Zespół Turnera. genetyk.pl

Transkrypt

1 Zespół Turnera Zespół Turnera (TS) jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń chromosomalnych i jednocześnie najczęstszą chorobą genetyczną u kobiet (1:2500 żywo urodzonych noworodków płci żeńskiej) [1]. Zespół Turnera (TS) jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń chromosomalnych i jednocześnie najczęstszą chorobą genetyczną u kobiet (1:2500 żywo urodzonych noworodków płci żeńskiej) [1]. PODŁOŻE GENETYCZNE Przyczyną choroby jest brak lub nieprawidłowa budowa chromosomu X. Najczęściej stwierdza się kariotyp 45,X. Do innych, rzadziej spotykanych w zespole Turnera, aberracji chromosomu X należą: izochromosom X, pierścień chromosomu X, delecje krótkich lub długich ramion, mozaicyzm (najczęściej 45,X/46,XX i 45,X/46,XY) [2]. Istotnym klinicznie problemem jest stwierdzenie w badaniach cytogenetycznych materiału genetycznego pochodzącego z chromosomu Y. Wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem rozwoju gonadoblastoma (5-30%) [3] i stanowi wskazanie do wykonania profilaktycznej gonadektomii u tych pacjentek [4,5]. ROZPOZNANIE Podejrzenie zespołu Turnera nasuwa nieprawidłowy wynik prenatalnego badania usg lub charakterystyczny obraz kliniczny w okresie pourodzeniowym [6]. Diagnostyka prenatalna Stwierdzenie podczas rutynowego badania USG obrzęku płodu, torbielowatego wodniaka (cystic hygroma), zwiększonej przezierności karku stanowi wskazanie do wykonania badań cytogenetycznych u płodu celem postawienia ostatecznego rozpoznania i udzielenia porady genetycznej rodzicom [7,8]. Obraz kliniczny Po urodzeniu rozpoznanie TS stawiane jest na podstawie charakterystycznych cech w obrazie klinicznym. Średni wiek rozpoznawania choroby wynosi 6,6 lat [9]. OBJAWY KLINICZNE Do charakterystycznych, umożliwiających rozpoznanie, objawów należą: 1. Żenski fenotyp [6]. 2. Pierwotny brak miesiączki i innych cech dojrzewania płciowego [10]. 3. Cechy dysmorficzne [11]: o niski wzrost, o płetwiasta szyja, o puklerzowata klatka piersiowa, o koślawe łokcie, o wygięta kość promieniowa, o skrócenie II-IV kości śródręcza, o hipoplazja paliczków dystalnych, o antymongoidalne ustawienie szpar powiekowych, o opadanie powiek, o zmarszczki nakątne Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 1/5

2 o duże, odstające uszy, o mikrognacja, o podniebienie gotyckie. 4. Wady układu moczowego (podwójne układy kielichowo-miedniczkowe, nerki podkowiaste) [11]. 5. Wady układu sercowo-naczyniowego (koarktacja aorty, dwupłatkowa zastawka aortalna) [12]. 6. Prawidłowy rozwój umysłowy [13]. Jedynym stwierdzanym u chorych z TS deficytem intelektualnym jest zaburzenie orientacji przestrzennej [14]. Jedynie pacjentki z obecnym chromosomem pierścieniowym lub aberracjami zaburzającymi inaktywację chromosomu X wykazują upośledzenie umysłowe [15]. Pacjenci z TS prezentują różnorodne problemy medyczne. Do najpoważniejszychnależą zaburzenia kardiologiczne, szczególnie koarktacja aorty, zagrażająca rozwojemtętniaka [16]. Występuje u około połowy chorych i w około 10-15% przypadków wymaga leczenia chirurgicznego [11,13]. Inne istotne problemy zdrowotne obserwowane u chorych z TS to: o choroby autoimmunologiczne: choroby tarczycy (najczęściej zapalenie typu Hashimoto) [11], celiakia [17], nieswoiste zapalenia jelit [18], młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów [19]; o zaburzenia uwagi (objawy nadreaktywności psychoruchowej), niedojrzałość emocjonalna [20]. o nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia lipidowe, choroba niedokrwienna serca, choroby wątroby, osteoporoza [21]-występują częściej niż w populacji ogólnej; Tabela 1: ryzyko względne ( w porównaniu z populacją ogólną) niektórych zaburzeń w zespole Turnera. DM1- cukrzyca typu 1, DM2- cukrzyca typu 2, ChNS- choroba niedokrwienna serca, NT-nadciśnienie tętnicze, ChNM- choroba naczyniowa mózgu, MW- marskość wątroby, O- osteoporoza, CRC- rak jelita grubego Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 2/5

