Wyniki monitoringu dużych drapieżników na obszarze otuliny BdPN w gminie Cisna realizowanego w okresie październik 2016 styczeń 2017.

Transkrypt

1 Lutowiska Opracowanie i analizy: Bartosz Pirga Prace terenowe: Robert Gatzka, Paulina Kopacz, Bartosz Pirga Wyniki monitoringu dużych drapieżników na obszarze otuliny BdPN w gminie Cisna realizowanego w okresie październik 2016 styczeń Dotychczasowe działania monitoringowe prowadzono na obszarze 58 km 2, obejmującym otulinę Bieszczadzkiego Parku Narodowego (Ryc.1). Opisywany obszar charakteryzuje występowanie kompletu dużych drapieżników (wilk, niedźwiedź, ryś i żbik) w strefach wysokich zagęszczeń zwierząt kopytnych stanowiących ich naturalną bazę pokarmową. Charakter współwystępowania populacji drapieżników i ofiar na tym terenie związany jest z użytkowaniem terenów chronionych (Bieszczadzki Park Narodowy) oraz przyległych otuliny BdPN (obszar na którym realizowany jest monitoring). Na terenie otuliny BdPN w gminie Cisna (na linii miejscowości Wetlina Cisna) występuje szereg niekorzystnych zjawisk związanych z działalnością człowieka (intensywna zabudowa rekreacyjna, gospodarka leśna i łowiecka), które wpływają na funkcjonowanie populacji zwierząt terytorialnych pomiędzy terenem Parku Narodowego i otuliny w obrębie areałów. Ryc.1 Dotychczasowy obszar monitoringu drapieżników Dotychczasowe działania monitoringowe objęły (Ryc.2): a) tropienia na śniegu km ( km wilki; 7,907 km niedźwiedzie; km rysie); b) stwierdzenia punktowe śladów bytowania drapieżników (m.in. tropy, znakowanie, ofiary) 174 punkty (92 wilki; 18 rysie; 56 niedźwiedzie; 8 ofiary); c) montaż fotopułapek 21 lokalizacji; c) stwierdzenia punktowe zaburzeń generowanych działalnością ludzką (np. ambony, nęciska) 32 punkty; d) inwentaryzacje (dotychczas pierwsza zaplanowana inwentaryzacja przy współudziale wolontariuszy); przeprowadzono poszukiwanie śladów bytowania drapieżników i tropienia na 11 transektach o łącznej długości km;

2 Ryc.2 Działania monitoringowe w okresie do MONITORING WILKÓW Uzyskane dane wskazują na występowanie na opisywanym terenie grupy rodzinnej składającej się z 7 wilków. Maksymalną liczbę osobników odnotowano na 9% długości tropień; spójność grupy jest stosunkowo wysoka 36% długości tropień dotyczyło jednego osobnika 65% 2-7 wilków (Tab.1). Tab.1 Udział długości tropień wilków w zależności od liczby tropionych zwierząt. długość liczba tropionych tropień wilków [km] procentowy udział długości tropień 1 6, , , , , ,541 9 Areał występowania grupy, określony na podstawie tzw. minimalnego wielokąta wypukłego (MCP) wyniósł 29 km 2 (Ryc.3; polygon czerwony), zachodząc na obszarze 8 km 2 na teren watahy ruskiej (dane monitoringowe BdPN, Ryc.3; polygon zielony) w rejonie miejscowości Wetlina. Oczywiście podawana wielkość areału jest jedynie częścią znacznie większej przestrzeni penetrowanej przez grupę rodzinną (nie określonej na podstawie realizowanego monitoringu przy pomocy zastosowanych metod). Dotychczasowe dane BdPN wskazują, że tropione wilki należą do tzw. watahy sinej, której liczebności (bez zasięgów terytorialnych) podawane w raportach monitoringowych BdPN wynosiły 4-6 osobników (lata ). Wilki koncentrują się

