WPŁYW POŻARÓW NA LASY - POLSKA 2016 ROK

Transkrypt

1 WPŁYW POŻARÓW NA LASY - POLSKA 2016 ROK Józef Piwnicki i Ryszard Szczygieł 1. Zagrożenie pożarowe w sezonie 2016 r. Warunki pogodowe miały wpływ na kształtowanie się zagrożenia pożarowego w lasach i występowanie pożarów w 2016 roku. Były one ogólnie mniej sprzyjające powstawaniu pożarów niż w roku poprzednim. Na rycinach 1-5 przedstawiono przebieg wartości temperatur powietrza, opadów atmosferycznych, wilgotności ściółki sosnowej, wilgotności względnej powietrza i ogólnokrajowego stopnia zagrożenia pożarowego lasu (OSZPL) na tle pożarów powstałych w sezonie palności (kwiecieńwrzesień) w 2016 roku. Średnie miesięczne temperatury powietrza na terenie całego kraju w 2016 r. były wyższe o około 0,6 C od średnich wieloletnich z lat i wyniosły 16,7 C o godzinie 9.00 i 21,7 C o godzinie Były one prawie takie same jak w roku 2015, kiedy wynosiły one odpowiednio: 16,5 C i 21,6 C. Kwiecień był najchłodniejszym miesiącem (bardzo zbliżonym do kwietnia roku poprzedzającego), gdyż temperatura o godzinie 9.00 wyniosła 9,2 C, a o godzinie ,0 C. W maju temperatura była wyższa o około 8 C i wyniosła dla obu terminów obserwacji odpowiednio: 17,2 C i 21,7 C. Czerwiec był najcieplejszym miesiącem, gdyż temperatura wzrosła do wartości 20,5 C o godzinie 9.00 i 24,5 C o godzinie Temperatury lipcowe były nieco niższe, przyjmując odpowiednio wartości 20,2 C i 24,0 C. W sierpniu nastąpił spadek temperatury powietrza. O godzinie 9.00 wyniosła ona 18,3 C, a o godzinie ,2 C. Wrzesień przyniósł dalszy spadek temperatury, która obniżyła się do 14,7 C rano i do 22,5 C po południu. Rycina 1. Temperatura powietrza i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 2016 r. Średni dobowy miesięczny opad atmosferyczny w sezonie palności 2016 roku wyniósł 1,7 mm i był niższy o 1,0 mm od średniej wieloletniej obejmującej lata Był on nieco wyższy o 0,2 mm od średniej roku 2015, który charakteryzował się najniższą wartością średniego miesięcznego opadu w ostatnich 16 latach. W kwietniu średnia dobowa wielkość opadu wyniosła 1,3 mm i była ona prawie taka sama, jaką notowano w tym miesiącu w latach W maju opadów było nieznacznie mniej, gdyż wartość miesięczna była o 0,1 mm niższa. Była ona zdecydowanie niższa od średniej wieloletniej, która wynosiła 3,0 mm. W czerwcu średnia miesięczna opadu wzrosła prawie dwukrotnie, osiągając 1

2 poziom 2,3 mm na dobę. Lipiec odznaczał się największą ilością opadów w analizowanym okresie i wyniósł 2,9 mm. Był on wyższy od tego, który wystąpił w latach ubiegłych , ale niższy o 0,4 mm od średniej wieloletniej. Maksymalny opad dobowy nie tylko dla tego miesiąca, ale także dla sezonu palności 2016 r. wystąpił 15 lipca (17,2 mm). Sierpień był bardziej deszczowym niż rok wcześniej (0,7 mm), bo średni dobowy opad był trzykrotnie większy (2,1 mm). Wrzesień okazał się miesiącem z najmniejszą ilością opadów atmosferycznych w całym sezonie 2016 roku. Średnia dobowa wielkości opadu wyniosła 0,7 mm i była najniższa w ostatnich 16 latach. Rycina 2. Wielkość opadu atmosferycznego i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 2016 r. Średnie wartości wilgotności ściółki sosnowej Pinus sylvestris L. (wskaźnikowego materiału palnego) dla całego sezonu były zbliżone do średnich wieloletnich i średniej z roku Wyniosły one 29,9% o godzinie 9.00 i 24,1% o godzinie Wilgotność ściółki w sezonie palności 2016 r. zawierała się w przedziałach: 24,7-33,9% o godzinie 9.00 oraz 19,6-28,1% o godzinie Progiem zapalności ściółki sosnowej jest wilgotność przekraczająca 30%. Najniższe wilgotności ściółki dla obu terminów pomiarów wystąpiły w maju (24,7% i 19,6%) oraz we wrześniu (25% i 19,7%), a najwyższe w lipcu (33,9% i 28,1%) i sierpniu (33,9% i 27,5%). Średnia wilgotność względna powietrza dla sezonu palności 2016 roku była taka sama, jak średnia wieloletnia z lat i wyniosła 75,9% o godzinie 9.00 oraz 54,9% o godzinie Niewiele także odbiegała od średnich wartości w sezonach palności lat W kwietniu średnia wilgotność powietrza wyniosła 76% rano i 54% po południu. Najniższe średnie wilgotności względne powietrza w roku 2016 wystąpiły w maju i czerwcu. O godzinie 9.00 zawierały się w zakresie 67,9-67,8%, a o godzinie od 49,8 do 52%. W kolejnych miesiącach nastąpił wzrost wilgotności względnej powietrza o godzinie 9.00 od 76,8% w lipcu, 81% w sierpniu, do najwyższego poziomu w analizowanym okresie, wynoszącego 85,9% we wrześniu. Natomiast o godzinie obserwowano odwrotną tendencję, gdyż wilgotność względna powietrza malała od wartości 60,3% w lipcu, 59% w sierpniu do 53,7% we wrześniu. 2

