Wyniki inwentaryzacji entomofauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych

Transkrypt

1 Wyniki inwentaryzacji entomofauny na terenach pod liniami elektroenergetycznymi i na przylegających obszarach leśnych Radosław Plewa, Tomasz Jaworski, Grzegorz Tarwacki Zakład Ochrony Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa

2 Cel badań Porównanie różnorodności gatunkowej wybranych rzędów owadów (tj. chrząszczy i motyli dziennych) na obszarze pod liniami elektroenergetycznymi i w sąsiadujących drzewostanach.

3 Teren badań 4 linie energetyczne zlokalizowane w południowo-wschodniej Polsce Nadleśnictwo Zbiorowisko/formacja Typ siedliskowy lasu Szerokość linii energetycznej Puławy Wydma śródlądowa Bśw 35 Wrzosowisko Bśw 35 Sobibór Las iglasty BMśw 20 Janów Lubelski Torfowisko wysokie Bb/BMw 10

4 Założenia metodyczne Badane grupy owadów: 1. Fauna epigeiczna (naziemna) biegaczowate (Carabidae) 2. Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) 3. Fauna motyli dziennych Lepidoptera (Rhopalocera)

5 Założenia metodyczne Fauna epigeiczna (naziemna) biegaczowate (Carabidae) - po 6 pułapek Barbera zlokalizowanych pod linią elektroenergetyczną i w sąsiadującym drzewostanie (w odległości >100 m od linii) - 4 kontrole pułapek w około comiesięcznych odstępach - łącznie na 4 powierzchniach zainstalowano 48 pułapek Barbera

6 Założenia metodyczne Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) - po 3 pułapki barierowe IBL-2 i po 3 pułapki Moericke go pod linią elektroenergetyczną i w sąsiadującym drzewostanie (w odległości >100 m od linii) - 4 kontrole pułapek w około comiesięcznych odstępach - łącznie na 4 powierzchniach zainstalowano 24 pułapki IBL-2 i 24 pułapki Moericke go

7 Założenia metodyczne Schemat rozmieszczenia pułapek do odłowu chrząszczy

8 Założenia metodyczne Fauna motyli dziennych Lepidoptera (Rhopalocera) - inwentaryzacja motyli metodą transektów (długość transektu 200 m) - transekty zlokalizowane pod linią elektroenergetyczną i wewnątrz sąsiadującego drzewostanu (>100 m od linii) - inwentaryzację prowadzono w czasie ok. 30 minut w godzinach okołopołudniowych - odnotowano zaobserwowane osobniki, niektóre z nich odławiano siatką entomologiczną w celu oznaczenia i wypuszczano - przeprowadzono 5 obserwacji w około comiesięcznych odstępach

9 Założenia metodyczne Analiza statystyczna: do porównania bogactwa gatunkowego wybranych rodzin chrząszczy oraz motyli dziennych w obrębie linii elektroenergetycznych i sąsiadujących drzewostanów wykorzystano krzywe akumulacji gatunków analizy wykonano przy pomocy programu EstimateS 8.2

10 Wyniki Fauna epigeiczna (naziemna) biegaczowate (Carabidae) - łącznie na 4 powierzchniach stwierdzono obecność 64 gatunków Carabidae, tj. 12% krajowej fauny - na wszystkich powierzchniach bogactwo gatunkowe Carabidae pod liniami było większe aniżeli w drzewostanie - najwięcej gatunków stwierdzono w Nadl. Sobibór (drzewostan 20 gatunków, linia 32 gatunki) - najuboższym składem gatunkowym charakteryzowała się powierzchnia na terenie Nadl. Puławy (drzewostan na suchym wrzosowisku 3 gatunki, linia na wydmie śródlądowej 8 gatunków)

11 Wyniki Fauna epigeiczna (naziemna) biegaczowate (Carabidae) Krzywe akumulacji gatunków dla Carabidae (pomarańczowe koło linia elektroenergetyczna; zielony trójkąt drzewostan; pionowe linie oznaczają 95% przedział ufności)

12 Wyniki Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) - łącznie na 4 powierzchniach stwierdzono obecność 4827 osobników, należących do 318 gatunków chrząszczy - na wszystkich powierzchniach bogactwo gatunkowe pod liniami (261 gatunków 81,82% spośród wszystkich odłowionych gatunków) było większe aniżeli w drzewostanie (194 gatunki 60,82%) gatunków chrząszczy (42,43%) było wspólnych dla obu porównywanych środowisk

13 Wyniki Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) - podobną tendencję zaobserwowano w odniesieniu do liczby osobników, z wyjątkiem Nadl. Sobibór, gdzie więcej osobników odłowiono w drzewostanie niż pod linią elektroenergetyczną - największą liczbę osobników stwierdzono w drzewostanie w Nadl. Sobibór (1056 osobników), a najmniejszą na wydmie śródlądowej w drzewostanie na terenie Nadl. Puławy (209 osobników)

14 Wyniki Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) Większe bogactwo gatunkowe chrząszczy z rodziny bogatkowatych (Buprestidae) i kózkowatych (Cerambycidae) w obrębie linii elektroenergetycznych w porównaniu do sąsiadującego drzewostanu Krzywe akumulacji gatunków dla Buprestidae (bogatkowate) i Cerambycidae (kózkowate) (pomarańczowe koło linia elektroenergetyczna; zielony trójkąt drzewostan; pionowe linie oznaczają 95% przedział ufności; dane dla pułapek IBL-2 oraz pułapek Moerickego zestawiono łącznie )

