ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW FIZJOTERAPII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W LUBLINIE

ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW FIZJOTERAPII UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W LUBLINIE Kamil Grudzień Klinika Kardiologii PSK 4 Lublin, Uniwersytet Medyczny w Lublinie ul. Jaczewskiego 8 Lublin 20-954 tel. 81 7244151 kamilgrudzien79@gmail.com I. Wstęp Studenci fizjoterapii w ramach programu studiów nabywają różnorodnych umiejętności teoretycznych i praktycznych przygotowujących ich do zawodu fizjoterapeuty. W pracy zawodowej fizjoterapeuty główną metodą usprawniania leczniczego jest ruch. Bazą do prowadzenia ćwiczeń jest sprawność fizyczna spełniająca różnorodne cele. Postawa rehabilitanta bezpośrednio wykorzystywana w pracy, a pośrednio do propagowania prozdrowotnego stylu życia wśród pacjentów, winna być przykładem do naśladowania. Suma poszczególnych zachowań zdrowotnych wpływa na obniżenie lub zwiększenie sprawności fizycznej i szeroko pojętego zdrowia. Niniejsza praca ma na celu opisanie zachowań zdrowotnych studentów fizjoterapii, jaki wpływ mają zachowania zdrowotne na zdrowie i co na podstawie poszczególnych zachowań możemy wnioskować. Podstawowe dane tu wykorzystane zostały zebrane od studentów fizjoterapii przy pomocy kwestionariusza wywiadu. W części pracy poświęconej metodyce badań postawiono hipotezę oraz opisano narzędzia badawcze. W końcowej części pracy przedstawiono wyniki tych działań wskazujące na to, że wiedza na temat samych zachowań zdrowotnych często nie idzie w parze z ich zastosowaniem w celu promocji zdrowia. II. Cel pracy Wykazanie, w jakim stopniu wiedza na temat zachowań zdrowotnych studentów jest stosowana w ich życiu. 1

III. Metodologia badań 1) Cel badań Celem badań było zebranie deklaracji, opinii oraz ocena poziomu wiedzy z zakresu zachowań zdrowotnych wśród studentów fizjoterapii. 2) Przedmiot i miejsce badań Badania przeprowadzono w okresie styczeń-luty 2009 roku w hali sportowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Objęto nimi 35 studentów (29 kobiet i 6 mężczyzn) II roku IIº studiów kierunku fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Były to osoby w przedziale wiekowym 23-27 lat. 3) Hipoteza Wiedza na temat zachowań zdrowotnych ma pozytywny wpływ, to znaczy że osoby znające właściwe zachowania zdrowotne deklarują zastosowanie ich w swoim życiu. 4) Metody i narzędzia zbierania danych a) Metoda: sondaż diagnostyczny b) Techniki: wywiad c) Narzędzia: autorski kwestionariusz wywiadu 2

5) Metody analizy statystycznej danych Uzyskane dane zostały wprowadzone do arkusza kalkulacyjnego i poddane analizie statystycznej za pomocą testu chi- kwadrat na niezależność dwóch cech, a jego wynik zweryfikowany współczynnikiem T-Czuprowa na siłę zależności dwóch cech. IV. Zachowania zdrowotne studentów fizjoterapii 1) Ocena własnych zachowań zdrowotnych studentów Poniżej zostały opisane wyniki badań własnych oraz przeprowadzono dyskusję obejmującą wyniki badań innych autorów, o ile takowe zostały odnalezione w literaturze. Pytanie % studentów Ocena Badania własne 71% - dobre 1. Jak studenci oceniają 2 - bardzo dobre stan swojego zdrowia? - dostatecznie dobre Dyskusja Badania oceny własnego stanu zdrowia przeprowadzone na przełomie 2003/2004 roku wykazują, że studenci Wydziału Lekarskiego w Łodzi oceniają swoje zdrowie w następujących proporcjach (Maniecka-Bryła i in. 2005): - (20,4 %)- jako bardzo dobre, - (47,3 %)- dobre, - (27,0 %)- przeciętne, - (4,8 %) - złe. Natomiast studenci Wydziału Lekarskiego w Hanowerze oceniają je jako: - (48,4 %)- bardzo dobre, - (45,9 %)- dobre - (5,7 %) - przeciętne; Nie było ani jednego studenta, który oceniłby stan swojego zdrowia jako zły. Ci sami autorzy przeprowadzili badania oceny stanu własnego zdrowia przez studentów na różnych wydziałach w obrębie samego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Studenci oceniają stan swojego zdrowia w następujących proporcjach (Maniecka-Bryła i in. 2004): Wydział Lekarski - jak wyżej Wydział Zdrowia Publicznego - (16,1%)- bardzo dobre - (77,4%)- dobre - (6,5%) - przeciętne Wydział Stomatologii - (14,9%)- bardzo dobre - (49,4%)- dobre - (27,)- przeciętne - (6,9%) - złe 3

