy 2010/2011 generalnie charakteryzował się stosunkowo niskimi temperaturami średnimi, jednak pokrywa śniegowa była niewielka - co sprzyjało zwierzętom w zdobywaniu pokarmu. W przypadku obwodów ochronnych Suche Rzeki i Osada inwentaryzacja zwierząt kopytnych, na podstawie rejestracji skupisk odchodów na transektach prowadzona
wiosną tego roku (http://www.bdpn.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=918&itemid=183) wskazała na jedne z wyŝszych w Parku zagęszczenia jeleni dla obszaru obwodów, w których wcześniej - zimą zlokalizowane były transekty analizowanej inwentaryzacji (czerwone linie - przebieg transektów zimowych). W kilku kwadratach tych obwodów notowano 25-46 skupisk odchodów na 0.5-kilometrowym transekcie, co przekładało się na zagęszczenia ok. 7-14 osobników/km 2 (Ryc.5 - niebieskie elipsy - lokalizacje kwadratów z wysokimi zagęszczeniami zwierząt). Ryc.5 Liczba skupisk odchodów jeleni rejestrowana na 0.5 km transektach w kwadratach przy wiosennej inwentaryzacji zwierząt kopytnych; w odniesieniu do przebiegu tras zimowych tropień inwentaryzacyjnych fauny (obszar obwodu ochronnego Suche Rzeki i Osada (fragment)).
Tendencja wzrostu indeksów zagęszczeń tropów w obwodach Tarnica i Górny San równieŝ znajduje potwierdzenie w wynikach liczenia skupisk odchodów jeleni na terenie Parku. Szczególnie wyraźna jest ona w obwodzie Tarnica, gdzie w porównaniu z ubiegłym rokiem uzyskano blisko 7 krotny wzrost wartości indeksu. Najbardziej prawdopodobnym wytłumaczeniem tego faktu moŝe być migracja / pozostawanie zwierząt w wyŝej połoŝonych partiach Parku z sąsiadujących obwodów Ustrzyki Górne i Wołosate - gdzie tej zimy odnotowano niŝsze niŝ w poprzednim roku indeksy zagęszczeń jeleni. Tendencję spadkową zaobserwowano równieŝ w obwodzie Caryńskie, gdyŝ jelenie przebywały wtedy w większej liczbie na SW stokach Magury Stuposiańskiej w sąsiadujących z Parkiem oddziałach leśnych Nadleśnictwa Lutowiska i Stuposiany - na co wskazuje analiza indeksów dla transektów w obwodzie Caryńskie i przylegającym obszarze (Caryńskie IZ=0.43; obszar przyległy nadl. Lutowiska IZ=0.65). Generalnie uzyskany rozkład wartości indeksów zagęszczeń w obwodach ochronnych i obszarach przylegających dobrze koresponduje z obszarem koncentracji jeleni wyznaczonym dla BdPN na podstawie inwentaryzacji zwierząt kopytnych metodą liczenia skupisk odchodów w sezonie 2011 (Ryc. 6). Ryc. 6. Wartości indeksów zagęszczeń tropów jeleni w poszczególnych obwodach ochronnych na tle obszarów ich koncentracji (zaciemnione) na terenie objętym inwentaryzacją.
Indeksy zagęszczeń tropów saren Największe średnie wartości indeksów zagęszczeń tropów saren uzyskano w następującaych obwodach ochronnych Parku oraz obszarach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany: - Obszar przyległy nadleśnictwa Lutowiska do obwodu ochronnego Caryńskie (IZ=0.46); - Wołosate (IZ= 0.37); - Osada (IZ = 0.30); - Ustrzyki Górne, Górny San (IZ=0.22); (Tab.3, Ryc.7); Ryc.7 Wykres porównawczy uzyskanych indeksów zagęszczeń tropów saren na transektach w sezonach zimowych 2009/2010 oraz 2010/2011. Porównując wyniki z poprzednią inwentaryzacją uzyskano potwierdzenie iŝ obwody ochronne Wołosate, Osada i Ustrzyki Górne są głównymi obszarami występowania saren w Parku. W roku bieŝącym odnotowano spadek indeksów w Ustrzykach na rzecz obwodu Wołosate. Zjawisko to wydaje się zrozumiałe z uwagi na sąsiedztwo obwodów będące w obszarze wysokich zagęszczeń w jednolitym, blisko połoŝonym kompleksie leśnym (Ryc. 8 - elipsa niebieska). Na uwagę zasługuje fakt odnotowania wysokiego indeksu zagęszczeń w obwodzie Górny San (przy poprzedniej inwentaryzacji nie odnotowano tam przecięć tropów saren przez realizowane transekty). Fakt ten równieŝ zjajduje odzwierciedlenie w rozkładzie stref koncentracji uzsykanym dzięki wiosennej inwentaryzacji zwierząt kopytnych (Ryc.8 - elipsa zielona).
