PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

Podobne dokumenty
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

K_W01 K_W02 K_W03. K_W04 Zna zasady fizjologii żywienia oraz biochemii klinicznej i potrafi je wykorzystać w planowaniu żywienia.

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW III i IV ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

Sylabus 2016/2017. Opis przedmiotu kształcenia. X obowiązkowy ograniczonego wyboru wolny wybór/ fakultatywny X kierunkowy podstawowy.

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW III i IV ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW III ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów V roku

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

Sylabus Część A- Opis przedmiotu kształcenia Diagnostyka chorób serca Kod modułu

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla III/IV roku

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW 5 ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW

Katedra i Zakład Edukacji Medycznej

PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW III i IV ROKU STUDIÓW

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego

Sylabus 2016/2017. Opis przedmiotu kształcenia. X obowiązkowy ograniczonego wyboru wolny wybór/ fakultatywny X kierunkowy podstawowy.

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. jednolite magisterskie * I stopnia x II stopnia. Poziom studiów

Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA. kierunek Dietetyka poziom kształcenia Studia drugiego stopnia. profil praktyczny

Klinika Diabetologii i Otyłości Wieku Rozwojowego, II Katedra Pediatrii

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW_I_ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW I i II ROKU STUDIÓW

KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW IV, V ROKU STUDIÓW

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Podstawy dietetyki KOD WF/II/st/19

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA... (skrajne daty)

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. jednolite magisterskie * I stopnia x II stopnia. Poziom studiów

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY Lekarski I FAKULTET I ROK

1. NAZWA PRZEDMIOTU : Demografia i epidemiologia żywieniowa 2. NAZWA JEDNOSTKI realizującej przedmiot:

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW III/IV ROKU STUDIÓW

Dietetyka w fizjoterapii. mgr E. Potentas. 2 ECTS F-2-P-DF-14 Forma studiów /liczba godzin studia /liczba punktów ECTS:

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY IV roku studiów

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2013/2014 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

I n f or ma cje og ól ne. II rok/ semestr IV. 2 wykłady 12godz. / ćwiczenia 8godz./ zajęcia praktyczne 10godz. - zaliczenie na ocenę:

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW I i II ROKU STUDIÓW

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

SYLABUS z przedmiotu: Fizjoterapia kliniczna w kardiologii i pulmonologii

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

Choroby wewnętrzne - kardiologia Kod przedmiotu

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

I/II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU PODSTAWOWE ZABIEGI PIELĘGNACYJNE 2. NAZWA JEDNOSTKI

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku

Informacje ogólne SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Nazwa modułu cykl ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH r.a Rodzaj modułu/przedmiotu

Żywienie człowieka. Nauk o Zdrowiu. Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów. Zdrowie Publiczne Studia II stopnia Stacjonarne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. jednolite magisterskie * I stopnia x II stopnia. Poziom studiów

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2015/2016

PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW III i IV ROKU STUDIÓW

Transkrypt:

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU Poradnictwo żywieniowe w diabetologii 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot: Katedra i Klinika i Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Adres: Szpital Miejski im. Franciszka Raszei, ul. Mickiewicza 2, 60-834 Poznań Tel. /Fax: 061 2245270 Strona www: klinika@cukrzyca.pl E-mail: kldiab@raszeja.poznan.pl 4. Kierownik jednostki: Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska- Ziółkiewicz 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska- Ziółkiewicz 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS ( listy studentów) ( koordynator przedmiotu) : Nazwisko imię: Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska- Ziółkiewicz Tel. kontaktowy: : 061 2245270 Możliwość kontaktu - konsultacje (poniedziałek- piątek, godz: 7:30-14:00 Sekretariat Katedry i Kliniki i Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Mickiewicza 2, 60-834 Poznań ): E-mail: kldiab@raszeja.poznan.pl Osoba zastępująca: dr n. med. Anita Rogowicz- Kontakt: 061 2245270 1

7. Osoba odpowiedzialna za rezerwację sal: Nazwisko imię: Prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska- Ziółkiewicz Tel. kontaktowy: : 061 2245270; 2245370 E-mail: : kldiab@raszeja.poznan.pl 8. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: I Semestr: II 9. Liczba godzin ogółem : 60 liczba pkt. ECTS: 3 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Katedra i Klinika i Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Semestr zimowy/letni liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria 35 25 S Razem: 35 25 10.Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów Wykłady - Semestr zimowy/letni Wykład 1. Wykład 2. Wykład 3. Wykład 4. Tematyka wykładów Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia 2