Stan zdrowia studentów kierunku fizjoterapii w Lublinie, oceniany jako bardzo dobry przez 2 [badania własne] osób, jest na podobnym poziomie jak zdrowotność studentów innych uczelni medycznych w Polsce. Różni się znacznie od stanu zdrowia studentów z uczelni w Hanowerze, gdzie w pełni zadowolonych ze stanu swojego zdrowia jest 48,4% (Maniecka- Bryła i in. 2005). Na tego typu wyniki mogą wpływać czynniki związane z postrzeganiem własnego zdrowia, jak i rzeczywistym jego stanem. 2. Jak studenci oceniają swoją budowę ciała? 51% 2 11% 11% 4 - jako dobrą - nie mają zdania - bardzo dobrą - dostateczną - niedostateczną Przeważają osoby, które uważają, że budowa ich ciała jest dobra. Taka ocena może być związana z wysoką tolerancją własnej budowy ciała badanych. Przypuszczalnie szereg osób chciałoby coś w niej zmienić, bowiem jedynie 11% osób uważa, że budowa ich ciała jest bardzo dobra. 3. Jak studenci oceniają swoją urodę? 60% 2 11% - jako dobrą - nie mają zdania - bardzo dobrą - dostateczną Najwięcej studentów ocenia swoją urodę jako dobrą (60%). Tylko nieliczni oceniają stan swojej urody jako dostateczny (). Świadczy to o wysokiej akceptacji własnej urody. Podobnie jak w przypadku oceny budowy ciała, tak i tu wydaje się, że szereg osób chciałoby dokonać drobnej korekty, by móc ocenić stan swojej urody jako bardzo dobry. 4. Jak studenci oceniają swój sposób racjonalnego odżywiania? 6 20% 11% - jako dobry - nie mają zdania - dostateczny - niedostateczny Badanie z 2003 r. na studentach z Akademii Medycznej w Lublinie mówi, że (Pietryka- Michałowska i in. 2005): -(56,3 %) -odżywia się nieracjonalnie, niezdrowo -(43,7 %) -odżywia się prawidłowo. Większość studentów fizjoterapii [badania własne] jest zadowolonych ze sposobu swojego odżywiania (6). W porównaniu ze studentami z rocznika 2003 studenci fizjoterapii wypadają korzystniej w ocenie sposobu odżywiania sprzyjającej utrzymaniu zdrowia. 5. Jaka jest ocena studentów własnych ćwiczeń fizycznych? 6 17% 9% - dobra - bardzo dobra - nie ma zdania - niedostateczna - dostateczna Wyniki wskazują na to, że studenci lubią ćwiczenia fizyczne, jednak nie przekłada się to bezpośrednio na odpowiednio wysoką ilość tych ćwiczeń w praktyce. Większość studentów (6) ćwiczy jeden lub dwa razy w tygodniu. Możemy przypuszczać, że przyczyną tego stanu rzeczy jest nieumiejętność organizowania sobie zajęć w czasie wolnym i niska motywacja, gdyż 71% z nich zaniedbuje swoją sprawność fizyczną z powodu lenistwa. 6. Jaki jest stosunek studentów do nikotyny? 6 14% 11% - zdecydowanie negatywny - raczej negatywny - zdecydowanie pozytywny - nie ma zdania - pozytywny

Najwięcej studentów (6) odnosi się do nikotyny zdecydowanie negatywnie. Tego typu stosunek przekłada się na znaczną ilość osób niepalących (88%) w badanej grupie. 7. Jakie jest nastawienie studentów do alkoholu? 40% 2 20% 9% - obojętne - pozytywne - raczej negatywne - zdecydowanie negatywne - zdecydowanie pozytywne Tak duża ilość osób obojętnie i dobrze nastawionych do alkoholu oraz znaczna częstotliwość jego spożycia (9% pije alkohol kilka razy w tygodniu, a 60% kilka razy w miesiącu), może świadczyć o tym, że badani wypierają ze swojej świadomości informację o szkodliwości spożywania alkoholu w nadmiarze (wie o tym 81%) lub uważają, że ilość alkoholu, którą spożywają, nie zagraża ich zdrowiu. Brakuje jednak szczegółowych danych co do ilości spożywanego alkoholu, by stwierdzić, co jest główną przyczyną takiego stanu rzeczy. 