3 Rycina 3. Wilgotność ściółki i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 2016 r. Rycina 4. Wilgotność względna powietrza i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 2016 r. Sezon palności 2016 roku charakteryzowało małe zagrożenie pożarowe w porównaniu do sezonu poprzedniego, jak i danych wieloletnich. W roku 2016 dokonano zmiany metody ustalania zagrożenia pożarowego, stąd też bezpośrednie porównywanie obecnych wyników z danymi z lat poprzednich nie jest w pełni uprawnione. Ogólnopolski stopień zagrożenia pożarowego lasu (OSZPL) w 2016 r. był niski i wyniósł 0,8 o godzinie 9.00 oraz 1,2 o godzinie Najwyższe wartości OSZPL (od 1,2 do 1,4) odnotowano w maju i czerwcu, a najniższe w lipcu i sierpniu ( od 0,6 do 0,9). Procentowy wskaźnik występowania 3. stopnia zagrożenia pożarowego lasu w sezonie był także niski i średnio wyniósł 1,5% o godzinie 9.00 oraz 12,5% o godzinie Najwyższy udział 3. stopienia zagrożenia odnotowano o godzinie w czerwcu (19%), maju (17,5%) i wrześniu (17,3%). Dla 3

4 przykładu w 2015 r. średni udział 3. stopnia zagrożenia dla sezonu wyniósł 34%, a jego najwyższy udział był w sierpniu, tj. 67%. Rycina 5. Ogólnokrajowy stopień zagrożenia pożarowego lasu i liczba pożarów lasu w sezonie pożarowym 2016 r. 2. Występowanie pożarów i spalona powierzchnia lasów W roku 2016 powstało pożarów (3 545 lasów i innych obszarów naturalnych), o mniej niż w 2015 roku (12 257), a spaleniu uległo ha (862 ha lasów i 589 ha innych obszarów naturalnych), o ha mniej niż w roku ubiegłym (5 510 ha) - tabela 1 i rycina 8. Najbardziej palnym miesiącem był maj (24,7% pożarów, tj ), następnie czerwiec (21%), kwiecień (14,8%) i wrzesień (14,6%) - rycina 6. W sezonie palności (kwiecień-wrzesień) powstało łącznie 90,6% pożarów, a najmniej było ich w sierpniu (7,4%) i lipcu (8%). Rycina 6. Występowanie pożarów lasu w Polsce w poszczególnych miesiącach w latach

5 Najwięcej pożarów, podobnie jak w ubiegłym roku, było na terenie województwa mazowieckiego ( ,4% ogólnej liczby) - ryciny Najmniej pożarów wystąpiło w województwie opolskim (85), małopolskim (97) i warmińskomazurskim (114). Największe powierzchnie spalone lasów odnotowano w następujących województwach: - mazowieckie (306 ha), - podlaskie (230 ha), - śląski (138 ha) Najmniejsza powierzchnia spalona lasów była w województwie opolskim (13 ha) i małopolskim (27 ha). Małe pożary lasu, tj. o powierzchni mniejszej i równej 1 ha, stanowiły 95,97% wszystkich pożarów lasu w 2016 r. (ryc. 7), z powierzchnią spaloną wynoszącą 43,42%. Pożary średnie, tj. o wielkości powyżej 1 ha i mniejszej od 10 ha, stanowiły 36,95% powierzchni spalonej, których liczba wynosiła tylko 3,9%. Ponadto w 2016 r. było 6 pożarów dużych (9,3% powierzchni spalonej) i 1 bardzo duży (10,34% powierzchni spalonej). Rycina 7. Rozkład liczby pożarów według wielkości powierzchni spalonej w Polsce w latach