Ryc. 8. Wartości indeksów zagęszczeń tropów saren w poszczególnych obwodach ochronnych na tle obszarów ich koncentracji (zaciemnione) na terenie objętym inwentaryzacją. Indeksy zagęszczeń tropów dzików W sezonie 2010/2011 nastąpił wyraźny wzrost liczebności dzików. Wszystkie informacje uzyskiwane przy zastosowaniu metod inwentaryzacyjnych, obserwacji bezpośrednich zwierzyny oraz pośrednich obserwacji składu diety i ofiar drapieŝników potwierdzają taką tezę. W uzyskanych wynikach zaobserwowano wyraźny wzrost indeksów zagęszczeń tropów dzików w stosunku do ubiegłej inwentaryzacji w większości obwodów ochronnych BdPN. Największe średnie wartości indeksów zagęszczeń tropów dzików uzyskano w następującaych obwodach ochronnych Parku oraz obszarach przyległych nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany: - Wołosate (IZ= 0.76); - Ustrzyki Górne (IZ=0.69); - Obszar przyległy nadleśnictwa Stuposiany do obwodu ochronnego Tarnica (IZ=0.56); - Suche Rzeki (IZ = 0.53); - Górny San (IZ=0.46); (Tab.3, Ryc.9);
Ryc.9 Wykres porównawczy uzyskanych indeksów zagęszczeń tropów dzików na transektach w sezonach zimowych 2009/2010 oraz 2010/2011. Zaobserwowana w trakcie poprzednich lat mocniej rozerwana - "wyspowa" struktura głównych obszarów występowania dzików w BdPN uległa rozszerzeniu - łącząc się w większe strefy (Ryc.10). W czterech obwodach ochronnych Parku (Suche Rzeki, Moczarne, Caryńskie i Tarnica) zanotowano w odróŝnieniu od roku ubiegłego tropy dzików na transektach - w przypadku Suchych Rzek osiągając wysoką wartość indeksu zagęszczeń tropów. Nie oznacza to oczywiście, Ŝe w poprzednich latach dzików tam wogóle nie było gdyŝ stosując inne metody inwentaryzacyjne określano w przypadku Suchych Rzek dość wysokie zagęszczenia zwierząt, dla Tarnicy mniejsze. W przypadku Caryńskiego i Moczarnego zarówno prowadzona w 2009 roku inwentaryzacja zwierząt kopytnych oraz w 2010 roku zimowe liczenia nie wykazały obecności dzików. Dopiero tegoroczene prace zimowe oraz wiosenne wykazały obecność dzików w tych obwodach (Tab. 4). Tab.4 Porównanie wyników inwentaryzcji dzików przy zastosowaniu dwóch metod dla obwodów ochronnych Caryńskie, Tarnica, Suche Rzeki INWENTARYZACJA SKUPISK OBWÓD OCHRONNY ODCHODÓW NA TRANSEKTACH [średnia liczba dzików / km 2 ] INWENTARYZACJA TROPÓW NA TRANSEKTACH [IZ - indeks zagęszczeń tropów / km transektu] rok 2009 rok 2011 rok 2010 rok 2011 Caryńskie 0.00 1.06 0.00 0.20 Tarnica 0.16 0.23 0.00 0.14 Suche Rzeki 0.46 0.59 0.00 0.53 Moczarne 0.00 0.03 0.00 0.04
Ryc.10 Wartości indeksów zagęszczeń tropów dzików w poszczególnych obwodach ochronnych na tle obszarów ich koncentracji (zaciemnione) na terenie objętym inwentaryzacją. Stwierdzenia tropów i obserwacje Ŝubrów W wyniku inwentaryzacji prowadzonej w grudniu 2010 roku Ŝubry zlokalizowano w obwodach ochronnych Górny San - Tarnawa (oraz obszarze Nadleśnictwa Stuposiany z nimi sąsiadującym; Ryc. 11) i Osada. Podczas akcji w lutym 2011 nie odnotowano tropów Ŝubrów na trasach realizowanych transektów (Tab. 5). Tab.5 Stwierdzenia Ŝubrów na trasach transektów realizowanych w grudniu 2010 roku na obszarze BdPN i obszarach przyległych nadleśnictw. ID OBWÓD OCHRONNY NUMER ODDZIAŁU LICZBA OSOBNIKÓW UWAGI 1 Tarnawa 279 6 3 byki, 2 krowy, 1 cielak Górny San / 281, 6 2 obszar nadl. Stuposiany 286 (nadl.stuposiany) 3 Górny San 74 5 4 Tarnawa 61 17-18 5 Osada 191 1
Ryc.11 Obszar lokalizacji Ŝubrów (oddziały leśne - czerwona linia) na terenie obwodu ochronnego Górny San, Tarawa i obszarze Nadl.Stuposiany Zanotowane w trakcie inwentaryzacji na powyŝszym obszarze lokalizacje grup osobników (6 sztuk - niebieska elipsa oraz 17-18 i 5 sztuk - pomarańczowa elipsa) wskazują na obserwowany od pewnego czasu rozdział stada na dwie grupy. Całkowita liczba zaobserwowanych tropów / osobników w trakcie inwentaryzacji zimowej wyniosła 24 sztuki. Wyniki niezaleŝnie prowadzonej inwentaryzacji zwierząt kopytnych na podstawie rejestracji skupisk odchodów na transektach wiosną 2011 roku wskazały na występowanie 28 osobników na opisywanym obszarze. Drugim obszarem gdzie odnaleziono tropy Ŝubrów był obwód ochronny Osada (Ryc. 12). Na prowadzonym transekcie odnotowano jego przecięcie przez jednego osobnika w oddziale zaznaczonym czerwoną linią. W tym przypadku równieŝ inwentaryzacja na podstawie rejestracji skupisk odchodów wskazała na występowanie w obwodzie Osada 1 osobnika na obszarze zaznaczonym pomarańczowym kwadratem.
