sylabus przedmiotu HISTOLOGIA 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Analityka Medyczna, studia stacjonarne Rok akademicki: 2018/2019 Nazwa modułu/przedmiotu: Histologia Kod przedmiotu (z systemu Pensum): 22825 Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Rok studiów (rok, na którym realizowany jest przedmiot): Semestr studiów (semestr, na którym realizowany jest przedmiot): Typ modułu/przedmiotu (podstawowy, kierunkowy, fakultatywny): Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz stopnie naukowe wszystkich wykładowców prowadzących przedmiot): Katedra i Zakład Histologii i Embriologii Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek CENTRUM BIOSTRUKTURY ul. Chałubińskiego 5 02-004 WARSZAWA tel/fax 22-629-52-82 Prof. dr hab. n. med. Jacek Malejczyk pierwszy drugi podstawowy Prof. dr med. Gajana Martirosian Dr n. med. Ewa Jankowska-Steifer Dr n med. Aneta Ścieżyńska Dr n. med. Justyna Bielińska-Niderla Dr hab. Magdalena Radomska-Leśniewska Dr n. med. Izabella Tyszkiewicz Dr Agata Hevelke Dr hab. Tomasz Grzela Dr hab. Ryszard Galus Dr n med. Grzegorz Gut Strona 1 z 7
Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny jest dla studentów w ramach programu Erasmus): Osoba alna za sylabus (osoba, do której należy zgłaszać uwagi dotyczące sylabusa): ------ Dr n. med. Ewa Jankowska-Steifer Liczba punktów ECTS: 5 2. Cele kształcenia 1. Cel kształcenia wiąże opis całego programu kształcenia z programem studiów. Cele kształcenia dostarczają podstawowych informacji o przedmiocie, opisują jakie kompetencje nabędzie student po zakończeniu danego kursu. Podstawowym celem nauczania Histologii jest opanowanie przez Studentów wiedzy dotyczącej budowy komórek, tkanek i narządów w odniesieniu do ich właściwości i funkcji fizjologicznej. Stanowi to podstawę do zrozumienia zjawisk zachodzących w komórkach i narządach na poziomie biochemii, fizjologii, immunologii i histopatologii. Po zakończonych ćwiczeniach Studenci powinni umieć rozpoznawać pod mikroskopem podstawowe elementy strukturalne tworzące tkanki oraz główne narządy wchodzące w skład organizmu. Dodatkowo Studenci zapoznają się z podstawowymi metodami histologicznymi i cytologicznymi. Poznają klasyczne metody histologiczne oraz technikę transmisyjnej mikroskopii elektronowej oraz nowoczesne metody immunohistochemiczne, ponadto techniki hodowli komórek i tkanek w odniesieniu do ich zastosowania w praktyce diagnostycznej i klinicznej. W ramach seminariów Studenci zapoznają się z mechanizmami regulującymi funkcjonowanie organizmu na poziomie oddziaływań komórkakomórka; komórka-macierz zewnątrzkomórkowa 3. Wymagania wstępne 1. Wymagana jest wiedza nabyta podczas nauczania przedmiotu Biologia Medyczna w zakresie: a) - budowy komórki zwierzęcej z uwzględnieniem podstawowej wiedzy dotyczącej funkcji organelli komórkowych oraz cytoszkietetu komórki (filamenty aktynowe, filamenty miozynowe, filamenty pośrednie - jako wprowadzenie do adhezji komórkowej)); b) - budowy błon biologicznych, z uwzględnieniem podstawowych funkcji fosfolipidów, białek i glikokaliksu (jako wprowadzenie do sygnalizacji międzykomórkowej i adhezji komórek); c) - podziałów komórkowych (mitoza, mejoza - jako wprowadzenie do różnicowania komórek i rozrodu organizmu); d) - budowy i organizacji genomu komórki (euchromatyna, heterochromatyna - jako wprowadzenie do różnicowania komórek i epigenetyki); e) - wczesnego rozwoju zarodkowego (jako wprowadzenie do porównanie budowy tkanek embrionalnych i dorosłych). 