Ćwiczenia Semestr letni Tematyka ćwiczeń Osoba odpowiedzialna SALA Ćwiczenie 1. Prezentacja pomocy naukowych, programów. aplikacji ułatwiających prowadzenie edukacji i poradnictwa żywieniowego. Aspekty psychologiczne komunikowania się z pacjentem i przekazywania mu zaleceńanaliza konkretnych przypadków. Oddział i Wewnęrznych Ćwiczenie 2. Typologia cukrzycyprezentacja pacjentów. Sposoby leczenia cukrzycy- prezentacja pacjentów. Modele insulinoterapii. Zasady prowadzenia wywiadu żywieniowego z pacjentem z uwzględnieniem typu cukrzycy, sposobu terapii i chorób współistniejących Oddział i Ćwiczenie 3. Zasady samokontroli glikemii. Nauka samodzielnego pomiaru glikemii. Prawidłowe zachowanie w trakcie ostrej hipoglikemii. Omówienie ostrych hiperglikemicznych powikłań cukrzycy, w tym kwasicy ketonowej. Oddział i Ćwiczenie 4. Metoda intensywnej insulinoterapii w praktyce klinicznej. Edukacja pacjenta z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1- obliczanie wymienników węglowodanowych oraz nauka samodzielnego wyliczania dawki insuliny Oddział i Ćwiczenie 5. Zaawansowane technologie w leczeniu cukrzycy- prezentacja i praktyczne zajęcia na temat terapii cukrzycy za pomocą osobistej pompy insulinowej. Zaawansowane technologie w monitorowaniu glikemii- ciągły Oddział i 3

monitoring glikemii, system skanowania glikemii. Samodzielna edukacja żywieniowa pacjentów leczonych osobistą pompą insulinową pod nadzorem asystenta. Ćwiczenie 6. Ćwiczenie 7. Cukrzyca a ciąża- prezentacja przypadków. Samodzielna edukacja żywieniowa kobiet z cukrzycą w ciąży. Zasady edukacji grupowej pacjentów z cukrzycą. Wybór pacjentów do opracowania zaleceń dietetycznych praz indywidualnego planu żywieniowego Cukrzyca a wysiłek- zasady postępowania żywieniowego. Przewlekłe powikłania cukrzycy. Prezentacja pacjentów z cukrzycą i obecnością przewlekłych powikłań schorzeniaodmienności postępowania żywieniowego. Prezentacja pacjentów z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi - odmienności postępowania żywieniowego. Samodzielna praca z wybranymi pacjentami. Przedstawienie własnego programu żywieniowego i zaliczenie ćwiczeń. Oddział i Oddział i Seminaria Semestr letni Seminarium 1. Tematyka seminariów Co to jest edukacja żywieniowa i jaka jest jej rola we współczesnym świecie. Wpływ stylu życia na zdrowie człowieka. Czynniki wpływające na styl życia człowieka. Psychologiczne aspekty żywienia człowieka zdrowego i osób z cukrzycą. Uwarunkowania psychospołeczne wpływające na edukację i poradnictwo Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia mgr Julia Szerement SALA Sala seminaryjna Katedry o Kliniki i 4

żywieniowe w diabetologii Seminarium 2. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z typem 1 cukrzycy z uwzględnieniem sposobu terapii cukrzycy (metoda intensywnej czynnościowej insulinoterapii prowadzona za pomocą penów i osobistej pompy insulinowej). Prof, dr hab, Dorota Zozulińska- Ziólkiewicz. dr n med. Anna Duda-Sobczak dr n, med, Andrzej Gawrecki Sala seminaryjna Katedry o Kliniki Seminarium 3. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z typem 2 cukrzycy, otyłością, zaburzeniami gospodarki lipidowej. Poradnictwo żywieniowe dla kobiet z cukrzycą w ciąży. dr n. med, Aleksandra Uruska Sala seminaryjna Katedry o Kliniki Seminarium 4. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z cukrzycą i z chorobami nerek (ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek, zapaleniem kłębuszków nerkowych, infekcją dróg moczowych, zespołem nerczycowym, kamicą nerkową, po przeszczepie nerki). Poradnictwo żywieniowe dla osób z cukrzycą i z chorobami układu pokarmowego. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z cukrzycą i z chorobami układu sercowo-naczyniowego (nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca, chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego, w okresie około zawałowym). Profilaktyka chorób układu krążenia w cukrzycy. dr n, med, Stanisław Piłaciński dr n. med, Darius Naskręt Sala seminaryjna Katedry o Kliniki Seminarium 5. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z insulinoopornością i cukrzycą wtórną w przebiegu wybranych endokrynopatii. Omówienie dr n, med, Andrzej Gawrecki Sala seminaryjna Katedry o Kliniki 5

