Psychologia kliniczna adolescenta IV rok Specjalność: psychologia kliniczna 45 godzin: 30 w sem. zimowym, 15 w sem. letnim Rok akademicki 2017/2018

Transkrypt

1 dr Anna Kobierecka-Dziamska Katedra Psychologii Klinicznej Psychologia kliniczna adolescenta IV rok Specjalność: psychologia kliniczna 45 godzin: 30 w sem. zimowym, 15 w sem. letnim Rok akademicki 2017/2018 I. Wybrane specyficzne problemy okresu adolescencji wprowadzenie w problematykę. Sytuacja psychologiczna osoby w wieku dojrzewania. Zadania rozwojowe okresu adolescencji. Mechanizmy patologicznego rozwiązywania kryzysu tożsamości w adolescencji. Specyfika zaburzeń okresu adolescencji. Zagadnienia szczegółowe: Charakterystyka okresów: preadolescencji (11?-13 r.ż.), wczesnej adolescencji (13-17 r.ż.), środkowej/właściwej adolescencji (17-19 r.ż.) oraz późnej adolescencji (19-22 r.ż.). Zadania rozwojowe tych okresów, najważniejsze osiągnięcia rozwojowe, jakość relacji z obiektem/rodzicami, stosowane obrony, psychoseksulaność. Rodzina a dorastanie dziecka możliwe trudności, wyzwania dla rodziców. Indywiduacja relacyjna (Strielin). Wiązania utrudniające proces separacji adolescenta: przez id, ego, superego. Mechanizmy stabilizujące relacje rodzinne (wg Bowena). Wzorce relacji triadycznych hamujące proces separacji. Literatura: Schaffer, H. R. (2009). Psychologia dziecka. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN Rozdział Ku dojrzałości Siewierska, A., Śliwczyńska, J., Misiec, M., Namysłowska, I. (2012). Więzi czy wiązania przebieg procesu separacji międzypokoleniowej w rodzinach dorastającej młodzieży. W: B. Tryjarska (red.). Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s ). Warszawa: Wyd. Nauk. Scholar Tryjarska, B. (2011). Kategorie do opisu relacji między członkami rodziny bliskość, autonomia, władza. W: M. Święcicka (red.). Metody diagnozy w psychologii klinicznej dziecka i rodziny. Warszawa: Paradygmat Ruszkowska E. (1997). Okres adolescencji w ujęciu psychoanalitycznym. Dialogi - Zeszyty Instytutu Psychoanalizy i Psychoterapii, 1-2 (załączony PDF) Strona 1 z 6

2 II. Diagnoza zaburzeń okresu adolescencji Uszczegółowione zagadnienia: kategorie i kryteria diagnostyczne w procesie diagnozy adolescenta; czynniki, które należy uwzględnić w diagnozie zaburzeń okresu adolescencji; zadania stojące przed psychologiem diagnostą. Laufer, M., Laufer, M. E. (2013). Okres dojrzewania i załamanie rozwoju. Warszawa: Ingenium (rozdziały: 1 - Okres dojrzewania i ostateczna organizacja seksualności; 2 - Załamanie rozwoju; 12 - Diagnoza zaburzeń okresu dojrzewania; 13 - Konsultacje diagnostyczne). III. Depresja młodzieńcza i samobójstwa wśród młodzieży Uszczegółowione zagadnienia: specyfika obrazu klinicznego depresji młodzieńczej; czyny samobójcze w przebiegu depresji psychologiczne rozumienie mechanizmu; etiologia depresji młodzieńczej w różnych ujęciach (psychoanalitycznym, poznawczym, poznawczobehawioralnym, systemowym); modele psychoterapii depresji młodzieńczej i programy pomocy (podstawowe założenia, przykładowe techniki terapeutyczne). Anderson, R. (2012). Zachowania samobójcze oraz ich znaczenie w okresie dojrzewania. W: R. Anderson, A. Darlington (red.). Przetrwać dojrzewanie. Zaburzenia okresu dojrzewania z perspektywy klinicznej. Warszawa: Oficyna Ingenium (ksero) Kazdin A. E., Weisz J. R. (red.) (2006). Psychoterapia dzieci i młodzieży. Metody oparte na dowodach. Kraków: Wyd. UJ. Rozdziały: 8. Terapia poznawczo-behawioralna depresji młodzieńczej. Porównawcza skuteczność eksperymentalna, mediatory, moderatory i skuteczność rzeczywista 9. Psychoterapia interpersonalna dla depresyjnych adolescentów 10. Trening wzmocnienia pierwotnej i wtórnej kontroli u młodzieży z depresją. Zastosowanie modelu systematycznego wdrażania jako modelu rozwijania i testowania metod terapeutycznych Kołodziejek, M. (2008). Depresja u dzieci i młodzieży: podstawy teoretyczne, psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia, 2 (145), (PDF w internecie) Tomkiewicz, S. (2007). Adolescencja a depresja. W: Walewska, K. (red.). Psychoanaliza współcześnie. Nurt francuski (s ) Warszawa: Medipage (ksero) Vincent, M. (2007). Cierpienie w adolescencji. W: Walewska, K. (red.). Psychoanaliza współcześnie. Nurt francuski (s.61-75) Warszawa: Medipage (ksero) IV. Autodestruktywność młodzieży Uszczegółowione zagadnienia: klasyfikacja zachowań autodestruktywnych; klasyfikacja samouszkodzeń, formy samouszkodzeń, psychologiczne funkcje samouszkodzeń, etiologia samouszkodzeń wg różnych koncepcji. Kościelska, M. (2013). Nadzieja w życiu ludzi. Warszawa: Difin (r. 7) Suchańska, A. (1998). Przejawy i uwarunkowania psychologiczne pośredniej autodestruktywności. Poznań: UAM (s ; ) Wycisk, J., Ziółkowska, B. (2010). Młodzież przeciwko sobie. Zaburzenia odżywiania i samouszkodzenia jak pomóc nastolatkom w szkole. Warszawa: Difin (rozdział IV Samouszkodzenia, s ) Strona 2 z 6

