Jak uczyć się z fiszek Pisz i czytaj

Transkrypt

1 Jak uczyć się z fiszek Pisz i czytaj Fiszki przedstawiają 200 podstawowych ideogramów, które japońskie dzieci poznają w ciągu pierwszych dwóch lat nauki w szkole podstawowej. Jest to także materiał uznawany za poziom podstawowy w nauczaniu języka japońskiego obcokrajowców. Jak należy uczyć się ideogramów? Każdy ideogram niesie kilka informacji, które należy zapamiętać. Są to kolejno: 1. Znaczenie znaku 2. Sposób pisania znaku (kolejność oraz kierunek pisania poszczególnych kresek) 3. Lekcja znaku (sinojapoński sposób czytania znaku On i japoński Kun) 4. Podstawowe słowa i złożenia (wykorzystujące dany znak) Ad.1. Znaczenie znaku Wśród japońskich ideogramów znaleźć można symbole, które niosą jedną konkretną ideę (takie są stosunkowo łatwe do zapamiętania), ale także znaki o kilku znaczeniach. Nam, Europejczykom, wydaje się czasem niezrozumiałe, że jeden ideogram japoński może mieć kilka treści, tym bardziej gdy są one odległe od siebie, jakby niepowiązane. Trzeba je jednak wszystkie zapamiętać. 13 JAPOŃSKI Pisz i czytaj

2 分 minuta / część / rozumieć / dzielić 足 noga / łapa / para / wystarczać Oczywiście w procesie przyswajania znaków uczeń poznaje najpierw podstawowe znaczenie i czytanie znaku, aby na późniejszym etapie nauki uzupełnić wiedzę o informacje dodatkowe, możnaby je nazwać zaawansowanymi. Bardzo często dane znaczenie znaku uzależnione jest od jego czytania ( 分 fun minuta, bu część, 足 ashi noga, soku para itp.), należy więc od samego początku zwracać na to szczególną uwagę. Fiszki prezentują podstawowy materiał ideogramów, dlatego przytaczamy najważniejsze ich znaczenia, choć zdarzają się także znaki dwuznaczne (np.: 月 księżyc, miesiąc). Ad.2. Sposób pisania znaku Japończycy traktują pisanie jak sztukę, tak jak my śpiewanie czy taniec. Przykładają wagę do prawidłowego stawiania kresek na papierze, zachowania odpowiedniego kształtu znaków i efektownej formy całego tekstu. Kto nie pisze ładnie i estetycznie mówi, że nie umie pisać. Łamanie zasad prawidłowego pisania można porównać do mylenia kroków w tańcu, zmieniania nut melodii czy słów w piosence. Jeśli ktoś z nas źle wykonuje układy taneczne, to nie umie tańczyć, a gdy fałszuje, to mówimy, że nie umie śpiewać. Zatem rozpoczynając naukę japońskich ideogramów Kanji, należy zdawać sobie sprawę z tego, że 14

3 wszystkie informacje na temat znaku są ważne, włącznie z tym, w jaki sposób pisze się wszystkie elementy wchodzące w jego skład. Chodzi o to, żeby nabyć umiejętność pisania ideogramów zgodnie z japońskim zwyczajem i estetyką, która wiąże się z tradycją malowania znaków pędzlem i czarnym tuszem. Do najważniejszych ogólnych zasad pisania ideogramów należą cztery reguły podstawowe: 1. Poziome kreski pisze się zawsze od strony lewej do prawej. 一 jeden 口 usta 2. Pionowe kreski pisze się zawsze z góry na dół. 山 góra 木 drzewo 3. Kreski stykające się bądź krzyżujące się pod kątem prostym pisze się najczęściej w kolejności: najpierw pozioma, potem pionowa. 十 dziesięć 土 ziemia 4. Elementy ułożone warstwowo na sobie pisze się począwszy od górnego, zaś stojące pionowo obok siebie, pisze się, zaczynając od lewej strony. 15 JAPOŃSKI Pisz i czytaj

4 三 trzy 川 rzeka Zgodnie z tymi zasadami można nauczyć się intuicyjnie pisać prawidłowo większość znaków japońskich: 金 pieniądz Ad.3. Lekcja znaku Japońskie ideogramy wywodzą się z chińskich znaków. Zostały zapożyczone w pierwszych wiekach naszej ery. Dlatego większość symboli ma współcześnie dwa rodzaje lekcji: On sinojapoński sposób czytania znaku (zbliżony, jak się Japończykom wydawało, do wymowy chińskiej) i Kun rdzenny, japoński sposób czytania Japończycy bowiem zapożyczając pismo od Chińczyków, mieli swój język mówiony. Zwyczajowo sinojapońską lekcję On zapisuje się w słownikach i podręcznikach do pisma Katakaną (tak jak zapożyczenia), zaś lekcję Kun Hiraganą (jako wyrazy rodzime). W Fiszkach zastosowano dodatkowo zmianę koloru czcionki: lekcje On zapisano drukiem różowym, zaś czytania Kun zielonym. woda 水 On スイ sui Kun みず mizu 16