3 OPIEKA NAD CHORYMI Z TS U świeżo zdiagnozowanych pacjentów, bez względu na wiek, należy wykonać diagnostykę[5,22]: o w kierunku wad układu sercowo-naczyniowego (w tym badanie echokardiograficzne lub rezonans magnetyczny), o układu moczowego (w tym badanie ultrasonograficzne), o endokrynologiczną (ocena funkcji tarczycy), o metaboliczną (ocena funkcji wątroby), o laryngologiczną (w tym badanie audiologiczne) Leczenie pacjentek z zespołem Turnera jest dwukierunkowe: 1. leczenie niskorosłości, 2. leczenie zaburzeń płciowych. Zespół Turnera jest wskazaniem do terapii hormonem wzrostu (GH). Istnieją znaczne kontrowersje dotyczące okresu wdrożenia i czasu trwania leczenia GH. Większość autorów sugeruje jednak okres 5 lat jako minimalny czas trwania terapii. Dlatego też GH należy zacząć stosować wcześniejuż około 5-6rż. Pozwala to na zakończenie terapii w 10-11rż, a więc w wieku optymalnym do rozpoczęcia indukcji pokwitania. Dzięki stosowaniu GH większość leczonych pacjentek osiąga wzrost ostateczny około 143 cm [23], co oznacza istotną poprawę w stosunku do grupy bez leczenia (średnio 136cm). Pokwitanie w większości przypadków musi być wywoływane. Ocenia się, iż tylko u 10-30% dziewcząt dochodzi do spontanicznego pokwitania [24], a 2-5% kobiet jest płodnych [25] (najczęściej kobiety z kariotypem mozaikowym). Według aktualnych zaleceń dotyczących indukcji pokwitania terapię należy zaczynać od niskich dawek estrogenów w 12-15rż. Dawkę estrogenów należy zwiększać stopniowo do uzyskania efektu feminizacji. Wskazane jest również podawanie progesteronu co miesiące [4]. Pomimo optymalnego leczenia stwierdza się zaburzenia implantacji zarodka; przyczyny tego zaburzenia nie są znane [26]. MONITOROWANIE Pacjenci z zespołem Turnera powinni być poddawani następującym okresowym badaniom kontrolnym [5]: 1. ocena kardiologiczna: o badanie elektrokardiograficzne, o badanie echokardiograficzne (raz na rok u pacjentów ze stwierdzoną wadą układu sercowo-naczyniowego, raz na 3-5 lat u pacjentów bez stwierdzonej wcześniej wady układu sercowo-naczyniowego) [27]; o ocena czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca (lipidogram, glikemia, ciśnienie tętnicze krwi) [21]; 2. badanie laryngologiczne i audiologiczne (ze względu na częste występowanie przewlekłego zapalenia ucha środkowego oraz podwyższone ryzyko niedosłuchu) [5]; 3. ocena gęstości tkanki kostnej (badanie densytometyczne) [28]; 4. ocena czynności tarczycy oraz wątroby [5]; 5. ocena rozwoju psychospołecznego [5]. Piśmiennictwo: 1.Nielsen J, Wohlert M. Sex chromosome abnormalities fund among 34,910 newborn children: results from a 13-year incidence study in Arhus, Denmark. Birth Defects Orig Artic Ser Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 3/5