8. Jak studenci radzą sobie ze stresem? 6 2 - dobrze - dostatecznie - niedostatecznie - bardzo dobrze - nie ma zdania Badania przeprowadzone na studentach Śląskiej Akademii Medycznej ujawniły, że 64 % z nich obserwuje u siebie negatywne skutki stresu (Krzych2004). Natomiast studenci fizjoterapii w Lublinie [badania własne] wysoko oceniają umiejętność radzenia sobie ze stresem. Może to świadczyć o mniej stresogennym charakterze studiów na lubelskiej uczelni. By dokładnie stwierdzić, jakie są rzeczywiste przyczyny takiego stanu, potrzebne są informacje, jakiemu typowi stresu poddawani byli studenci obu tych uczelni. 9. Co według studentów wpływa na to, że zaniedbują swoją sprawność fizyczną? 71% 29% 5 - lenistwo - brak czasu Powyższe wyniki oraz rzeczywista niska aktywność fizyczna badanych (62% ćwiczy 1-2 razy w tygodniu, a 22% nie ćwiczy wcale) mogą świadczyć o braku odpowiedniej motywacji do poprawiania swojej sprawności fizycznej i/lub nieumiejętności ciekawego sposobu prowadzenia ćwiczeń fizycznych. 10. Co według studentów wpływa na to, że zaniedbują prawidłową dietę? 51% 34% - lenistwo - brak czasu - brak wiedzy na dany temat - inne przyczyny - jest im to obojętne W badaniu wśród studentów Śląskiej Akademii Medycznej, w 80 % był to brak czasu (Krzych2004). Natomiast większość studentów fizjoterapii (51%) [badania własne] uważa, że zaniedbuje swoją prawidłowa dietę z lenistwa. Tego typu wyniki świadczą o niskiej motywacji do stosowania właściwego sposobu odżywiania, pomimo dużej świadomości wpływu tego czynnika na stan zdrowia (97% ) [badania własne]. 11. Kto według studentów wpłynął na ukształtowanie ich stosunku do zdrowego stylu życia? 31% 2 2 14% - nauczyciele z uczelni wyższych - środki masowego przekazu - rodzina - koleżanki i koledzy - klub sportowy

W innych badaniach przeprowadzonych na studentach fizjoterapii i pielęgniarstwa uzyskano podobne wyniki. Większość badanej młodzieży uznaje, iż na kształtowanie zachowań zdrowotnych zdecydowany wpływ ma nadal rodzina i środowisko szkolne (Buławska i in.2005).w badaniach własnych na studentach fizjoterapii zaznacza się także duży wpływ środków masowego przekazu. Dość jednorodna dywersyfikacja wyników wskazuje na istotność angażowania różnych środowisk i źródeł informacji w celu zwiększania skuteczności propagowania zdrowego stylu. 2) Deklarowane własne zachowania zdrowotne Pytanie % studentów Ocena 1.Jak często studenci spożywają alkohol (ilości większe od 100ml wódki 1ub l l piwa lub 0,5 l wina)? 60% 20% 9% - kilka razy w miesiącu - kilka razy w roku - kilka razy w tygodniu - wcale Podobne wyniki uzyskano w badaniu zachowań studentów medycznych opublikowane w 2007 roku (Stefańska i in 2007), gdzie wykazano, że 90% osób spożywa alkohol. W badaniu wśród studentów IV roku medycyny warszawskiej AM całkowitą abstynencję deklarowało 13,8 % studentek i 7,1 % studentów (Ostrowska i in 2002). Wyniki [badania własne] uzyskane w odpowiedzi na to pytanie mówią dokładniej o częstotliwości picia i tylko w przybliżeniu o ilości wypijanego alkoholu w ogóle. Jest duże prawdopodobieństwo, że ilości alkoholu przyjmowane jednorazowo przez badanych przekraczają jego bezpieczną dla zdrowia dawkę. 2. Jak często studenci spożywają słodycze? 40% 21% 20% - kilka razy w tygodniu - kilka razy w miesiącu - codziennie - kilka razy w roku Słodycze znalazły się w codziennym jadłospisie 32,1 % studentów Akademii Medycznej w Lublinie badanych w roku 2003, a kilka razy w tygodniu spożywało je 48,6 % (Pietryka- Michałowska i in. 2005). Studenci fizjoterapii spożywają ich nieznacznie mniej. Duża ilość spożywanych słodyczy przy równocześnie dość wysokiej świadomości ich negatywnego wpływu na stan zdrowia (wie o tym 60% badanych [badania własne]) może świadczyć o uzależnieniu od tego typu produktów. 