5 Zdarzają się znaki tylko z jedną lekcją. Pojedyncze czytanie On wskazuje, że zapożyczono znak, którego idei w owym czasie Japończycy jeszcze nie znali. Jeśli znak ma jedynie lekcję Kun, to może to wskazywać na jego japońskie pochodzenie (tzw. kokuji japońskie znaki rodzime) lub że japońska lekcja zdominowała czytanie chińskie. Oczywiście jest też wiele innych wyjątków. litera / znak 字 On ジ ji elektryczność 電 On デン den strzała 矢 Kun や ya Większość ideogramów ma więcej czytań zarówno On, jak i Kun, zdarza się nawet, że mają ich po kilkanaście, a to stanowi ogromne utrudnienie procesu nauki pisma japońskiego, zwłaszcza dla obcokrajowców. życie 生 On セイ sei życie ショウ shō życie Kun い(きる ) ikiru żyć い(か す ) ikasu pozwolić żyć い(け る ) ikeru układać kwiaty う( まれる umareru być urodzonym う( む ) umu rodzić なま nama surowy は(える ) haeru wyrastać は(やす) hayasu sadzić, zapuszczać 17 JAPOŃSKI Pisz i czytaj

6 Lekcje sinojapońskie zapisywane Katakaną, w których znajdują się długie sylaby, zapisywane są wyjątkowo, bo zgodnie z zasadą zapisu sylabariuszem Hiragana czyli z dodatkową samogłoską, a nie jak we współczesnych zapożyczeniach kreską zgodnie z zasadą zapisu sylabariuszem Katakana. W powyższym przykładzie zatem lekcję shō zapisano ショウ z samogłoską u, która przedłuża sylaby kończące się na o (patrz. Sylaby przedłużone w Hiraganie). Lekcje japońskie zapisywane Hiraganą najczęściej wskazują, jaka część danego czytania zawarta jest w ideogramie, a jaka wykracza poza znak. Zdarza się to zazwyczaj przy czasownikach i przymiotnikach, które zgodnie z gramatyką japońską ulegają koniugacji i fleksji, powodującym rozmaite zmiany końcówek tych części mowy. Rdzeń wyrazu w takich wypadkach ukryty jest pod znakiem, zaś końcówki dopisywane są Hiraganą poza ideogramem. W powyższych przykładach wpisano je w nawias. Czasowniki te zapisane przy użyciu Kanji przybiorą następujące postaci: 生 きる い(きる) i(kiru) żyć 生 かす い(かす) i(kasu) pozwolić żyć 生 ける い(ける) i(keru) układać kwiaty 18

7 生 まれる (まれる) u(mareru) 生 む (む) u(mu) rodzić być urodzonym 生 える は(える) ha(eru) wyrastać 生 やす は(やす) ha(yasu) sadzić, zapuszczać Ad.4. Podstawowe słowa i złożenia Nauka jedynie samodzielnych ideogramów japońskich nie miałaby sensu, pomijając oczywiście hobbystyczne poszukiwanie i poznawanie znaków, np. w celu wykonania oryginalnego tatuażu. Od uczących się języka japońskiego oczekuje się, że zapamiętają określony materiał gramatyczny i przyswoją właściwą liczbę słów. Nauka poszczególnych ideogramów wiąże się więc z przyswajaniem wyrazów, w których skład one wchodzą. W zależności od wieku i poziomu językowego uczących się słownictwo to będzie się różniło. W Fiszkach zaprezentowano najbardziej podstawowe i niezbędne na początkowym etapie nauki wyrazy oraz złożenia. Lekcje wyrazów i złożeń zapisano na trzy sposoby: znakami Kanji, sylabariuszem Hiragana wydrukowanym ponad znakami oraz w postaci zlatynizowanej. Czytania On zapisano na różowo, zaś Kun na zielono. Do każdego wyrazu dopisano polskie znaczenie. 父 母 ふぼ fubo rodzice 父 親 ちちおや chichioya ojciec 19 JAPOŃSKI Pisz i czytaj

8 Zdarza się, że w wyrazie dochodzi do powtórzenia znaku. Dokonuje się tego przy pomocy znaku repetycji 々. Warto zauważyć, że zazwyczaj dochodzi wtedy do udźwięcznienia środkowej spółgłoski. 人 々 ひとびと hitobito ludzie 時 々 ときどき tokidoki czasami Bywają też słowa, których lekcje są nieregularne, odbiegające od któregokolwiek z podanych czytań lub po prostu wyjątki. Takie wyrazy bądź ich fragmenty zapisano w Fiszkach drukiem pomarańczowym. 一 人 ひとり hitori jedna osoba お 父 さん おとうさん otōsan tata 日 本 人 にほんじん nihonjin Japończyk, Japonka Życzymy miłej i owocnej nauki! 20