2. Wymagana jest wiedza dotycząca budowy tkanek i narządów organizmu na poziomie liceum ogólnokształcącego 4. Przedmiotowe efekty kształcenia Lista efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia Symbol tworzony przez osobę wypełniającą sylabus (kategoria: W-wiedza, U-umiejętności, K-kompetencje oraz numer efektu) A.W1. Treść przedmiotowego efektu kształcenia Efekty kształcenia określają co student powinien wiedzieć, rozumieć i być zdolny wykonać po zakończeniu zajęć. Efekty kształcenia wynikają z celów danego przedmiotu. Osiągniecie każdego z efektów powinno być zweryfikowane, aby student uzyskał zaliczenie. zna mianownictwo anatomiczne, histologiczne i Odniesienie do efektu kierunkowego (numer) Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki bądź Uchwały Senatu WUM właściwego kierunku studiów. Strona 2 z 7
embriologiczne zdrowia i choroby A.W2. A.W3. A.W4. A.W5. A.W8. A.W9. A.W10. A.U3. A.U13. A.K1. zna budowę ciała ludzkiego w podejściu topograficznym oraz czynnościowym (układ kostnostawowy, układ mięśniowy, układ krążenia, układ oddechowy, układ pokarmowy, układ moczowy, układy płciowe, układ nerwowy, narządy zmysłów, powłoka wspólna); zna prawidłową budowę i funkcje komórek, tkanek, narządów i układów organizmu ludzkiego oraz rozumie współzależności ich budowy i funkcji w warunkach zdrowia i choroby; zna etapy cyklu komórkowego, w tym molekularne aspekty jego regulacji; zna mechanizmy regulacji funkcji narządów i układów organizmu człowieka; posiada wiedzę o procesach metabolicznych, mechanizmach ich regulacji oraz ich wzajemnych powiązań na poziomie molekularnym, komórkowym, narządowym i ustrojowym zna sposoby komunikacji między komórkami, a także między komórką a macierzą pozakomórkową, oraz szlaki przekazywania sygnałów w komórce i przykłady zaburzeń w tych procesach zna metody diagnostyki cytologicznej (techniki przygotowania i barwienia preparatów) oraz automatyczne techniki fenotypowania, cytodiagnostyczne kryteria rozpoznania i różnicowania chorób nowotworowych i nienowotworowych potrafi wskazywać różnice w budowie i funkcjonowaniu organizmu na poszczególnych etapach rozwoju osobniczego potrafi identyfikować i opisywać składniki strukturalne komórek, tkanek i narządów metodami mikroskopowymi oraz histochemicznymi jest świadomy konieczności stałego dokształcania się 5. Formy prowadzonych zajęć Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób w grupie Wykład 20 Seminarium 10 Ćwiczenia 50 Wszystkie grupy dziekańskie Wynika z liczby studentów na roku (2 grupy) Wynika z liczby studentów na roku (4-5 grup) nieobowiązkowe nieobowiązkowe nieobowiązkowe Strona 3 z 7
6. Tematy zajęć i treści kształcenia Wykłady (W): W1 - Budowa i podstawowe funkcje komórki. Znaczenie tkanki nabłonkowej. AW1, AW3 W2 Budowa tkanki łącznej właściwej oraz tkanek podporowych. AW1, AW2, AW3 W3 Obwodowy układ nerwowy; komórki tkanek mięśniowych. AW1, AW2, AW3 W4 Elementy krwi obwodowej, hematopoeza. Budowa naczyń krwionośnych. AW1, AW2, AU3 W5 Powiązanie budowy z funkcją narządów limfatycznych. AW1, AW2, AW3,W04. W6 Komórki przewodu pokarmowego i towarzyszących im gruczołów. AW1, AW2, AW3 W7- Część przewodząca i oddechowa płuc, budowa nefronu. AW1, AW2, AW3 W8 - Gruczoły dokrewne ich lokalizacja i funkcja. AW1, AW2, AW3 W9 Budowa i funkcja gonady męskiej i żeńskiej; drogi wyprowadzające komórki rozrodcze. AW1, AW2 AW3 W10 - Zapłodnienie, wczesny etap rozwoju zarodka, budowa łożyska. AW1, AW2, AW3 Ćwiczenia (C): C1 - Podstawy technik histologii świetlnej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej. AW10, AU13, AK1 C2 Tkanka nabłonkowa. Gruczoły egzokrynowe. AW1, AW2, AW3, AU13, AK1. C3 - Tkanka łączna właściwa. Chrząstka i kość. AW1, AW2, AW3, AU13, AK1. C4 Tkanka