Ryc.12 Obszar lokalizacji Ŝubrów (czerwona linia) na terenie obwodu ochronnego Osada. Podczas obydwu terminów inwentaryzacji zimowej w obwodzie ochronnym Suche Rzeki nie odnotowano tropów Ŝubrów pochodzących z grupy "Tworylne"..
Stwierdzenia tropów wilków W ramach akcji inwentaryzacyjnych, prowadzonych w grudniu 2010 roku oraz lutym 2011 roku odnotowano duŝą aktywność wilków. DrapieŜniki odnotowano w 8 z 10 obwodów ochronnych Parku (oprócz obwodów Brzegi Górne i Tarnawa) oraz na obszarze Nadleśnictwa Lutowiska - przylegającym do obwodu BdPN Suche Rzeki. Przy kaŝdym napotkanym przecięciu tropów przez transekt określano liczbę drapieŝników - przetrapiając odpowiedni fragment przejścia wilków dla uzyskania pewności co do liczby obserwowanych śladów. Uzyskane wyniki przedstawiono na rycinie (Ryc. 13). Ryc.13 Rozmieszczenie tropów oraz liczby zwierząt dla trzech watah wilczych zachodzących na obszar BdPN, podczas prowadzenia inwentaryzacji w grudniu 2010 oraz lutym 2011 roku. Obszary ograniczone na czerwono to oddziały leśne, w których zlokalizowano wilki i określono liczbę osobników. Na obszarze inwentaryzacji w ramach dwóch akcji zlokalizowano 3 watahy wilcze - zachodzące na obszar BdPN. Wyznaczone w ramach tego opracowania obszary - przyporządkowane watahom - wchodzą w skład ich areałów - nie są to jednak całkowite wielkości areałów, będące w rzeczywistości większymi niŝ na przedstawionej mapce obszarami. Wyniki inwentaryzacji zimowej potwierdziły liczebności dwóch watah: Ruska - 6 osobników; Negrylowska - 3 osobniki. Wielkość watahy "Stuposiańska" w sezonie zimowym 2010/2011 wyniosła 8
osobników (B.Pirga, "Monitoring zwierząt drapieŝnych zachodzących na obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie 2010/2011"). W ramach analizowanej inwentaryzacji prawdopodobnie odnotowano 5 osobników z tej grupy - w północnej częsci obwodu ochronnego Ustrzyki Górne (niebieska strzałka). Obszar okalający Ustrzyki Górne (wykropkowany) dotyczy terenu nakładania się areałów 3 watah wilczych - tam teŝ występuje największy problem z klasyfikacją odnajdywanych śladów w terenie. Przykładowo, w tym obszarze leŝą stwierdzenia 5 wilków (pomarańczowa strzałka). W tym przypadku jednak nie było problemu z przynaleŝnością tropów - gdyŝ w następnym dniu po inwentaryzacji przetropiono wilki pomiędzy Ustrzykami Dolnymi a Górną Wetlinką (obwód BdPN Osada) - potwierdzając przynaleŝność tropów (B.Pirga, dane niepublikowane). Stwierdzenia tropów rysi W trakcie obydwóch akcji inwentaryzacyjnych nie stwierdzono tropów rysi przecinających prowadzone transekty. Stwierdzenia tropów niedźwiedzi Podczas działań inwentaryzacyjnych tropy niedźwiedzia odnotowano w grudniu 2010 na obszarze obwodu ochronnego Suche Rzeki i obszaru przyległego Nadleśnictwa Lutowiska w dolinie potoku Hylatego i stokach Jaworników (Ryc. 14). Ryc.14. Obszar grudniowej aktywności niedźwiedzia podczas prac inwentaryzacyjnych na terenie obwodu ochronnego Suche Rzeki i obszaru Nadleśnictwa Lutowiska