3. Jak często studenci spożywają owoce i warzywa? 57% 29% 9% - kilka razy w tygodniu - codziennie - kilka razy w miesiącu - kilka razy w roku - wcale W badaniu na studentach Śląskiej Akademii Medycznej wykazano, że 92% z nich spożywało owoce, a 8 studentów spożywało warzywa (Krzych 2004). Studenci fizjoterapii spożywają także znaczne ilości tych produktów [badania własne]. Takie wyniki napawają jedynie nieznacznym optymizmem, gdyż nie możemy stwierdzić czy wysokie spożycie owoców i warzyw zaspokaja w pełni zapotrzebowanie na witaminy i minerały, ze względu na znaczne różnice zawartości tych substancji w poszczególnych produktach tego typu. 4. Jak często studenci spożywają mięso lub jego przetwory? 51% 37% - kilka razy w tygodniu - codziennie - kilka razy w roku - kilka razy w miesiącu - wcale 6

Z badań na studentach fizjoterapii wynika, iż przeważają studenci, którzy spożywają mięso i jego przetwory kilka razy w tygodniu (51%) i codziennie (37%). Natomiast jest tylko niewielki odsetek studentów (), którzy spożywają mięso kilka razy w miesiącu bądź wcale. Mimo różnych koncepcji co do wpływu mięsa na zdrowie człowieka, dzięki jego spożyciu dostarczane są do organizmu znaczne ilości białka i żelaza (substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu). Częste spożywanie mięsa przez studentów fizjoterapii zabezpiecza ich w tym wypadku przed negatywnymi skutkami braku tych substancji. 5. Jak często studenci spożywają mleko i jego przetwory? 48% 42% 10% - kilka razy w tygodniu - codziennie - kilka razy w miesiącu Mimo różnych koncepcji co do wpływu mleka na zdrowie człowieka, dzięki jego spożyciu dostarczane są do organizmu znaczne ilości białka i wapnia (substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu), a badani spożywają znaczne ilości tego typu produktów. 6. Jak często studenci palą papierosy? 88% - nie pali papierosów, - wypala 1-5 papierosów dziennie, - wypala 6-10 papierosów dziennie. Pozytywnym faktem jest mały odsetek osób palących [badania własne] w porównaniu z wynikami uzyskanymi na innych uczelniach medycznych. Na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi papierosy paliło 38, osób (Rzeźnicki i in. 2007), wśród studentów pierwszych lat kierunków studiów dziennych na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi papierosy paliło 31,7% osób (Kowalska i in 2006), wśród studentów Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej w Lublinie papierosy paliło 27% osób (Kalinowski i in. 2004), wśród studentów Instytutu Pielęgniarstwa i Instytutu Położnictwa PMWSZ w Opolu 24,8 % (Wojtal i in. 2007b), wśród studentów VI roku Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej we Wrocławiu papierosy paliło15,5% osób (Kurpas i in. 2007b), wśród studentów IV roku medycyny warszawskiej Akademii Medycznej papierosy paliło 13,1 % kobiet i 14,3 % mężczyzn (Ostrowska i in. 2002). 7. Jak często studenci spożywają posiłki? 4 40% 14% - 4 razy dziennie - 2-3 razy dziennie - raz dziennie - częściej niż 5 razy dziennie W badaniu wśród studentów Wydziałów Pielęgniarstwa w Akademii Medycznej w Katowicach oraz Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 48 % studentów spożywa ponad trzy posiłki dziennie (Międzobrodzka i in. 2000). W wypadku studentów fizjoterapii 4 z nich spożywa posiłki 4 razy dziennie [badanie własne]. Bez dodatkowych informacji co do regularności i kaloryczności spożywanych posiłków trudno w takim przypadku o wnioski wynikające z odpowiedzi na to pytanie. Należy uwzględnić pozyskanie takowych informacji w wypadku podobnych badań w przyszłości. 8. Jak często studenci uprawiają ćwiczenia fizyczne? 62% 22% 1-1-2 razy w tygodniu - wcale - 3-4 razy w tygodniu 7