nerwowa, tkanka mięśniowa. AW1, AW2, AW3, AU13, AK1 C5 - Krew i szpik. Układ krążenia. AW1, AW2, AW3, W03, AU3, AU13, AK1. C6 Układ limfatyczny główne i obwodowe narządy limfatyczne. AW1, AW2, AW3, W03, W04, AU13, AK1. C7 Ośrodkowy układ nerwowy. Narządy zmysłów. Skóra. AW1, AW2, AW3, AU13, AK1 C8 - Układ pokarmowy różnice w budowie poszczególnych jego fragmentów AW1, AW2, AW3, AU13, AK1. C9 - Układ oddechowy i moczowy. AW1, AW2, AW3, W03, AU3, AU13, AK1. C10 Gruczoły dokrewne budowa narządu i funkcja poszczególnych komórek. AW1, AW2, AW3, AU13, AK1 C11 - Układ rozrodczy żeński. Gruczoł mlekowy. AW1, AW2, AW3, AW4, AU13, AK1 C12 - Układ rozrodczy męski. AW1, AW2, AW3, AW4, AU13, AK1 C13 - Techniki immunocytochemiczne. Hodowla komórek i tkanek. AW4, AW10, AU13 Strona 4 z 7
C14 - Molekularna regulacja cyklu komórkowego, konsekwencje nieprawidłowości jego przebiegu - apoptoza - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej AW4, AW9, AU3, AK1. S1 - Oddziaływania międzykomórkowe, wprowadzenie pojęć ligand, receptor, informatory I i II rzędu sygnalizacja międzykomórkowa, ścieżki sygnałowe - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej AW5, AW8, AW9, AK1. S2 - Cząsteczki adhezji komórkowej, powiązanie z cytoszkieletem i białkami macierzy zewnątrzkomórkowej odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej AW5, AW9, AK1. S3- Podstawy onkogenezy - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej AW4, AW5, AW8, AW9, AK1. S4 - Różnicowanie komórek, epigenetyczna kontrola ekspresji genów Komórki macierzyste, podstawy regeneracji tkanek AW5, AW8, AK1. 7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia Symbole form prowadzonych zajęć Sposoby weryfikacji efektu kształcenia AW1 W1-10, C2-12 sprawdzian cząstkowy AW2 W9-10, C2-12 sprawdzian cząstkowy AW3 W4-8, C2-12 sprawdzian cząstkowy AW4 W5, C6, C11-14, S3 sprawdzian cząstkowy AW5 S1-4 sprawdzian cząstkowy AW8 S1, S3, S4 sprawdzian cząstkowy AW9 C14, S1, S3 sprawdzian cząstkowy AW10 C1, C13 sprawdzian cząstkowy AU3 W-4, C5, C9, C14 sprawdzian cząstkowy AU13 C1-14 sprawdzian cząstkowy AK1 C1-14, S1-4 sprawdzian cząstkowy Kryterium zaliczenia 8. Kryteria oceniania Forma zaliczenia przedmiotu: np. egzamin testowy, egzamin praktyczny lub zaliczenie bez oceny (nie dotyczy) ocena kryteria 2,0 (ndst) Do 59% - ocena niedostateczna nie zalicza przedmiotu 3,0 (dost) 60 68% 3,5 (ddb) 69 76% Strona 5 z 7
4,0 (db) 77 84% 4,5 (pdb) 85 92% 5,0 (bdb) 93 100% 9. Literatura Literatura obowiązkowa: 1 Podstawy histologii i kilku technik laboratoryjnych skrypt pod red. J. Godlewskia-Jędrzejczyk i S. Moskalewski, E. Jankowska-Steifer, przeznaczony dla studentów Wydziału Farmacji Akademii Medycznej w Warszawie, kierunku Analityka Medyczna, do nabycia w Oficynie Wydawniczej Akademii Medycznej w Warszawie 2. Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii red. J. Kawiak, M. Zabel, Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo Wrocław 2014, wyd.2 Literatura uzupełniająca: 1. Wheater Histologia, podręcznik i atlas. Young B., Lowe J.S., Stevens A., Heath J.W. Elsevier Urban &Partner. Wrocław 2010 2. Histologia, W. Sawicki, J. Malejczyk, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 2012 10. Kalkulacja punktów ECTS (1 ECTS = od 25 do 30 godzin pracy studenta) Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: Wykład 20 Seminarium 10 Ćwiczenia 40 Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy): W tym polu opisujemy nakład samodzielnej pracy przeciętnego studenta konieczny aby zaliczyć przedmiot. W kalkulacji należy uwzględnić m.in. konieczność przygotowania się do zajęć, wykonania pracy domowych, przygotowania się do zaliczeń itp. Przygotowanie studenta do zajęć 30 Przygotowanie studenta do zaliczeń 30 Inne (jakie?) 