Metody diagnozowania uzdolnień uczniów

Transkrypt

1 Metody diagnozowania uzdolnień uczniów dr Renata Smoleń

2 Zdolności

3 R. Gloton- zdolności są dziedziczone Z. Pietrasiński- zdolności to właściwości psychiczne, które są warunkiem pomyślnego wykonania zadania

4 W. Okoń-zdolność przejawia się w łatwości i niezawodności pobierania i przetwarzania informacji, umiejętności podejmowania decyzji oraz w skutecznym, samodzielnym i twórczym działaniu

5 J. Reykowski: zdolności naturalneuwarunkowane czynnikami genetycznymi zdolności rzeczywiste - wytwory uczenia się

6 Uzdolnienia

7 S. Gerstmann- uzdolnienia to szereg zdolności, które są podstawą do sprawnego i złożonego działania Uzdolnienia: artystyczne, muzyczne, plastyczne, techniczne, teoretyczne.

8 Talent

9 B. Hornowski- talent to swoiste połączenie uzdolnień, które stwarzają możliwość twórczego wykonywania jakiegoś zadania na najwyższym poziomie

10 A. J. Tannebaum wyróżnia pięć czynników składających się na talent: - zdolności ogólne - uzdolnienia kierunkowe - czynniki środowiskowe - czynniki nie związane z myśleniem (dot. cech osobowości) - czynniki przypadku

11

12 6-czynnikowy model J. Strelaua modyfikacja koncepcji A. Tannenbauma, dodatkowo: twórcze myślenie, nie można się bez niego obejść

13

14 Talent Uzdolnienie Zdolność

15 Uczeń (wybitnie) zdolny Rozumienie pedagogiczne - uczeń osiąga celujące i bardzo dobre wyniki - dowodem są uzyskiwane stopnie i wyniki w nauce w różnych konkursach, a zwłaszcza w olimpiadach

16 Uczeń (wybitnie) zdolny Rozumienie pedagogiczno-psychologiczne - uczeń posiada określone cechy psychiczne, związane przede wszystkim ze skuteczną realizacją zadań szkolnych, otwartością na nowe informacje, posłuszeństwem, pilnością

17 Uczeń (wybitnie) zdolny Rozumienie psychologiczne - w diagnozie uzdolnień uwzględnia się cechy osobowości, intelektu i temperamentu - niekiedy wyłącznie ocena wysokości ilorazu inteligencji - pełna i prawidłowa diagnoza uwzględnia pomiar motywacji, postaw, cech twórczego myślenia i cech osobowościowych: niezależności, oryginalności

18

19 Uczeń uzdolniony Nie każda osoba uzdolniona może mieć talent, ale każda osoba z talentem musi być uzdolniona specjalnie.

20 Uzdolnienia u jednych rozwijać się mogą szybciej, u innych wolniej, a niestymulowane mogą po prostu zanikać. "Wyników" 5 latka nie można traktować jako punktu odniesienia do przewidywania osiągnięć w wieku dojrzałym.

21 Najwcześniej pojawiają się zdolności matematyczne i artystyczne, zwłaszcza muzyczne i plastyczne.

22 W okresie przedszkolnym wyraźnie można zauważyć zdolności motoryczne, techniczne i literackie.

23 Wiek szkolny to rozkwit zdolności intelektualnych. W tym okresie daje się zauważyć u dzieci: wysoką sprawność językową, umiejętność wnioskowania, szybkie tempo procesów myślowych, bardzo dobrą pamięć, zainteresowanie prowadzeniem obserwacji, wysoką zdolność koncentracji uwagi, oryginalność zadawania pytań oraz zainteresowania czytelnicze a także dostrzegania i rozwiązywania problemów.

24 chemicy - średnia wieku 28 lat, elektronicy - 29 lat, matematycy - 34 lata, humaniści - 47 lat, filozofowie - 48 lat. W przypadku twórczości artystycznej średnie wieku według Torrance'a wynoszą: dla baletu - 23 lata, dla twórczości muzycznej - 32 lata, dla poezji lirycznej - 35 lat, dla malarstwa - 37 lat, dla rzeźby - 39 lat, dla prozy - 44 lata.