jednostek chorobowych często współistniejących z cukrzycą na podłożu autoimmunologicznym zasady żywienia chorego z zespołem niedoczynności wielogruczołowej. Zasady żywienia osób z cukrzycą uprawiających wysiłek fizyczny REGULAMIN ZAJĘĆ: - Seminaria 25 godzin: częstotliwość według planu studenckiego. - Obecność studentów na zajęciach jest sprawdzana każdego dnia - Możliwe jest opuszczenie jednego dnia zajęć podczas trwania cyklu zajęć po wcześniejszym usprawiedliwieniu. Nieobecność można odpracować z inną grupą albo u asystenta prowadzącego w danym dniu zajęcia - Trzy spóźnienia na zajęcia powyżej 10 min. są traktowane jako nieobecność - Zaliczenie zajęć odbywa się ostatniego dnia i jest przeprowadzane w formie testowej Próg zaliczenia testu wynosi 60%. - Ćwiczenia 35 godzin: częstotliwość według planu studenckiego - Zajęcia praktyczne odbywają się na Oddziale i Szpitala Miejskiego im. Franciszka Raszei w Poznaniu, gdzie obowiązuje przebranie (fartuch. obuwie) - Obecność studentów na zajęciach jest sprawdzana każdego dnia - Możliwe jest opuszczenie jednego dnia zajęć podczas trwania cyklu zajęć po wcześniejszym usprawiedliwieniu. Nieobecność można odpracować z inną grupą albo u asystenta prowadzącego w danym dniu zajęcia - Trzy spóźnienia na zajęcia powyżej 10 min. są traktowane jako nieobecność Zasady i forma zaliczenia przedmiotu: obecność i aktywny udział w zajęciach, przedstawienie własnego programu żywieniowego PROGRAM ZAJĘĆ: Wykłady: 0 h Seminaria: 25 h Ćwiczenia: 35 h PROGRAM NAUCZANIA: Wymagania wstępne: Zapoznanie się z polecaną literaturą Przygotowanie do zajęć: Osiągniecie wiedzy wystarczającej do aktywnego udziału 6

seminariach i ćwiczeniach Wymagania końcowe: pozytywne zaliczenie testu, aktywny udział w zajęciach, przedstawienie własnego programu żywieniowego 11. Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Zaliczenie kryterium zaliczenia : Zaliczenie części seminaryjnej zajęć odbywa się ostatniego dnia i jest przeprowadzane w formie testowej Próg zaliczenia testu wynosi 60%. Zaliczenie ćwiczeń: obecność i aktywny udział w zajęciach, przedstawienie własnego programu żywieniowego Ocena z przedmiotu Poradnictwo żywieniowe w diabetologii wystawiona jest na podstawie średniej ocen wystawianych z ćwiczeń i testu kończącego. Informacja o zaliczeniu przedmiotu będzie podawana indywidualnie Egzamin teoretyczny kryterium zaliczenia: forma egzaminu ( ustny, pisemny, testowy) Egzamin praktyczny kryterium zaliczenia: 12. Literatura: Zalecana literatura: 1. Cukrzyca pod redakcją Jacka Sierackiego. Tom 1 i 2, Wydanie 2, Gdańsk 2015 2. Gawęcki J., Hryniewiecki L., ŻYWIENIE CZŁOWIEKA. PODSTAWY NAUKI O ŻYWIENIU. PWN, Warszawa 2008 3. Hasik J., Gawęcki J., ŻYWIENIE CZŁOWIEKA ZDROWEGO I CHOREGO. PWN, Warszawa 2009 4. Ciborowska H., Rudnicka A., DIETYKA. ŻYWIENIE ZDROWEGO I CHOREGO CZLOWIEKA. PZWL, Warszawa 2009 13. Studenckie koło naukowe Opiekun koła 7