11. Informacje dodatkowe Razem 130 5 Wszystkie inne ważne dla studenta informacje nie zawarte w standardowym opisie np. dane kontaktowe do osoby alnej za dydaktykę, informacje o kole naukowym działającym przy jednostce, informacje o dojeździe na zajęcia, informacja o konieczności wyposażenia się we własny sprzęt bhp; informacja o lokalizacji zajęć; link to strony internetowej katedry/zakładu itp. Przy Katedrze i Zakładzie Histologii i Embriologii działają dwa koła studenckie: 1. SKN - Opiekunami Koła są dr Izabela Młynarczuk-Biały i dr Ryszard Galus http://histologia.wum.edu.pl - Studenckie Koło Naukowe 2. SKN Inżynierii Tkankowej -Opiekunem Koła jest prof. dr hab. Małgorzata Lewandowska- Szumiełmszumiel@wum.edu.pl Strona 6 z 7
Organizacja zajęć Nauczanie Histologii i Embriologii odbywa się w formie objaśnień do ćwiczeń, ćwiczeń i wykładów. Obecność na ćwiczeniach i objaśnieniach jest obowiązkowa. Spóźnienia przekraczające 15 minut będą traktowane jak nieobecność. Zajęcia rozpoczynają się objaśnieniami, które są obowiązkową częścią zajęć. Studenci przystępują do zajęć przygotowani merytorycznie. Zakres materiału objętego ćwiczeniem jest podany w Programie zajęć. Przygotowanie studentów do zajęć jest oceniane sprawdzianem wejściowym. W trakcie ćwiczeń studenci omawiają z asystentem zagadnienia objęte tematem ćwiczenia oraz oglądają preparaty mikroskopowe, schematy i elektronogramy. Obrazy tkanek i narządów oglądanych pod mikroskopem należy narysować i opisać (legenda do rysunku) w zeszycie. Mikroskopy są rozmieszczone na stołach, lub wypożyczane pod zastaw legitymacji studenckiej. Po zakończeniu oglądania preparatów należy wyłączyć oświetlenie mikroskopu i przykryć mikroskop pokrowcem. Wynoszenie z sal ćwiczeniowych preparatów, elektronogramów, mikroskopów lub ich części jest zabronione. Zaliczenie zajęć Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest udział w ćwiczeniach i objaśnieniach oraz zaliczenie wszystkich ćwiczeń. Warunkiem zaliczenia ćwiczenia jest uzyskanie pozytywnej oceny ze znajomości materiału przewidzianego na dane ćwiczenie oraz wykonanie rysunków preparatów i ich poprawne opisanie. Dni, w których wyznaczono terminy ćwiczeń i kolokwiów są dniami zajęć obowiązkowych. Dopuszcza się nieobecność na 2 ćwiczeniach w semestrze. Nieobecność na 3 zajęciach, powoduje niezaliczenie przedmiotu i niedopuszczenie do egzaminu bez względu na powód nieobecności. Ćwiczenia niezaliczone z powodu nieobecności lub nieprzygotowania do zajęć należy zaliczyć w formie ustalonej przez Kierownika Katedry w wyznaczonym przez niego terminie. Egzamin końcowy Egzamin z przedmiotu obejmuje treści objęte programem ćwiczeń i wykładów. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zdanie wszystkich sprawdzianów przewidzianych programem. Terminy egzaminów są uzgadniane z Radą Pedagogiczną i nie podlegają zmianie. Egzamin ma formę testu składającego się z 50 pytań. Do zaliczenia egzaminu wymagane jest uzyskanie co najmniej 60 % prawidłowych w teście. W przypadku nieobecności na egzaminie spowodowanej przyczynami zdrowotnymi, student zobowiązany jest dostarczyć zwolnienie lekarskie w ciągu trzech dni roboczych od dnia wyznaczonego egzaminu, pod rygorem wpisania oceny niedostatecznej. W razie niezaliczenia egzaminu poprawkowego, na wniosek studenta dziekan może wyznaczyć egzamin komisyjny. STRONA INTERNETOWA Zakładu Histologii i Embriologii WUM : http://histologia.wum.edu.pl Podpis Kierownika Jednostki Podpis osoby alnej za sylabus Strona 7 z 7