3 V. Zaburzenia lękowe u młodzieży Uszczegółowione zagadnienia: etiologia zaburzeń lękowych u młodzieży w różnych ujęciach (psychoanalityczne, poznawczo-behawioralne), modele terapii zaburzeń lękowych. Glita, P. (2010). Nie tylko fobia. Diagnoza psychodynamiczna pacjentów młodzieżowych unikających szkoły. Psychoterapia, 1 (152), (PDF w internecie) Kazdin A. E., Weisz J. R. (red.) (2006). Psychoterapia dzieci i młodzieży. Metody oparte na dowodach. Kraków: Wyd. UJ. Rozdziały: 5. Terapia lęku ukierunkowana na dziecko 6. Zaangażowanie rodziców w terapię dzieci z zaburzeniami lękowymi VI. Problematyka relacji psychika-ciało. Zaburzenia jedzenia. Zaburzenia psychosomatyczne. Uszczegółowione zagadnienia: obraz kliniczny jadłowstrętu psychicznego i bulimii; etiologia anoreksji i bulimii w różnych ujęciach (systemowym + wzorce funkcjonowania rodziny, psychodynamicznym, poznawczo-behawioralnym, społeczno-kulturowym); postacie objadania się i ich psychologiczne przyczyny; etiologia otyłości w różnych podejściach (poznawczo-behawioralnym, psychoanalitycznym + ujęcie Hildy Bruch, systemowym, społ.- kulturowym). Funkcje jedzenia w przebiegu anoreksji, bulimii i otyłości. Psychoterapia zaburzeń jedzenia. Elementy kontraktu terapeutycznego zawieranego z osobą chorującą na zaburzenia odżywiania się. Etiologia wybranych zaburzeń psychosomatycznych. Rola czynników psychologicznych w ekspresji problemów somatycznych. Józefik, B. (2014). Kultura, ciało, (nie)jedzenie, terapia. Perspektywa narracyjnokonstrukcjonistyczna w zaburzeniach odżywiania się. Kraków: Wyd. UJ Szewczyk, L., Skowrońska, M. (2003). Zaburzenia psychosomatyczne u dzieci i młodzieży. Teoria i praktyka (s , ). Warszawa: Emu VII. Problemy eksternalizowane u młodzieży. Zaburzenia zachowania, zachowania opozycyjno-buntownicze i przestępcze wśród młodzieży. Uszczegółowione zagadnienia: obraz kliniczny zaburzeń zachowania i zaburzeń opozycyjnobuntowniczych; etiologia zaburzeń zachowania (w ujęciu teorii społecznego / społecznointerakcyjnego uczenia się i modelu społeczno-poznawczego) podstawowe założenia, rola środowiska rodzinnego; modele terapii zaburzeń zachowania przykładowe strategie i interwencje, zadania rodziców w przebiegu terapii dziecka. Florczak-Perchel, M., Gambin, M. (2014). Cechy psychopatyczne u dzieci i młodzieży. Związki z dziecięcymi zachowaniami problemowymi i psychopatią u osób dorosłych. W: M. Święcicka (red.). Drogi rozwoju osobowości dzieci i młodzieży (s ). Warszawa: Paradygmat Kazdin A. E., Weisz J. R. (red.) (2006). Psychoterapia dzieci i młodzieży. Metody oparte na dowodach. Kraków: Wyd. UJ. Rozdziały: 12. Terapia interakcji rodzic-dziecko dla dzieci z zachowaniami opozycyjnymi 14. Trening rozwiązywania problemów i warsztaty umiejętności rodzicielskich w zaburzeniach zachowania 15. Trening kontroli gniewu dla agresywnej młodzieży 16. Zachowania antyspołeczne u dzieci i nastolatków: Oregoński Program Wielowymiarowej Terapii i Opieki Zastępczej (MTFC) 17. Terapia wielosystemowa poważnych problemów klinicznych Strona 3 z 6