WYDZIAŁ LEKARSKI I Tematyka Miejsce spotkań 14. SYLABUS ( proszę wypełnić wszystkie pola w tabeli) 8

Nazwa kierunku Nazwa przedmiotu Jednostka realizująca, wydział Koordynator przedmiotu Rodzaj przedmiotu Obszar nauczania Cel kształcenia 1 Dietetyka Poziom i tryb studiów 4 Poradnictwo żywieniowe w diabetologii Punkty ECTS 2 studia II stopnia 3 stacjonarne 6 Katedra i Klinika i UM w Poznaniu Wydział Lekarski II 7 Prof. dr hab. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, email: kldiab@raszeja.poznan.pl, Tel: 0618474579 9 Obowiązkowy 10 semestr I 5 4 Osoba/y zaliczająca/e Rodzaj zajęć i liczba godzin 11 wykłady - 8 Prof. dr hab. Dorota Zozulińska- Ziółkiewicz, email: kldiab@raszeja.pozna n.pl, Tel: 0618474579 12 ćwiczenia 35 13 seminari a 25 14 Nauczanie przedmiotu obejmuje zagadnienia związane z żywieniem i edukacją pacjentów z cukrzycą i zaburzeniami metabolicznymi. Podczas zajęć omawiane są kwestie związane ze stosowaniem odpowiedniego sposobu żywienia u osób z cukrzycą i zaburzeniami metabolicznymi oraz profilaktyką cukrzycy. 15 -określenie roli dietetyka w zespole terapeutycznym -określenie znaczenia zaleceń dietetycznych w postępowaniu leczniczym cukrzycy i zaburzeniach metabolicznych -określenie praktycznego zastosowania zasad zdrowego żywienia człowieka -określenie produktów zalecanych i przeciwwskazanych w cukrzycy i zaburzeniach metabolicznych -zapoznanie się z rolą motywacji pacjenta w przestrzeganiu przez niego zasad zdrowego żywienia -nauka prowadzenia edukacji i poradnictwa żywieniowego w diabetologii -zapoznanie się z podstawami psychologicznymi komunikowania się z pacjentem i przekazywania mu zaleceń 16 Wykłady 17 Seminaria Treści programowe 1. Co to jest edukacja żywieniowa i jaka jest jej rola we współczesnym świecie. Wpływ stylu życia na zdrowie człowieka. Czynniki wpływające na styl życia człowieka. Psychologiczne aspekty żywienia człowieka zdrowego i osób z cukrzycą. Uwarunkowania psychospołeczne wpływające na edukację i poradnictwo żywieniowe w diabetologii. 2. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z typem 1 cukrzycy z uwzględnieniem sposobu terapii cukrzycy (metoda intensywnej czynnościowej insulinoterapii prowadzona za pomocą penów i osobistej pompy insulinowej). 3. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z typem 2 cukrzycy, otyłością, zaburzeniami gospodarki lipidowej. Poradnictwo żywieniowe u kobiet z cukrzycą w ciąży. 4. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z cukrzycą i z chorobami nerek (ostrą i 9