Studenci Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi ćwiczą: - 10,3 % - 30 minut 5 razy w tygodniu (dodatkowe ćwiczenia) - 60 % - 1-3 razy w miesiącu lub wcale (Motylewski i in. 2006) Wprawdzie uzyskane wyniki nie dają nam pełnej odpowiedzi, na jakim poziomie kształtuje się wydatek energetyczny badanej grupy [badania własne]. Można jednak przypuszczać, że większość osób nie osiąga dawki aktywności 2000 kcal na tydzień, zalecanej przez Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Sportowej jako dobrze tolerowanej, a jednocześnie jako skuteczna dawka aktywności w prewencji szeregu chorób (Kuński 2003). Podobnie wśród studentów ostatniego roku Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Łodzi nikt nie podejmował aktywności fizycznej o charakterze sportowo-rekreacyjnym wymagającej wydatku energetycznego przekraczającego 1000 kcal/tydzień (Stasiołek i in. 2002,2003). Natomiast 80 % studentów ostatniego roku Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego Uniwersytetu Łódzkiego podejmowała taką aktywność (Stasiołek i in. 2002). Uzyskane wyniki wskazują na pasywny fizycznie styl życia lubelskich studentów fizjoterapii [badania własne], co nie napawa optymizmem. 9. Jaki rodzaj treningu preferują studenci? 34% 32% 21% 12% - wysiłki wytrzymałościowe, - ćwiczenia wszechstronnie angażujące ciało - sporty techniczne - ćwiczenia siłowe W utrzymaniu pełni zdrowia to właśnie ćwiczenia wszechstronnie angażujące ciało mają największe znaczenie. Trudno wnioskować tylko w oparciu o odpowiedzi uzyskane na to pytanie, dlaczego jedynie 32% badanych podejmuje tego typu aktywność fizyczną. Możemy jedynie przypuszczać, że duża część studentów nie potrafi zorganizować sobie takiego typu aktywności. 3) Wiedza w zakresie zachowań zdrowotnych i ich wpływu na organizm ludzki Pytanie % studentów Ocena 1.Jakie znaczenie dla studentów ma zbilansowana dieta? 5 4 - jest ważna dla organizmu - jest niezbędna dla organizmu - jest obojętna dla organizmu Większość studentów zdaje sobie sprawę, jak istotnym elementem dla zdrowia człowieka jest odpowiednia ilość i jakość pożywienia. W przypadku badanej grupy ma to znaczne przełożenie na stosowanie zbilansowanej diety na co dzień (6 osób oceniło poziom swojego odżywiania jako dobry). 2. Jakie znaczenie dla studentów ma trening rekreacyjny? 77% 2 - jest ważny dla organizmu - jest niezbędny dla organizmu Wszyscy badani zdają sobie sprawę z pozytywnego wpływu wysiłku fizycznego na właściwy stan funkcjonalny organizmu, a aż 8 z nich ma do ćwiczeń osobisty stosunek oceniany jako dobry i bardzo dobry. Nie przekłada się to jednak na właściwą ilość ruchu w codziennym życiu. 62% badanych ćwiczy jedynie 1-2 razy w tygodniu, aż 22% badanych nie ćwiczy wcale i tylko 1 ćwiczy 3-4 razy w tygodniu. 3. Jaki wpływ według studentów ma palenie papierosów? 94% - wpływa bardzo niekorzystnie na organizm - wpływa niekorzystnie na organizm 8

Wyniki badań potwierdzają wysoką świadomość szkodliwego wpływu palenia papierosów na zdrowie człowieka (Połocka-Molińska i in. 2006), wykazują jednak niski poziom wiedzy studentów na temat liczby i nazw substancji rakotwórczych zawartych w tytoniu i dymie tytoniowym (Kurpas i in. 2007a, Wojtal i in. 2007a). Inny z autorów dochodzi nawet do wniosków, że studenci nie dysponują odpowiednim zasobem wiedzy pozwalającej im na aktywne włączenie się do profesjonalnych działań profilaktycznych i edukacyjnych w zakresie zwalczania nałogu palenia tytoniu w społeczeństwie (Seń i in. 2007, Kalinowski 2003). Badania wykazują również, że edukacja medyczna i świadomość szkodliwości nałogu palenia tytoniu są głównymi przyczynami niepalenia wśród ankietowanych