W sezonie zimowym 2010/2011 aktywność niedźwiedzi odnotowano ponadto w obwodach BdPN: Caryńskie, Moczarne, Górny San i Ustrzyki Górne. Zaobserwowano stosunkowo długie okresy gawrowania, przy braku stwierdzeń tropów niedźwiedzi (II połowa grudnia 2010 - I połowa stycznia 2011; I połowa lutego 2011) oraz w poprzedzających i późniejszych okresach duŝą aktywność samic z młodymi (B.Pirga, "Monitoring zwierząt drapieŝnych zachodzących na obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego w sezonie 2010/2011"). Indeksy zagęszczeń tropów lisów Uśrednione wartości indeksów zagęszczeń tropów lisów wahały się w granicach min. 0,27 dla obwodu Caryńskie do max. 2,06 dla obwodu Suche Rzeki (Ryc. 15). Ryc.15 Wykres porównawczy uzyskanych indeksów zagęszczeń tropów lisów na transektach w sezonach zimowych 2009/2010 oraz 2010/2011. W porównaniu z rokiem ubiegłym w 9 z 10 obwodów ochronnych odnotowano wzrost indeksów; w obwodach Suche Rzeki i Moczarne - znaczny - w stosunku do wyników poprzedniej inwentaryzacji. W przypadku lisów obserwowany wzrost wartości indeksów, pomimo rzeczywiście obserwowanego wzrostu liczebności tych drapieŝników jest trudym do interpretacji wynikiem. Obserwacje terenowe wskazują na duŝą aktywność tych zwierząt, które często poruszają się bardziej utartymi szlakami - intensywnie klucząc w poszukiwaniu pokarmu w obrębie swoich areałów. Takie zachowanie generuje wielokrotne przecinanie tras transektów - poza zasięgiem wzroku obserwatora, czego wynikiem moŝe być wielokrotne notowanie przecięć przez tego samego osobnika i zawyŝanie wartości indeksu. Oczywiście podobna sytuacja dotyczy często wilków i niedźwiedzi, rzadziej rysi - jednak w ich przypadku
oprócz tropień samych przejść podczas akcji inwentaryzacyjnych (dla dokładnego określenia liczby osobników) prowadzi się intensywne tropienia zimowe oraz zbiór wszelkich informacji okazjonalnych oraz próbek genetycznych podczas całego sezonu. Rozkład uśrednionych wartości indeksów zagęszczeń na obszarze BdPN oraz terenach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany prezentuje rycina (Ryc.16). Ryc.16 Wartości indeksów zagęszczeń tropów lisów w poszczególnych obwodach ochronnych BdPN i obszarach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany.
Indeksy zagęszczeń tropów kun W odniesieniu do poprzedniego roku odnotowano wzrost wartości indeksów dla 4 obwodów ochronnych BdPN. Uśrednione wartości indeksów zagęszczeń tropów kun wahały się w granicach min. 0,03 dla obwodu Tarnawa do max. 1,18 dla obwodu Suche Rzeki - gdzie nastąpił największy przyrost w stosunku do roku ubiegłego (Ryc. 17). Ryc.17 Wykres porównawczy uzyskanych indeksów zagęszczeń tropów lisów na transektach w sezonach zimowych 2009/2010 oraz 2010/2011. Rozkład uśrednionych wartości indeksów zagęszczeń na obszarze BdPN oraz terenach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany prezentuje rycina (Ryc.18).
Ryc.18 Wartości indeksów zagęszczeń tropów kun w poszczególnych obwodach ochronnych BdPN i obszarach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany. Indeksy zagęszczeń tropów zajęcy Uśrednione wartości indeksów zagęszczeń tropów zajęcy osiągnęły maksima w obwodach: Brzegi Górne (IZ=1,29), Górny San (IZ=0,56), Osada (IZ=0,48) i Caryńskie (IZ=0,30) (Ryc. 18).
Ryc.19 Wykres porównawczy uzyskanych indeksów zagęszczeń tropów lisów na transektach w sezonach zimowych 2009/2010 oraz 2010/2011. Ryc.20 Wartości indeksów zagęszczeń tropów zajęcy w poszczególnych obwodach ochronnych BdPN i obszarach przyległych Nadleśnictw Lutowiska i Stuposiany.