6 Rycina 8. Ogólna liczba pożarów lasu i powierzchnia spalona w Polsce w latach Rycina 9. Liczba pożarów lasu i powierzchnia spalona w poszczególnych województwach w Polsce w 2016 r. 6

7 Rycina 10. Liczba pożarów lasu i powierzchnia spalona w poszczególnych województwach w Polsce w 2015 r. Tabela 1. Dane o pożarach lasu w Polsce w latach Liczba pożarów Spalona powierzchnia (ha) Rok Inne obszary Inne obszary Lasy naturalne Razem Lasy naturalne Razem , , , , , , , , , ,26 767, , , , , , , , ,42 478, , ,90 733, , , , , ,37 588, ,05 7

8 Rycina 11. Rozkład występowania pożarów lasu w poszczególnych województwach w latach Przyczyny pożarów Główną przyczyną pożarów lasu była działalność człowieka, w tym podpalenia stanowiły prawie połowę wśród nich (43,09%), następnie zaniedbania 28,64% i wypadki 7,89%, natomiast nieznane przyczyny stanowiły 19,32% (ryc. 12). Rycina 12. Rozkład liczby pożarów lasu według przyczyny ich powstawania w Polsce w latach

9 4. Sprzęt do gaszenia pożarów i kampanie informacyjne Lasy Państwowe dysponowały następującym sprzętem gaśniczym: 32 samolotami gaśniczych i 1 śmigłowcem (gasiły one 364 pożary lasu oraz 227 zagrożeń pożarowych dla lasu, dokonując 951 zrzutów środków gaśniczych), 361 lekkimi samochodami patrolowo-gaśniczymi, 9 samochodami średnimi i ciężkimi, 257 motopompami. Sprzętem gaśniczym Lasów Państwowych ugaszono 5% wszystkich pożarów, a pozostałe gasiły jednostki Państwowej Straży Pożarnej i ochotnicze straże. W jednostkach organizacyjnych LP w 2016 roku w ramach działań informacyjnych i propagandowych: przeprowadzono ponad 11 tys. pogadanek w szkołach, na koloniach i obozach; zorganizowano 239 konkursów poświęconych ochronie przeciwpożarowej lasu; przekazano ponad tysiąc komunikatów o zagrożeniu pożarowym i zasadach bezpiecznego zachowania się w lesie w środkach masowego przekazu; rozpowszechniono ponad 108 tysięcy plakatów, ulotek informacyjnych, kalendarzy dotyczących pożarów lasu; wystawiono około 4 tysiące tablic informacyjnych. 5. Profilaktyka przeciwpożarowa Na obszarach leśnych zarządzanych przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe prowadzono prace przeciwdziałające możliwości powstania i rozprzestrzeniania się pożarów, odnawiając 4 355,32 km pasów przeciwpożarowych, zakładając 35,92 km nowych pasów oraz uporządkowano las na powierzchni 21,9 tys. ha, zmniejszając ilość łatwopalnej biomasy. W skład systemu obserwacyjnego LP wchodziło: 666 naziemnych dostrzegalni przeciwpożarowych, w tym 257 (38,59%) wyposażonych w kamery telewizyjne, 7 samolotów patrolowych i 1 śmigłowiec, 361 lekkich samochodów patrolowych, z których 359 było wyposażonych w moduły gaśnicze. Efektywność wykrywania pożarów w PGL LP przez dostrzegalnie przeciwpożarowe wyniosła 32%, samoloty wykryły 1% pożarów, a osoby postronne 60%. Pozostałe 7% pożarów wykryły patrole przeciwpożarowe i pracownicy LP. Sieć łączności i alarmowania w Lasach Państwowych stanowiło: radiotelefonów, w tym bazowych, przewoźnych i nasobnych oraz 96 przemienników na pasmo PSP. Zaopatrzenie w wodę dla celów gaśniczych zapewniało punktów poboru wody, w ok. 4,5 tys. naturalnych i ponad 2,5 tys. sztucznych. Ponadto wodę zapewniało ponad 4,8 tys. hydrantów zlokalizowanych w sąsiedztwie lasów. Koszty ochrony przeciwpożarowej Lasów Państwowych w 2016 r. wynosiły 82,4 mln zł. Krajowy System Informacji o Pożarach Lasów dostępny jest pod adresem natomiast mapy zagrożenia pożarowego, aktualizowane codziennie od marca do końca października (o godz. 9:00 i 13:00) pod adresem 9