studentów, a na decyzję o rozpoczęciu palenia największy wpływ mają palący rówieśnicy (Kalinowski i in. 2004). W badaniu przeprowadzonym wśród studentów ostatnich lat Wydziału Lekarskiego większość studentów uważa, że jest dostatecznie poinformowana o negatywnych skutkach palenia papierosów, stwierdza jednak, że działania uczelni zapobiegające paleniu nie są wystarczające (Walczak i in. 2004, Kalinowski i in. 2002). W badaniu na temat stanu wiedzy na temat uzależnień studentów VI roku Akademii Medycznej w Poznaniu autorzy dochodzą do wniosku, że wiedza studentów na temat nikotynizmu jest dobra, natomiast wiedza o uzależnieniu od alkoholu i narkotyków wymaga pogłębienia (Celczyńska-Bajew i in. 2005). Wyniki uzyskane na studentach fizjoterapii [badania własne] potwierdzają, że studenci są świadomi dużej szkodliwości palenia na stan zdrowia. Taki stan wiedzy ma bardzo duże przełożenie na ilość osób niepalących w badanej grupie (88%). 4. Co studenci sądzą o upijaniu się? 81% 19% - wpływa bardzo niekorzystne na organizm - wpływa niekorzystnie na organizm Wszyscy badani zdają sobie sprawę ze szkodliwego wpływu dużych dawek alkoholu na zdrowie. Niestety warunki eksperymentu nie pozwoliły na stwierdzenie, jakie dokładnie ilości alkoholu spożywają badani. 5. Jak na studentów wpływa długotrwały stres? 71% - wpływa bardzo niekorzystnie na organizm 29% - wpływa niekorzystne na organizm Studenci zdają sobie sprawę ze szkodliwego wpływu stresu na zdrowie człowieka. Pozytywnym aspektem jest to, że duża część grupy badanych radzi sobie dobrze ze skutkami stresu (6). 6. Jaki jest wg studentów wpływ słodyczy na organizm? 57% 31% - niekorzystny - obojętny - korzystny - bardzo niekorzystny - bardzo korzystny Z uzyskanych informacji wynika, że studenci ostatniego roku fizjoterapii orientują się w temacie wpływu poszczególnych zachowań na zdrowie. Z dokładniejszych badań innych autorów wynika jednak, że widoczne są pewne braki wiedzy, szczególnie w rozumieniu żywieniowych czynników ryzyka wybranych chorób cywilizacyjnych (Piórecka i in. 2004). V. Zależności między wiedzą na temat zachowań zdrowotnych a zachowaniami zdrowotnymi a) Wiedza na temat palenia papierosów na organizm człowieka a palenie papierosów wśród badanych? Palenie papierosów jest niezależne od wiedzy na temat szkodliwości palenia wśród studentów. Pozytywnym faktem jest spora liczba osób niepalących. Brak zależności może 9

wynikać z pewnej liczby osób, które mimo tego, że zdają sobie sprawę z negatywnego wpływu palenia na zdrowie człowieka, robią to nadal. b) Wiedza na temat wpływu spożywania alkoholu na organizm człowieka a spożywanie alkoholu przez badanych Spożycie alkoholu jest niezależne od wiedzy na temat szkodliwości jego spożycia wśród badanych studentów. Przeważają osoby świadome szkodliwości picia alkoholu, jednak nie powstrzymuje ich to przed konsumpcją. Taka sytuacja może być spowodowana dużym przyzwoleniem społecznym na spożywanie alkoholu. c) Wiedza na temat wpływu spożywania słodyczy na organizm człowieka a spożywanie słodyczy przez badanych Spożycie słodyczy jest niezależne od wiedzy na temat szkodliwości jego spożycia wśród badanych studentów. Przeważają osoby zdające sobie sprawę ze szkodliwości spożywania słodyczy, jednak nie powstrzymuje ich to przed konsumpcją. Tego typu sytuacja wiąże się prawdopodobnie z bagatelizowaniem wpływu słodyczy na zdrowie człowieka w społeczeństwie polskim i studenci fizjoterapii nie są tu wyjątkiem. d) Wiedza na temat wpływu spożywania warzyw i owoców na organizm człowieka a spożywanie warzyw i owoców przez badanych Występuje znaczna zależność między wiedzą na temat spożywania owoców i warzyw a częstością ich spożycia. Przeważają osoby zdające sobie sprawę z pozytywnego wpływu warzyw i owoców na ich zdrowie i spożywające je kilka razy w tygodniu lub częściej. W tym wypadku wiedza idzie ściśle w parze z praktyką wpływając pozytywnie na zdrowie badanych. 10