25 Uczeń zdolny to taki, który z racji wysokiego poziomu zdolności ogólnych w podobnych warunkach przewyższa uczniów w wykonywaniu tych samych działań, wykazując silne zaangażowanie w zadanie, jego osiągnięcia są zwykle oryginalne, wysokie i twórcze W przypadku wysokiego poziomu zdolności specjalnych używa się określeń uczeń uzdolniony

26 Uczeń utalentowany

27 - patrzy na problem pod nieoczekiwanym kątem, - generuje pomysły nowatorskie, - jest pomysłowy w myśleniu i działaniu, stosuje powyższe umiejętności w rozwiązywaniu zadań i problemów, - przeprowadza cały proces rozumowania w głowie, łącznie z uwzględnieniem rozwiązania.

28 Talent to urzeczywistnienie myśli, idei, tworzenie nowego, realizacja wyobrażonych marzeń, upór i praca, praca aby myśl stała się czynem.

29 0,6% społeczeństwa to jednostki wybitne 2-3% to jednostki szczególnie uzdolnione 12% określa się jako jednostki uzdolnione

30

31 Trudności w identyfikacji uczniów zdolnych Brak wyraźnej linii podziału między wybitnymi dziećmi i innymi, ponieważ: - cechy umysłowe nie mogą być tak precyzyjnie zmierzone jak cechy fizyczne - różnice w zakresie rozumienia wybitnych zdolności (jaki stopień zdolności pozwala zaliczyć ucznia do tej kategorii) - niemożliwa jest ocena całokształtu warunków i czynników wpływających na rozwój zdolności

32 Diagnoza funkcjonalna - właściwości - Wykorzystanie metod i narzędzi diagnostycznych - Ocena aktualnego rozwoju funkcji psychicznych, cech osobowości, sytuacji społecznej badanego - Wypracowanie wskazań do dalszych oddziaływań

33 Diagnoza funkcjonalna narzędzia Badanie sfery intelektualnej - Skale Wechslera - Test Matryc Ravena - Diagnoza możliwości Intelektualnych A. Matczak - APiS-Z A. Ciechanowicz - Inne Badanie sfery pozaintelektualnej - Test Zainteresowań Z - Próby Zdań Niedokończonych - Kwestionariusz EPQ-R-Eysencka - Test Rysunkowy Twórczego Myślenia: Jellena-Urbana

34 Diagnoza interakcyjna - właściwości - Przeprowadzana wraz z pedagogiem - Podczas zajęć grupowych - Wspieranie rozwoju twórczości i umiejętności interpersonalnych oraz pozytywnej, realistycznej samooceny - Omówienie wyników i wniosków z uczestnikami i ewentualnie z rodzicami

35 Wskaźniki zachowań znamionujących uzdolnienia INSTRUKCJA: proszę ocenić tego ucznia pod względem poniższych zachowań. W tym celu przy każdym opisie cech ucznia należy zakreślić cyfrę odpowiadającą częstości danego zachowania i zakresowi w jakim to zachowanie występuje. Znaczenia cyfr są następujące: 5 - zachowanie pojawia się stale w większości zajęć 4 - zachowanie pojawia się w wielu zajęciach 3 - zachowanie pojawia się sporadycznie w niektórych zajęciach 2 - zachowanie rzadko pojawia się w zajęciach 1 - zachowanie pojawia się bardzo rzadko lub nigdy

36 Wskaźniki zachowań znamionujących uzdolnienia SPOSTRZEGAWCZOŚĆ Odróżnia istotne elementy zagadnienia i istotne problemy od nieistotnych. Dostrzega subtelne i dojrzałe wzorce, połączenia i relacje oraz posługuje się nimi.

37 Aktywność Jest aktywny, zgłasza się na ochotnika do pracy nad wybranymi przez siebie zadaniami. Energicznie poszukuje informacji, pomysłów i rozwiązań problemów, którymi się zajmuje.

38 REFLEKSYJNOŚĆ Wykazuje dojrzałe, pogłębione zrozumienie złożonych pojęć w wybranej przez siebie dziedzinie. W pracy dąży do doskonałości. Szuka rozwiązań lub wniosków będących najlepszymi z możliwych.

39 WYTRWAŁOŚĆ Skupia całą uwagę na wybranym przez siebie zadaniu, wydaje się pochłonięty przez zadanie. Pokonuje trudności, które napotyka podczas rozwiązywania problemu. Kończy pracę dopiero wtedy, gdy osiągnie zamierzony cel.

40 NIEZALENOŚĆ Sam decyduje, kiedy rozpocząć pracę. Pracuje przy minimalnej pomocy ze strony innych lub bez pomocy. Ma wyraźne zainteresowania i pomysły. Modyfikuje cele, by dopasować je do własnych zainteresowań.