3 na obszarach SE od miejscowości Wetlina, Smerek oraz Krzywe (Ryc.3; gradacja kolorów niebieska). Dotychczasowe tropienia oraz informacje punktowe potwierdzają dane BdPN dotyczące istotnego dla przemieszczeń wilków obszaru rozdzielonego drogą główną pomiędzy miejscowościami Wetlina i Smerek (Ryc.3; niebieski okrąg, Fot.1). Ryc.3 Strefy koncentracji monitorowanych wilków z grupy rodzinnej sina w obrębie dotychczas rozpoznanego areału (29 km 2 ) Fot.1 Zwyczajowa ścieżka wilków przez potok Wetlinka - fragment tropienia 7 wilków (fot. Paulina Kopacz)

4 W ramach projektu Ochrona ostoi fauny puszczańskiej korytarze migracyjne (KIK/53) Bieszczadzki Park Narodowy na terenie otuliny wyznaczył obszary kluczowe łączące płaty siedlisk zwierząt terytorialnych rozdzielone barierami liniowymi (drogami) 1. Obszary te nie powinny podlegać dalszej zabudowie - w celu długoterminowego zachowania łączności siedlisk w obrębie poszczególnych areałów zwierząt drapieżnych. Dotychczasowe lokalizacje monitorowanych wilków wskazują na częste wykorzystanie wyznaczonych przez BdPN płatów siedlisk dowodząc istotności tych terenów dla populacji zwierząt drapieżnych (Ryc.4). Ryc.4 Dotychczasowe stwierdzenia wilków w odniesieniu do rozmieszczenia obszarów kluczowych łączących płaty siedlisk gatunku na obszarze otuliny BdPN. 1 Pirga B., Wasiak P., Kucharzyk S Identyfikacja i ochrona korytarzy dużych ssaków - wyniki projektu realizowanego na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego w latach Roczniki Bieszczadzkie 24 (2016) str

5 MONITORING NIEDŹWIEDZI Uzyskane dane monitoringowe wskazują na występowanie minimum 6 niedźwiedzi penetrujących obszar pomiędzy Wetliną a Krzywym. W rejonie Wetliny jest to osobnik dorosły (szerokość/długość łapy przedniej: 14/8) oraz młodociany (12/6; Fot.2), których ślady bytowania odnajdywano na tym terenie pomiędzy a W rejonie Smereka i Kalnicy (okres do ) obserwowano ślady pozostawiane przez dużego osobnika dorosłego (prawdopodobnie samca; 15/8) oraz samicę prowadzącą 2 młode (roczne) niedźwiadki (Fot.3). Fot.2 Młodociany niedźwiedź przy barłogu w rejonie Wetliny (montaż fotopułapki Paulina Kopacz; fragment dokumentacji zdjęciowej >1600 zdjęć). Fot.3 Młode niedźwiedzie rejestracja na karmisku łowieckim między miejscowościami Smerek a Strzebowiska (montaż fotopułapki Robert Gatzka; fragment dokumentacji filmowej). W trakcie prowadzenia prac odnajdywane są karmiska łowieckie, nęciska oraz tzw. lizawki. Dotychczas odnaleziono 16 lokalizacji nie jest to z pewnością całość urządzeń łowieckich na tym terenie. Śmietana (2015) 2 wskazuje na zasięg oddziaływania przyciągającego karmisk łowieckich na niedźwiedzie w zakresie 0,1-1,3 km. Wokół odnalezionych i zinwentaryzowanych miejsc dokarmiania dla potrzeb raportu założono bufory oddziaływania metrów (Ryc.5). Analiza dystrybucji dotychczasowych stwierdzeń punktowych niedźwiedzi w odniesieniu do założonych buforów wskazuje, że 27% dotychczasowych stwierdzeń gatunku zlokalizowana 2 Śmietana W Analiza wykorzystania przestrzeni przez niedźwiedzie brunatne w Bieszczadach. Raport wykonany na zlecenie Fundacji WWF Polska w ramach projektu pt. Ochrona niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos) w polskiej części Karpat.