przewlekłą niewydolnością nerek, zapaleniem kłębuszków nerkowych, infekcją dróg moczowych, zespołem nerczycowym, kamicą nerkową, po przeszczepie nerki). Poradnictwo żywieniowe dla osób z cukrzycą i z chorobami układu pokarmowego. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z cukrzycą i z chorobami układu sercowonaczyniowego (nadciśnieniem tętniczym, niewydolnością serca, chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego, w okresie około zawałowym). Profilaktyka chorób układu krążenia w cukrzycy. 5. Poradnictwo żywieniowe dla pacjentów z insulinoopornością i cukrzycą wtórną w przebiegu wybranych endokrynopatii. Omówienie jednostek chorobowych często współistniejących z cukrzycą po podłożu autoimmunologicznym zasady żywienia chorego z zespołem niedoczynności wielogruczołowej. Zasady żywienia osób z cukrzycą uprawiających wysiłek fizyczny 18 Ćwiczenia 1. Prezentacja pomocy naukowych, programów. aplikacji ułatwiających prowadzenie edukacji i poradnictwa żywieniowego. Aspekty psychologiczne komunikowania się z pacjentem i przekazywania mu zaleceń- analiza konkretnych przypadków. 2. Typologia cukrzycy- prezentacja pacjentów. Sposoby leczenia cukrzycyprezentacja pacjentów. Modele insulinoterapii. Zasady prowadzenia wywiadu żywieniowego z pacjentem z uwzględnieniem typu cukrzycy, sposobu terapii i chorób towarzyszących. Samodzielna edukacja wybranych pacjentów pod nadzorem asystenta. 3. Zasady samokontroli glikemii. Nauka samodzielnego pomiaru glikemii. Prawidłowe zachowanie w trakcie ostrej hipoglikemii. Omówienie ostrych hiperglikemicznych powikłań cukrzycy, w tym kwasicy ketonowej. Samodzielna edukacja wybranych pacjentów pod nadzorem asystenta. 4. Metoda intensywnej insulinoterapii w praktyce klinicznej. Edukacja pacjenta z nowo rozpoznaną cukrzycą typu 1- obliczanie wymienników węglowodanowych oraz nauka samodzielnego wyliczania dawki insuliny do posiłku. Samodzielna edukacja wybranych pacjentów pod nadzorem asystenta. 5. Zaawansowane technologie w leczeniu cukrzycy- prezentacja i praktyczne zajęcia na temat terapii cukrzycy za pomocą osobistej pompy insulinowej. Zaawansowane technologie w monitorowaniu glikemii- ciągły monitoring glikemii, system skanowania glikemii. Samodzielna edukacja żywieniowa pacjentów leczonych osobistą pompą insulinową pod nadzorem asystenta. 6. Cukrzyca a ciąża- prezentacja przypadków. Samodzielna edukacja żywieniowa kobiet z cukrzycą w ciąży. Zasady edukacji grupowej pacjentów z cukrzycą. Wybór pacjentów do opracowania zaleceń dietetycznych praz indywidualnego planu żywieniowego. 7. Cukrzyca a wysiłek- zasady postępowania żywieniowego. Przewlekłe powikłania cukrzycy. Prezentacja pacjentów z cukrzycą i obecnością przewlekłych powikłań schorzenia- odmienności postępowania żywieniowego. Prezentacja pacjentów z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi - odmienności postępowania żywieniowego. Samodzielna praca z wybranymi pacjentami. Przedstawienie własnego programu żywieniowego i zaliczenie ćwiczeń. 19 Inne 1. Studenci uczestniczą w programach szkoleniowych dla pacjentów z typem 1 i 2 cukrzycy. 2. Studenci biorą czynny udział w szacowaniu posiłków pod kontem zawartości węglowodanów i obliczaniu dawek insuliny. 10