Czynnik Chi^2 Zbiór krytyczny Wiedza o wpływie a palenie papierosów Wiedza o wpływie a spożywanie alkoholu Wiedza o wpływie a spożywanie słodyczy Wiedza o wpływie a spożywanie warzyw i owoców Wynik testu niezależności Chi^2 Współczynnik T-Czuprowa 7,76 <0;0,01>u<10,5965;+oo) niezależne 0,39 4,47 <0;0,2070>u<14,8602;+oo) niezależne 0,18 16,55 <0;5,1422>u<34,2671;+oo) niezależne 0,34 84,53 <0;5,1422>u<34,2671;+oo) odrzucona teza o niezależności Tab. 3. Zależności między wiedzą na temat zachowań zdrowotnych, a zachowaniami zdrowotnymi (opracowanie własne). Do obliczeń przyjęto poziom istotności a= 0,01. Wartości końców przedziałów zbioru krytycznego odczytane są z tablicy rozkładu chi kwardat dla stopni swobody v=(r-1)*(l-1) gdzie r i l są odpowiednio liczbą wierszy i rzędów tablicy korelacyjnej dla odpowiednich badanych cech. Współczynnik T-Czuprowa wskazuje na siłę zależności, tj. im bliżej wartości 1 tym większa zależność między danymi. 0,78 VI. Wnioski i konkluzje Spożywanie słodyczy i alkoholu jest statystycznie niezależne od wiedzy na temat antyzdrowotnego działania tych produktów w badanej grupie. W obu przypadkach przeważają osoby zdające sobie sprawę z negatywnych skutków działania alkoholu i słodyczy na zdrowie, jednak nie powstrzymuje ich to przed konsumpcją. Spożywanie warzyw i owoców wykazuje statyczną zależność z wiedzą na temat prozdrowotnego oddziaływania tych produktów na zdrowie w badanej grupie. Przeważają osoby świadome wysokiej wartości odżywczej warzyw i owoców i spożywające je kilka razy w tygodniu. Wszyscy studenci są zgodni co do tego, że trening rekreacyjny jest bardzo ważny lub ważny w utrzymaniu ich zdrowia jednak tylko nieliczni wcielają tę wiedzę w życie. Wyniki badań wskazują, że sama wiedza na temat wpływu zachowań zdrowotnych nie stanowi wystarczającej motywacji do wprowadzenia niektórych z nich w życie. Studentom trudno zrezygnować ze spożywania alkoholu i słodyczy, mimo iż są świadomi negatywnego wpływu tych używek na ich stan zdrowia. Możliwe, że program studiów nie spowodował wytworzenia odpowiedniej motywacji działań prozdrowotnych lub studenci nie zdobyli interesujących ich umiejętności dbania o własną sprawność fizyczną i sposobu radzenia sobie z nałogami (alkohol, słodycze). Pozytywnym spostrzeżeniem wynikającym z badań na 11

studentach fizjoterapii jest fakt, że spożywają oni w odpowiednich ilościach warzywa i owoce oraz większość z nich nie pali papierosów. W przypadku zakładanej hipotezy wykazano jedynie statystyczną zależność spożywania warzyw i owoców z wiedzą na temat prozdrowotnego działania tych produktów. W odniesieniu do wstępu pracy i końcowej analizy wniosków nasuwają się powyższe konkluzje. Szereg badanych osób winno dokonać krytycznej analizy swoich zachowań zdrowotnych, a w przyszłości staranniej kształtować model stylu życia służący im najlepiej. VII. Literatura 1. Buławska K., Talaga S., Lubińska-Żądło B. Analiza zachowań zdrowotnych wśród młodzieży studiującej pielęgniarstwo i fizjoterapię. Zdrowie Publiczne 2005, 115 (3):307-311. 2. Celczyńska-Bajew L., Wawrzyniak A., Dąbrowski S., Horst-Sikorska W. Ewaluacja stanu wiedzy na temat uzależnień studentów VI roku Akademii Medycznej w Poznaniu przed i po zajęciach z medycyny rodzinnej. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2005 7(3):622-625. 3. Kalinowski P. Potrzeby edukacji zdrowotnej studentów Wydziału Pielęgniarskiego w zakresie przeciwdziałania nałogowi palenia tytoniu. Zdrowie Publiczne, 2003 113(3/4):290-292. 4. Kalinowski P., Jędrzejewska B. Skuteczność polityki antynikotynowej w Polsce w opinii przyszłych pracowników ochrony zdrowia. Wiad. Lek. 2002 55 supl. 1 cz. 1. 