4 VIII. Problemy wokół seksualności młodzieży Uszczegółowione zagadnienia: zadania okresu adolescencji w zakresie tożsamości płciowej; możliwe zakłócenia procesu kształtowania się tożsamości płciowej; etiologia zaburzeń seksualnych okresu adolescencji; interwencja terapeutyczna. Briggs, S. (2012). Na czym to polega, po prostu rozmawiamy?. Praca terapeutyczna z młodymi ludźmi po doświadczeniach nadużycia seksualnego. W: R. Anderson, A. Dartington (red.). Przetrwać dojrzewanie. Zaburzenia okresu dojrzewania z perspektywy klinicznej (s.34-48). Warszawa: Oficyna Ingenium Cohen, Y. Konflikty tożsamości płciowej u adolescentów jako motywacja do popełnienia samobójstwa. [Materiały Krakowskiego Centrum Psychodynamicznego do użytku wyłącznie w ramach zajęć dydaktycznych] Dubinsky, H. (2012). Lęk przed staniem się mężczyzną. Przypadki dwóch nastolatków. W: R. Anderson, A. Dartington (red.). Przetrwać dojrzewanie. Zaburzenia okresu dojrzewania z perspektywy klinicznej (s ). Warszawa: Oficyna Ingenium Kościelska, M. (2004). Niechciana seksualność. O ludzkich potrzebach osób niepełnosprawnych intelektualnie. Warszawa: Jacek Santorski & Co Kościelska, M. (2011). Odpowiedzialni rodzice. Z doświadczeń psychologa. Kraków: Impuls (r. 5) Laufer, M., Laufer, M. E. (2013). Okres dojrzewania i załamanie rozwoju. Warszawa: Ingenium (rozdział 11: Przeciwprzeniesienie a rozwój seksualny nastolatka, s ) Zielona-Jenek, M., Chodecka, A. (2010). Jestem dziewczynką, jestem chłopcem. Jak wspomagać rozwój seksualny dziecka? Gdańsk: GWP IX. Adolescent i jego rodzina. Wybrane problemy funkcjonowania systemu rodzinnego. Dziecko i adolescent w rodzinie z osobą chorą psychicznie, stosującą przemoc lub uzależnioną. Zjawisko parentyfikacji. Uszczegółowione zagadnienia: adolescent i jego relacji z rodzicami; problemy rodziców w relacji z adolescentem; konsekwencje psychologiczne wychowywania w rodzinie z nieprawidłowo funkcjonującą osobą, problemy DDA, ofiar przemocy i in.; charakterystyka zjawiska parentyfikacji, jego mechanizm, konsekwencje psychologiczne, możliwości pomocy. Kościelska, M. (2011). Odpowiedzialni rodzice. Z doświadczeń psychologa. Kraków: Impuls (r. 7) Schier, K. (2010). Gdy dziecko staje się rodzicem odwrócona troska, czyli zjawisko parentyfikacji w rodzinie. W: B. Tryjarska (red.). Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s.63-80). Warszawa: Scholar Schier, K. (2014). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Scholar Chrząstowski, Sz. (2010). Między nadmierną bliskością a odrzuceniem rodziny osób z rozpoznaniem zaburzeń osobowości lub schizofrenii. W: B. Tryjarska (red.). Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s ). Warszawa: Scholar Kościelska, M. (2011). Odpowiedzialni rodzice. Z doświadczeń psychologa. Kraków: Impuls (r. 9, 10) X. Nieprawidłowo kształtująca się osobowość w okresie adolescencji Uszczegółowione zagadnienia: stanowiska wobec diagnozy zaburzeń osobowości w okresie adolescencji; obraz i etiologia zaburzeń borderline u młodzieży; obraz i etiologia zaburzeń Strona 4 z 6