15 Wyniki Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) W przypadku pozostałych badanych rodzin chrząszczy, tj. biedronkowatych (Coccinellidae), ryjkowcowatych (Curculionidae), sprężykowatych (Elateridae), kusakowatych (Staphylinidae) oraz czarnuchowatych (Tenebrionidae) różnice te nie były statystycznie istotne, jednak dało się zaobserwować zjawisko większego zróżnicowania gatunkowego w obrębie linii w porównaniu do sąsiadującego drzewostanu

16 Wyniki Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) Krzywe akumulacji gatunków dla Coccinellidae (stonkowaty), Curculionidae (ryjkowcowate) i Elateridae (sprężykowate) (pomarańczowe koło linia elektroenergetyczna; zielony trójkąt drzewostan; pionowe linie oznaczają 95% przedział ufności; dane dla pułapek IBL-2 oraz pułapek Moerickego zestawiono łącznie)

17 Wyniki Fauna chrząszczy latających (wszystkie Coleoptera) Krzywe akumulacji gatunków dla Staphylinidae (kusakowate) i Tenebrionidae (czarnuchowate) (pomarańczowe koło linia elektroenergetyczna; zielony trójkąt drzewostan; pionowe linie oznaczają 95% przedział ufności; dane dla pułapek IBL-2 oraz pułapek Moerickego zestawiono łącznie

18 źródło: Wyniki Interesujące gatunki chrząszczy stwierdzone podczas badań Carphoborus minimus (Fabricius, 1798) (Curculionidae: Scolytinae) - występuje w południowej i środkowej części Europy, wykazywany był również z Finlandii, Kaukazu i Azji Mniejszej - w Polsce notowany był z nielicznych stanowisk przed II wojną światową - po wojnie stwierdzony został tylko dwa razy pod Warszawą - żeruje na sośnie pospolitej, sporadycznie na jałowcu, kosodrzewinie i sośnie czarnej (zasiedla obumarłe gałęzie drzew stojących) - podczas badań stwierdzono 29 osobników na wrzosowisku pod linią energetyczną w Nadl. Puławy

19 Wyniki Interesujące gatunki chrząszczy stwierdzone podczas badań Denticollis borealis (Paykull, 1800) (Elateridae) - występuje w północnej i środkowej Europie oraz w Rosji na Syberii - w Polsce notowany był z Biebrzańskiego PN, Bieszczadzkiego PN i Puszczy Białowieskiej - larwy tego gatunku są drapieżnikami, odżywiają się stadiami przedimaginalnymi chrząszczy z rodziny czarnuchowatych - postacie dorosłe prowadzą skryty tryb życia - podczas badań stwierdzono 5 osobników (3 pod linią energetyczną i 2 w drzewostanie) na siedlisku BMśw w Nadl. Sobibór źródło:

20 Wyniki Fauna motyli dziennych Lepidoptera (Rhopalocera) - łącznie na 4 powierzchniach stwierdzono obecność 76 osobników motyli dziennych, należących do 21 gatunków, tj. około 13% krajowej fauny - na wszystkich powierzchniach bogactwo gatunkowe pod liniami było większe aniżeli w drzewostanie - najwięcej gatunków stwierdzono w Nadl. Sobibór (16 gatunków) - najuboższym składem gatunkowym charakteryzowała się powierzchnia na terenie Nadl. Janów Lubelski (3 gatunki)

21 Wyniki Fauna motyli dziennych Lepidoptera (Rhopalocera) Krzywe akumulacji gatunków dla Lepidoptera (Rhopalocera) motyli dziennych (pomarańczowe koło linia elektroenergetyczna; zielony trójkąt drzewostan; pionowe linie oznaczają 95% przedział ufności; podczas pierwszej kontroli nie zaobserwowano żadnych osobników Rhopalocera).

22 Podsumowanie - w Polsce po raz pierwszy podjęto badania nad entomofauną terenów zajmowanych przez linie energetyczne (środowisko przekształcone?) - w wyniku niniejszych badań stwierdzono, że większość gatunków owadów preferuje miejsca otwarte, tj. w obrębie linii energetycznych - miejsca te mogą zapewniać utrzymanie i zachowanie różnorodności gatunkowej na danym terenie, uwzględniając przy tym możliwość dyspersji na znaczne odległości (potrzeba kolejnych badań w tym zakresie) - tereny po liniami mogą stanowić refugium ( ostoje ) dla gatunków terenów otwartych, szczególnie w miejscach, gdzie przecinają one zwarte kompleksy leśne

23 Wnioski 1. Wyniki badań wskazują na duże znaczenie terenów znajdujących się w obrębie linii energetycznych jako środowiska występowania fauny chrząszczy i motyli dziennych. 2. Obecność linii energetycznych w kompleksach leśnych w południowo-wschodniej Polsce wpływa na zwiększanie różnorodności gatunkowej chrząszczy i motyli dziennych niezależnie od typu siedliskowego lasu. 3. Tereny pod liniami energetycznymi spełniają podobne funkcje jak strefy ekotonowe (przejściowe), cechujące się większą różnorodnością biologiczną. 4. Tereny pod liniami energetycznymi mogą być wykorzystywane przez wiele grup owadów jako korytarze ekologiczne.

24 Dziękujemy za uwagę Modliszka zwyczajna Mantis religiosa L. (Nadl. Puławy, suche wrzosowisko pod linią energetyczną, 28 sierpnia 2014 r.) objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową z dn. 6 X 2014 r. i umieszczona w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (kategoria zagrożenia EN gatunek zagrożony).