4 1990;26: Nielsen J, Wohlert M. Sex chromosome abnormalities fund among 34,910 newborn children:results from a 13-year incidence study in Arhus, Denmark. Hum Genet1991;87: Mazzanti L, Cicognani A, Baldazzi L, Bergamaschi R, Scarano E, Strocchi S, Nicoletti A, Mencarelli F, Pittalis M, Forabosco A, et al. Gonadoblastoma in Turner syndrome and Y-chromosome-derived material. Am J Med Genet A 2005;135: Saenger P, Wikland KA, Conway GS, Davenport M, Gravholt CH, Hintz R, Hovatta O, Hultcrantz M, Landin-Wilhelmsen K, Lin A, et al. Recommendations for the Diagnosis and Management of Turner Syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2001;86: Frias JL, Davenport ML, Committee on G, Section on E. Health Supervision for Children With Turner Syndrome. Pediatrics 2003;111: Bondy CA. New Issues in the Diagnosis and Management of Turner Syndrome. Endocrin and Metabol Disorders 2005;6: Malone FD, Ball RH, Nyberg DA, Comstock CH, Saade GR, Berkowitz RL, Gross SJ, Dugoff L, Craigo SD, Timor-Trisch IE, et al. First-Trimester Septated Cystic Hygroma: Prevalence, Natural History, and Pediatric Outcome. Obstet Gynecol 2005;106: Ganapathy R, MGFSUVBT. Natural history and outcome of prenatally diagnosed cystic hygroma. Prenatal Diagnosis 2004;24: Massa G, Verlinde F, De Schepper J, Thomas M, Bourguignon JP, Craen M, de Zegher F, Francois I, Du Caju M, Maes M, et al. Trends in age at diagnosis of Turner syndrome. Arch Dis Child 2005;90: Cardoso G, Daly R, Haq NA, Hanton L, Rubinow DR, Bondy CA, Schmidt P. Current and lifetime psychiatric illness in women with Turner syndrome. Gynecol Endocrinol 2004;19: Lippe B. Turner syndrome. Endocrinol Clin North Am 1991;20: Ho VB, Bakalov VK, Cooley M, Van PL, Hood MN, Burklow TR, Bondy CA. Major Vascular Anomalies in Turner Syndrome: Prevalence and Magnetic Resonance Angiographic Features. Circulation 2004;110: Sybert VP, McCauley E. Turner's Syndrome. N Engl J Med 2004;351: Ross JL, Roeltgen D, Kushner H, Wei F, Zinn AR. The Turner syndrome-associated neurocognitive phenotype maps to distal Xp. Am J Hum Genet 2000;67: Nijhuis-van der Sanden MW, Eling PA, Otten BJ. A review of neuropsychological and motor studies in Turner Syndrome. Neurosci Biobehav Rev 2003;27: Lin AE, Lippe B, Rosenfeld RG.1998.Further delineation of aortic dilation, dissection, and rupture in patients with turner syndrome. Pediatrics 102:e Bonamico M, Pasquino AM, Mariani P, Danesi HM, Culasso F, Mazzanti L, Petri A, Bona G. Prevalence and Clinical Picture of Celiac Disease in Turner Syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2002;87: Price WH. A high incidence of chronic inflammatory bowel disease in patients with Turner's syndrome. J Med Genet 1979;16: Zulian F, Schumacher HR, Calore A, Goldsmith DP, Athreya BH. Juvenile arthritis in Turner's syndrome: a multicenter study. Clin Exp Rheumatol 1998;16: McCauley E, Feuillan P, Kushner H, Ross JL. Psychosocial development in adolescents with Turner syndrome. J Dev Behav Pediatr 2001;22: Gravholt CH, Juul S, Naeraa RW, Hansen J.Morbidity in Turner syndrome. J Clin Epidemiol 1998;51: Saenger P. Turner's syndrome. N Engl J Med 1996;335: Lyon AJ, Preece MA, Grant DB. Growth curve for girls with Turner syndrome. Arch Dis Child Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 4/5

5 1985;60: Pasquino AM, Passeri F, Pucarelli I, Segni M, Municchi G. Spontaneous Pubertal Development in Turner's Syndrome. J Clin Endocrinol Metab 1997;82: Hovatta O. Pregnancies in woman with Turner's syndrome. Ann Med 1999 ;31: Doerr HG, Bettendorf M, Hauffa BP, Mehls O, Partsch C-J, Said E, Sander S, Schwartz H-P, Stanhke N, Steinkamp H, et al. Uterine size in women with TS after induction of puberty with estrogens and long-term growth hormone therapy: results of the German IGLU Follow-up study Hum. Reprod. 2005;20: Saenger P. Clinical review 48: The current status of diagnosis and therapeutic intervention in Turner's syndrome. J Clin Endocrinol Metab 1993;77: Bakalov V, Chen M, Baron J, Hanton L, Reynolds J, Stratacis C, Axelrod L, Bondy C. Bone mineral density and fractures in Turner syndrome. American Journal of Medicine 2003;115: Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 5/5