6 jest w strefie wpływu przyciągającego urządzeń łowieckich. W toku dalszych prac terenowych należy zinwentaryzować wszystkie czynne nęciska w celu dokładniejszej analizy ich wpływu na rozmieszczenie śladów bytowania niedźwiedzi. Ryc.5 Dotychczasowe stwierdzenia punktowe niedźwiedzi w odniesieniu do lokalizacji urządzeń łowieckich i zasięgu ich oddziaływania. MONITORING RYSI Występowanie rysi ściśle koreluje z dostępnością bazy pokarmowej. Wyniki inwentaryzacji zwierząt kopytnych prowadzonych przez BdPN na obszarze otuliny (administrowanej przez nadleśnictwo Cisna; Pirga i in. 2013a) 3 wskazują na dużo wyższe niż na terenie BdPN zagęszczenia saren na wskazanym obszarze. Wyniki inwentaryzacji jak również Kints i Śmietana (2006) 4 wykazują, że głównym środowiskiem bytowania sarny są rozległe doliny z mozaiką lasów mieszanych, zarastających olszą szarą terenów porolnych i łąk. Takie obszary (położone poza terenem Parku Narodowego) wykorzystują zachodzące / bytujące na obszarze parku rysie w obrębie swoich areałów. Przykładowo, realizowana w marcu 2013 roku inwentaryzacja drapieżników w otulinie BdPN na obszarze gminy Cisna (Pirga i in. 2013b) 5 wskazała na występowanie rysia na terenach wysokich zagęszczeń saren w rejonie miejscowości Smerek. Odnalezione wtedy tropy drapieżnika prawdopodobnie pozostawił bytujący na terenie BdPN osobnik o dotychczas rozpoznanym areale wielkości 50 km 2. Wyniki aktualnie prowadzonego monitoringu są zbieżne z wynikami opisywanych inwentaryzacji. Wszystkie odnalezione ślady bytowania rysia oraz tropienia zlokalizowane były na obszarach o wysokich zagęszczeniach saren 9 kwadratów rastra 1x1 km (zakres zagęszczeń saren min/max 1.17/3.45 osobnika / km 2 ; średnio 2.24 osobnika / km 2 ; Ryc.6) Kints O., Śmietana W Red and roe deer population during winter in the Bieszczady Mountains. Manuskrypt. 5

7 Ryc.5 Stwierdzenia rysia (dane punktowe i tropienia) w strefach wysokich zagęszczeń sarny na obszarze otuliny BdPN w gminie Cisna. W wyniku prowadzonych prac potwierdzono występowanie min. 2 rysi pojedynczego osobnika w rejonie Wetliny tropy i odchody (w areale tzw. moczarnym ; dane monitoringowe BdPN) 6 oraz nagromadzenie śladów bytowania drugiego osobnika (dwóch osobników?) na linii Smerek Krzywe (tropy, legowiska, ofiary, znakowanie). Dotychczasowe nagrania z fotopułapek w dwóch lokalizacjach nie pozwalają na identyfikację osobnika(ów) z uwagi na niewystarczającą jakość nagrań w bocznym położeniu ciała obserwowanego zwierzęcia (Fot.4). Fot.4 Ryś z rejonu Strzebowisk (montaż fotopułapki Robert Gatzka; fragment dokumentacji zdjęciowej) 6

8 Ślady bytowania tego rysia odnaleziono m.in. podczas skoordynowanej akcji inwentaryzacyjnej (B.Pirga; transekt 11). Przeprowadzone tropienie wskazało na wykorzystanie obszarów działek podlegających sprzedaży pod zabudowę (dokumentacja filmowa i zdjęciowa); podczas tropienia odnaleziono legowiska, miejsca znakowania oraz stwierdzono wykorzystanie świeżej ofiary wilczej (jelenia zabitego przez 7 wilków) przez tropionego rysia. Ryś wykorzystywał obszar kluczowy łączące płaty siedlisk zwierząt terytorialnych (dane BdPN, projekt Ochrona ostoi fauny puszczańskiej korytarze migracyjne). Fot.5 Trop rysia na świeżym śniegu (Fot. Bartosz Pirga) Raport powstał dzięki wsparciu Fundacji WWF Polska i Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze Dziękuję serdecznie następującym osobom za pomoc w realizowanej inwentaryzacji: Amarowicz Joanna, Chotkowski Tomasz, Cymbała Robert, Domashevskyi Serhii, Franków Jolanta, Kipa Justyna, Klub Piotr, Krawiec Agnieszka, Kuzian Karolina, Magierski Marcin, Michalik Mateusz, Ozimina Natalia, Stach Szymon, Zduńczyk Paweł, Zielińska Monika, Ziobro Jan