Formy i metody dydaktyczne Forma i warunki zaliczenia Literatura podstawowa 20 Metody podające: seminaria informacyjne. Metody problemowe: seminaria problemowe, uczestnictwo w programach szkoleniowych dla pacjentów Metody aktywizujące: seminaria aktywizujące, metoda przypadków-indywidualna praca z pacjentem pod okiem asystenta, metody sytuacyjne- symulacje przypadków medycznych Metody eksponujące- prezentacje multimedialne, prezentacja pomocy naukowych ułatwiających prowadzenie edukacji i poradnictwa żywieniowego Metody programowe: indywidualna praca z programami ułatwiającymi ułożenie indywidualnego planu żywieniowego oraz obliczanie wymienników węglowodanowych i białkowo-tłuszczowych Metody praktyczne: ćwiczenia przy łóżku pacjenta mające na celu przekazanie praktycznej wiedzy na temat prowadzenia edukacji i poradnictwa żywieniowego na podstawie poszczególnych przypadków klinicznych. 21 Seminaria: Obecność i aktywny udział w zajęciach oraz pozytywne zaliczenie testu kończącego. Ćwiczenia: Obecność i aktywny udział w zajęciach, przedstawienie własnego programu żywieniowego 22 Cukrzyca pod redakcją Jacka Sierackiego. Tom 1 i 2, Wydanie 2, Gdańsk 2015 24 EW01 EW02 EW03 EW04 Literatura uzupełniająca Numer efektu kształcenia 23 Gawęcki J., Hryniewiecki L., ŻYWIENIE CZŁOWIEKA. PODSTAWY NAUKI O ŻYWIENIU. PWN, Warszawa 2008 -Hasik J., Gawęcki J., ŻYWIENIE CZŁOWIEKA ZDROWEGO I CHOREGO. PWN, Warszawa 2009 -Ciborowska H., Rudnicka A., DIETYKA. ŻYWIENIE ZDROWEGO I CHOREGO CZLOWIEKA. PZWL, Warszawa 2009 Odniesienie do kierunkowych Efekty kształcenia efektów kształcenia 25 26 Wykazuje znajomość zmian organicznych, czynnościowych i metabolicznych zachodzących w ustroju pod wpływem choroby i K_W01 towarzyszących jej zaburzeń odżywiania. Zna i potrafi wykorzystać w praktyce wiedzę z zakresu demografii oraz K_W02 czynników ryzyka chorób żywieniowozaleznych. Zna podstawowe metody analizy jakości poszczególnych grup produktów K_W06 spożywczych i rozumie ich znaczenie. Zna podstawy psychologii klinicznej i uwzględnia je w codziennej pracy zawodowej w rozwiązywaniu złożonych problemów K_W07 zdrowotnych, socjalnych i rodzinnych. EW05 Zna zagadnienia dotyczące epidemiologii żywieniowej, potrafi analizować i wyjaśnić związki pomiędzy żywieniema wskaźnikami stanu zdrowia, czynnikami ryzyka rozwoju choroby i występowaniem chorób. EW06 EW07 EW08 Zna i wdraża w codziennej praktyce badania sposobu żywienia pojedynczych osób i grup i wykorzystuje je w planowaniu i korygowaniu żywienia. Potrafi zdefiniować i rozpoznać problemy żywieniowe pacjenta i uwzględnić je w planowaniu odpowiedniego postępowania dietetycznego. Zna podstawowe założenia i zadania zdrowia publicznego. Społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zdrowia oraz założenia i programy K_W08 K_W09 K_W12 K_W13 11

promocji zdrowia w Polsce. Zna wzajemne relacje między żywnością, żywieniem a zdrowiem i potrafi je wykorzystać w praktyce. EW09 Potrafi opracować plany żywienia indywidualnego i zbiorowego dla K_W15 pacjentów w szpitalu, domu pomocy społecznej i innych ośrodkach zbiorowego żywienia. EU01 Potrafi zaplanować i poprowadzić edukację żywieniową indywidualna i K_U01 grupową. Posiada rozbudowana umiejętność przygotowania prac pisemnych i wystąpień ustnych dotyczących zagadnień związanych z poradnictwem dietetycznym i profilaktyką chorób żywieniowo-zależnych w języku polskim i obcym. EU02 Potrafi opracować jasne i zrozumiałe materiały edukacyjne dla pacjenta K_U02 EU03 Potrafi opracować jasne i zrozumiałe instrukcje dla personelu K_U03 realizującego opiekę żywieniową. EU04 Potrafi przeprowadzić wywiad żywieniowy i ocenić sposób żywienia K_U05 osoby badanej w oparciu o odpowiednie kwestionariusze. EU05 Potrafi prowadzić poradnictwo żywieniowe oraz zaplanować i prowadzić K_U06 opiekę żywieniową nad pacjentami w szpitalu i zapobiegać niedożywieniu szpitalnemu. EU06 Potrafi zinterpretować wyniki podstawowych badań laboratoryjnych i K_U08 wykorzystać je w planowaniu i monitorowaniu postępowania żywieniowego EU07 Planuje żywienie w domu pacjentów wypisanych ze szpitala. K_U12 EU08 EU09 EU09 EK01 EK02 EK03 EK04 Potrafi zaplanować i realizować kompleksowe postępowanie obejmujące żywienie, aktywność fizyczną i styl życia dla osób z nadwagą lub otyłością. Potrafi określić wartość odżywczą pożywienia na podstawie tabel wartości odżywczej produktów spożywczych i typowych potraw, programów komputerowych i zalecanych wielkości spożycia (Recommende Dietary Allowances RDA). Zna zasady dietoprofilaktyki i potrafi zaplanować, dostosowane do wieku postępowanie dietetyczne w celu zapobiegania chorobom związanym z nieprawidłowym odżywianiem i brakiem aktywności fizycznej. Posiada świadomość ograniczeń swojej wiedzy i umiejętności. Wie kiedy skorzystać z porady innego specjalisty. Potrafi współpracować z przedstawicielami innych zawodów medycznych i pracownikami administracji w zespole przyjmując różne role w celu prowadzenia edukacji żywieniowej i profilaktyki chorób żywieniowo-zależnych w społeczności lokalnej. Potrafi kierować zespołem realizującym zadania w zakresie edukacji żywieniowej, oraz profilaktyki i leczenia chorób żywieniowozależnych. Przestrzega tajemnicy zawodowej. Przestrzega praw pacjenta, w tym prawa do rzetelnej informacji na temat proponowanego postępowania żywieniowego. Nakład pracy studenta 27- K_U13 K_U17 K_U22 K_K01 K_K03 K_K05 K_K06 Liczba godzin Bilans nakładu pracy studenta udział w ćwiczeniach udział w seminariach Samodzielna praca studenta przygotowanie do ćwiczeń przygotowanie do seminariów 28 35 29 25 30 14 31 5 12