5 narcystycznych u młodzieży, odmiany patologicznego narcyzmu; znaczenie osobowości rodziców w kształtowaniu się osobowości dziecka; cechy psychopatii u młodzieży, etiologia psychopatii u młodzieży; psychoterapia zaburzonych osobowościowo nastolatków podstawowe założenia. Bleiberg, E. (1994). Normalny i patologiczny narcyzm w okresie adolescencji. American Journal of Psychotherapy, (48) [Materiały Krakowskiego Centrum Psychodynamicznego do użytku wyłącznie w ramach zajęć dydaktycznych] (PDF) Bleiberg, E. (1994). Zaburzenia borderline u dzieci i młodzieży; teoria, diagnoza i kontrowersje. Bulletin of Menninger Clinic, (58), 2 [Materiały Krakowskiego Centrum Psychodynamicznego do użytku wyłącznie w ramach zajęć dydaktycznych] (PDF) Górska-Michałowska, M. (2014). Utrata rodzica w wyniku śmierci lub rozwodu jako czynnik ryzyka zaburzeń rozwoju osobowości. W: M. Święcicka (red.). Drogi rozwoju osobowości dzieci i młodzieży (s ). Warszawa: Paradygmat Kernberg, P. (2008). Narcystyczne zaburzenia osobowości w okresie dojrzewania. W: K. Walewska (red.). Psychoanaliza współcześnie. Dziecko w terapii. Warszawa: Medipage (ksero) Kościelska, M. (2007). Sens odpowiedzialności. Perspektywa psychologa klinicznego. Kraków: Impuls (r. IV) Nowak, M, Hyrnik, J., Janas-Kozik, M. (2010). Nieprawidłowo kształtująca się osobowość w okresie adolescencji trudności diagnostyczne oraz dylematy terapeutyczne. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 10 (1), Schier, K. (2014). Osobowość dzieci i osobowość ich rodziców perspektywa psychodynamiczna. W: M. Święcicka (red.). Drogi rozwoju osobowości dzieci i młodzieży (s ). Warszawa: Paradygmat XI. Psychoterapia adolescentów i ich rodzin Uszczegółowione zagadnienia: specyfika psychoterapii młodzieży, zjawiska w psychoterapii młodzieży. Psychoterapia rodzin: etiologia problemów w różnych ujęciach, podejścia, techniki pracy terapeutycznej. Anastasopoloulos, D. (2008). Setting i naruszanie granic w psychoterapii psychoanalitycznej adolescentów. W: K. Walewska (red.). Psychoanaliza współcześnie. Dziecko w terapii. Warszawa: Medipage Glita, P. (2011). Wewnętrzna i zewnętrzna rzeczywistość adolescenta jako obszary interwencji terapeutycznej. Psychoterapia, 2 (157), Graham, R. (2012). Gorączka chwili. Psychoanalityczna praca z rodzinami. W: R. Anderson, A. Dartington (red.). Przetrwać dojrzewanie. Zaburzenia okresu dojrzewania z perspektywy klinicznej (s ). Warszawa: Oficyna Ingenium Katra, G., Czyżkowska, A. (2007). Relacje w rodzinie z dorastającym dzieckiem. Nowiny Psychologiczne, 2, Satir, V. (2000). Terapia rodziny. Teoria i praktyka. Gdańsk: GWP XII. Analiza klinicznych studiów przypadku: stawianie hipotez diagnostycznych i propozycje ich weryfikacji XIII. Zajęcia warsztatowe: odgrywanie scenek. Strona 5 z 6

6 Warunki zaliczenia: zaliczenie pisemnych kolokwiów (po jednym na zakończenie semestru); merytoryczna aktywność na zajęciach; udział w dyskusjach; znajomość literatury przedmiotu; recenzja artykułów naukowych z zakresu psychologii klinicznej i psychopatologii; opracowanie studium przypadku pacjenta z praktyk lub wolontariatu oraz zaprezentowanie go na zajęciach; terminowe przygotowanie pisemnych analiz omawianych przypadków na zajęciach (postawione hipotezy, odwołania do literatury uzasadniające stawiane hipotezy, propozycje weryfikacji hipotez); *udział w konsultacji pacjenta i/lub obserwacja przez lustro fenickie; sporządzenie protokołu spotkania z pacjentem wraz z postawieniem hipotez diagnostycznych. Strona 6 z 6