41 NASTAWIENIE NA CEL Ma wysokie i własne wymagania odnośnie do tego, co robi. Zmienia i poprawia swoje wytwory, by dorównać tym wymaganiom. Potrafi wyłonić swój cel i plan jego osiągnięcia. Umie o tym dyskutować z innymi.

42 ORYGINALNOŚĆ Chętnie eksperymentuje z nowymi środkami wyrazu i nowymi pomysłami. Łącząc elementy pochodzące z wielu źródeł, dochodzi do świeżych pomysłów i nowych wytworów.

43 WYDAJNOŚĆ Wykazuje dużą płynność pomysłów. Wytwarza wiele różnych odpowiedzi w danej sytuacji czy w odniesieniu do danego problemu. Pracuje wydajnie. Jego wytwory mają wysoką jakość i są kończone w terminie lub przed terminem

44 SAMOOCENA Zna swoje silne i słabe strony. Wykorzystuje silne strony. Wybiera zadania o optymalnej trudności, takie, którym może podołać Śledzi własne postępy. Wie, kiedy trzeba jeszcze raz przejrzeć rozwiązanie czy wytwór, a kiedy są gotowe i skończone

45 SKUTECZNE KOMUNIKOWANIE POMYSŁÓW Jasno formułuje swoje pomysły i zamierzenia Używa metod i stylów porozumiewania się dostosowanych do celu

46 Uwaga na błędy! 1. Błąd typu alfa uznanie osoby za wybitnie uzdolnioną, podczas gdy rzeczywiście nią nie jest 2. Błąd typu beta uznanie osoby wybitnie zdolnej za średnio uzdolnioną

47 Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć, SNO

48 Underachievement syndrome niepowodzenie jednostek uzdolnionych w wykorzystywaniu własnych możliwości Identyfikowany jako duża rozbieżność pomiędzy ocenami i zachowaniami szkolnymi dziecka a jego wysokim potencjałem (tu: inteligencja, twórczość), mierzonym za pomocą testów i opinii nauczyciela oraz rodziców

49 SNO: cechy i zachowania Zaniżone oceny szkolne Duża wyobraźnia i uzdolnienia twórcze Koncentrowanie uwagi na wybranych przedmiotach Niska samoocena Tendencje do wycofywania się lub agresywna dominacja w grupie

50 SNO: cechy i zachowania Problemy w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami Problemy z dyscypliną, przeciwstawianie się poleceniom nauczyciela Bierne lub negatywne postawy do obowiązków szkolnych Stawianie sobie za wysokich lub za niskich celów i wymagań Nierealistyczne oczekiwania co do własnej osoby Wysoki samokrytycyzm

51 Przyczyny: Nie jest wadą wrodzoną, a wynika z zachowań wyuczonych Większość zachowań kształtuje się w środowisku rodzinnym (okres wczesnego dzieciństwa) i szkolnym

52 SNO: przyczyny - środowisko rodzinne: Bardzo silna presja, naciski rodziców na rozwój intelektualny dziecka Zaniedbywanie i obojętność wobec dziecka Brak możliwości rozwoju i budowania własnej filozofii życiowej Frustrujące problemy i ograniczenia finansowe

53 SNO: przyczyny - środowisko rodzinne Negatywne modele do identyfikacji Klimat w domu, sytuacje patologiczne, brak poczucia bezpieczeństwa Zdezorganizowany dom Pasywno-agresywne wychowanie Skrzyżowana identyfikacja Rodzinne rytuały sabotażowe Utożsamianie się z dzieckiem

54 SNO: przyczyny - środowisko szkolne Nieefektywne metody nauczania Niska merytoryczna jakość programów nauczania - brak stymulacji, możliwości samopoznania, samorozwoju, kontaktów interpersonalnych Brak indywidualizacji kształcenia Klimat silnej rywalizacji, stres szkolny Brak elastyczności i sztywność w ocenianiu

55 Co należy czynić? ukierunkować obserwować wskazywać drogi rozwoju zachęcać rozpoznawać potrzeby tworzyć sytuacje przeżywać radość tworzyć atmosferę animować działania i przestrzeń tworzyć hipotezy i weryfikować je

56 Czego unikać? nudy szarzyzny szablonów rutynowych rozwiązań gotowych form przekazu informacji hamowania inicjatywy narzucania uniformistycznych sposobów

57 Dziękuję za uwagę