Data opracowania sylabusa przygotowanie do kolokwiów przygotowanie do egzaminu Inne 44 15.01,2018 Osoba przygotowująca sylabus Łącznie Punkty ECTS za przedmiot 45 32 8 33 34 2 35 89 36 3 Prof. dr hab. Dorota Zozulińska- Ziółkiewicz 15. Szczegółowy rozkład zajęć: WYKŁADY Dzień tygodnia Daty w których odbywają się wykłady Godzina Sala SEMINARIA Grupa Dni tygodnia Daty Godziny w których odbywają się Nr Sali Jednostka przeprowadzająca zajęcia zajęcia seminaryjne 1 2 3 4 5 6 Poniedziałek Wtorek 27.02.2018 07:45-11.00 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice i Katedra i Klinika i GRUPA 1 Środa 14.03.2018 07:45-09:30 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice i Katedra i Klinika i Czwartek 01.03.2018 08.03.2018 15.03.2018 07:45-11.45 07:45-11.45 08:00-11.45 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice i Katedra i Klinika i Piątek 09.03.2018 12:00-14:00 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice i Katedra i Klinika i Poniedziałek 05.03.2018, 12.03.2018 10-13:45 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice i Katedra i Klinika i GRUPA 2 Wtorek 06.03.2018, 13.03.2018 07:30-10:15 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice i Katedra i Klinika i 13

Środa 28.02.2018 07.03.2018 Czwartek Piątek 10:45-14:00 11:00-13;30 SALA na ćw. w Katedrze i Klinice Katedra i Klinika i ĆWICZENIA Grupa Podgrupy Dni tygodnia Daty Poniedziałek 12.05 2018, 28.05.2018, 18.06.2018 Godziny w których odbywają się Nazwa, nr sali ćwiczenia 07:45-10:15 Oddział przy Klinice i Jednostka przeprowadzająca zajęcia Katedra i Klinika i Grupa 1 Wtorek 22.05.2018 19.06.2018 07:45-13:00 Oddział przy Klinice i Katedra i Klinika i Środa 13.05.2018 30.05.2018 20.06.2018 07:45-09:15 07:45-09:15 07.45-13.00 Oddział przy Klinice i Katedra i Klinika i Grupa 2 Czwartek Piątek Poniedziałek Wtorek 29.05.2018 07.45-11.00 Oddział przy Klinice i Środa Czwartek 24.05.2018 21.06.2018 Piątek 25.05. 2018-22.06.2018 07.45-13.30 07.45-13.30 07.45-13.30 07.45-13.30 Oddział przy Klinice i Oddział przy Klinice Katedra i Klinika i Katedra i Klinika i Katedra i Klinika i 16. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora 17. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu (w przypadku przedmiotów koordynowanych) UWAGA: wszystkie tabele i ramki można powiększyć w zależności od potrzeb. 14