5. Kalinowski P., Karwat I.D. Wpływ czynników środowiskowych i edukacji na rozpowszechnienie palenia tytoniu wśród studentów Wydziału Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Lublinie. Ann. UMCS Sect., 2004 59(2):124-127. 6. Kowalska A., Rzeźnicki A., Drygas W. Postawy i zachowania dotyczące palenia tytoniu studentów pierwszego roku Wydziału Nauk o Zdrowiu. Przegląd Lekarski, 2006 63(10):1041-1044. 7. Krzych Ł.: Zdrowie Publiczne 2004 114(1):67-70. Analiza stylu życia studentów Śląskiej Akademii Medycznej. 8. Kuński H. Trening zdrowotny osób dorosłych. 2003, Wyd. Medsport Press. 9. Kurpas D., Jasińska A., Bielska D., Seń M., Wojtal M., Sochocka L., Steciwko A. Poziom wiedzy studentów VI roku Akademii Medycznej we Wrocławiu na temat szkodliwości palenia tytoniu. Fam. Med. Prim. Care Rev., 2007a 9(3):486-489. 10. Kurpas D., Jasińska A., Wojtal M., Sochocka L., Seń M. Palenie tytoniu wśród studentów Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej we Wrocławiu. Przegląd. Lekarski, 2007b 64(10):795-796. 11. Maniecka-Bryła I., Bryła M., Weinkauf A., Dierks Marie-L. Międzynarodowe badanie porównawcze stanu zdrowia studentów wyższych uczelni medycznych w Łodzi i Hanowerze. Przegląd. Lekarski 2005 62. 12

12. Międzobrodzka A., Piórecka B. Poziom wiedzy studentów wydziałów pielęgniarstwa z zakresu żywienia człowieka. Pielęgniarstwo, 2000 1999(3):54-60. 13. Motylewski S., Lisowski J., Gątkiewicz M., Poziomska-Piątkowska E. Aktywność fizyczna studentów fizjoterapii Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi. Zdrowie Publiczne, 2006 116(2):263-266. 14. Ostrowska A., Szewczyński J.A. Zachowania zdrowotne studentów warszawskiej Akademii Medycznej. Wiad. Lek., 2002 55 supl. 1 cz. 2. 15. Pietryka-Michałowska E., Wdowiak L., Szymańska J. Zachowania zdrowotne studentów akademii medycznej. Zdrowie Publiczne, 2005 115(1):71-74. 16. Piórecka B., Markielowska A., Schlegel-Zawadzka M.. Bromatol. Chem. Zwyczaje i wiedza żywieniowa pielęgniarek z województwa małopolskiego. Toksykol., 2004. 37 supl.: 101-106. 17. Połocka-Molińska M., Biskupska M., Zysnarska M. Palenie tytoniu wśród studentów. Przegląd Lekarski, 2006 63(10):1038-1040. 18. Rzeźnicki A., Krupińska J., Stelmach W., Kowalska A. Częstość palenia tytoniu wśród studentów ostatnich lat Wydziału Nauk o Zdrowiu. Przegląd. Lekarski, 2007 64(10):786-790. 19. Seń M., Felińczak A., Grzebieluch J., Kurpas D., Bielska D., Wojtal M., Sochocka L., Taranowicz I.: Stan wiedzy studentów Wydziału Zdrowia Publicznego Akademii Medycznej we Wrocławiu na temat zagrożeń wynikających z palenia tytoniu. Fam. Med. Prim. Care Rev., 2007 9(3):605-609. 20. Stasiołek D., Woźniak A., Jegier A. Charakterystyka aktywności fizycznej studentów medycyny oraz wychowania fizycznego i zdrowotnego w Łodzi. Nowiny Lek., 2002 71(4/5)226-229. 21. Stasiołek D., Jegier A. Aktywność ruchowa studentów medycyny. Nowiny Lek., 2003 72(2):140-142. 22. Stefańska E, Ostrowska L, Czapska D, Karczewski J. Wybrane zachowania zdrowotne studentów uczelni medycznej. Żywienie Człowieka 2007 34(1/2)642-646. 23. Walczak M., Brzeszczyńska K., Wawrzyniak A. Studenci V i VI roku Wydziału Lekarskiego a nikotynizm. Ocena stopnia uzależnienia i motywacji do zaprzestania palenia. Pol. Med. Rodz. 2004 6(4):1465-1471. 24. Wojtal M., Kurpas D., Sochocka L., Bielska D., Seń M. Poziom wiedzy studentów Państwowej Medycznej Wyższej Szkoły Zawodowej w Opolu na temat zdrowotnych następstw palenia tytoniu. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2007a 9(3):639-643. 25. Wojtal M., Kurpas D., Sochocka L., Seń M., Steciwko A. Analiza problemu palenia tytoniu wśród studentów Państwowej Medycznej Wyższej Szkoły Zawodowej w Opolu. Przegląd. Lekarski 2007b 64(10):804-807. 13